Czym się różni studium od planu miejscowego?

Studium, a właściwie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, stanowi podstawowy dokument planowania przestrzennego dla każdej gminy.

Rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie studium, po przeprowadzeniu postępowania przewidzianego w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945, z późn. zm.), dalej zwanej u.p.z.p.

Studium określa politykę przestrzenną całej gminy, z zastrzeżeniem że musi być zgodna z dokumentami planistycznymi sporządzanymi na szczeblu wojewódzkim i krajowym.

Zgodnie z art. 9 ust. 5 u.p.z.p. studium nie jest aktem prawa miejscowego, co oznacza, że nie jest prawem powszechnie obowiązującym. Nie oznacza to jednak, że nie ma mocy obowiązującej, ponieważ jego ustalenia są wiążące dla organów gminy, m.in. podczas sporządzania planów miejscowych oraz podczas wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego. Co to oznacza dla obywatela? Przede wszystkim to, że oprócz samego studium musi istnieć inny akt prawny, który w sposób obowiązujący nada uprawnienia lub obowiązki w zakresie zabudowy oraz zagospodarowania przestrzennego nieruchomości. Tym aktem jest plan miejscowy (pełna nazwa: miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego), a jeżeli nie został uchwalony dla gminy lub jej części – decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego (decyzja WZ).

Studium jest aktem o charakterze zbyt ogólnym, aby mogło być wprost stosowane przez obywateli, dlatego konieczne jest albo wydanie aktu powszechnie obowiązującego zawierającego szczegółowe regulacje, albo aktu administracyjnego, który będzie zawierał indywidualne rozstrzygnięcie w stosunku do wybranej nieruchomości.

Reasumując, plan miejscowy jest aktem prawa miejscowego, uchwalonym przez radę gminy dla całości lub części gminy. Plan zawiera szczegółowe regulacje dotyczące zasad zabudowy i zagospodarowania przestrzennego na obszarze, którego dotyczy. Regulacje te wyznaczają m.in. dopuszczalne przeznaczenie określonych obszarów, np. rolnicze, leśne, usługowe, mieszkaniowe lub przemysłowe, wskazują szczegółowe warunki lokalizacji nowych obiektów budowlanych. W przypadku gdy na danym obszarze nie obowiązuje plan miejscowy, inwestor musi uzyskać decyzję WZ.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Jak ustalić, który organ administracji geologicznej jest właściwy w zakresie: opiniowania studium, planu miejscowego oraz uzgadniania decyzji o warunkach zabudowy?

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945, z późn. zm.), dalej jako u.p.z.p., regulując postępowania związanie z opracowaniem dokumentów planistycznych gminy, przewiduje szeroki zakres uzgodnień oraz opiniowania projektu, m.in. przez organy administracji geologicznej. W stosunku do studium podstawę opiniowania stanowi art. 11 pkt 5 lit. g) u.p.z.p., w stosunku do planu podstawę opiniowania stanowi art. 17 pkt 6), lit. a) tiret czwarty u.p.z.p.

Podstawą uzgodnienia z organem administracji geologicznej decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania stanowi odpowiednio art. 53 ust. 5 pkt 5) u.p.z.p. lub art. 60 ust. 1 w związku z art. 53 ust. 5 pkt 5) u.p.z.p. W tym miejscu należy podkreślić, że ustawodawca w przypadku:

• opiniowania studium posługuje się określeniem właściwego organu administracji geologicznej,
• opiniowania planu miejscowego posługuje się określeniem właściwych organów administracji geologicznej w zakresie udokumentowanych złóż kopalin i wód podziemnych,
• uzgadniania decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy posługuje się określeniem właściwym organem administracji geologicznej - w odniesieniu do udokumentowanych złóż kopalin i wód podziemnych.

W u.p.z.p. nie znajdują się inne regulacje dotyczące właściwości organów administracji geologicznej, dlatego konieczne jest sięgnięcie do art. 156 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej P.g.g., gdzie wskazano, że organami administracji geologicznej są:

• minister właściwy do spraw środowiska;
• marszałkowie województw;
• starostowie.

Zgodnie z art. 158 P.g.g. (ogólna norma kompetencyjna), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do zakresu działania organów administracji geologicznej należy w szczególności:

• podejmowanie rozstrzygnięć oraz wykonywanie innych czynności niezbędnych do przestrzegania i stosowania ustawy, w tym udzielanie koncesji,
• kontrola i nadzór nad działalnością regulowaną ustawą, w tym w zakresie projektowania prac geologicznych oraz sporządzania dokumentacji geologicznych.

Z uwagi na fakt, że w u.p.z.p. ustawodawca posłużył się dwoma określeniami wskazującymi na właściwość, zasadne jest udzielenie odpowiedzi, czy w przypadku opiniowania studium, ustalenie właściwości organu administracji geologicznej nastąpi na podstawie innego kryterium niż zakres zatwierdzanych przez te organy dokumentacji geologicznych. W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie należy w pierwszej kolejności wskazać na normy kompetencyjne (właściwość rzeczowa) zawarte w art. 161 P.g.g. dotyczące dokumentacji geologicznych złóż i wód podziemnych.

W art. 161 ust. 1 P.g.g. zawarte zostało domniemanie kompetencji marszałka województwa, które oznacza, że w przypadku gdy dany rodzaj spraw nie został przypisany do właściwości starosty lub ministra, wówczas sprawę powinien rozpoznać marszałek województwa.

Zgodnie z art. 161 ust. 2 P.g.g. do starosty należą m.in. sprawy związane z:

• dokumentacjami geologicznymi, dotyczące złóż kopalin nieobjętych własnością górniczą, poszukiwanych lub rozpoznawanych na obszarze do 2 ha w celu wydobycia metodą odkrywkową w ilości do 20 000 m³ w roku kalendarzowym i bez użycia środków strzałowych,
• ujęć wód podziemnych, których przewidywane lub ustalone zasoby nie przekraczają 50 m³/h.

Zgodnie z art. 161 ust. 3 i 4 P.g.g. do ministra należą m.in. sprawy związane z:

• dokumentacjami geologicznymi, dotyczącymi złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1 P.g.g. (kopaliny objęte własnością górniczą z wyjątkiem: wód termalnych, wód leczniczych oraz solanek),
• zatwierdzaniem dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej,
• określania warunków hydrogeologicznych w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych.

W związku z powyższym do marszałka województwa należą m.in. sprawy związane z:

• dokumentacjami geologicznymi dotyczącymi wód termalnych, wód leczniczych i solanek,
• dokumentacjami geologicznymi dotyczącymi złóż kopalin nieobjętych własnością górniczą, które nie znajdują się we właściwości starosty, np. eksploatacja przewiduje wykorzystanie materiałów wybuchowych, planowany obszar eksploatacji przekracza 2 ha, planowane wydobycie przekracza 20 000 m³ w roku kalendarzowym lub złoże nie będzie eksploatowane metodą odkrywkową.

Aby odpowiedzieć na pytanie o właściwość organów administracji geologicznej w procedurach planistycznych, należy przywołać art. 72 ust. 1 pkt 1 i 2 P.o.ś., w którym wskazano, że w studium oraz w planie miejscowym zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez:

• ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami,
• uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż.

Ponadto w art. 125 P.o.ś. wskazano, że złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzyszących.

Należy podkreślić, że również w P.g.g. znajdujemy bezpośrednią podstawę prawną do przypisania organom administracji geologicznej zadania polegającego na ochronie złóż kopalin, wynikający z niżej przywołanych przepisów prawa:

W myśl art. 89 ust. 1 i 2 P.g.g. dokumentacje geologiczną złoża kopaliny sporządza się w celu określenia jego granic, zasobów geologicznych, warunków występowania oraz określenia możliwości wydobycia kopaliny ze złoża, powinna ona zawierać m.in. następujące elementy:

• rodzaj, ilość i jakość kopaliny oraz kategorię rozpoznania złoża,
• położenie złoża, jego budowę geologiczną, formę i granice.

Organ, po wydaniu decyzji w sprawie zatwierdzenia dokumentacji geologicznej złoża, przesyła niezwłocznie jej kopię do gminy lub gmin, których terytoriów dotyczy dokumentacja geologiczna (patrz art. 94 ust. 1 pkt 1 P.g.g.) oraz do organów administracji geologicznej pozostałych szczebli, organy te mają obowiązek udostępnić gminom nieodpłatnie informację geologiczną znajdującą się w dokumentacjach geologicznych w celu realizacji ich zadań ustawowych (art. 98 ust. 4 P.g.g.).

Ponadto zgodnie z art. 95 ust. 1 i 2 P.g.g. udokumentowane złoża kopalin oraz udokumentowane wody podziemne, w granicach projektowanych stref ochronnych ujęć oraz obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych, a także udokumentowane kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla, w celu ich ochrony ujawnia się w studiach, planach miejscowych oraz planach zagospodarowania przestrzennego województwa, zaś ujawnienie złoża w studium powinno nastąpić w terminie 2 lat od zatwierdzenia dokumentacji geologicznej przez organ.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 3), 6), 9) i 13) u.p.z.p. w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się m.in. wymagania ochrony środowiska, walory ekonomiczne przestrzeni, potrzeby interesu publicznego oraz potrzebę zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody, do celów zaopatrzenia ludności. Oznacza to, że każdy organ administracji geologicznej powinien mieć na uwadze ww. zasady ogólne.

W art. 10 ust. 1 pkt 9, u.p.z.p. wskazano, jakie uwarunkowania powinny być uwzględnione w studium, są to m.in. (elementy ważne z punktu widzenia geologii):

• stan środowiska, w tym wielkość i jakości zasobów wodnych,
• występowanie terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych (udokumentowane złoża kopalin),
• występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych,
• występowania udokumentowanych złóż kopalin, zasobów wód podziemnych oraz udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla.

W studium określa się m.in.:

• kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny przeznaczone pod zabudowę oraz tereny wyłączone spod zabudowy,
• obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów,
• obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne,
• obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych,
• obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny.

Reasumując, na podstawie ww. przepisów prawa (u.p.z.p., P.g.g., P.o.ś) należy wskazać, że celem opiniowania studium przez organy administracji geologicznej jest zapewnienie ochrony złóż kopalin. Wiedzę z zakresu istnienia takich złóż kopalin organy czerpią z dokumentacji geologicznych złóż, które zatwierdzają, wydając decyzję administracyjną, którą następnie wysyłają do gmin, aby te ujawniły złoża kopalin w studium w terminie 2 lat. Skoro zgodnie z art. 158 P.g.g. organy administracji geologicznej podejmują rozstrzygnięcia oraz wykonują inne czynności niezbędne do przestrzegania i stosowania ustawy a w art. 161 P.g.g. przypisano im zadania związane z m.in. z dokumentacjami geologicznymi, to należy stwierdzić, że właściwość poszczególnych organów administracji geologicznej do opiniowania studium wyznacza ich właściwość rzeczowa wynikająca z zatwierdzanych przez nie dokumentacji geologicznych, a tę właściwość wskazano powyżej.

W celu dopełnienia ww. odpowiedzi należy wskazać, że zgodnie z art. 160 P.g.g. zadania związane z dokumentacjami geologicznymi wykonują te organy administracji geologicznej, które zatwierdziły projekty robót geologicznych (PRG). Oznacza to, że ustawodawca uznał za zasadną kontynuację procesu w ramach tego samego organu, uznając że organ, który zatwierdził PRG, w którym wskazano, jak rodzaj dokumentacji powstanie, najlepiej oceni efekt zaprojektowanych prac, podczas zatwierdzania dokumentacji geologicznej. . Należy wskazać, że organ, który zatwierdził dokumentacje geologiczną złoża posiada najpełniejszą wiedzę o udokumentowanym w nim złożu, dlatego to on powinien uczestniczyć w opiniowaniu studium. W przypadku gdyby na terenie objętym studium znajdowało się więcej udokumentowanych złóż kopalin, projekt studium powinien zostać wysłany do zaopiniowania do wszystkich organów administracji geologicznej, które wydały decyzje w sprawie zatwierdzenia dokumentacji geologicznych.

Powyższe wyjaśnienia dotyczące właściwości organów administracji geologicznej w zakresie opiniowania studium, znajdą odpowiednie zastosowanie w przypadku opiniowania planu miejscowego oraz decyzji WZ oraz decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Zakres opiniowania studium i planu miejscowego przez organy administracji geologicznej

Procedura uchwalenia studium przewiduje uzgodnienie lub opiniowanie projektu studium przez organy lub instytucje wskazane w art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945, z późn. zm.), dalej jako u.p.z.p., w szczególności przez właściwy organy administracji geologicznej. W związku z tym, że w przepisie tym nie wskazano wprost właściwości rzeczowej organów administracji geologicznej ani zakresu opiniowania, należy je wywieźć z norm kompetencyjnych oraz norm materialnych dotyczących studium, zasad jego sporządzania oraz elementów wchodzących w skład przedmiotowego opracowania planistycznego.

W pytaniu dotyczącym ustalenia właściwości rzeczowej organów administracji geologicznej przeprowadzono szczegółową analizę tego zagadnienia. Dlatego w tym miejscu można ograniczę się do stwierdzenia, że właściwość organów w sprawie opiniowania projektów studiów oraz projektów planów miejscowych jest ustalana w oparciu o kryterium właściwości rzeczowej w zakresie dokumentacji geologicznych (tj. organ, który zatwierdził dokumentację geologiczną złoża, jest właściwy w zakresie opiniowania studium oraz planu miejscowego obszaru, na terenie którego występuje złoże kopaliny, w niektórych przypadkach, np. gdy złóż jest więcej – takich organów może być więcej lub opinia może dotyczyć większej ilości złóż kopalin).

Zgodnie z art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., udokumentowane złoża kopalin oraz udokumentowane wody podziemne, w granicach projektowanych stref ochronnych ujęć oraz obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych, a także udokumentowane kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla, w celu ich ochrony ujawnia się w studiach, planach miejscowych oraz planach zagospodarowania przestrzennego województwa.

Warto podkreślić, że obecne regulacje prawne dotyczące ujawniania złóż kopalin w dokumentach planistycznych różnią się w sposób istotny od stanu prawnego obowiązującego do 2012 r., ponieważ art. 48 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.) przewidywał jedynie uwzględnianie udokumentowanych złóż kopalin oraz udokumentowanych wód podziemnych w planach miejscowych. W przepisie tym nie było mowy o celu uwzględnienia, co powoduje istotną różnicę w stanie prawnym, a przede wszystkim powoduje, że nie jest możliwe odwoływanie się obecnie do poglądów doktryny (komentarze) oraz orzeczeń sądowych, gdyż straciły swoją aktualność. Analizując aktualną linie orzeczniczą, dotyczącą ochrony złóż kopalin oraz roli organów administracji geologicznej, należy wskazać, że obecnie nie ulega już wątpliwości, że organy te opiniują projekty studium oraz planów miejscowych zarówno pod kątem prawidłowości oraz kompletności ujawnienia informacji o udokumentowanych złożach kopalin, jak również pod kątem konieczności zapewnienia ochrony złóż kopalin we wskazanych dokumentach planistycznych.

Zgodnie z art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2019 r. poz. 1396, z późn. zm.), dalej P.o.ś., w studium oraz w planie miejscowym zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż. Ponadto w art. 125 P.o.ś. wskazano, że złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin.

W art. 10 ust. 1 pkt 9, u.p.z.p. wymieniono, jakie uwarunkowania powinny być uwzględnione w studium, są to m.in. (elementy ważne z punktu widzenia geologii):

• stan środowiska, w tym wielkość i jakości zasobów wodnych,
• występowanie terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych (udokumentowane złoża kopalin),
• występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych,
• występowania udokumentowanych złóż kopalin, zasobów wód podziemnych oraz udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla.

W art. 158 P.g.g. znajduje się ogólna norma kompetencyjna, zgodnie z którą do zakresu działania organów administracji geologicznej należy wykonywanie określonych zadań, a w szczególności podejmowanie rozstrzygnięć oraz wykonywanie innych czynności niezbędnych do przestrzegania i stosowania ustawy.

Nie ulega wątpliwości, że organy, opiniując projekt studium lub planu miejscowego, powinny sprawdzić, czy wszystkie złoża kopalin, znajdujących się w zakresie ich właściwości rzeczowej – jako organu zatwierdzającego dokumentacje geologiczne, zostały prawidłowo ujawnione w projekcie (w części tekstowej i graficznej), w szczególności, czy prawidłowo wskazano jego granic, położenie, zasoby geologiczne, warunków występowania oraz nadany złożu nr z bazy MIDAS.

W związku z tym, że celem ujawnienia złóż kopalin w dokumentach planistycznych jest ich ochrona, podczas opiniowania organ powinien zwrócić uwagę na te elementy, które są istotne z punktu widzenia ochrony złóż, w szczególności:

• czy na terenie ponad złożem kopaliny podlegającej eksploatacji odkrywkowej przewidziana jest zabudowa (zabudowa w przyszłości może uniemożliwić wydobywanie kopaliny ze złoża),
• czy w projekcie studium przewidziano sporządzenie planu miejscowego dla terenu występowania złoża kopaliny (ma to szczególne znaczenie w przypadku gruntów rolnych kategorii I-III, dla których zmiana przeznaczenia, np. na działalność górniczą, wymaga uchwalenia planu miejscowego oraz uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rolnictwa),
• czy w projekcie studium ujawniono obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny,
• czy w projekcie studium ujawniono obszary osuwania się mas ziemnych (jest to zadanie starosty – jako organu ochrony środowiska).

W § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, dalej rozporządzenie, wskazano, że dane zawarte w materiałach planistycznych, sporządzonych na potrzeby projektu studium, powinny być aktualne na dzień przekazania tego projektu do opiniowania i uzgodnienia. Oznacza to, że projekt studium powinien uwzględniać wszystkie złoża kopalin zawarte w bazie MIDAS. Ponadto zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia projekt studium powinien zawierać cześć określającą uwarunkowania, przedstawione w formie tekstowej oraz graficznej (jednym z uwarunkowań jest występowanie złóż kopalin) oraz kierunki zagospodarowania, które powinny być konsekwencją występowania złóż kopalin oraz granicę obszarów chronionych (np. obszary występowania udokumentowanych złóż kopalin). Natomiast w § 6 rozporządzenia ustalono wymogi dotyczące stosowania standardów przy zapisywaniu ustaleń części tekstowej projektu studium, wskazując że ustalenie dotyczące zasad ochrony środowiska i jego zasobów, powinny zawierać m.in. wytyczne ich określania w planach miejscowych, wynikające z potrzeb ochrony środowiska, o których mowa w art. 72 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1396, z późn. zm.), dalej P.o.ś., ponadto ustalenia dotyczące kierunków i zasad kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej powinny określać te obszary, w których planuje się zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne. Oznacza to, że wśród kierunków kształtowania terenów rolniczych lub leśnych położonych ponad złożem kopaliny wydobywanej metodą odkrywkową powinny być wprost wskazane kierunki związane umożliwiające zagospodarowanie złoża. Ponadto w rozporządzeniu wprost w § 7 wskazano, że w części graficznej projektu studium powinno nastąpić określenie granic obszarów chronionych, czyli m.in. występowania udokumentowanych złóż kopalin.

W tym miejscu warto przywołać Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 3 sierpnia 2017 r. (Sygn. Akt IV SA/Po 316/17, zgodnie z którym przez "ujawnienie złóż" należy rozumieć podanie konkretnej nazwy i numeru oraz oznaczenie konturów ich granic w części graficznej. Podanie numeru rejestru, biorąc pod uwagę, że w rejestrze wpisuje się m.in. nazwę złoża i rodzaj kopaliny, powierzchnię czy też położenie administracyjne (§ 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 października 2014 r. w sprawie rejestru obszarów górniczych i zamkniętych podziemnych składowisk dwutlenku węgla (Dz.U. poz. 1469) należy uznać za istotny element wypełnienia, wynikającego z art. 95 ust. 1 P.g.g., obowiązku ujawnienia złoża kopalin.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy możliwe jest udzielenie koncesji na eksploatację piaskowca, jeżeli na terenie planowanej kopalni nie obowiązuje plan miejscowy, a studium teren ma przeznaczenie rolnicze?

