Początki nie były łatwe. Siedziba Oddziału mieściła się w domu rodzinnym kierownika placówki Jana Czarnockiego. Badania jednak szły pełną parą. Oddział prowadził prężną działalność naukowo-badawczą. I to nie zmieniło się przez ostatnich 80 lat. Oddział Świętokrzyski Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego do dzisiaj jest istotnym ogniwem struktury tej Instytucji.
Druga połowa lat 30. ub. wieku dla regionu świętokrzyskiego, Lubelszczyzny, Podkarpacia miała być przełomowa. To tam powstawał Centralny Okręg Przemysłowy. Wielkie plany wymagały stawienia czoła wielkim wyzwaniom – budowy zakładów przemysłowych i dostarczenia im surowców. Państwowy Instytut Geologiczny ze swoją kadrą w naturalny sposób wpisywał się w to ogromne przedsięwzięcie zainicjowane przez wicepremiera i ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Zwłaszcza, że świętokrzyskie, a także cały region południowo-wschodni ówczesnej Polski, to unikatowy geologicznie teren, pełen bogactw naturalnych.
Reforma Instytutu Geologicznego z 1937 roku powołała w jego łonie regionalne grupy badawcze: świętokrzyską, polesko-wołyńską i karpacką. Ten moment uznaje się za początek Oddziału Świętokrzyskiego, mimo że formalnie istnienie grup zostało potwierdzone w statucie Instytutu w 1939 roku.
Zespół świętokrzyski od początku miał pełne ręce roboty. O jego aktywności świadczy Biuletyn PIG nr 15, zawierający sprawozdania z wykonanych przez grupę w 1938 roku prac badawczych. W tym czasie w zespole, kierowanym przez Jana Czarnockiego, pracowało łącznie dwudziestu pracowników, wśród nich przyszli świetni geolodzy, tacy jak: Stefan Z. Różycki, Władysław Pożaryski, Mieczysław Kobyłecki, Edward Passendorfer, Kazimierz Kowalewski czy Jan Samsonowicz. Bazą grupy świętokrzyskiej w Kielcach był do 1955 roku, dziś już nieistniejący, dom rodzinny Jana Czarnockiego. W 1961 roku otwarto nowy budynek, który początkowo był siedzibą Stacji Świętokrzyskiej a od 1965 r. do dzisiaj – Oddziału Świętokrzyskiego im. Jana Czarnockiego.
Przez cały czas swego istnienia Oddział Świętokrzyski prowadzi aktywną działalność naukowo-badawczą nie tylko w regionie świętokrzyskim, lecz także na terenie całego kraju. Pracownicy Oddziału uczestniczyli m.in. w rozpoznaniu złóż siarki, badaniu mineralizacji rudnej o zróżnicowanej genezie i złóż pirytu w Górach Świętokrzyskich. W ostatnich latach istotną częścią działalności jest także poszukiwanie i rozpoznawanie występowania wód termalnych i mineralnych.
W Oddziale zapoczątkowano prace nad mapami geologiczno-gospodarczymi, zajmowano się też ochroną przyrody nieożywionej, czego efektem było objęcie ochroną szeregu obiektów i powołania Geoparku Chęcińsko-Kieleckiego. Bardzo istotną częścią działalności oddziału jest też inicjowanie i realizacja zadań państwowej służby geologicznej i hydrogeologicznej.
Znaczenie jednostek regionalnych w realizacji obecnych i przyszłych zadań państwowej służby geologicznej szczególnie podkreślał dyrektor PIG-PIB dr Sławomir Grzegorz Mazurek podczas obchodów 80-lecia Oddziału, które odbyły się 9 czerwca w Kielcach. Instytut gościł przedstawicieli administracji państwowej i samorządowej, uczelni wyższych, instytucji badawczych oraz działających w regionie przedsiębiorstw geologicznych. Dyrektor Oddziału Świętokrzyskiego dr Sylwester Salwa zapoznał gości z historią Oddziału Świętokrzyskiego. Podkreślił jego dotychczasowe osiągnięcia oraz nakreślił perspektywę przyszłych badań w kontekście pełnego powrotu oddziałów jako jednostek regionalnych PIG-PIB.
Obchody były także okazją do zaprezentowania efektów zadań inwestycyjnych zrealizowanych ze wsparciem środków unijnych: budowy preparatorium „Pod Tetrapodem” oraz modernizacji pomieszczeń Oddziału Świętokrzyskiego.
Pamiątkowe zdjęcie uczestników uroczystych obchodów
Tekst: Sylwester Salwa, Andrzej Rudnicki
Zdjęcia: Dominik Szrek