Z punktu widzenia działalności górniczej kluczowe znaczenie ma art. 7 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., zgodnie z którym podejmowanie i wykonywanie działalności określonej ustawą jest dozwolone tylko wówczas, jeżeli nie naruszy ona przeznaczenia nieruchomości określonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w odrębnych przepisach. W przypadku braku planu miejscowego podejmowanie i wykonywanie działalności określonej ustawą jest dopuszczalne tylko wówczas, jeżeli nie naruszy ona sposobu wykorzystywania nieruchomości ustalonego w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w odrębnych przepisach. Należy podkreślić, że określenie „nienaruszenie” nie jest tożsame z pojęciem „zgodności”, a obecne regulacje prawne mają na celu ułatwienie prowadzenia działalności w zakresie eksploatacji. Taki cel miało również wprowadzenie do porządku prawnego art. 95 i 96 P.g.g. regulujących tryb ujawniania udokumentowanych złóż kopalin w dokumentach planistycznych gminy i województwa, w szczególności wymóg ujawnienia złoża w studium w terminie 2 lat od zatwierdzenia dokumentacji geologicznej. W przypadku niedopełnienia tego obowiązku przez organy gminy, wojewoda wprowadza obszar udokumentowanego złoża do studium, wydając w tej sprawie zarządzenie zastępcze, a zmiana studium w tym trybie wywołuje skutki prawne takie jak studium.

Należy wskazać, że zgodnie z aktualną linią orzeczniczą administracji i sądów dopełnienie wymogu ujawnienia złoża kopaliny w studium, a następnie planie miejscowym, w celu jego ochrony oznacza wprowadzenie w tych dokumentach takich zapisów, które umożliwią przyszłą eksploatację złóż.

Gmina ma obowiązek uwzględnienia w studium uwarunkowań wynikających z występowania udokumentowanych złóż kopalin, w tym takiego kształtowania zasad zabudowy, aby nie ograniczała lub nie wykluczała przyszłej eksploatacji, w tym odkrywkowej, w studium powinno zostać przewidziana zmiana kierunku przeznaczenia terenów rolniczych lub leśnych na nierolne i nieleśne, które umożliwią przyszłą eksploatację złoża kopaliny, będą niezbędne w przypadku eksploatacji złóż występujących na danym terenie (dopuszczenie zmiany na użytkowanie przemysłowe). Jeżeli są to grunty rolne kategorii I-III, dla terenów tych powinno być przewidziane sporządzenie planów miejscowych.

Jednak organy gmin pomimo istnienia obowiązku dokonania zmian w studium wielokrotnie zaniedbują go lub celowo nie wprowadzają zmian umożliwiających prowadzenie działalności górniczej, ze względu na protesty lub naciski społeczne. W takich sytuacjach obszar udokumentowanego złoża kopaliny powinien wprowadzić wojewoda, wydając zarządzenia zastępcze. Ponadto wojewoda ma jeszcze jeden instrument nadzoru nad prawidłowością sporządzania dokumentów planistycznych, w tym nad prawidłowością uwzględnienie uwarunkowań wynikających z występowania udokumentowanych złóż kopalin. Zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945, z późn. zm.), dalej jako u.p.z.p., istotne naruszenie zasad sporządzania studium lub planu miejscowego, istotne naruszenie trybu ich sporządzania, a także naruszenie właściwości organów w tym zakresie, powodują nieważność uchwały rady gminy w całości lub części. Zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym wojewoda ma prawo w terminie 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia stwierdzić nieważność uchwały lub zarządzenia gminy w całości lub w części, jeżeli są sprzeczne z prawem. Po upływie 30 dni, lecz nie później niż w ciągu roku od podjęcia uchwały, wojewoda ma możliwość wystąpienia do WSA o stwierdzenie nieważności uchwały, która narusza ww. zasady sporządzania dokumentów planistycznych.

Nieuwzględnienie uwarunkowań wynikających z występowania złóż kopalin i nie zapewnienie ich ochrony – zgodnie z kształtującą się linią orzeczniczą - stanowi podstawę stwierdzenia nieważności uchwały rady gminy w całości lub w części. Wskazane instrumenty nadzorcze wojewody mogą okazać się przydatne, ponieważ udzielenie koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża, wymaga uzgodnienia z wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta, a kryterium uzgodnienia stanowi nienaruszenie przeznaczenia nieruchomości w planie miejscowym, ewentualnie w studium. Zatem wiele zależy od treści planu/studium, w tym okoliczności, czy przewidziano w nich możliwość zmiany kierunku przeznaczenia gruntów rolnych na przeznaczenie nierolnicze. Kolejnym ważną okolicznością jest to, jakiej klasy bonitacyjnej są grunty niezbędne na potrzeby eksploatacji.

Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1161, z późn. zm.) przeznaczenie gruntów rolnych klas I-III na cele nierolnicze, wymaga zgody ministra właściwego ds. rozwoju wsi i dokonuje się w planie miejscowym. Oznacza to, że bez uchwalenia planu miejscowego, w którym przewidziana zostanie zmiana przeznaczenia gruntu (klas I-III) na nierolniczy, nie będzie możliwe jego wyłączenie z produkcji rolnej. Dlatego dużo zależy od tego, jakie zapisy znajdują się w studium oraz w planie miejscowym. W przypadku gruntów rolnych klas innych niż I-III (tj. mniej cennych rolniczo), nie jest konieczne uchwalenie planu miejscowego (oraz uprzednie uzyskanie zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi na możliwość zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na inne cele). Wówczas inne przeznaczenie niż rolnicze można ustalić w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego, organ może uwzględnić górnicze przeznaczenie nieruchomości, w konsekwencji możliwe będzie wyłączenie gruntów rolnej.

Resumując, należy stwierdzić, że udzielenie koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża wymaga uzgodnienia z organem wykonawczym gminy, zaś o tym, czy będzie ono możliwe każdorazowo rozstrzygają zapisy planu miejscowego lub studium, tj. czy przewidują możliwość zmiany kierunku przeznaczenia obszarów występowania gruntów rolnych na przeznaczenie nierolnicze. Dodatkowo – w przypadku szczególnie cennych terenów (klasy bonitacyjne I-III) możliwość wyłączenia tych gruntów z produkcji rolnej powinna nastąpić w planie miejscowym.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jakim zakresie organy administracji geologicznej powinny opiniować studium lub plan miejscowy, gdy na terenie występują udokumentowane wody podziemne?

Rola organów administracji geologicznej w opiniowaniu dokumentów planistycznych gminy w zakresie udokumentowanych wód podziemnych budzi wątpliwości interpretacyjne o właściwość oraz zakres opiniowania, przede wszystkim dlatego, że wody (z wyjątkiem wód leczniczych, wód termalnych oraz solanek) nie są traktowane jako kopaliny w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g.

Tymczasem ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945, z późn. zm.), dalej jako u.p.z.p., regulując postępowania związanie z opracowaniem dokumentów planistycznych gminy, przewiduje, że:

• projekt studium jest opiniowany przez właściwego organu administracji geologicznej, (podstawa prawna - art. 11 pkt 5 lit. g u.p.z.p.),
• projekt planu miejscowego jest opiniowany przez właściwe organy administracji geologicznej w zakresie udokumentowanych złóż kopalin i wód podziemnych (podstawa prawna - art. 17 pkt 6, lit. a tiret czwarty u.p.z.p).

Przy określeniu zakresu opiniowania projektów studium oraz planu pomocne może być określenie „właściwe w zakresie udokumentowanych złóż kopalin i wód podziemnych”, co odsyła nas do art. 95 P.g.g., art. 158 P.g.g. oraz art. 161 P.g.g., które to przepisy wskazują, po pierwsze na konieczność ochrony udokumentowanych wód podziemnych, po drugie zaś wskazują na właściwość organów administracji geologicznej w zakresie realizacji zadań m.in. związanych z dokumentacjami geologicznymi. I tak zgodnie z art. 95 ust. 1 P.g.g. udokumentowane wody podziemne, w granicach:

• projektowanych stref ochronnych ujęć,
• projektowanych obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych,

w celu ich ochrony ujawnia się w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz planach zagospodarowania przestrzennego województwa.

Zgodnie z art. 158 P.g.g. do zakresu działania organów administracji geologicznej należy m.in. wykonywanie czynności niezbędnych do przestrzegania i stosowania ustawy oraz nadzór nad sporządzaniem dokumentacji geologicznych. Właściwość rzeczową w zakresie dokumentacji hydrogeologicznych określa art. 161 P.g.g., w szczególności domniemanie kompetencji marszałka województwa. Jednocześnie w art. 161 ust. 2 P.g.g. wskazano, że do starosty należą m.in. sprawy związane z ujęciami wód podziemnych, których przewidywane lub ustalone zasoby nie przekraczają 50 m3/h, zaś w art. 161 ust. 3 P.g.g. przyznano ministrowi kompetencję w zakresie dokumentacji, w której określa się warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych.

Regulacje prawne dotyczące poszczególnych dokumentacji hydrogeologicznych, w tym rodzaje dokumentacji, znajdują się w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1131), dalej jako rozporządzenie. Jedną z rodzajów dokumentacji hydrologicznych jest dokumentacja określająca warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych (§ 16 rozporządzenia), która to dokumentacja zawiera m.in.

• opis budowy geologicznej i warunków hydrostrukturalnych krążenia wód podziemnych oraz wskazanie stref zasilania i drenażu, kierunków i prędkości przepływów wód podziemnych, kontaktów hydraulicznych poszczególnych poziomów wodonośnych oraz związków wód podziemnych z wodami powierzchniowymi,
• oszacowanie wielkości zasobów odnawialnych oraz dyspozycyjnych wód podziemnych zbiornika z podaniem metodyki zastosowanej do obliczeń ich zasobów,
• ocenę zagrożenia wód podziemnych zbiornika,
• ustalenie granic zbiornika wód podziemnych oraz proponowanych granic obszaru ochronnego,
• koncepcję ochrony zbiornika wód podziemnych i propozycje dotyczące ustanowienia w obrębie jego projektowanego obszaru ochronnego nakazów, zakazów i ograniczeń w użytkowaniu terenu,
• mapę dokumentacyjną z granicami zbiornika i proponowanymi granicami obszaru ochronnego, lokalizacjami ujęć wód podziemnych, otworów wiertniczych i punktów monitoringu wód podziemnych,
• mapę zagrożeń i wskazań hydrogeologicznych dla zagospodarowania obszaru ochronnego zbiornika z naniesionymi granicami zbiornika wód podziemnych i proponowanymi granicami jego obszaru ochronnego, lokalizacjami istniejących i planowanych obiektów stanowiących rzeczywiste lub potencjalne zagrożenie dla jakości wód podziemnych oraz granicami ustanowionych obszarów objętych ochroną, w szczególności cennych ekosystemów wodnych i lądowych zależnych od wód podziemnych,
• mapę projektowanego obszaru ochronnego zbiornika wód podziemnych wraz z objaśnieniami.

W sprawach dokumentacji hydrogeologicznych określających warunki hydrogeologiczne w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych właściwy jest minister.

Natomiast w § 6 rozporządzenia znajdują się regulacje dotyczące dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód podziemnych. Właściwość rzeczową organu w tym przypadku ustala się na podstawie projektowanych parametrów ujęcia (pobór wody na h), zatem organem zatwierdzającym może być starosta lub marszałek województwa. Zgodnie z § 6 ust. 2 rozporządzenia w przypadku gdy dla ujęcia wód podziemnych istnieje potrzeba ustanowienia strefy ochronnej ujęcia obejmującej teren ochrony bezpośredniej i teren ochrony pośredniej, w dokumentacji określa się proponowane granice tej strefy oraz przedstawia propozycje zakazów, nakazów i ograniczeń w użytkowaniu gruntów w obrębie tej strefy.

Prawo wodne przewiduje dwie formy ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami:

• strefy ochronne ujęć wód (teren ochrony bezpośredniej i teren ochrony pośredniej),
• obszary ochronne Głównych Zbiorników wód podziemnych.

W przypadku terenu ochrony bezpośredniej jego ustanowienie służy zabezpieczeniu urządzenia wodnego (ustanawia się go zawsze), natomiast teren ochrony pośredniej ustanawia się, jeżeli z przeprowadzonej analizy ryzyka wynika potrzeba jego ustanowienia, a teren ten obejmuje obszar zasilania wody. Teren ochrony pośredniej ustala się na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji hydrogeologicznej.

Ustanowienie strefy ochronnej ujęcia następuje poprzez wydanie przez wojewodę aktu prawa miejscowego, w oparciu o sporządzoną wcześniej dokumentację hydrogeologiczną dotyczącą tego ujęcia.

Analogiczne wygląda sytuacja ustanawiania obszarów ochronnych dla Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, dla których ww. dokumentacja hydrologiczna stanowi podstawę wyznaczenia jego granic oraz ograniczeń w użytkowaniu.

Reasumując, zakres opiniowania studium oraz planu przez organy administracji geologicznej, jest wyznaczony ich właściwością rzeczową w zakresie dokumentacji hydrogeologicznych, w szczególności organy te powinny sprawdzić, czy w projekcie studium lub projekcie studium ujawnione zostały prawidłowo, przewidziane w dokumentacji projektowane strefy ochronne ujęć wód podziemnych lub projektowane obszary ochrony wód podziemnych, w szczególności czy prawidłowo wskazano ich granicę, ustanowiono wymagane ograniczenia lub nałożono obowiązki itp.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Jaki organ powinien opiniować gminny program rewitalizacji?

Opracowanie oraz uchwalenie gminnego programu rewitalizacji uregulowane zostało w ustawie z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1398, z późn. zm.), dalej jako ustawa. Zgodnie z art. 2 ustawy rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji. Procedurę sporządzenia planu rewitalizacji reguluje art. 17 ustawy, w ramach opracowania planu przewiduje się, że wójt, burmistrz albo prezydent miasta, po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzenia gminnego programu rewitalizacji, występuje o zaopiniowanie projektu gminnego programu rewitalizacji do wymienionych w nim organów lub podmiotów, przy czym część z nich została wskazane na wypadek, jeżeli jest to uzasadnione specyfiką obszaru rewitalizacji, w pkt tym przewidziano m.in. właściwy organ administracji geologicznej – w zakresie zagospodarowania terenów osuwisk.

Przepis ten może budzić wątpliwości, ponieważ sprawy związane z „osuwiskami” nie znajdują się we właściwości organów administracji geologicznej, lecz organów ochrony środowiska. Organem właściwym w zakresie zapobiegania ruchom masowym ziemi i ich skutkom jest starosta, jego zadania wyznacza m.in. art. 110a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2019 r. poz. 1396, z późn. zm.), dalej P.o.ś.

Zgodnie z P.o.ś. nimi ochrona powierzchni ziemi polega na zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom. Zadania starosty polegają na obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, zwanych dalej terenami zagrożonymi oraz prowadzeniu rejestru zawierającego informacje o tych terenach. Wykładnia systemowa oraz celowościowa przemawia za uznaniem, że gminny program rewitalizacji podlega opiniowaniu przez starostę, gdyż to on posiada najpełniejszą wiedzę w tym zakresie oraz opiniuje projekty dokumentów planistycznych w tym zakresie starosta – został wskazany wprost jako organ właściwy do opiniowania studium oraz planu miejscowego – jako właściwy organ ochrony środowiska w zakresie terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych). Ponadto starosta jest właściwy w sprawach projektowania robót geologicznych oraz dokumentacji, związanych z badaniami geologiczno-inżynierskimi wykonywanymi na potrzeby zagospodarowania przestrzennego gminy.

Wydaje się zatem, że błędnie powołano się w tym przypadku na organ administracji geologicznej zamiast na organ ochrony środowiska, co powinno zostać zmienione (właściwość organów nie powinna wynikać z wykładni celowościowe ani systemowej!). Jednocześnie uważam, że nie ma podstaw do tego, żeby organem opiniującym program rewitalizacji był marszałek województwa na podstawie domniemania kompetencji z art. 161 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), ponieważ przepis ten dotyczy kompetencji organów I instancji, a z dalszych ustępów tego art. wynika, że kompetencje te są powiązane z projektowaniem i dokumentowaniem prac geologicznych.

Skoro celem opiniowania jest zajęcie stanowiska w zakresie zagospodarowania terenów osuwisk, to jedyną merytoryczną opinię, wynikającą z prowadzonego rejestru ruchu masowych ziemi i obserwacji terenów zagrożonych, może sporządzić starosta.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Zakres opiniowania projektu robót geologicznych przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta

Prowadzenie działalności w zakresie prac geologicznych jest jednym z obszarów podlegających regulacji ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g. Zgodnie z art. 79 ust. 1 P.g.g. prace geologiczne z zastosowaniem robót geologicznych mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych (PRG), w projekcie tym wskazuje się m.in. przestrzeń, w obrębie której mają być wykonywane roboty geologiczne oraz przedsięwzięcia konieczne ze względu na ochronę środowiska, w tym wód podziemnych, sposób likwidacji wyrobisk, otworów wiertniczych, rekultywacji gruntów, a także czynności mające na celu zapobieżenie szkodom powstałym wskutek wykonywania zamierzonych robót (art. 79 ust. 2 pkt 4 i 5 P.g.g.).

Projekt robót geologicznych, których wykonywanie nie wymaga uzyskania koncesji, zatwierdza organ administracji geologicznej, w drodze decyzji, a zgodnie z art. 80 ust. 5 P.g.g. przed jej wydaniem konieczne jest uzyskanie opinii wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce wykonywania robót geologicznych. Nie ulega wątpliwości, że wskazane organy opiniują projekt w ramach przyznanego gminom władztwa planistycznego, tj. z uwzględnieniem zapisów dokumentów planistycznych obowiązujących na terenie gminy. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 1 i 2 P.g.g. podejmowanie i wykonywanie działalności określonej ustawą, w tym robót geologicznych, jest dozwolone, jeżeli nie naruszy ona przeznaczenia nieruchomości określonego w planie miejscowym oraz przepisach odrębnych, a w przypadku braku planu - jeżeli nie naruszy sposobu wykorzystywania nieruchomości ustalonego w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w odrębnych przepisach.

SKO w Gdańsku w decyzji z dnia 17 stycznia 2013 r. (179/12, LEX nr 1728006) wskazało, że negatywne zaopiniowanie PRG powinno nastąpić wówczas, gdy prowadzenie takich robót nie jest dozwolone z uwagi na m.in. zapisy aktów prawa miejscowego, uwarunkowania związane z ochroną przyrody, ochroną środowiska, nienaruszanie przeznaczenia nieruchomości powinno być rozumiane na gruncie P.g.g. jako brak wyraźnych zapisów ograniczających lub zabraniających prowadzenia na danym terenie działalności przewidzianej ustawą.

W wyroku WSA w Poznaniu z 28 czerwca 2018 r. (Sygn. Akt III SA/Po 216/18, LEX nr 2523704) dotyczącym zatwierdzania PRG wskazano, że opinie wójta, burmistrza lub prezydenta nie mają wiążącego charakteru dla organu administracji geologicznej. W przypadku wydania negatywnej opinii przez organy wykonawcze gmin, organ administracji geologicznej może nadal wydać decyzję zatwierdzającą projekt. Przedmiotowy wyrok został wydany na podstawie następującego stanu faktycznego: starosta zwrócił się do wójta o zaopiniowanie PRG dla udokumentowania w kat. C1 złoża kruszywa naturalnego. Wójt negatywnie zaopiniował projekt wskazując, że obszar, w którym planowane są prace nie posiada planu miejscowego, a zgodnie ze studium teren projektowanych robót to obszar gruntów rolnych, znajdujący się w bliskim sąsiedztwie zabudowy zagrodowej oraz drogi gminnej, wzdłuż której systematycznie rozwija się zabudowa. W związku z tym planowane roboty geologiczne będą sprzeczne z zapisami studium i faktycznym wykorzystaniem terenu. SKO odmówiło zmiany postanowienia wskazując, że ustawodawca wprowadzając w art. 80 ust. 5 P.g.g. obowiązek współdziałania z organami gminy przed zatwierdzeniem PRG, nie wskazał żadnych wymogów, których istnienie bądź ich brak, ma oceniać organ współdziałający. Jeśli ustawa nie wskazuje, jakimi przesłankami powinien kierować się organ współdziałający, należy przyjąć, że opinia ma zawierać stanowisko wójta w aspekcie zadań gminy wiążących się z przedmiotem rozstrzygnięcia, w tym przypadku z zadaniem własnym gminy, do których należą m.in. sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej. Wójt wydał opinię negatywną ze względu na przeznaczenie rolnicze terenów, na których zaplanowano roboty geologiczne oraz ze względu na istniejącą zabudowę. WSA, badając legalność postanowienia, badał jego zgodność z prawem materialnym i procesowym, w tym z zapisami studium obowiązującym na terenie gminy, zgodnie z którymi, na tym terenie nie jest możliwe prowadzenie robót geologicznych. W ocenie Sądu przywoływana okoliczność, że w sąsiedztwie znajdują się już udokumentowane złoża kruszywa naturalnego, nie ma znaczenie dla sprawy, dlatego organ miał prawo negatywnie zaopiniować projekt. Opinia ta nie ma charakteru dowolnego i została w sposób wyczerpujący uzasadniona.

Należy jednak podkreślić, że z treści uzasadnienia wynika, że w studium znajdował się wprost zakaz prowadzenie robót geologicznych. W mojej ocenie brak takiego zakazu nie uzasadniałby stanowiska organu oraz negatywnego zaopiniowania projektu, należy bowiem wskazać, że istnieje zasadnicza różnica pomiędzy pojęciami „zgodność z planem” oraz nienaruszenie zapisów planu”, co jest widoczne w kształtującej się linii orzeczniczej, np. w wyroku WSA w Gdańsku z dnia 27 września 2017 r. (Sygn. akt II SA/Gd 379/17, LEX nr 2376351), sąd wskazał, że w odniesieniu do przedsięwzięć realizowanych w oparciu o P.g.g., np. wydobywanie kopalin ze złóż, nie jest konieczne stwierdzenie zgodności z ustaleniami planu miejscowego, a jedynie, że przedsięwzięcie nie narusza ustaleń tego planu, dla stwierdzenia braku sprzeczności nie są konieczne ustalenia w planie wskazujące na dopuszczalność takiej działalności, do naruszenia ustaleń planu dochodzi m.in. wówczas, gdy w planie zawarty jest bezpośredni zakaz wydobycia kopalin.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy wydanie przez wojewodę zarządzenia zastępczego w sprawie ujawnienia w studium złoża (w przypadku niedopełnienia tego wymogu przez gminę) powoduje zmianę studium oraz obowiązek uwzględnienia treści zarządzenia w czasie uzgadniania projektu koncesji?

W przypadku gdy organy gminy nie dopełniły obowiązku ujawnienia udokumentowanego złoża kopaliny w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, co powinno nastąpić w terminie 2 lat od dnia zatwierdzenia dokumentacji geologicznej złoża, wojewoda na podstawie art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., ma obowiązek wprowadzenia obszaru udokumentowanego złoża kopaliny do studium, wydając w tej sprawie zarządzenie zastępcze. W przypadku węglowodorów, ze względu na ich strategiczne znaczenie, obowiązek ujawnienia w studium powinien być zrealizowany w terminie 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej.

Należy podkreślić, że zmiana studium sporządzona w trybie zarządzenia zastępczego wojewody, wywołuje skutki prawne takie jak studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Oznacza to w praktyce, że postanowienia zarządzenia zastępczego wojewody zastępują te postanowienia studium, których nie da się pogodzić z aktem wydanym przez wojewodę. Dlatego wójt, burmistrz lub prezydent miasta, opiniując PRG lub uzgadniając projekt koncesji, zobowiązany jest uwzględnić treść zarządzenia zastępczego. W przypadku gdyby tego nie uczynił oraz negatywnie zaopiniował PRG lub odmówił uzgodnienia projektu koncesji z pominięciem treści zarządzenia (wyłącznie w oparciu o treść studium), może stanowić to podstawę kwestionowania wydanego postanowienia.

W przypadku gdyby wojewoda nie wydał w terminie 6 miesięcy zarządzenia zastępczego dotyczącego złoża węglowodorów, organ wyższego stopnia wymierza wojewodzie, w drodze postanowienia, karę pieniężną, stanowiącą iloczyn liczby dni zwłoki oraz kwoty 1 000 zł.

Rada gminy ma możliwość złożenie skargi na zarządzenie zastępcze, na mocy którego wprowadzono udokumentowane złoże do studium. W takim przypadku przewidziano obowiązek wyznaczenia przez sąd administracyjny rozprawy w terminie 30 dni od dnia wpłynięcia skargi do sądu.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy poza wymogiem z art. 95 P.g.g. istnieje obowiązek ujawnienia złóż kopalin w studium lub planie miejscowym?

W art. 95 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., wprowadzono obowiązek ujawnienia udokumentowanych złóż kopalin w celu ich ochrony w:

• w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin,
• miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
• planach zagospodarowania przestrzennego województwa.

Przepis ten dotyczy nowych złóż kopalin, w stosunku do których dokumentacje geologiczne złóż zostały zatwierdzone na podstawie P.g.g. Obowiązek ujawnienia udokumentowanych złóż kopalin w studium powinien zostać spełniony przez organy gminy w terminie 2 lat od zatwierdzenia dokumentacji geologicznej złoża, w przypadku złóż węglowodorów termin jest znacznie krótszy i wynosi 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów.

Jednocześnie ustawodawca w przepisie przejściowym – w art. 208 P.g.g. – wskazał, że w stosunku do złóż, które zostały udokumentowane przed wejściem w życie ustawy, gminy miały obowiązek ich ujawnienia w studium w terminie 2 lat od wejścia w życie P.g.g.

W przypadku niedopełnienia obowiązku ujawnienia złoża w studium do 31 grudnia 2014 r. wojewoda powinien wprowadzić udokumentowany obszar kopalin do studium, wydając w tej sprawie zarządzenie zastępcze. Sporządzone w tym trybie studium wywołuje skutki prawne takie jak studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Koszty sporządzenia studium ponosi w całości gmina.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Jakie są zagrożenia środowiskowe związane z instalacją gruntowych pomp ciepła?

Zgodnie z art 85, ust. 1. pkt. 1. ustawy Pgig [6] projekt robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi nie wymaga zatwierdzenia. Rozpoczęcie robót geologicznych może nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedłożenia projektu robót starosta nie wniesie do niego sprzeciwu, w drodze decyzji. Zgodnie z art 85, ust. 3. pkt. 1 i 2 Pgig [6] może on zgłosić sprzeciw, jeżeli projekt nie odpowiada przepisom prawa (tj. jego zawartość nie odpowiada wytycznym Rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych [3, 4]), a także jeżeli sposób wykonania zamierzonych robót zagraża środowisku. Zagrożenia środowiskowe mogą wystąpić przykładowo w sytuacji gdy roboty związane z odwierceniem otworowych wymienników ciepła zostały zaprojektowane w obrębie obszaru zasobowego ujęcia wód podziemnych i istnieje prawdopodobieństwo, że może to negatywnie oddziaływać na jakość ujmowanych wód. Sytuacja taka może wystąpić również wtedy, gdy roboty geologiczne planuje się prowadzić na obszarze górniczym, wyznaczonym na koncesji na wydobywanie wód leczniczych współwystępujących z wodami podziemnymi lub na koncesji na wydobywanie torfów leczniczych [1].

Również wykonywanie dużej ilości wierceń geotermalnych w rejonach o niekorzystnych warunkach hydrogeologicznych może zagrozić środowisku [2]. Takie rejony to m.in. miejsca, w których mogą występować poziomy wodonośne o warunkach naporowych, a w szczególności o warunkach artezyjskich. W takich przypadkach może dochodzić do samoistnego wypływu wód podziemnych a także ich zanieczyszczenia, spowodowanego przebiciami hydraulicznymi. Może również dojść do zakłócenia naturalnego reżimu hydrologicznego. Kolejnym zagrożeniem związanym z wykonywaniem otworów pod pionowe wymienniki ciepła jest przewiercanie utworów słabo przepuszczalnych, które chronią leżące niżej warstwy, poziomy lub piętra wodonośne o znaczących ekonomicznie zasobach.

W praktyce, wniesienie sprzeciwu do projektu robót geologicznych przez starostę jest jedynym momentem, w którym organy administracji geologicznej mają możliwość wpływu na proces wykonywania odwiertów pod otworowe wymienniki ciepła. Istotną kwestią jest również przekazywanie informacji geologicznej, czyli dokumentacji geologicznej z wykonanych robót, opracowywanej jako dokumentacja geologiczna inna (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 grudnia 2016 r. w sprawie innych dokumentacji geologicznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 2023) [5]) do Narodowego Archiwum Geologicznego prowadzonego przez Państwową Służbę Geologiczną. Gromadzenie informacji geologicznej o otworowych wymiennikach ciepła jest konieczne dla opracowywania i weryfikacji map potencjału płytkiej geotermii.

Więcej informacji na temat zagrożeń środowiskowych można znaleźć pod poniższymi linkami:

• Podręcznik "GeoTrainet Training Manual for Designers of Shallow Geothermal Systems. Instrukcja Szkoleniowa GeoTrainet dla Projektantów Płytkich Systemów Geotermalnych" (rozdział 19)
  
  
• Prezentacja z warsztatów w Chęcinach: "Dobre praktyki, czyli jak uniknąć zagrożeń dla środowiska naturalnego związanych z instalacjami płytkiej energii geotermalnej, część 2"
  
  

Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.

Kiedy należy wykonywać projekt robót geologicznych dla gruntowych wymienników ciepła?

 Uwarunkowania formalno-prawne są różne dla poszczególnych typów systemów dolnego źródła ciepła. Wykonywanie instalacji poziomych (ZH), instalacji spiralnych w otworach o niewielkiej głębokości (ZK), oraz instalacji w palach fundamentowych (ZF) nie jest regulowane ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 868 ze zm.) [3] (dalej Pgig). Zgodnie z art. 3, ust. 2 przepisów ustawy nie stosuje się do wykonywania wykopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m, wykonywanych w celu wykorzystania ciepła Ziemi, poza obszarami górniczymi.

Systemy zamknięte typu ZH (instalacje poziome) i ZK (kolektory spiralne) podlegają przepisom ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 1186 z późn. zm.) [4] i należy je interpretować jako przyłącze cieplne do budynku, które nie wymaga pozwolenia na budowę (art. 29, ust 1 pkt. 20) [2].

Spośród powszechnie stosowanych dolnych źródeł ciepła w systemach zamkniętych (takich, w których czynnik roboczy krąży w układzie zamkniętym w systemie rur z tworzywa sztucznego, bez kontaktu z otaczającym masywem skalno-gruntowym), jedynie wykonywanie otworowych wymienników ciepła o głębokości większej niż 30 m jest robotą geologiczną i jako taka podlega przepisom prawa geologicznego i górniczego. W przedziale głębokościowym od 30 do 100 m sporządzany jest projekt robót geologicznych, który jest zgłaszany odpowiednim miejscowo organom administracji geologicznej (Starostwo Powiatowe). Dla głębokości przekraczających 100 m konieczne jest dodatkowo wykonanie planu ruchu zakładu górniczego, który należy zatwierdzić w odpowiednim miejscowo Okręgowym Urzędzie Górniczym. W przypadku, kiedy planowane wiercenia pod otworowe wymienniki ciepła będą zlokalizowane na terenie górniczym, projekt robót geologicznych oraz plan ruchu należy sporządzać w każdym przypadku, niezależnie od głębokości.

W praktyce prowadzenie działań pod powierzchnią terenu, związane z pozyskiwaniem ciepła Ziemi, w strefie do głębokości 30 m poza obszarami górniczymi nie wymaga zgłaszania tych działań organom administracji geologicznej oraz nie podlega przepisom prawa geologicznego i górniczego.

Schemat zasięgu głębokościowego wraz z ogólnymi informacjami dotyczącymi wymienionych rozwiązań gruntowych wymienników ciepła oraz skrótowe oznaczenia literowe poszczególnych typów instalacji według [1].

Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.

1. Kapuściński J. & Rodzoch A. 2010; Geotermia niskotemperaturowa w Polsce i na świecie. Stan aktualny i perspektywy rozwoju. Uwarunkowania techniczne, środowiskowe i ekonomiczne. MŚ, Warszawa.
2. PORT PC. 2013; Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła. Część 1. Dolne źródła do pomp ciepła. Wydanie pierwsze 01/2013. Kraków 2013 r.
3. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r. poz. 868 późn. zm.) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.
4. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r., poz. 1186, z późn. zm.).

Czy otworowe wymienniki ciepła podlegają przepisom ustawy Prawo wodne?

Systemy zamknięte nie podlegają przepisom ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 2268 z późn. zm.), bez względu na głębokość zabudowy. Wyjątkowo mogą one dotyczyć gruntowej pompy ciepła w systemie zamkniętym, kiedy otwór wiertniczy będzie wykonywany w strefie ochrony pośredniej ujęcia wód, a wykonanie takiego otworu mogłoby być uznane za czynność powodującą zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia. Ustawa Prawo wodne ma zastosowanie przede wszystkim do gruntowych pomp ciepła w systemach otwartych.

Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.

Jakie są uwarunkowania formalno-prawne i procedury postępowania przy projektowaniu robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi za pomocą otworowych wymienników ciepła?

Zawartość projektu robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2011 r., Nr 288, poz. 1696) [3] wraz z rozporządzeniem zmieniającym (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2015 r., poz. 964) [4]).

Projekt taki musi być sporządzony przez geologa posiadającego odpowiednie uprawnienia. W przypadku otworowych wymienników ciepła muszą to być kwalifikacje kategorii IV lub V. Projekt musi zawierać m.in. opis konstrukcji otworu, informacje dotyczące zamykania poziomów wodonośnych, opis budowy geologicznej, syntetyczny profil geologiczny w miejscu projektowanych odwiertów, opis i uzasadnienie przewidywanej liczby, lokalizacji i rodzaju projektowanych otworów, opis obszarów i obiektów chronionych, określenie wpływu zamierzonych robót geologicznych na obszary chronione, w tym Natura 2000. Określenie przewidywanej liczby i głębokości projektowanych odwiertów jest szacowane na podstawie przewidywanego profilu geologicznego projektowanych otworów wiertniczych oraz wielkości parametrów stosowanych do wymiarowania sond pionowych, przyjętych z danych literaturowych (np. monografii naukowych [2]) lub z wytycznych PORT PC [1]). W przypadku instalacji o dużej mocy (powyżej 100 kW łącznej mocy grzewczej pomp ciepła wg wytycznych PORT PC) projekt powinien również zawierać informację o możliwej zmianie liczby projektowanych otworów, w zależności od wyników badania metodą testu reakcji termicznej (TRT) oraz wyników modelowania numerycznego.

Zgodnie z art 85, ust. 1. pkt. 1. ustawy Pgig [14] projekt robót geologicznych wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi nie wymaga zatwierdzenia. Rozpoczęcie robót geologicznych może nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedłożenia projektu robót Starosta nie wniesie do niego sprzeciwu, w drodze decyzji. Zgodnie z art. 85, ust. 3. pkt. 1 i 2 Pgig [5] może on zgłosić sprzeciw, jeżeli projekt nie odpowiada przepisom prawa (tj. jego zawartość nie odpowiada wytycznym Rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych [3, 4]), a także jeżeli sposób wykonania zamierzonych robót zagraża środowisku.

Na rysunku oznaczono również dla porównania schemat postępowania przy projektowaniu gruntowych wymienników ciepła typu ZH, ZK i ZF, które nie podlegają przepisom ustawy Prawo geologiczne i górnicze [5]. Zgodnie z Wytycznymi [1] na etapie projektowania takich instalacji nie jest konieczne pozwolenie na budowę. Wymienniki gruntowe typu ZH, ZK i ZF zgodnie z przepisami ustawy Prawo budowlane [6] należy interpretować jako przyłącze cieplne do budynku, które nie wymaga pozwolenia na budowę (art. 29 ust. l pkt. 20 ustawy Prawo budowlane). Zamiar przystąpienia do wykonywania poziomego gruntowego wymiennika ciepła należy zgłosić wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi, właściwemu ze względu na miejsce prowadzenia prac. Zgłoszenie powinno być dokonane najpóźniej na 30 dni przed zamierzonym terminem rozpoczęcia prac (art. 30 ust.5 ustawy Prawo budowlane). Zgłoszenie przystąpienia do rozpoczęcia wykonywania wymiennika powinno zawierać takie informacje jak rodzaj, zakres i sposób wykonania wymiennika ciepła oraz planowany termin rozpoczęcia prac (art. 30 ust. 2-4 ustawy Prawo budowlane). Do wykonywania wymiennika ciepła można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu (art. 30 ust. 5 ustawy Prawo budowlane). Zalecane jest uzgodnienie lokalizacji wymiennika w Powiatowym Zespole Uzgadniania Dokumentacji Projektowej. W tej procedurze nie ma udziału zarówno organów administracji geologicznej, jak i geologów z uprawnieniami kategorii IV i V, nie ma też archiwizacji informacji geologicznej, a dokumentacja powykonawcza nie jest przekazywana do Narodowego Archiwum Geologicznego.

1. PORT PC. 2013; Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła. Część 1. Dolne źródła do pomp ciepła. Wydanie pierwsze 01/2013. Kraków 2013 r.
2. Rubik M., 2011; Pompy ciepła w systemach geotermii niskotemperaturowej. Monografia. Oficyna wydawnicza Multico, Warszawa 2011 r.
3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2011 r., Nr 288, poz. 1696);
4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. z 2015 r., poz. 964
5. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r. poz. 868) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.
6. Ustawa Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 1202, z późn. zm.).
   
   

Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.

Na czym polega test reakcji termicznej?

Badanie TRT jest testem in situ, wykonywanym w odwiercie pilotażowym – otworowym wymienniku cieplnym, pierwszym z serii przewidzianych do wykonania w planowanej inwestycji geotermalnej. Wartość przewodnictwa cieplnego otrzymywana w wyniku badania jest bardzo wiarygodna, ponieważ oblicza się ją w rzeczywistych warunkach pracy wymiennika ciepła. Badanie TRT jest wykonywane w celu uniknięcia niedoszacowania lub przeszacowania zdolności gruntu do przekazywania ciepła, zwłaszcza w przypadku projektowania dolnego źródła pomp ciepła do zasilania dużych obiektów. Metoda polega na iniekcji do otworu ładunku energii cieplnej o znanej wartości i pomiarze na powierzchni terenu temperatury zasilania oraz powrotu czynnika, dostarczającego ciepło do urządzenia pomiarowego. Medium wypełniające wymiennik krąży w obiegu zamkniętym, a iniekcja ciepła drogą podgrzewania płynu roboczego jest prowadzona przez cały czas trwania testu. Mierzona wartość współczynnika przewodnictwa cieplnego jest wartością efektywną, tj. uwzględniającą reakcję całego ośrodka gruntowo-wodnego, a także materiału wypełniającego przestrzeń pierścieniową otworu (iniektu). Warunkiem otrzymania poprawnych wyników jest odpowiednio długi czas prowadzenia testu. Minimalny, zalecany w literaturze, wynosi 48 godzin. Badanie TRT jest powszechnie stosowane w krajach, gdzie wykonuje się masowe ilości otworowych wymienników ciepła (np. Niemcy, Szwecja, Francja). W związku z dynamicznym rozwojem gruntowych pomp ciepła coraz częściej wykonuje się je także w Polsce.

Więcej informacji na temat testu TRT można znaleźć pod poniższymi linkami:

1. Podręcznik "GeoTrainet Training Manual for Designers of Shallow Geothermal Systems. Instrukcja Szkoleniowa GeoTrainet dla Projektantów Płytkich Systemów Geotermalnych"
   
   
2. Prezentacja z warsztatów projektu Geothermal4PL
   
   

Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.

Gdzie szukać informacji geologicznej niezbędnej do planowania instalacji gruntowych pomp ciepła?

W projektowaniu gruntowych wymienników ciepła w dużej mierze biorą udział specjaliści nie będący geologami. W związku z tym występuje duże zapotrzebowanie na informację geologiczną, przeznaczoną specjalnie do projektowania gruntowych wymienników ciepła, nie tylko otworowych, ale także instalacji poziomych ZH i spiralnych ZK, wykorzystujących energię cieplną z płytkich warstw gruntowo-skalnych. Taką informację mogą zapewnić dedykowane mapy potencjału geotermalnego oraz popularyzowanie i zwiększanie dostępności do otworowych baz danych państwowej służby geologicznej i hydrogeologicznej. Dane powinny być tak przedstawione (objaśnione), by mogły być zrozumiane przez osoby nie posiadające specjalistycznego wykształcenia geologicznego czy geotechnicznego.

W celu poprawnego zaprojektowania otworowych wymienników ciepła należy wykorzystywać wszystkie dostępne źródła informacji geologicznej. W tabeli zestawiono pozycje, których uwzględnienie jest konieczne w projektach robót geologicznych, wykonywanych w celu pozyskiwania ciepła Ziemi. Są to mapy geologiczne publikowane przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, Mapa Hydrogeologiczna Polski i Mapa Geośrodowiskowa Polski) oraz bazy danych geologicznych obejmujące Centralną Bazę Danych Geologicznych, Centralną Bazę danych Hydrogeologicznych oraz Bazę Danych Geologiczno-Inżynierskich. Źródła danych wymienione w tabeli poniżej, wraz z pozyskanymi przez autora projektu opracowaniami archiwalnymi z rejonu projektowanych prac, stanowią podstawę do opracowania opisu budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych oraz sporządzenia przewidywanych profili geologicznych projektowanych otworów. Szczególną uwagę należy poświęcić Centralnej Bazie Danych Hydrogeologicznych, w której zgromadzono m.in. dane o profilach ujęć wód podziemnych i studni. Baza ta jest podstawowym źródłem informacji przy opracowywaniu projektów robót geologicznych pod zabudowę otworowych wymienników ciepła. Należy zaznaczyć, że dobrze opracowany przewidywany profil geologiczny umożliwia dokładniejsze oszacowanie wydajności projektowanego otworowego wymiennika ciepła. Część danych zestawionych w tabeli poniżej jest możliwa do pobrania bezpośrednio ze stron internetowych i geoportali (np. arkusze SMGP lub karty wierceń z Bazy Danych Geologiczno-Inżynierskich), cześć z nich wymaga wypełnienia odpowiednich wniosków i formularzy (Baza CBDH – karty otworów z Banku HYDRO). Kluczowe dla bezpieczeństwa wód podziemnych są informacje dostępne w przeglądarce mapowej Państwowej Służby Geologicznej w zakładce „Wody podziemne”. Dane z warstwy przestrzennej GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych są jedną z podstawowych informacji, która musi znaleźć się w projekcie robót geologicznych. Podstawowym źródłem informacji o lokalizacji terenów górniczych jest System Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Midas.

W tabeli zestawiono również pozostałe źródła informacji geologicznej dedykowanej dla potrzeb geotermii niskotemperaturowej. Są to międzynarodowe projekty mapowe – ThermoMap, TransGeoTherm, GEOPLASMA CE oraz projekt Geothermal4PL.

Odpowiedzi udzielił: mgr inż. Grzegorz Ryżyński; grudzień, 2019 r.

Jakie są zasady oceny warunków posadowienia i bezpieczeństwa budowli oraz ich wpływu na środowisko?

Zasady oceny warunków posadowienia i bezpieczeństwa budowli należą do projektanta, geotechnika i są szczegółowo określone w normach (np. Eurokod 7 – PN-EN ISO 1997-1 i PN-EN ISO 1997-2). W dokumentacji geologiczno-inżynierskiej przedstawiona jest prognoza zmian w środowisku mogących powstać na skutek realizacji lub eksploatacji obiektów budowlanych, którą opracowuje się na podstawie wyników prac geologicznych oraz opis zjawisk i procesów geodynamicznych i antropogenicznych występujących na dokumentowanym terenie i w jego sąsiedztwie. Zasady oceny wpływu projektowanej inwestycji na środowisko powinny być szczegółowo określone w „Raporcie oddziaływania inwestycji na środowisko” opracowywanym w trakcie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Zagadnienia dotyczące opracowania oceny oddziaływania na środowisko zostały określone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2019, poz. 1396 z późn. zm.), ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz.U.2020, poz. 55) oraz w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2020, poz. 283). Jeśli istnieje „Raport”, należy się na niego powołać w dokumentacji, a jeśli brak, to postulować o jego sporządzenie. Geolog wykonujący dokumentację może tylko w ogólny sposób zasygnalizować, na jakie elementy środowiska geologicznego będzie miała wpływ projektowana inwestycja.

Pomocne materiały dotyczące oceny wpływu inwestycji na środowisko można znaleźć m.in. w:

• Poradniku przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko, pod redakcją W. Lenart i A. Tyszecki, Gdańsk 1998,
• Biuletynach Komisji do spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko.

Odpowiedzi udzielił: Zbigniew Frankowski, marzec 2020.

Jakie są metody określania przydatności podłoża do celów budowlanych?

Metody określania przydatności podłoża do celów budowlanych określa Instrukcja ITB 303 – Ustalanie przydatności gruntów na potrzeby budownictwa, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 1990 oraz rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43, poz, 430). Metody badań podłoża gruntowego dla dróg przedstawiono w załączniku 4. W rozporządzeniu zmieniającym z 2016 roku (Dz.U.2016, poz. 124) załącznik 4 został uchylony.

Dużo informacji o metodach badań dla różnych rodzajów budownictwa zawierają opracowania, które można pobrać bezpłatnie pod adresem: geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Jakie są nowe technologie w fundamentowaniu budowli?

Obecnie istnieje wiele nowych technologii fundamentowania budowli. Metody te zależą od technologii opracowanych przez firmy, przedsiębiorstwa projektujące lub/i wykonujące fundamenty. Informacje na temat nowych technologii można znaleźć w ogólnie dostępnych czasopismach branżowych lub materiałach konferencyjnych i seminaryjnych, np.: Inżynieria Morska i Geotechnika, GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele, seminaria np.: „Wzmacnianie podłoża i fundamentowanie 2020” (Warszawa, 2020). Do uznawanych za nowe technologie można zaliczyć: zbrojenie wgłębne – różne rodzaje kolumn, wibroflotację, jet-grouting, mieszanie wgłębne, dynamiczne zagęszczanie, nowe technologie palowania, konsolidację – drenaż pionowy, mikrowybuchy, kolumny żwirowe, zastosowanie keramzytu przy budowie nasypów odciążających i inne.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Na jakich zasadach powinni współdziałać pracownicy administracji geologicznej, nadzoru budowlanego i administracji architektoniczno-budowlanej w zakresie weryfikacji proponowanych rozwiązań dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich (geotechnicznych)?

W przypadkach budzących wątpliwości dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich lub geotechnicznych pracownicy administracji geologicznej mogą wystąpić do nadzoru budowlanego lub rzeczoznawcy budowlanego o opinię w zakresie ustalenia kategorii geotechnicznej projektowanego, modernizowanego lub remontowanego obiektu. Mogą również wystąpić o opracowanie opinii do proponowanych rozwiązań dotyczących rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich, na przykład do Komisji Dokumentacji Geologiczno-Inżynierskich przy Ministrze Środowiska.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Czym różni się dokumentacja geologiczno-inżynierska od dokumentacji geotechnicznej i dla jakich przedsięwzięć powinny być sporządzane poszczególne dokumentacje?

Geotechniczne warunki posadowienia opracowuje się w formie opinii geotechnicznej, dokumentacji badań podłoża gruntowego i projektu geotechnicznego (rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku (Dz.U.2012, poz. 463) w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych –§ 3 ust 3). Definicja dokumentacji geotechnicznej (dokumentacji badań podłoża gruntowego – zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem) według normy PN-B-02479: 1998 pkt 1.3.2 jest następująca: „dokumentacja powstała na podstawie czynności badawczych, wykonywanych w celu określenia rodzaju, właściwości, cech wytrzymałościowych i odkształcalności gruntów, ich zmienności, poziomu wody gruntowej oraz stateczności wykopów i nasypów”. W wymienionej normie poniżej definicji zwrócono uwagę, że „badania geotechniczne obejmują roboty terenowe nie wywołujące negatywnych zmian środowiska naturalnego, jako małośrednicowe wiercenia geotechniczne, sondowania statyczne i dynamiczne, badania presjometrem i dylatometrem, geofizyczne (bez użycia materiałów wybuchowych), odkrywki fundamentów, wykopy badawcze oraz laboratoryjne określanie cech fizycznych, mechanicznych i chemicznych gruntów i wód gruntowych itp.

W ustawie Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm.) nie przytoczono definicji dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. Podano w jakich przypadkach opracowuje się dokumentację, co powinna zawierać oraz kto ją przyjmuje. Przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze określają, że pracą geologiczną jest projektowanie i wykonywanie badań w celu między innymi określania warunków geologiczno-inżynierskich (art. 6 . ust 1. pkt.8). Robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi (art. 6. ust 1. pkt. 12).

Z powyższych definicji wynika, że robotą geologiczną są czynności związane z określaniem warunków geologiczno-inżynierskich. Zgodnie z art. 79. ust 1 prace geologiczne obejmujące roboty geologiczne mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych. Z wyżej przedstawionych definicji wynika, że zapisy prawa budowlanego i prawa geologicznego są niespójne, co stwarza problem we właściwej interpretacji przepisów oraz postawieniu granicy między dokumentacją geologiczno-inżynierską, a dokumentacją badań podłoża gruntowego.

W praktyce dokumentacja badań podłoża gruntowego zawiera podobne elementy, jak dokumentacja geologiczno-inżynierska opracowana dla ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia. W przypadku występowania skomplikowanych warunków gruntowych (trzecia kategoria geotechniczna i druga w złożonych warunkach gruntowych) opracowuje się oddzielnie dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz dokumentację badań podłoża gruntowego (geotechniczne warunki posadowienia) opracowaną zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej dnia 25 kwietnia 2012 roku.

Dokumentacja geologiczno-inżynierska powinna zawierać między innymi prognozę wpływu projektowanych obiektów na środowisko, opis procesów geodynamicznych, jeśli takie występują oraz informacje o lokalizacji i zasobach złóż kopalin, które mogą być wykorzystane przy wykonywaniu projektowanej inwestycji. Zgodnie z Eurokod 7 - PN-EN 1997-1: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne. wyróżniono projekt geotechniczny (rozdz. 2.8) oraz dokumentację badań podłoża (rozdz. 3.4). Zgodnie z rozdziałem 2.8 (3) projekt geotechniczny powinien być opracowany na podstawie wyników badań podłoża. W związku z tym dokumentacja badań podłoża stanowi część projektu geotechnicznego (pkt. 3.4.1 (1). Zapisy zawarte w Eurokod 7, normie PN-B-02479:1998 Dokumentowanie geotechniczne, rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku, w ustawie Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawie Prawo budowlane nie są spójne i wymagają uporządkowania.

Zagadnienia związane z różnicami lub ich brakiem między dokumentacjami geologiczno-inżynierskimi a dokumentacjami badań podłoża gruntowego zostały między innymi opisane w artykułach: 

• Marek Tarnawski – Badania geologiczno-inżynierskie i geotechniczne w świetle nowych przepisów prawa geologicznego i budowlanego, Materiały XXVIII Ogólnopolskie Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła 2013 r.
• Marek Tarnawski – Propozycje optymalizacji przepisów prawnych dotyczących badań i oceny podłoża budowli, Materiały XXXII Ogólnopolskie Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji, Wisła 2017 r.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Wg. Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych w zakresie interpretacji zapisów dotyczących stopnia skomplikowania warunków gruntowych: warunki skomplikowane – występujące w przypadku warstw gruntów objętych występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych, zwłaszcza zjawisk i form krasowych, osuwiskowych, sufozyjnych, kurzawkowych, glacitektonicznych, gruntów ekspansywnych i zapadowych, na obszarach szkód górniczych, przy możliwych nieciągłych deformacjach górotworu, w obszarach dolin i delt rzek oraz na obszarach morskich. Często można spotkać się z interpretacją powyższego zapisu polegającego na stosowaniu zasady, że wszystkie wymienione po przecinku przesłanki muszą występować równolegle aby stwierdzić warunki skomplikowane, np. aby stwierdzić skomplikowane warunki gruntowe w dolinie rzeki powinny występować tam również warstwy gruntów objętych występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych. Czy jest to słuszne podejście? Czy sama lokalizacja w dolinie rzeki lub delcie bez względu na faktyczne warunki gruntowe jest wystarczająca w rozumieniu ww rozporządzenia aby stwierdzić warunki gruntowe skomplikowane.

Zgodnie z przepisami wystarczy, że zaistnieje choćby jedno ze zjawisk, by uznać je za warunki skomplikowane. Na pewno możliwość uznania, że mamy do czynienia z warunkami skomplikowanymi nie jest uzależniona od jednoczesnego wystąpienia wszystkich zjawisk ujętych w par. 4 ust. 2 pkt 3) rozporządzenia - "warunki skomplikowane – występujące w przypadku warstw gruntów objętych występowaniem niekorzystnych zjawisk geologicznych, zwłaszcza zjawisk i form krasowych, osuwiskowych, sufozyjnych, kurzawkowych, glacitektonicznych, gruntów ekspansywnych i zapadowych, na obszarach szkód górniczych, przy możliwych nieciągłych deformacjach górotworu, w obszarach dolin i delt rzek oraz na obszarach morskich".

 maj, 2022 r.

Czy pobór próbek gruntów sondą ręczną lub mechaniczną na potrzeby analiz laboratoryjnych (geotechnicznych) i kartowania są robotą geologiczną i wymagają PRG?

W świetle definicji prac i robót geologicznych wszelkie czynności, które w ramach prac geologicznych są wykonywane poniżej powierzchni terenu, zaliczają się do robót geologicznych (art. 6 ust. 1 pkt 8 i 11 pr.g.g.). Nie ma znaczenia głębokość na jakiej są one wykonywane ani metoda ich wykonywania. W istocie przesądza o tym ustalenie, że dane czynności mają na celu ustalenie budowy geologicznej kraju.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

O tym czy mamy do czynienia z robota geologiczną nie decyduje wyłącznie sposób jej wykonywania ale także cel w którym jest ona wykonywana (np. nie każde wiercenie jest robotą geologiczną).

Wynika to z analizy treści definicji robót geologicznych i prac geologicznych zawartych w art. 6 ust. 1 pkt 8 i 11 ustawy z dnia 9 czerwca 211 r. Prawo geologiczne i górnicze.

Roboty geologiczne to  (wg art. 6 ust. 1 pkt 11) „wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni terenu, w tym przy użyciu środków strzałowych, a także likwidacja wyrobisk po tych czynnościach”. Z definicji tej wynika, że czynności zaliczane o robót geologicznych muszą się mieścić w pojęciu prac geologicznych i jednocześnie być wykonywane poniżej powierzchni terenu.

Prace geologiczne opisane są jako (wg art. 6 ust. 1 pkt 8) „projektowanie i wykonywanie badań oraz innych czynności, w celu ustalenia budowy geologicznej kraju, a w szczególności poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin, wód podziemnych oraz kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, określenia warunków hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, a także sporządzanie map i dokumentacji geologicznych oraz projektowanie i wykonywanie badań na potrzeby wykorzystania ciepła Ziemi lub korzystania z wód podziemnych”. Definicja ta wskazuje, że wykonywana czynność nazywana może być robotą geologiczną jeżeli jej celem jest  „ustalenie budowy geologicznej kraju…..”.

Biorąc powyższe pod uwagę jeżeli pobór próbek gruntów sondą ręczną dokonywany jest poniżej powierzchni terenu i ma na celu sporządzanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej jest robotą geologiczną (musi być wykonywany na podstawie zatwierdzonego projektu robót geologicznych).

Ten sam pobór prób wykonywany wyłącznie w celu ustalania geotechnicznych warunków posadawiania bez zamiaru sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, nie jest robotą geologiczną (nie musi być wykonywany na podstawie zatwierdzonego projektu robót geologicznych).

Opisana wyżej z interpretacja znajduje potwierdzenie w  treści art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 9 czerwca 211 r. Prawo geologiczne i górnicze, zgodnie z którym jej przepisów nie stosuje się do „ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych bez wykonywania robót geologicznych”.

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Jakie działania należy podjąć aby zakończyć wykonywanie prac i robót geologicznych pod płaszczykiem badań geotechnicznych? Jak udowodnić, że na terenie zaprojektowanych robót geologicznych (a projekt robót geologicznych nie został zatwierdzony lub roboty są wykonywane poza zgłoszeniem) wykonywane są roboty geologiczne a nie geotechniczne? (jaki jest przepis prawny?)

Wedle art. 3 pkt 7 pr.g.g. jego rozwiązań „nie stosuje się do ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiekt w budowlanych bez wykonywania robót geologicznych”. Roboty geologiczne zdefiniowano w art. 6 ust. 1 pkt 11 pr.g.g. Podstawą ich wykonywania w zasadzie jest odpowiednio koncesja (na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin wymienionych w art. 10 ust. 1, na poszukiwanie  lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla) bądź projekt robót geologicznych (zatwierdzany bądź podlegający tylko zgłoszeniu). Wykonywanie robót geologicznych bez spełnienia opisanych wyżej wymagań uzasadnia podjęcie decyzji odpowiednio nakazującej wstrzymanie działalności, niezwłoczne usunięcie stwierdzonych naruszeń, a w razie potrzeby podjęcie czynności mających na celu doprowadzenie środowiska do należytego stanu (art. 159 i 160 pr.g.g.). Konsekwencją działalności wykonywanej bez wymaganej koncesji albo bez (zatwierdzanego bądź zgłaszanego projektu robót geologicznych) jest również obowiązek nałożenia opłaty podwyższonej (art. 140 pr.g.g.). Organ administracji geologicznej ma prawo kontroli i nadzoru nad działalnością stanowiącą przedmiot Prawa geologicznego i górniczego (art. 158). Dowodem w postępowaniu administracyjnym może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych i oględziny (art. 75 § 1 k.p.a.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy wykorzystanie archiwalnych otworów geotechnicznych w dokumentacji (poza wykonanymi otworami w ramach bieżącego PRG) jest błędem? A co z otworami z BDGI, z Atlasów G-I?

Błędem jest nie tyle wykorzystanie w treści dokumentacji geologicznej archiwalnych otworów geotechnicznych (z ustalania geotechnicznych warunków posada wiania obiektów budowlanych), co wykorzystywanie ich jako materiału przesądzającego o treści dokonanych w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej ustaleń. Wymienione wyżej materiały stanowić mogą natomiast zdaniem autora uzupełnienie informacji i danych geologicznych pozyskanych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 09 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze.

Pamiętać należy, że w przypadku większości profili czy map geotechnicznych były one wykonywane jako czynności, do których nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (na podstawie jej art. 3 pkt 11). Ich projektanci i wykonawcy zakładali, że są to czynności w ramach ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych bez wykonywania robót geologicznych. W zaistniałej sytuacji brak podstaw prawnych do oceny wynikających z nich wniosków na podstawie przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze (a tak byłoby w przypadku weryfikacji sporządzonej na ich podstawie dokumentacji geologicznej).

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Czy sprawdzając dokumentacje geolog inż. dot. posadowienia budynku to należy brać pod uwagę § 19, czy też § 21 rozp. MŚ w spr. dok. hydrolog. i geolog. inż.?

Dokumentacja geologiczno-inżynierska sporządzana w związku z planowanym posadowieniem obiektu budowlanego innego niż obiekty budownictwa wodnego i obiektów budowlanych inwestycji liniowych (np. budynku mieszkalnego) musi spełniać wszystkie wymagania opisane zarówno w § 19 jak i § 21 ( a także odpowiednio § 2 i § 4) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. W treści przywołanego rozporządzenia (jak i ustawy Prawo geologiczne i górnicze) brak przepisów umożliwiających odstępstwa w pełnego spełnienia wymogów w/w przepisów.

 Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Pytanie dotyczące interpretacji rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, a ściśle paragrafu 21 ust 1 pkt 11 tj. opisu zjawisk i procesów geodynamicznych występujących w miejscu lokalizacji projektowanego obiektu budowlanego i jego sąsiedztwie oraz oceny wielkości ich wpływu na projektowany obiekt budowlany.

Pytanie dotyczące interpretacji rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, a ściśle paragrafu 21 ust 1 pkt 11 tj. opisu zjawisk i procesów geodynamicznych występujących w miejscu lokalizacji projektowanego obiektu budowlanego i jego sąsiedztwie oraz oceny wielkości ich wpływu na projektowany obiekt budowlany. Jakie informacje geolog powinien uwzględnić w tym punkcie, gdy projektowany jest obiekt na hałdzie pogórniczej (teren antropogeniczny, wysokość ok. 20 m) ? Czy już na etapie projektu powinny zostać zaprojektowane konkretne roboty geologiczne, aby powyższy wymóg z rozporządzenia został należycie uwzględniony w dokumentacji? Zgodnie z bazą SOPO teren hałdy nie obszaru osuwiska, ani do terenu zagrożonego ruchami masowymi.

Zwrócić należy uwagę że cytowany przepis (§ 21 ust. 1 pkt 11) brzmi „opis zjawisk i procesów geodynamicznych oraz antropogenicznych występujących w miejscu lokalizacji projektowanego obiektu budowlanego i jego sąsiedztwie oraz ocenę wielkości ich wpływu na projektowany obiekt budowlany i kartę rejestracyjną osuwiska lub kartę rejestracyjną terenu zagrożonego ruchami masowymi ziemi, o których mowa w przepisach w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi – jeżeli zostały opracowane”.

Takie sformułowanie treści w/w przepisu wskazuje, że obok opisu zjawisk geodynamicznych istnieje także konieczność przedstawienia opisu procesów i zjawisk antropogenicznych (o ile oczywiście takie występują czy mogą wystąpić). Do procesów i zjawisk antropogenicznych moim zdaniem zaliczyć należy ruchy gruntu nasypowego z jakiego jest zbudowana hałda. W praktyce będą to zjawiska analogiczne do procesów geodynamicznych występujących w naturalnym podłożu.

W sytuacji projektowania obiektu budowlanego na terenie hałdy geolog dokumentujący powinien sporządzając projekt robót geologicznych zawrzeć w nim zakres badań uwzględniający nietypowy charakter podłoża budowlanego oraz samego obiektu hałdy. W praktyce konieczne jest zazwyczaj dokładniejsze rozpoznanie podłoża wierceniami i sondowaniami lub też stosowanie dodatkowo innych metod badawczych. Pamiętać przy tym trzeba, że ich wyniki umożliwić mają zazwyczaj poza oceną nośności podłoża ocenę stabilności skarp, jednorodności podłoża, możliwości powstawania osunięć, uplastycznienia czy wyciskania nagromadzonego na hałdzie materiału odpadowego.”

 Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Czy można zatwierdzić DG wykonaną tylko na podstawie materiałów archiwalnych (dawnych DG), bez PRG?

Z analizy treści ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze a w szczególności jej art. 88 ust. 1 wynika, że w dokumentacja geologiczna to dokument, w którym przedstawia się wyniki prac geologicznych (wraz z ich interpretacją, określeniem stopnia osiągnięcia zamierzonego celu wraz z uzasadnieniem). Zwrócić należy uwagę, że cytowany przepis mówi o wynikach prac geologicznych a nie robót geologicznych, które są jedynie formą tych prac (wg art. 6 ust. 1 pkt 11).

Z kolei definicja prac geologicznych opisuje je jako (w art. 6 ust. 1 pkt 8) „projektowanie i wykonywanie badań oraz innych czynności, w celu ustalenia budowy geologicznej kraju, a w szczególności poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin, wód podziemnych oraz kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, określenia warunków hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, a także sporządzanie map i dokumentacji geologicznych oraz projektowanie i wykonywanie badań na potrzeby wykorzystania ciepła Ziemi lub korzystania z wód podziemnych”.

Definicja ta wyraźnie obejmuje nie tylko „badania” ale także „inne czynności” a warunkiem uznania że mamy do czynienia z pracami geologicznymi jest ich cel (opisany w definicji).

Uwzględniając powyższe moim zdaniem brak przeszkód by uznać, że dopuszczalne jest sporządzenie dokumentacji geologicznej w oparciu o analizę dostępnych archiwalnych informacji geologicznych (w tym zawartości innych dokumentacji geologicznych i map geologicznych). Analizę taką moim zdaniem uznać można za „inne czynności” zaliczane do prac geologicznych.

Akceptacja powyższego postępowania nie zwalnia oczywiście dokumentatora ze spełnienia wymagań dotyczących zawartości sporządzanej dokumentacji geologicznej, co często ze względu na braki dostępnych danych archiwalnych wymusza wykonywanie robót geologicznych i sporządzanie projektu robót geologicznych).

 Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Czy istnieje możliwość prawna sporządzenia dokumentacji geologiczno - inżynierskiej na podstawie jedynie badań archiwalnych wykorzystując materiały zawarte we wcześniej wykonanych badaniach geotechnicznych w ramach prac prowadzonych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych?

Czy istnieje możliwość prawna sporządzenia dokumentacji geologiczno - inżynierskiej na podstawie jedynie badań archiwalnych wykorzystując materiały zawarte we wcześniej wykonanych badaniach geotechnicznych w ramach prac prowadzonych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych? Chodzi o sytuację kiedy została wcześniej wykonana szczegółowa dokumentacja badań podłoża gruntowego pod niewielki obiekt budowlany typu wieża telekomunikacyjna, budynek wielorodzinny, czy hala magazynowa, a przeprowadzone prace wykazały złożone warunki gruntowo - wodne. W myśl ww. rozporządzenia w złożonych warunkach geotechnicznych przy drugiej kategorii obiektu należy sporządzać dokumentację geologiczno - inżynierską. Ilość wcześniej wykonanych prac pozwoliła na dokładne rozpoznanie budowy geologicznej terenu (warunków gruntowo - wodnych w rejonie inwestycji), a konstruktorowi na odpowiednie zaprojektowanie fundamentów. Wykonywanie dodatkowych odwiertów nic nie wniosłoby do projektu budowlanego a jedynie naraża Inwestora na dodatkowe koszty. Czy w takim przypadku można sporządzić DGI z pominięciem projektu robót geologicznych ponieważ nie są prowadzone roboty geologiczne? W takim przypadku zostałyby wykorzystane w opracowaniu DGI materiały z badań przeprowadzonych na etapie sporządzania DBPG i w niej zawarte.

Zgodnie z art. 88 ust. 1 prawa górniczego i geologicznego ,,Wyniki prac geologicznych, wraz z ich interpretacją, określeniem stopnia osiągnięcia zamierzonego celu wraz z uzasadnieniem, przedstawia się w dokumentacji geologicznej.” Pracą geologiczną w rozumieniu ww. ustawy jest projektowanie i wykonywanie badań oraz innych czynności, w celu ustalenia budowy geologicznej kraju, a w szczególności poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin, wód podziemnych oraz kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, określenia warunków hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, a także sporządzanie map i dokumentacji geologicznych oraz projektowanie i wykonywanie badań na potrzeby wykorzystania ciepła Ziemi lub korzystania z wód podziemnych. Natomiast prace geologiczne z zastosowaniem robót geologicznych (czynności poniżej powierzchni terenu), mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych.

Tym samym, można uznać, że do sporządzenia dokumentacji geologicznej (zwaną dalej: DGI) nie trzeba każdocześnie wykonywać projektu robót geologicznych, jednakże, aby móc sporządzić DGI niezbędne są dane geologiczne wraz z ich interpretacją (informacja geologiczna). Informacja geologiczna podlega reżimom ustawy prawo górnicze i geologiczne (m.in. prawo do dysponowania informacją) i aby móc zgodnie z prawem sporządzić DGI należy również przestrzegać wymogów regulujących informację geologiczną.

Zgodnie z wiedzą eksperta nie ma przeciwwskazań aby DGI opierała się wyłącznie na wynikach badań archiwalnych, ale takich które zostały pozyskane w oparciu o p.g.g. i stanowią informację geologiczną. Innymi słowy dokumentacja geologiczno-inżynierska powinna zawierać albo wyniki robót i prac geologicznych pozyskanych w oparciu o zatwierdzony projekt robót geologicznych, albo powinna zawierać informację geologiczną z dokumentacji archiwalnych sporządzonych zgodnie z .p.g.g. Wyniki badań geotechnicznych nie są informacją geologiczną, gdyż informacją geologiczną ,,są dane i próbki geologiczne wraz z wynikami ich przetworzenia i interpretacji, w szczególności przedstawione w dokumentacjach geologicznych". Zatem opracowanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej z wykorzystaniem wyłącznie wyników badań geotechnicznych nie odpowiada wymaganiom prawa, zwłaszcza art. 88 ust. 1. A w takim przypadku, zgodnie z art. 93 ust. 3 p.g.g, organ administracji geologicznej ma możliwość odmowy zatwierdzenia dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. Oczywiście dane geotechniczne mogą zostać również wykorzystane w dokumentacji, ale nie mogą stanowić jedynej podstawy jej wykonania.

Odpowiedzi udzieliły: dr Sokołowska Marta, dr Majer Edyta

Konsultacje: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz, grudzień 2020 r.

Problematyka analizy stateczności zbocza w dokumentacjach geologiczno-inżynierskich, ocena prawidłowości wykonania takiej analizy - Czy organ zatwierdzający projekt robót geologicznych/dokumentację geol-inż. może ingerować w zakres zaprojektowanych robót geologicznych/sposób zabezpieczenia skarpy?

 Zgodnie z art. 80 ust. 1 pkt 7 prawa górniczego i geologicznego (zwany dalej ,,p.g.g.”) Organ administracji geologicznej odmawia zatwierdzenia projektu robót geologicznych, jeżeli:

"1) projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska;

2) projekt robót geologicznych nie odpowiada wymaganiom prawa;

3) rodzaj i zakres projektowanych robót geologicznych oraz sposób ich wykonania nie odpowiadają celowi tych robót”.

Przepis ten stanowi podstawę prawną do odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych (zwanego dalej: ,,PRG”). W związku z tym, że na podstawie pkt 3) organowi administracji geologicznej zostały przyznane kompetencje do oceny czy rodzaj, zakres i sposób wykonania odpowiada celowi robót geologicznych, organ może ingerować w zakres/ sposób zabezpieczenia skarpy w odniesieniu do celu i sposobu ich wykonania.

Ponadto organ może badać zgodność PRG z wymaganiami określonymi w przepisach prawa m.in. pod kątem bezpieczeństwa. Na podstawie §1 ust. 2 pkt 4) lit. a) i b) i pkt 1) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji, część tekstowa PRG zawiera w szczególności opis i uzasadnienie liczby, lokalizacji i rodzaju projektowanych otworów wiertniczych lub wyrobisk, przewidywaną konstrukcję projektowanych otworów wiertniczych lub wyrobisk oraz opis zagospodarowania terenu.

Tym samym skarpa – w zależności od rodzaju – może być elementem zagospodarowania terenu (np. skarpa stała) lub częścią wyrobiska (np. skarpa ruchoma) i jako takiej organ ma prawo dokonywać oceny również w tym zakresie jeśli stwierdzi, że dana skarpa/ stateczność danego zbocza może lub ma wpływ na sposób wykonania robót lub zagraża bezpieczeństwu.

Biorąc pod uwagę praktykę organów administracji geologicznej, z pewnością organ będzie zainteresowany wszystkimi okolicznościami, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo ludzi i w tym zakresie może analizować dany element sprawy (stateczność zbocza) i ewentualnie uznać, że projekt PRG nie odpowiada wymaganiom prawa np. określonym ww. rozporządzeniu tj. § 5 zgodnie z którymi: ,,W przypadku robót geologicznych, do których nie stosuje się przepisów w sprawie planów ruchu zakładu górniczego, projekt, poza wymaganiami wymienionymi w § 1, zawiera, w zależności od zakresu robót geologicznych przewidzianych do wykonania w tym projekcie, opis przedsięwzięć technicznych, technologicznych i organizacyjnych, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska.”

Organ zatwierdzając projekt robót geologicznych legitymuje sposób, zakres, rodzaj robót geologicznych i jeśli podczas postępowania wszczętego na skutek wniosku o zatwierdzenie PRG dostrzeże nieprawidłowości musi je stronie zasygnalizować i wezwać do zmiany/uzupełnienia/złożenia wyjaśnień na podstawie art. 50 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”).

Jeśli strona nie zdecyduje się na modyfikację dokumentacji (PRG) po poinformowaniu jej przez organ na podstawie art. 79a k.p.a. o możliwości wydania decyzji niezgodnej z wnioskiem strony, organ może wydać decyzję odmawiającą zatwierdzenia PRG. W przypadku, gdyby strona nie zgadzała się z uwagami podniesionymi przez organ (np. uważała, że sposób/ zakres określony przez organ jest niezgody z zasadami sztuki górniczej), może wnieść odwołanie do organu drugiej instancji ze wskazaniem, że np. dany sposób jest niemożliwy do wykonania.

Podkreślenia wymaga, że organy administracji geologicznej podczas weryfikacji i oceny PRG posługują się Polskimi Normami zatwierdzonymi przez Polski Komitet Normalizacyjny i dokumenty powinny co do zasady odpowiadać zasadom w nich określonych. Poniżej zamieszczono przepisy k.p.a., na podstawie których organ może wzywać do składania wyjaśnień oraz musi zawiadomić stronę o niespełnieniu przesłanek koniecznych do zatwierdzenia PRG.

Niezależnie od powyższego rozróżnić należy sytuacje, kiedy np. dana skarpa odpowiada wymogom bezpieczeństwa i nie można mieć również zastrzeżeń co do celu oraz sposobu wykonania robót geologicznych w odniesieniu do tej skarpy. W takim przypadku wydaje się, że organ administracji geologicznej nie jest uprawniony ingerować w rozwiązania przyjęte przez wnioskodawcę (uprawnionego geologa) i może ewentualnie wzywać stronę do złożenia wyjaśnień, jednakże nie powinna zostać wydana decyzja odmawiająca zatwierdzenia PRG.

Art. 9. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Art. 50. § 1. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.

Art. 79a. § 1. W postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Przepisy art. 10 § 2 i 3 stosuje się. § 2. W terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, strona może przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania spełnienia przesłanek, o których mowa w § 1.

Odpowiedzi udzieliły: dr Sokołowska Marta, dr Majer Edyta

Konsultacje: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz, kwiecień 2021 r.

"W nawiązaniu do ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r., w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych w jaki sposób rozgraniczyć badania geotechniczne i roboty geologiczne (geologiczno-inżynierskie) - co jest geologią inżynierską, a co jest geotechniką w praktyce? "

Przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze określają, że pracą geologiczną jest projektowanie i wykonywanie badań w celu między innymi określania warunków geologiczno-inżynierskich (art. 6. ust 1. pkt. 8). Robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi (art. 6. ust 1. pkt. 12). Z powyższych definicji wynika, że robotą geologiczną są czynności związane z określaniem warunków geologiczno-inżynierskich. Zgodnie z art. 79. ust 1 prace geologiczne obejmujące roboty geologiczne mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych. Jeśli do ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych nie przewiduje się wykonania robót geologicznych, to ustawy nie stosuje się zgodnie z art. 3, pkt. 7.

Definicja badań geotechnicznych zgodnie z normą PN-B-02479: 1998 pkt. 1.3.2 jest następująca: „badania geotechniczne obejmują roboty terenowe nie wywołujące negatywnych zmian środowiska naturalnego, jako małośrednicowe wiercenia geotechniczne, sondowania statyczne i dynamiczne, badania presjometrem i dylatometrem, geofizyczne (bez użycia materiałów wybuchowych), odkrywki fundamentów, wykopy badawcze oraz laboratoryjne określanie cech fizycznych, mechanicznych i chemicznych gruntów i wód gruntowych itp.” W obecnej praktyce nie ma rozgraniczenia, a zakres badań geotechnicznych i robót geologicznych często jest zbliżony. Dokumentowanie geotechniczne przede wszystkim dotyczy charakterystyki podłoża projektowanego obiektu, a w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej dodatkowo poruszane są szerzej problemy związane z ochroną środowiska i występowaniem procesów geodynamicznych.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Kiedy dla opracowania projektu budowlanego wystarczy opinia (dokumentacja) geotechniczna na podstawie prawa budowlanego, a kiedy jest obowiązek opracowania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej?

W Prawie budowlanym jest ogólny zapis informujący o wykonywaniu dokumentacji geologiczno-inżynierskiej w miarę potrzeb (art. 34 ust. 3 pkt 4). W rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych, określono w paragrafie 7 ust. 3, że dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych dla drugiej kategorii, poza dokumentacją badań podłoża gruntowego, należy wykonać dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego. Tak więc zgodnie z zapisami tylko opinia (dokumentacja) geotechniczna opracowywana jest dla obiektów zaliczonych do pierwszej kategorii geotechnicznej lub do drugiej kategorii geotechnicznej w prostych warunkach gruntowych.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Omówić zagadnienie wykonywania wierceń w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych w nawiązaniu do rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r., w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U.2012, poz. 463), jakie są kompetencje organu administracji geologicznej w zakresie ustalania kategorii geotechnicznej i obowiązków sporządzenia dokumentacji geologiczno – inżynierskiej?

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. określiło szczegółowo zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem kategorię geotechniczną całego obiektu budowlanego lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu budowlanego na podstawie badań geotechnicznych gruntu, których zakres uzgadnia z wykonawcą specjalistycznych robót geotechnicznych (§ 4. ust. 4).

Kategorii geotechnicznej obiektu nie określa geolog. W rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. określono w (§ 7. ust.3), że dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych dla drugiej kategorii, poza dokumentacją geotechniczną należy wykonać dokumentację geologiczno-inżynierską zgodnie z przepisami Prawa geologicznego i górniczego. Ustawy Prawo geologiczne i górnicze nie stosuje się do ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych bez wykonywania robót geologicznych (art. 3, ust. 7).

Zatem, w świetle obowiązujących przepisów, jeżeli do ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych konieczne jest wykonanie robót geologicznych (wierceń, sondowań), roboty te należy wykonać na podstawie zatwierdzonego projektu robót geologicznych i opracować w formie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. W świetle obowiązujących przepisów Prawa geologicznego i górniczego obowiązek sporządzania dokumentacji powstaje, gdy są wykonywane roboty geologiczne. Geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych opracowane w formie dokumentacji badań podłoża gruntowego stanowią oddzielny dokument i nie powinny być utożsamiane z dokumentacją geologiczno-inżynierską. Geotechniczne warunki posadowienia opracowuje się w oparciu o wyniki zawarte w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej, jeżeli zachodzi taka potrzeba.

Powyższe zagadnienia dotyczące relacji między geologią inżynierską a geotechniką zostały szerzej przedstawione w artykułach:

• A. Drągowski – Geotechniczne aspekty w geologii inżynierskiej, Inżynieria Morska i Geotechnika, nr 3/4, 2003,
• L. Wysokiński – Dokładność dokumentowania geotechnicznego, III Ogólnopolskie Sympozjum „Współczesne problemy geologii inżynierskiej w Polsce”, Geologos 11, 2007,
• P. Dobak - Waloryzacja geologiczno-inżynierska dla potrzeb planowania przestrzennego, Problemy ocen środowiskowych, nr 4[31], 2005.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

W jaki sposób powinna administracja geologiczna postępować w przypadku wykonywania przez podmiot robót geologicznych jako badań geotechnicznych (powszechna praktyka!)?

Powszechne jest wykonywanie badań geotechnicznych, gdyż proces dokumentowania geologiczno-inżynierskiego jest bardzo długi, ze względu na konieczność zatwierdzania projektu robót geologicznych, a następnie dokumentacji. Krótkie terminy narzucane przez inwestora na wykonanie rozpoznania warunków gruntowo-wodnych w podłożu projektowanego obiektu powodują, że wykonywana jest opinia geotechniczna lub dokumentacja badań podłoża gruntowego. Spełnienie wymagań określonych w ustawie Prawo geologiczne i górnicze nie jest możliwe w krótkim okresie czasu (często 3-4 tygodnie).

Nieprecyzyjność przepisów prowadzi do sytuacji, że nawet dla 2 otworów wiertniczych do głębokości 2 m należałoby zatwierdzać projekt robót geologicznych (bo jest to robota geologiczna). Konieczne jest podjęcie działań w celu wyjaśnienia różnic w przepisach dotyczących dokumentowania geologiczno-inżynierskiego i geotechnicznego.

Odpowiedzi udzielił:dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Dokumentowanie Jakie powinny być zasady dokumentowania wyników prac geologicznych (tzw. dobra praktyka)?

Wszelkie wymogi prawne dotyczące dokumentowania wyników prac geologiczno-inżynierskich zawarte są w:

• Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2019 r.(Dz.U. 2019, poz.868 z późn. zm.),
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. Nr 288, poz. 1696),
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1.07.2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. 2015, poz. 964),
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18.11.2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz. U.2016, poz. 2033). Należy zaznaczyć, że akty prawne nie regulują zasad dokumentowania wyników prac geologicznych.

Pomocne informacje dotyczące zasad dokumentowania wyników prac geologicznych można znaleźć m.in. w następujących publikacjach:

• „Zasady dokumentowania geologiczno-inżynierskiego (w świetle wymagań Eurokodu 7), PIG-PIB, Warszawa, 2018,
• „Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich” (PIG, Warszawa, 1999),
• „Instrukcja sporządzania mapy warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10 000 i większej dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach” (PIG, Warszawa, 1999),
• Instrukcja badań podłoża gruntowego budowli drogowych i mostowych”, (GDDP, Warszawa 1998),
• „Wytyczne wykonywania badań podłoża gruntowego na potrzeby budownictwa drogowego, część 1 Wytyczne badań podłoża budowlanego w drogownictwie”, GDDKiA, Warszawa, 2019,
• „Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla celów likwidacji kopalń” (Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2009),
• „Zasady dokumentowania geologiczno-inżynierskich warunków posadowienia obiektów budownictwa morskiego i zabezpieczeń brzegu morskiego” (PIG, Warszawa 2009),
• „Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb rekultywacji terenów zdegradowanych” (ITB, PIG ,Warszawa 2012),
• „Wytyczne badań podłoża gruntowego dla potrzeb budowy i modernizacji infrastruktury kolejowej Igo-1” (PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Warszawa 2016),
• PN-81 B-03020 Posadowienie bezpośrednie budowli,
• PN-B-02479: 1998 Dokumentowanie geotechniczne, Zasady ogólne,
• Polska Norma PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne,
• PN-EN 1997-2 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego.

Powyższe opracowania i inne są bezpłatnie dostępne pod adresem: geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Czy istnieje konieczność wykonywania dokumentacji geologiczno-inżynierskich, w przypadku takich inwestycji jak np. przydomowe oczyszczalnie ścieków?

Przydomowe oczyszczalnie ścieków można zaliczyć do pierwszej kategorii geotechnicznej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25.04.2012 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U. 2012, poz. 463) dla obiektów pierwszej kategorii geotechnicznej i drugiej kategorii geotechnicznej w prostych warunkach gruntowych nie jest wymagane wykonywanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Dla jakich przedsięwzięć sporządza się dokumentację geologiczno-inżynierską, czy dla wszystkich obiektów budowlanych?

Dokumentacje geologiczno-inżynierskie sporządza się w celu określenia warunków geologicznych dla potrzeb:

• zagospodarowania przestrzennego,
• posadawiania obiektów budowlanych, w tym obiektów budownictwa wodnego, inwestycji liniowych,
• podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji i lub podziemnego składowania odpadów,
• składowania odpadów na powierzchni,
• podziemnego składowania dwutlenku węgla.

Ustawa Prawo geologiczne i górnicze przewiduje tylko jedną formę przedstawienia wyników badań podłoża budowlanego – dokumentację geologiczno-inżynierską. Zgodnie z § 7 ust. 3 rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. dokumentację geologiczno-inżynierską sporządza się dla obiektów budowlanych zaliczonych do trzeciej kategorii geotechnicznej oraz w złożonych warunkach gruntowych drugiej kategorii geotechnicznej. W przypadku opracowywania dokumentacji geologiczno-inżynierskiej dla ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia, to inwestor w porozumieniu z projektantem określają konieczność opracowania takiej dokumentacji (ustawa Prawo budowlane art. 34 ust. 3 pkt. 4 – Dz.U.2019, poz. 1186 z późn. zm.).

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Jaki jest konieczny minimalny zakres badań laboratoryjnych próbek gruntu, który powinien być zamieszczany w dokumentacji geologiczno-inżynierskiej?

Zakres badań laboratoryjnych zależy od celu prac geologicznych, dla którego opracowuje się dokumentację oraz rodzaju obiektu, którego dotyczyć ma dokumentacja.

W ramach badań laboratoryjnych należy wykonać podstawowe badania pozwalające na określenie rodzaju gruntu, uziarnienia, stanu gruntu i zawartości części organicznych. W zależności dla jakich celów sporządza się dokumentację, zakres badań laboratoryjnych będzie różny. W wycofanej normie PN-B-03020:1981 podano, że minimalna liczba próbek do badań powinna wynosić co najmniej 5. W Eurokod 7 PN-EN 1997-2 określone są ogólne zasady pobierania próbek gruntu i skał oraz zalecane minimalne liczby dla niektórych rodzajów badań (Załączniki od L do W). Zakres badań laboratoryjnych określają również dokumenty przywołane w odpowiedzi na pytania:

• jakie powinny być zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego – (wiadomości praktyczne)?
• jakie powinny być zasady dokumentowania wyników prac geologicznych (tzw. dobra praktyka)?
• jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych dla rozpoznania warunków geologicznych pod inwestycje liniowe (postępowanie w sprawie inwestycji liniowych – tzw. dobra praktyka?

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Projektowanie Jakie powinny być zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych, warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego – (wiadomości praktyczne)?

Zasady projektowania prac w celu ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych oraz warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego regulują następujące przepisy prawne:

• Ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9.06.2011 (Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm.),
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz.U., Nr 288, poz. 1696),
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1.07.2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz.U. 2015, poz. 964),
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18.11.2016 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz. U. 2016, poz. 2033) – § 20.1.

Informacje dotyczące zasad projektowania prac w zależności od kategorii geotechnicznej są zawarte w normach:

• Polska Norma PN-B-02479: 1998 Geotechnika. Dokumentowanie geotechniczne. Zasady ogólne
• Polska Norma PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne
• Polska Norma PN-EN 1997-2 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25.04.2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz. U. 2012, poz. 463) określa szczegółowe zasady ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia, które opracowuje się w formie opinii geotechnicznej, dokumentacji badań podłoża gruntowego i projektu geotechnicznego.

Zasady projektowania badań dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego nie zostały uregulowane w aktach prawnych ani w normach. Pomocne informacje dotyczące zasad projektowania prac dla potrzeb zagospodarowania przestrzennego zawierają:

• „Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich”, PIG, Warszawa 1999 r.,
• „Zasady dokumentowania geologiczno-inżynierskiego ( w świetle wymagań Eurokodu 7)”, PIG-PIB, Warszawa, 2018 – rozdział 4.3 Projektowanie badań na potrzeby planowania przestrzennego,
• Instrukcja sporządzania mapy warunków geologiczno-inżynierskich w skali 1:10 000 i większej dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach, PIG, Warszawa, 1999 r.,
• Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla potrzeb rekultywacji terenów zdegradowanych, PIG, Warszawa, 2012 r.

Publikacje są dostępne bezpłatnie na stronie PIG-PIB: geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje

Brak aktów prawnych, które określałyby szczegółowo zasady projektowania prac geologicznych. Doświadczenie zawodowe dokumentatora powinno umożliwić mu opracowanie projektu robót geologicznych. Praktyczne informacje dotyczące zasad projektowania można znaleźć w w/w publikacjach lub w literaturze branżowej. Należy zauważyć, że przywołane Polskie Normy są dokumentem wysokiego zaufania społecznego, a ich stosowanie nie jest obowiązkowe.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych, przy budowie przydomowych oczyszczalni ścieków?

Obecnie oferowanych jest bardzo dużo rozwiązań konstrukcyjnych przydomowych oczyszczalni ścieków. Zakres badań należy dostosować do wybranego rodzaju oczyszczalni, gdyż budowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków między innymi z: drenażem rozsączającym, filtrem piaskowym, filtrem gruntowo-roślinnym, złożem biologicznym lub komorą osadu czynnego. Przy rozpoznaniu warunków gruntowych należy tak zlokalizować punkty badawcze, aby uwzględniały zalecane odległości oczyszczalni od budynków mieszkalnych, studni, granic działki i innych (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2012 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U.2019, poz. 1065 t.j.)) – akt uchylony zostanie z dniem 20 września 2022 r.

Przy określaniu zasad doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych przy budowie przydomowych oczyszczalni ścieków należy zaprojektować badania tak, aby scharakteryzować warunki gruntowo-wodne w obrębie projektowanej oczyszczalni z uwzględnieniem w/w odległości, w szczególności: rodzaj gruntu, uziarnienie, poziom wód gruntowych, kierunki spływu wód, współczynnik filtracji.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych przy budowie cmentarzy?

Badania geologiczno-inżynierskie dla lokalizacji cmentarza powinny uwzględniać zalecenia zawarte w:

• Ustawie z dnia 31.01.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1473 z późn. zm.),
• Rozporządzeniu Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25.08.1959 r. w sprawie określania, jakie terenu pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze. (Dz. U. 1959, Nr 52, poz. 315),
• Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 7.03.2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków (Dz. U .2008, Nr 48, poz. 284).

Do zaprojektowania badań konieczne jest posiadanie planu sytuacyjnego terenu przewidzianego cmentarza oraz jego otoczenia do 150 m z zaznaczonymi obiektami budowlanymi, studniami i innymi ujęciami wody. Ważne jest rozpoznanie warunków hydrogeologicznych z dokładnym określeniem położenia zwierciadła wody gruntowej, kierunków spływu wód podziemnych i powierzchniowych oraz wykonanie podstawowych analiz chemicznych w celu oznaczenia tła hydrogeochemicznego. Na terenie cmentarza zwierciadło wody gruntowej powinno znajdować się na głębokości minimum 2,5 m poniżej powierzchni terenu (Dz. U.1959, Nr 52, poz. 315).

W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 7.03.2008 r. wprowadzono wymóg: „w każdym przypadku odległość między najwyższym poziomem wody gruntowej a dnem grobu nie może być mniejsza niż 0,5 m” (§ 11.6). Charakterystyka gruntów występujących na terenie projektowanego cmentarza powinna obejmować określenie rodzaju gruntu, struktury, wilgotności, zawartości węglanu wapnia i kwasowości (pH).

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Jakie powinny być zasady doboru rodzaju oraz zakresu robót geologicznych dla rozpoznania warunków geologicznych pod inwestycje liniowe (postępowanie w sprawie inwestycji liniowych – tzw. dobra praktyka)?

Do inwestycji liniowych zaliczane są m. in. drogi, kolej, rurociągi, linie energetyczne, kanały i inne. Ściśle związane z inwestycjami są obiekty towarzyszące na trasie np. wiadukty, mosty estakady oraz obiekty obsługi np. stacje benzynowe, hotele, stacje kolejowe, budowle hydrotechniczne związane z kanałami. Zgodnie z Eurokod 7 rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego powinno być wykonywane etapowo.

Wyróżnione są trzy etapy badań:

• badania wstępne mające na celu wybór lokalizacji i koncepcji budowy,
• badania do celów projektowych,
• kontrolę i monitoring.

Zakres badań dla inwestycji liniowych będzie zależeć od etapu projektowania. Szczegółowe dane o zakresie i rodzajach badań dla nowych lub modernizowanych dróg oraz dla obiektów mostowych są podane w „Wytycznych wykonywania badań podłoża gruntowego na potrzeby budownictwa drogowego, część 1 Wytyczne badań podłoża budowlanego w drogownictwie. Dla linii kolejowych zostały podane w „Wytycznych badań podłoża gruntowego dla potrzeb budowy i modernizacji infrastruktury kolejowej Igo-1” (PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Warszawa 2016).

Informacje o zakresie badań dla rurociągów, kanałów i linii energetycznych zawiera publikacja Ministerstwa Środowiska pt. „Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich”, Warszawa 1999 r. Powyższe opracowania są dostępne bezpłatnie na stronie PIG-PIB - geoportal.pgi.gov.pl/atlasy_gi/publikacje.

W rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43, poz. 430) zostały podane badania specjalistyczne, które powinny być wykonane oprócz podstawowego rozpoznania podłoża drogowych budowli ziemnych. Załącznik 4, w którym opisano te badania, został uchylony przez zmianę rozporządzenia – Dz.U. 2016, poz. 124.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Czy organ administracji geologicznej ma możliwość upoważniania nadzoru geologicznego do korygowania liczby i lokalizacji projektowanych otworów wiertniczych?

Na podstawie art. 83.1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze organ administracji geologicznej może nakazać, w drodze decyzji podmiotom wykonującym prace geologiczne dokonanie, za wynagrodzeniem, dodatkowych prac geologicznych, w szczególności badań, pomiarów oraz pobranie dodatkowych próbek. Liczbę i lokalizację projektowanych otworów wiertniczych ustala geolog w projekcie prac geologicznych. Zakres badań musi być uzgodniony z inwestorem i/lub projektantem.

Jeżeli nie ma takiego uzgodnienia, organ administracji geologicznej może żądać uzupełnienia projektu o taki zapis. Decyzję o korygowaniu liczby i lokalizacji wierceń podejmuje geolog dozorujący wiercenia w zakresie ustalonym w projekcie prac geologicznych. Zatwierdzając projekt organ administracji geologicznej może upoważnić nadzór do korygowania liczby, lokalizacji otworów w uzasadnionych przypadkach określonych w projekcie.

Przy wykonywaniu kolejnego etapu robót geologicznych należy sporządzić dodatek do projektu robót geologicznych lub do dokumentacji geologiczno-inżynierskiej (Dz.U.2015, poz. 964 – § 3, ust.2 i Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm. – art. 93, ust. 4a).

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Czy sondowania są robotami geologicznymi?

Zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo geologiczne i górnicze (wg stanu prawnego na dzień 9 czerwca 2011 r. – Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm.) robotą geologiczną jest wykonywanie w ramach prac geologicznych wszelkich czynności poniżej powierzchni ziemi, w tym wykonywanych przy użyciu materiałów wybuchowych, oraz likwidacja wyrobisk po tych czynnościach. Na podstawie tej definicji sondowania wykonywane na potrzeby prac geologicznych można zaliczyć do robót geologicznych.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Co oznacza termin „małośrednicowy próbnik przelotowy” i czy na takie prace wymagany jest projekt prac geologicznych i dokumentacja geologiczno-inżynierska, czy prace takie są wyłączone spod działania przepisów Pgig?

W opublikowanych aktach prawnych i literaturze nie zdefiniowano pojęcia małośrednicowy próbnik przelotowy. Przez pojęcie to można rozumieć cylinder zakończony ostrzem tnącym wprowadzany w grunt za pomocą urządzenia wciskającego (próbnik wciskany) lub udarowego (próbnik udarowy wbijany). Wyróżnia się próbniki rurowe lub szczelinowo-rurowe, standardowo o średnicy 30-80 mm, długości 50-200 cm. Na podstawie definicji robót geologicznych (Prawo geologiczne i górnicze – Dz.U.2019, poz. 868 z późn. zm., art. 6, ust. 1, pkt. 11) prace takie podlegają przepisom ustawy jeśli wykonywane są w ramach prac geologicznych.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Czy robotami geologicznymi są wiercenia badawcze i tzw. sondowania penetracyjne dla potrzeb posadowienia obiektów budowlanych (drogi, kolektory wodociągowe i kanalizacyjne, budynki jednorodzinne, hale produkcyjne, parkingi)?

W oparciu o definicję robót geologicznych z ustawy Prawo geologiczne i górnicze art. 6, ust. 1, pkt. 11 wiercenia badawcze i sondowania penetracyjne dla potrzeb posadowienia obiektów budowlanych w celu wykonywania prac geologicznych są robotami geologicznymi.

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Czy na płytkie wiercenia badawcze i tzw. sondowania penetracyjne należy opracować projekt prac geologicznych i uzyskać jego zatwierdzenie przez organ administracji geologicznej?

Zgodnie z obowiązującą ustawą Prawo geologiczne i górnicze płytkie wiercenia badawcze i sondowania penetracyjne są robotą geologiczną z wyłączeniem przypadków z art. 3 w/w ustawy. Na podstawie powyższych zapisów należy opracować projekt robót geologicznych i uzyskać jego zatwierdzenie (jednak praktyka dokumentowania nie jest zgodna z przepisami prawnymi).

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Jaka jest odpowiedzialność organów administracji geologicznej za konsekwencje niewłaściwego rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich, tj. czy można (a może należy?)ingerować w proponowany sposób rozwiązanie zadania geologicznego (lub negować jego wyniki), jeżeli w trakcie postępowania ujawniono błędy merytoryczne (np. błędnie ustalono kategorię geotechniczną lub zakres prac jest niewystarczający do rozwiązania zadania)?

Organ administracji geologicznej nie ponosi konsekwencji niewłaściwego rozpoznania warunków geologiczno-inżynierskich. Organ administracji geologicznej nie może ingerować w proponowany sposób rozwiązania zadania geologicznego lub negować jego wyniki, jeśli zakres prac został uzgodniony z Inwestorem i/lub projektantem. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. określiło szczegółowo zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem kategorię geotechniczną obiektu lub jego poszczególnych części określa projektant obiektu budowlanego na podstawie badań geotechnicznych gruntu, których zakres uzgadnia z wykonawcą specjalistycznych robót geotechnicznych (§ 4, ust. 4). Kategorii geotechnicznej obiektu samodzielnie nie określa geolog. Kategoria geotechniczna obiektu w trakcie procesu budowlanego może ulec zmianie (§4, ust. 5 w/w rozporządzenia). Organ administracji geologicznej może wymagać zapisu w projekcie robót geologicznych, że zakres prac został uzgodniony z inwestorem i/lub projektantem i jest on wystarczający do opracowania przez projektanta geotechnicznych warunków posadowienia (Dz.U.2012, poz. 463 – § 5).

Odpowiedzi udzielił: dr Zbigniew Frankowski, marzec 2020 r.

Czy podpis autora/autorów oraz inwestora powinien być również na ostatniej stronie projektu (części tekstowej czy części graficznej)? Czy podpis inwestora powinien być bezpośrednio w opracowaniu (strona tytułowa i ostatnia) czy wystarczy jego podpis na wniosku? Jaka jest podstawa prawna żądania podpisu inwestora na projekcie? Czy na projekcie robót geologicznych i na dokumentacji powinno znaleźć się stwierdzenie, że zostało zatwierdzone decyzją z dnia, nr + pieczęć z podpisem?

Przede wszystkim żaden przepis prawa nie wprowadza obowiązku podpisania projektu robót geologicznych przez inwestora. Sporządzenie takiego projektu jest pracą geologiczną, a w konsekwencji wymaga stosownych kwalifikacji zawodowych.  Rozporządzenie Ministra Środowiska  z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. 2011 Nr 288, poz. 1696 ze zm.) przewiduje, że projekt podpisuje osoba posiadająca stwierdzone odpowiednie kwalifikacje do wykonywania, dozorowania i kierowania pracami geologicznymi, wraz z podaniem numeru świadectwa stwierdzającego kwalifikacje, albo osoba posiadająca uznane odpowiednie kwalifikacje do wykonywania zawodów regulowanych w dziedzinie geologii, wraz z podaniem numeru decyzji w sprawie uznania kwalifikacji, albo osoba świadcząca usługi transgraniczne. (§ 6). Określenie „projekt podpisuje” oznacza, że „podpis” musi być zamieszczony na końcu tego dokumentu (pod pismem),  w istocie również na końcu każdego załącznika. Błędem jest zamieszczanie podpisu autora projektu wyłącznie na stronie tytułowej. W istocie wspomniany projekt jest bowiem załącznikiem do wniosku o jego zatwierdzenie. Taki wniosek podpisuje wnioskodawca (inwestor) bądź osoba działająca z jego upoważnienia. Ustawa wyraźnie odróżnia „wniosek” oraz „projekt robót geologicznych” (art. 79 ust. 2 oraz art. 80 ust. 2).  

Decyzja zatwierdzająca projekt robót geologicznych w istocie jest oświadczeniem woli organu administracji geologicznej, którego treść musi być odniesiona do wspomnianego projektu. Niestety, przepisy milczą na ten temat. W oparciu o treść  decyzji zatwierdzającej przeważnie nie da się bowiem ustalić ani dokładnej lokalizacji zamierzonych robót, technologii ich wykonywania itd. Jedynym rozwiązaniem jest traktowanie wspomnianego projektu jako załącznika do decyzji zatwierdzającej. Wymaga to jednak wprowadzenia do tej ostatniej sformułowania typu „projekt opisanych robót geologicznych stanowi załącznik do niniejszej decyzji”, a w konsekwencji dokument zawierający taki projekt musi być opisany formułą typu „załącznik do decyzji ….…  z dnia ……. nr …….... w sprawie zatwierdzenia projektu robót geologicznych ….…., zawierający X stron” i zawierać podpis organu  administracji bądź osoby działającej z jego upoważnienia, a także pieczęć tego organu. W praktyce projekt jest dokumentem wielostronicowym, niezbędne jest więc  zamieszczenie takiej adnotacji (a co najmniej parafy) nawet na każdej stronie. Co prawda wymagania te nie wynikają z przepisów prawa, ale w istocie taki projekt (będąc odrębnym dokumentem) musi być traktowany tak samo, jak decyzja w sprawie jego zatwierdzenia. Co prawda wymagania te mogą być traktowane biurokratyczne, ale ich celem jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego. Jeżeli decyzja zatwierdzająca projekt nie odwoła się do załącznika, a ten ostatni nie odwoła się do decyzji, zawsze istnieje ryzyko że dokument którym legitymuje się np. wnioskodawca, nie będzie tym, który został zatwierdzony. Przedstawiona wyżej wykładnia zmierza do zwiększenia pewności obrotu prawnego.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Na jakiej podstawie wywodzi Pan, że wysyłanie zawiadomienia o wszczęciu postępowania dopiero po uzupełnieniu wniosku o zatwierdzenie projektu jest błędem. Proszę o wyjaśnienie tej kwestii.

Postępowanie administracyjne zostaje wszczęte wraz ze złożeniem stosownego wniosku (np. o zatwierdzenie projektu robót  geologicznych). Nie ma przy tym znaczenia, czy wniosek spełnia wymagania, czy nie. Kodeks postępowania administracyjnego wyraźnie przewiduje, że „postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony […]”. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji” (art. 61 § 1 i 3). Taki żądaniem jest natomiast wniosek. Ustawa nie wprowadza tu rozróżnienia na wniosek (żądanie) spełniający wymagania prawa i taki, który tych wymagań nie spełnia. Gdyby wszczęcie postępowania następowało dopiero w wyniku wniosku spełniającego wszystkie wymagania prawa, należałoby także przyjąć, że do czasu uzupełnienia braków postępowanie administracyjne się nie toczy, a w konsekwencji m.in. strony nie miałyby dostępu do akt sprawy. Ocena ta nie budzi wątpliwości w orzecznictwie sądów administracyjnych. Do podstawowych obowiązków organów prowadzących postępowanie należy m.in. ustalenie, czy dany organ jest właściwy w sprawie, a nadto czy wniosek spełnia określone prawem wymagania. Dokonując tych ostatnich ustaleń organ prowadzi postępowanie wyjaśniające. Nie do rzadkości należą też sytuacje, w których braki wniosku zostaną ujawnione w ostatniej fazie postępowania wyjaśniającego, na krótko przed podjęciem decyzji.  Gdyby przyjąć, że postępowanie zostaje wszczęte dopiero w razie złożenia wniosku spełniającego wszystkie wymagania, pozbawiałoby to inne strony prawa do czynnego udziału w znacznej części postępowania.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Proszę o podanie przykładu projektu robót geologicznych, który wymaga decyzji środowiskowej. Czy decyzję środowiskową np. na wykonanie wierceń o głębokości powyżej 100 m należy dołączyć do projektu robót geologicznych ? Jeżeli tak, to na jakiej podstawie prawnej powinniśmy jej żądać?

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. 2019, poz. 1839) zalicza do nich niektóre niekoncesjonowane wiercenia, a więc prowadzone na podstawie projektu robót geologicznych (§ 3 ust. 1 pkt 43-45). W świetle ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2021, poz. 247 ze zm.) powinno to oznaczać, że elementem wniosku o zatwierdzenie projektu robót geologicznych (wymienionych w powołanym rozporządzeniu) jest decyzja środowiskowa, która może być poprzedzona oceną oddziaływania na środowisko. Tak jednak nie jest, co stanowi konsekwencję wadliwego wdrożenia  dyrektywy 2011/92 w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko. Wymagania dyrektywy 2011/92 nie znalazły bowiem pełnego odzwierciedlenia we wspomnianej ustawie z dnia 3 października 2008 r. (projekt robót geologicznych nie jest wymieniony wśród decyzji, które muszą być poprzedzone decyzją środowiskową). Do czasu zmiany stanu prawnego oznacza to konieczność bezpośredniego stosowania dyrektywy; w konsekwencji decyzja środowiskowa powinna być wydana bezpośrednio na podstawie dyrektywy i wspomnianego rozporządzenia. Jeżeli organ administracji geologicznej uzna, że dane roboty geologiczne są przedsięwzięciem „mogącym potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko”, elementem wniosku o zatwierdzenie projektu robót geologicznych musi być decyzja środowiskowa. Jej treść jest wiążąca dla decyzji o zatwierdzeniu projektu robót geologicznych, a jako podstawę prawną decyzji zatwierdzającej oprócz Prawa geologicznego i górniczego należy powołać dyrektywę 2011/92.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy wszystkie projekty robót geologicznych na Naturze 2000 wymagają decyzji środowiskowej?

Zależy to od charakteru tych robót. Roboty geologiczne zaliczone do kategorii przedsięwzięć „mogących znacząco oddziaływać na środowisko” wymagają decyzji środowiskowej bez względu na to, gdzie mają być wykonywane. Inaczej problem ten wygląda w odniesieniu do tzw. „oceny oddziaływania na Obszar Natura 2000” w rozumieniu art. 96 powołanej wyżej ustawy z dnia 3 października 2008 r. Jej przedmiotem mogą być roboty geologiczne nie zaliczone do „przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko”, wykonywane poza obszarem Natura 2000 które nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony, które mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. W praktyce o potrzebie takiej oceny rozstrzyga regionalny dyrektor ochrony środowiska (art. 96-101 cyt. ustawy).

Przedstawienie ograniczeń stanowiących konsekwencję utworzenia obszaru Natura 2000 wymaga niezwykle obszernego komentarza. Zasadą jest, że na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalność gospodarcza, która nie oddziaływuje znacząco negatywnie na cele ochrony takich obszarów. O tym, czy mogą tam być dopuszczone przedsięwzięcia zaliczone do mogących znacząco oddziaływać na środowisko, przesądza decyzja środowiskowa. Realizacja innych przedsięwzięć nie podlega ograniczeniom (art. 34-36 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. 2021, poz. 1098 ze zm.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Zgodnie z treścią art. 80 ust. 3 pr.g.g. stronami postępowania o zatwierdzenie projektu robót geologicznych są właściciele (użytkownicy wieczyści) nieruchomości gruntowych, w granicach których mają być wykonywane roboty geologiczne. Oczywiście wnioskodawcą może być osoba/podmiot, którzy nie są właścicielami (użytkownikami wieczystymi) nieruchomości w granicach której roboty te mają być wykonywane. Kto będzie więc stroną w postępowaniu o zatwierdzenie projektu robót geologicznych/lub jakie działania powinien podjąć organ, w celu prawidłowego ustalenia stron postępowania. Czy wystarczy żeby inwestor przedstawił informację że dysponuje prawem do nieruchomości (najmem, dzierżawą użyczeniem bądź innym prawem do nieruchomości). Czy brak zgody współwłaściciela nieruchomości może być przesłanką do sprzeciwu zgłoszenia PRG. Co jeśli strona nie zgadza się na wykonanie robót geologicznych na jej działce? Jaka jest procedura? Zawiadomienie (tylko inwestora czy również pozostałych stron) o sprzeciwie i odniesienie się do niego ? Na etapie postępowania w sprawie zatwierdzenia projektu robót geologicznych dla określenia warunków geologiczno-inżynierskich dla rozbudowy drogi krajowej właściciel działki nie wyraził zgody na przeprowadzenie robót. Czy należy odmówić zatwierdzenia projektu? Art. 80 ust. 7 pr.g.g. nie przewiduje takiego przypadku.

Z art. 80 ust. 2 pr.g.g. wynika, że we wniosku o zatwierdzenie projektu robót geologicznych zamieszcza się informację o prawach, jakie przysługują wnioskodawcy do nieruchomości, w granicach której roboty te mają być wykonywane. Sądy administracyjne przyjmują, że brak takiego prawa (bo wnioskodawca oświadczył, że mu ono nie przysługuje) nie stanowi przeszkody do zatwierdzenia projektu  (wyroki WSA: prawomocny VI SA/Wa 1938/13  z 24 września 2015 r.; nieprawomocny II SA/Wr  683/18  z 23 listopada 2018 r.). Taka sytuacja w praktyce może jednak znacząco utrudnić podjęcie zamierzonych robót.

Wymagania dotyczące treści projektów robót geologicznych określają art. 79 pr.g.g. oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. 2011 Nr 288, poz. 1696 ze zm.). Nie ma tam obowiązku przedstawienia informacji o wspomnianych prawach do nieruchomości. Rozwiązania te dotyczą także projektów podlegających wyłącznie zgłoszeniu. W świetle art. 85 ust. 3 pr.g.g. brak wspomnianego prawa czy też brak zgody właściciela nieruchomości nie może być przesłanką sprzeciwu. „Wykonywanie robót geologicznych na podstawie projektu robót geologicznych nie może naruszać praw właścicieli (użytkowników wieczystych) nieruchomości (art. 85b pr.g.g.). Brak zgody właściciela (użytkownika wieczystego) spowoduje natomiast, że wykonanie robót geologicznych nie będzie możliwe.

Taka sytuacja może jednak znacząco komplikować sytuację wnioskodawcy. Wprawdzie uzyskanie zgody właściciela nieruchomości dopiero po zatwierdzeniu projektu jest dopuszczalne, ale po pierwsze nigdy nie można mieć pewności że do tego dojdzie. Po drugie, jeżeli taka zgoda zostanie uzyskana po zatwierdzeniu projektu, automatycznie skraca się czas, w jakim mogą być wykonywane czynności objęte projektem. Żaden przepis kodeksu postępowania administracyjnego nie nakłada na organ orzekający w sprawie obowiązku zawiadamiania stron postępowania o ujawnieniu nowych okoliczności sprawy, w tym wpłynięciu nowych dokumentów. Strona postępowania (każda strona, nie tylko wnioskodawca) na każdym etapie postępowania ma prawo dostępu do akt sprawy (art. 73 k.p.a.). Nie ma jednak przeszkód, by organ zawiadomił stronę o takim sprzeciwie i wyznaczył jej termin do zajęcia stanowiska w sprawie (art. 50 k.p.a.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Z jakiego przepisu prawa wynika obowiązek wyłączenia organu gminy od wydania opinii do zatwierdzenia PRG w przypadku gdy wnioskodawcą jest na sama gmina ? Czy jeśli starosta otrzymuje zgłoszenie projektu robót geologicznych, a jest stroną postępowania, to również musi się wyłączyć, a cichą zgodę wyraża organ zastępczy ? Czy w jeżeli gmina jest wnioskodawcą i inwestorem to również opinię wydaje inny wójt ? Co jeżeli sprawa dotyczy ujęcia gminnego?

Sprawa jest sporna i nie posiada wyraźnej regulacji prawnej. Najłatwiej więc odwołać się do poglądów literatury i orzecznictwa. „Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące wyłączenia organu administracji od załatwienia sprawy nie pozwalają na przyjęcie poglądu o dopuszczalności wyłączenia organu od załatwienia sprawy ze względu na to, że organ ten rozstrzyga o swych prawach i obowiązkach lub o prawach i obowiązkach jednostki organizacyjnej, którą reprezentuje. Bardziej uzasadniony wydaje się natomiast pogląd o wyłączeniu wszystkich pracowników urzędu oraz osoby (osób) piastującej funkcję organu na podstawie art. 24 § 1 pkt 1 k.p.a., zgodnie z którym pracownik organu podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu, jeżeli pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki (P. M. Przybysz [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2021, art. 25). Zdaniem WSA (prawomocny wyrok z 28 października 2008 r. , III SA/Łd 301/08) pozostawanie ze stroną - gminą w stosunku zatrudnienia, a ponadto sprawowanie funkcji organu wykonawczego gminy i pełnienie funkcji jego ustawowego przedstawiciela, oznacza pozostawanie ze stroną w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć chociażby pośredni wpływ na prawa i obowiązki gminy. Wójt nie może jednocześnie występować w imieniu gminy jako strona w tej sprawie i jako organ rozpoznający sprawę. Wyłącznie osoby wójta od udziału w postępowaniu czyni organ wykonawczy gminy niewładny do działania. Jako organ administracji publicznej staje się on niezdolny do załatwienia sprawy (art. 26 k.p.a.). W takim przypadku ma odpowiednie zastosowanie art. 26 § 2 k.p.a." Co prawda przesłanki stanowiska organu wykonawczego gminy opiniującego projekt robót geologicznych są zobiektywizowane (art. 80 ust. 5 w zw. z art. 7 pr.g.g.), to jednak zawsze istnieje ryzyko, że stanowisko wyrażone we własnej sprawie nie będzie dostatecznie obiektywne (art. 7 k.p.a.).

Chociaż „przyjęcie” projektu robót geologicznych podlegającego wyłącznie „zgłoszeniu” nie następuje w drodze decyzji, starosta – o ile stroną postępowania byłby powiat - również ulega wyłączeniu.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy przegłębienie otworu można legalnie założyć w projekcie robót geologicznych (np. w %) – w zależności od potrzeby dostosowania się do lokalnej budowy geologicznej i osiągnięcia celu robót geologicznych?

Nie ma przeszkód, by projekt robót geologicznych dopuszczał możliwość przekroczenia określonych nim parametrów, np. zezwalając w określonych okolicznościach na wiercenie o X% głębsze. Problem ten można też rozwiązać określając maksymalną (ale nieprzekraczalną) głębokość wiercenia, przewidując np., że nie może ona być większa niż wskazana wartość (określona „z zapasem”). Nie ma przeszkód by głębokość wiercenia była określana w oparciu o schemat: „nie mniej niż X m p.p.t., nie więcej, niż XX m p.p.t.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Projekt robót geologicznych zgodnie z art. 79 ust. 2 pkt 4 z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze określa w szczególności (między innymi) „przestrzeń, w obrębie której mają być wykonywane roboty geologiczne”. Stąd moim zdaniem niedopuszczalne jest zakładanie w projekcie, że maksymalny zasięg rozpoznania wierceniami (czyli ich głębokość) zostanie ustalony w trakcie robót geologicznych przez geologa nadzorującego wiercenie. W tej sytuacji nie została do końca zdefiniowana maksymalna głębokość otworu, a tym samym przestrzeń, w której wykonywane będą roboty geologiczne. Niezależnie od tego dopuszczenie swobodnych korekt  głębokości wiercenia przez geologa nadzorującego wiercenie byłoby także sprzeczne z przepisami opisującymi zasady sporządzania dodatku do projektu robót geologicznych. 

Jeżeli jednak w projekcie robót geologicznych projektant wskaże maksymalną głębokość wiercenia, w tym przez wskazanie maksymalnej procentowej wartości „przegłębienia” (w odniesieniu do zakładanej głębokości) warunek określenia przestrzeni, w której wykonywane będą roboty geologiczne będzie zachowany. Moim zdaniem taki zapis o możliwym „przegłębieniu” (określający jednoznacznie jego wielkość) uznać należy za dopuszczalny (i projekt zatwierdzić).

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Czy brak zgłoszenia rozpoczęcia robót należy traktować jako niezgodność z prawem i stanowi podstawę odmowy zatwierdzenia projektu?

Kolejność powinna być następująca – najpierw zatwierdzenie projektu robót geologicznych, a dopiero po ostateczności decyzji zatwierdzającej (ew. nadaniu jej rygoru natychmiastowej wykonalności) następuje zgłoszenie zamiaru ich rozpoczęcia. Teoretycznie rzecz biorąc nie można wykluczyć zgłoszenia zamiaru rozpoczęcia robót określonych decyzją (zatwierdzającą projekt) która nie jest jeszcze wykonalna, ale nigdy nie można wykluczyć jej zaskarżenia, a w konsekwencji uchylenia. Oczywiste jest również, że decyzja zatwierdzająca projekt robót geologicznych nie może powodować skutku wstecznego, czyli nie może sankcjonować robót wymagających projektu podlegającego zatwierdzeniu, ale wykonanych przed jego zatwierdzeniem. Uchybienie obowiązkowi zgłoszenia zamiaru rozpoczęcia robót geologicznych jest natomiast wykroczeniem (art. 81 w zw. z art. 179 pkt 2 pr.g.g.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Prawo geologiczne i górnicze umożliwia m.in. sporządzenie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny bez wykonywania robót geologicznych np. na podstawie informacji geologicznej zawartej w innych dokumentacjach geologicznych. Taki przypadek może mieć miejsce gdy inwestor zamierza udokumentować złoże w kat. C1 pomiędzy dwoma lub trzema złożami wcześniej udokumentowanymi na podstawie wykonanych odwiertów – pomijany jest etap projektu robót geologicznych. Czy zatwierdzenie takiej dokumentacji jest możliwe w kontekście niewymagalności opinii władz samorządu gminnego, która jest wymagana na etapie zatwierdzania projektu robót oraz w kontekście art. 7 pr.g.g.?

Żaden przepis ustawy nie wymaga współdziałania (z innym wskazanym ustawą organem administracji) w postępowaniu zmierzającym do zatwierdzenia dokumentacji geologicznej. Nie ma przy tym znaczenia, czy informacje geologiczne stanowiące podstawę opracowania dokumentacji pozyskane zostały w wyniku samodzielnie wykonanych robót geologicznych, czy w inny sposób, np. w wyniku analizy danych historycznych. Sporządzenie dokumentacji geologicznej nie jest bowiem robota geologiczną.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy negatywna opinia ze względu na to że jest wydana decyzja środowiskowa, która nie uwzględnia budowy studni jest podstawą do odmowy zatwierdzenia projektu robót?

Brak szczegółów (czyja opinia, w jakim trybie przedstawiona, o jaką decyzję środowiskową chodzi, czego dotyczy projekt itd.) powoduje, że udzielenie odpowiedzi na tak postawione pytanie nie jest możliwe. Co do zasady stanowisko wyrażone w opinii nie ma charakteru wiążącego. Jeżeli dla danego przedsięwzięcia wymagana jest decyzja środowiskowa, jej brak (odmowa) wyklucza możliwość podjęcia decyzji zezwalającej na realizacje przedsięwzięcia (np. zatwierdzenie projektu robót geologicznych).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Jakie wymagania powinny spełniać dokumentacja geologiczna złoża przedkładana staroście? Czy tylko par. 8 rozporządzenia MŚ w sprawie dokumentacji geologicznych złoża ... czy również par. 2 i 4 tego rozporządzenia? Czy można zatwierdzić dokumentacje geologiczną, w której nie ma podstawowych informacji np. cel sporządzenia dokumentacji?

Dokumentacja geologiczna złoża kopaliny powinna spełniać wszystkie wymagana wynikające zarówno z treści ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze jak i rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów.

Z treści dokumentacji powinno wynikać bezpośrednio lub pośrednio w jakim celu została ona sporządzona. Brak odpowiednich zapisów w tym zakresie może blokować możliwość jej zatwierdzenia. Będzie tak w sytuacji gdy nie jesteśmy w stanie ustalić czy mamy do czynienia z dokumentacją geologiczna złoża kopaliny czy dodatkiem do takiej dokumentacji. W przypadku wątpliwości co do prawidłowego wskazania celu sporządzenia dokumentacji geologicznej złoża kopaliny ocenić należy zgodność jej zapisów i wynikające z nich konkluzje z art. 89 ust. 1. Ewidentne braki w tym zakresie powinny skutkować  odmową zatwierdzenia dokumentacji na podstawie art. 93 ust. 3 (brak spełnienia wymogów prawa).

Zgodnie z przywołanym rozporządzeniem w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów dokumentacja geologiczna złoża kopaliny przedkładana do zatwierdzenia staroście musi spełniać wymagania opisane w jego § 8. Generalnie brak podstaw do żądania zawarcia w niej innych elementów wskazanych w cytowanym rozporządzeniu. Wyjątki od tej zasady wynikają z faktu, iż część zapisów w/w rozporządzenia ma charakter ogólny lub odnosi się do wszystkich typów dokumentacji. Jest tak w przypadku treści § 2 opisującego zasady ustalania granic złoża i zasady nadawania nazw złożom. W odniesieniu do pozostałej treści rozporządzenia (innej niż § 8) należy przyjąć zasadę zgodnie z którą należy posiłkować się jej zapisami dla prawidłowego przedstawienia elementów merytorycznych i technicznych wskazanych w § 8.

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Czy dokumentację geologiczną obejmując obszar pasa ochronnego wybrzeża należy uzgodnić projekt decyzji z Urzędem Morskim zgodnie z art.8 Pgg czy tylko projekt decyzji dot. projektu robót?

W treści art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze zapisano jednoznacznie, że „decyzje wydawane na podstawie ustawy, które dotyczą morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego oraz pasa nadbrzeżnego, wymagają uzgodnienia z dyrektorem właściwego urzędu morskiego”. Cytowany przepis nie różnicuje pod względem wymogu uzgodnienia decyzji wskazanych w ustawie Prawo geologiczne i górnicze. Sam w sobie daje podstawę do dokonania takiego uzgodnienia (nie są w tym celu wymagane dodatkowe odwołania do faktu potrzeby jego stosowania w innych przepisach ustawy). Konieczność omawianego uzgodnienia dotyczy zatem także decyzji  zatwierdzających dokumentacje geologiczne (wydawanych na podstawie art. 93 ust. 2).

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Jakie wymagania powinien spełniać dodatek do dokumentacji geologicznej złoża przedkładany staroście? Czy tylko par. 7 rozporządzenia MŚ w sprawie dokumentacji geologicznych złoża ... czy również par. 4 tego rozporządzenia?

Sporządzając dodatek do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny zatwierdzany przez starostę pamiętać należy, że dodatek ten dotyczy typu dokumentacji geologicznej złoża wcześniej przedkładanej do tego organu. Biorąc powyższe pod uwagę konieczne jest odpowiednie zastosowanie do sporządzania tego dodatku przepisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów.

Wymagania wobec dokumentacji geologicznej złoża przedkładanej staroście opisuje § 8 w/w rozporządzenia. Stosując zatem przepisy o sporządzeniu dodatku zapisujemy w nim zmiany zawartości dokumentacji geologicznej złoża kopaliny określonej w § 8. Pamiętać należy, że według wskazań § 7 cytowanego rozporządzenia uwzględnienia w treści dodatku wymagają między innymi uzyskane w trakcie eksploatacji złoża wyniki prac geologicznych, dane dokumentacji mierniczo-geologicznej.

W praktyce mogą pojawić się kłopoty kłopot z poprawnym opisem wszystkich zmian w dokumentacji ze względu na jej zeschematyzowaną treść (wynikającą z § 8). W takiej sytuacji należy dodać do treści dodatku odpowiedni opis do jego części tekstowej i ewentualnie dodatkowe załączniki (moim zdaniem taki opis powinien być w każdym dodatku ale niestety nie wynika to jednoznacznie  z przepisów). Należy stosować przy tym zasadę wskazaną w § 7 ust. 3 zgodnie z którą „W  dodatku do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny zamieszcza się materiały, które dokumentują powstałe zmiany w części tekstowej, tabelarycznej i graficznej, rozliczenie zasobów złoża kopaliny oraz wyjaśnienie stwierdzonych różnic w wielkości dokumentowanych zasobów”.

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Co należy zrobić jeśli projekt robót został zatwierdzony dla podmiotu X, a o zatwierdzenie dokumentacji występuje podmiot Y? Czy w takim przypadku należy uznać, że roboty geologiczne zostały wykonane bez zatwierdzonego projektu?

 Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1. ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) ,,prace geologiczne z zastosowaniem robót geologicznych mogą być wykonywane tylko na podstawie projektu robót geologicznych, natomiast zgodnie z art. 88 ust. 1 p.g.g.: ,,wyniki prac geologicznych, wraz z ich interpretacją, określeniem stopnia osiągnięcia zamierzonego celu wraz z uzasadnieniem, przedstawia się w dokumentacji geologicznej.” Tym samym, jeśli inny podmiot przedstawia dokumentacje geologiczną do zatwierdzenia właściwemu organowi i nie jest w stanie wykazać na jakiej podstawie wykonał roboty geologiczne należy odmówić jej zatwierdzenia w oparciu o art. 93 ust. 3 p.g.g., który stanowi: ,,jeżeli dokumentacja geologiczna, o której mowa w art. 88 ust. 2 pkt 1-3, nie odpowiada wymaganiom prawa albo powstała w wyniku działań niezgodnych z prawem, właściwy organ administracji geologicznej odmawia jej zatwierdzenia.” Jednym z podstawowych obowiązków podmiotu, na rzecz którego została wydana decyzja zatwierdzająca projekt robót geologicznych jest określenie rodzaju dokumentacji geologicznej mającej powstać w wyniku robót geologicznych (art. 79 ust. 2 pkt. 2. p.g.g.), zatem jeśli już powstanie dana dokumentacja geologiczna jest ona ściśle powiązana z danymi robotami geologicznymi (i decyzją, na podstawie której mogły one być wykonane).

Strona w postępowaniu administracyjnym – o zatwierdzenie projektu robót geologicznych lub dokumentacji geologicznej - nie może dowolnie przenosić na inny podmiot swoich obowiązków lub uprawnień wynikających z przedmiotowej decyzji. Możliwość przeniesienia decyzji na inny podmiot musi wprost wynikać z przepisów danej ustawy – przypadku dokumentacji geologicznej i projektu robót geologicznych ustawodawca takiej możliwości nie przewidział (jak np. w przypadku przeniesienia koncesji – art. 36 p.g.g.). Zasadniczo jedynym przypadkiem kiedy możliwa byłaby zmiana podmiotu jest następstwo prawne (wejście w prawa i obowiązki danego podmiotu z mocy przepisów prawa). Przykładem takiego wstąpienia w prawa jest m.in. przepis art. 494 § 1 i 2 ustawy z dnia 15 września 2000r. - Kodeks spółek handlowych, który stanowi, że: ,,Spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.”, ,,Na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.” Jednakże, z takim raczej przypadkiem nie mamy do czynienia w przedstawionym pytaniu.

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; sierpień, 2021 r.

Czy w świetle obowiązującego prawa starosta może przenieść decyzję o ustaleniu kierunku rekultywacji na nowego właściciela nieruchomości, który nie był adresatem koncesji, a chciałby wykonać, dokończyć prace rekultywacyjne? (koncesja u marszałka i u starosty wygaszona, właściciel sprzedał nieruchomości i wyjechał)

 Analizując przedstawiony stan faktyczny, wskazać należy, że zasadniczo przepisy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych tj. art. 22 ust.1. pkt 2) i art. 20 ust. 6 nie pozwalają na uznanie, że starosta jest uprawniony do wydania nowej decyzji w zakresie osoby zobowiązanej do rekultywacji gruntu lub przekazania praw i obowiązków wynikających z wcześniej wydanych decyzji. Zgodnie też z utrwalonym orzecznictwem sama zmiana właściciela nieruchomości nie oznacza, że nabywca staje się przez to "osobą obowiązaną do rekultywacji gruntów" w rozumieniu art. 22 ust. 1 ww. ustawy. W tym miejscu warto wskazać przykładowe orzeczenia potwierdzające przestawione stanowisko:

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 26 kwietnia 2019 r., w sprawie o sygn.akt: I SA/Lu 1/19:

,,Wynikający z ustawy z 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych bezwzględny obowiązek rekultywacji, skonkretyzowany w decyzji administracyjnej, ma charakter publicznoprawny i stanowi realizację zasady bezpieczeństwa ekologicznego i ochrony środowiska wynikającej z art. 74 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Obowiązku tego nie można przenieść w drodze czynności cywilnoprawnej, między innymi przez zobowiązanie nabywcy nieruchomości do przeprowadzenia rekultywacji terenu, na którym prowadzona była działalność górnicza skutkująca decyzją rekultywacyjną.”

Decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego we Wrocławiu z dnia 16 stycznia 2018 r., w sprawie o sygn.akt: SKO 4201/33/17:

,,Prawny obowiązek rekultywacji i zagospodarowania gruntów przechodzi ze sprawcy degradacji/dewastacji gruntów na inny podmiot tylko w jednym przypadku: poprzez przejęcie działalności sprawcy szkody (w szczególności jego działalności przemysłowej), z którą to działalnością związana jest degradacja lub dewastacja gruntów, przez nowy podmiot. Przeniesienie praw i obowiązków (o ile została wydana decyzja w sprawie rekultywacji i zagospodarowania), potwierdza dodatkowa decyzja administracyjna, wydawana na podstawie art. 20 ust. 6 ustawy z 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Nie przenosi zaś publicznoprawnych obowiązków rekultywacji i zagospodarowania sama cywilnoprawna umowa (np. darowizny, sprzedaży lub dzierżawy) zdegradowanego albo zdewastowanego gruntu. Innymi słowy ten, kto nabył lub dzierżawi zdegradowane albo zdewastowane grunty, nie staje się przez to "osobą obowiązaną do rekultywacji gruntów" w rozumieniu art. 22 ust. 1 powołanej ustawy.”

Tym samym, ewentualnymi możliwościami z jakich może skorzystać organ jest rozważenie czy działalność poprzedniego właściciela nie skutkowała powstaniem szkód górniczych (m.in. art. 146 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, zwana dalej: ,,p.g.g.”) i czy nie można spróbować pociągnąć poprzedniego właściciela do odpowiedzialności karnej za np. zniszczenia w środowisku lub art. 182 p.g.g. poprzez prowadzenie ruchu zakładu górniczego z naruszeniem planu ruchu likwidowanego zakładu górniczego. Ewentualnie nowy właściciel może rozważyć wystąpienie do poprzedniego właściciela z roszczeniami z tytułu wad prawnych/fizycznych nieruchomości w związku z niewykonaniem przez sprzedawcę nieruchomości decyzji administracyjnej.

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; sierpień, 2021 r.

Czy można udzielić przedsiębiorcy, koncesji na wydobywanie kopaliny ze złóż, jeżeli na podstawie informacji z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej na dzień złożenia wniosku przedsiębiorca ten ma zawieszoną działalność?

Czy można udzielić przedsiębiorcy, koncesji na wydobywanie kopaliny ze złóż, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 2, art. 22 ust. 2, art. 23 ust. 2a i ust. 3, art. 30, art. 32 ustawy z 9.06.2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2020 r. poz. 1064) oraz art. 37 ustawy z 6.03.2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292), jeżeli na podstawie informacji z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej na dzień złożenia wniosku przedsiębiorca ten ma zawieszoną działalność? Ponadto, na podstawie posiadanych informacji wiadomo, że działalność jest zawieszona z uwagi na fakt, że przedsiębiorca obecnie nie posiada obowiązującej decyzji pozwalającej na prowadzenie danej działalności.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że podmiot prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą nie traci statusu przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.p.”) w przypadku zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Natomiast zgodnie z art. 6 ust.1 pkt 9) ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) przedsiębiorcą - jest ten, kto posiada koncesję na prowadzenie działalności regulowanej ustawą. Koncesja jest udzielana po spełnieniu przesłanek określonych w przepisach odrębnych czyli w p.g.g. (art. 37 ust. 3 p.p.). W zakresie prowadzonej działalności gospodarczej podmiot składający wniosek o udzielenie koncesji powinien wskazać w świetle art. 24 ust. 1 p.g.g.:

,,7) firmę przedsiębiorcy, oznaczenie jego siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu oraz adresu głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej;

8) numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile przedsiębiorca taki numer posiada, oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);

9) rodzaj i zakres wykonywania zamierzonej działalności.”

Do wniosku o udzielenie koncesji dołącza się dowody istnienia określonych w nim okoliczności m.in. informacje z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Jak wynika z literalnego brzmienia ww. przepisów nie ma wymogów, by prowadzona działalność gospodarcza nie była zawieszona. Zasadniczo, ważne jest, aby przedsiębiorca miał wpisany prawidłowy kod PKD w wykonywanej działalności gospodarczej (z Sekcji B – Górnictwo i wydobywanie). Organ administracji geologicznej udzielając koncesji określa w decyzji m.in. na podstawie art. 30 ust. 1 p.g.g.:

,,1) rodzaj i sposób wykonywania zamierzonej działalności;

2) przestrzeń, w granicach której ma być wykonywana zamierzona działalność;

3) czas obowiązywania koncesji;

4) termin rozpoczęcia działalności określonej koncesją, a w razie potrzeby - przesłanki, których spełnienie oznacza rozpoczęcie działalności.”

Tym samy, biorąc pod uwagę w szczególności pkt 4) uznać należałoby, że przedsiębiorca w chwili składania wniosku o udzielenie koncesji lub wydania w tym zakresie decyzji przez organ może mieć formalnie zawieszoną działalność gospodarczą – jeśli by uznać, udział przedsiębiorcy w postępowaniu jest związany z działalnością gospodarczą wykonywaną przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Ważne jest, aby w terminie określonym w koncesji podmiot podjął działalność w niej określoną, co musi wiązać się ze wznowieniem wykonywania działalności gospodarczej. Zwrócić uwagę należy na przepisy uprawniające organ koncesyjny do cofnięcia koncesji tj. art. 37 ust. 1 i 2 p.g.g., który stanowi, że podstawą cofnięcia koncesji może być nie podjęcie działalności nią określonej albo trwale zaprzestanie jej wykonywania, mimo uprzedniego wezwania przez organ do usunięcia naruszenia. Tym samym, jeśli wniosek o koncesje złożył przedsiębiorca, który zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej i mimo jej uzyskania nie wznowił jej formalnie organ w ramach uprawnień może po skontrolowaniu tej okoliczności cofnąć koncesję temu przedsiębiorcy.

Pamiętać także należy, że przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców regulują zasady interpretacji przepisów dotyczących działalności gospodarczej i czynności jakie mogą być podejmowane w czasie jej zawieszenia. W szczególności należy podkreślić, że w przepisach uregulowano zasadę ,,co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone” (art. 8 p.p.), tym samym, jeżeli z przepisów wprost nie wynika, że prowadzona działalność gospodarcza nie może być zawieszona, raczej nie należałoby takich interpretacji wyprowadzać. Zgodnie z art. 25 ust. 2 pkt 4) p.p. przedsiębiorca w czasie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej. Ustosunkowując się natomiast do faktu, że ,,na podstawie posiadanych informacji wiadomo, że działalność jest zawieszona z uwagi na fakt, że przedsiębiorca obecnie nie posiada obowiązującej decyzji pozwalającej na prowadzenie danej działalności” zadający pytanie nie wskazał jakiej decyzji pozwalającej na prowadzenie danej działalności sytuacja dotyczy, zatem nie można przeanalizować przepisów pozwalających na udzielenie odpowiedzi.

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; kwiecień, 2021 r.

Co robić w przypadku wieloletniego niepodejmowania eksploatacji przez koncesjobiorcę (składanie „zerowych” druków informacji o wydobytej kopalinie), czy organ zawsze powinien wszczynać postępowanie o cofnięcie koncesji z art. 37 ustawy prawo geologiczne i górnicze?

Decyzja o udzieleniu koncesji wydana na postawie przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) wyraźnie określa, jakie obowiązki spoczywają na przedsiębiorcy. Organ koncesyjny ma prawo dokonywać kontroli wypełniania warunków określonych w koncesji na postawie art. 37 ust.1 p.g.g. i w przypadku np. niepodjęcia określonej działalności albo trwałego zaprzestania jej wykonywania, organ koncesyjny, w drodze postanowienia, powinien wezwać przedsiębiorcę do usunięcia naruszeń oraz określić termin ich usunięcia. Organ koncesyjny może również określić sposób usunięcia naruszeń. W przypadku gdy przedsiębiorca nie wykona ww. postanowienia, organ koncesyjny na podstawie art. 37 ust. 2 p.g.g. może, bez odszkodowania cofnąć koncesję. Organ powinien zawsze wszcząć postępowanie o cofnięcie koncesji, jeśli spełnione są przesłanki określone w ust. 1, 4, 5, 6 ww. przepisu i gdy w przypadku fakultatywnej możliwości cofnięcia koncesji organ zamierza skorzystać z takiej możliwości względem danego przedsiębiorcy.

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; kwiecień, 2021 r.

Jakie prawa przysługują wnioskodawcy nieruchomości, w granicach której mają być wykonywane roboty?

Jakie prawa przysługują wnioskodawcy nieruchomości, w granicach której mają być wykonywane roboty – czy wystarczy tylko informacja że Strona jest np. współwłaścicielem działki czy należy żądać zgody współwłaściciela na zaplanowane roboty na działce?

W zadanym wyżej pytaniu użyto słów ,,wnioskodawcy nieruchomość”, odpowiadający na pytanie założył jednak, że nastąpiła omyłka pisarska i zadający pytanie chciał uzyskać informacje o prawach ,,właściciela nieruchomości”, a nie ,,wnioskodawcy”.

Zgodnie z art. 80 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) we wniosku o zatwierdzenie projektu robót geologicznych zamieszcza się informację o prawach, jakie przysługują wnioskodawcy do nieruchomości, w granicach której roboty te mają być wykonywane. Ponadto stronami postępowania o zatwierdzenie projektu robót geologicznych są właściciele (użytkownicy wieczyści) nieruchomości gruntowych, w granicach których mają być wykonywane roboty geologiczne. Tym samym właścicielowi nieruchomości przysługuje prawo czynnego udziału w postępowaniu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”) oraz p.g.g. Właściciel nieruchomości jako strona ma prawo m.in. zaskarżania decyzji i postanowień organu zgodnie z k.p.a., może składać wnioski dowodowe, zapoznawać się z aktami postępowania administracyjnego. Zatwierdzenie projektu robót geologicznych przez organ administracji geologicznej nie oznacza, że właściciel danej nieruchomości nie ma prawa nie wyrazić zgody na wykonanie robót na terenie jego nieruchomości, przeciwnie. Właściciel ma takie prawo, a roboty geologiczne mogą być wykonane wyłącznie za jego zgodą (chyba, że inne bezwzględnie obowiązujące przepisy wyłączają konieczność zgody właściciela i obligują go do udostępnienia nieruchomości). Zgoda właściciela nieruchomości może być wyrażona w różnej formie – jednostronnego oświadczenia, umowy, a nawet w formie ustnej, jednakże to podmiot na rzecz którego została wydana decyzja zatwierdzająca projekt robót geologicznych obciąża odpowiedzialność względem właściciela oraz konieczność udowodnienia, że taką zgodę uzyskał. Każdy kto narusza prawo własności ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec właściciela, albowiem zgodnie z art. 222 §2 w zw. z art. 140 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, z późn. zm., zwana dalej: ,,k.c.”) właściciel może żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem, zaniechania naruszeń oraz odszkodowania.

Jeśli dana nieruchomość jest objęta współwłasnością i jednen z współwłaścicieli wyraża zgodę na wykonanie robót geologicznych, a drugi nie, to możliwość wykonania tychże robót zależy od rodzaju współwłasności i przepisów ją regulujących. Zasadniczo wykonanie robót geologicznych należałoby uznać za czynność przekraczającą zwykły zarząd, tym samym w przypadku współwłasności w częściach ułamkowych zgodnie z art. 199 k.c. potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli. Natomiast w odniesieniu do współwłasności łącznej uregulowania co do braku zgody można znaleźć w przepisach regulujących stosunki, z których ta współwłasność wynika (m.in. małżeńska wspólność ustawowa).

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; kwiecień, 2021 r.

Czy ustanowienie użytkowania górniczego podlega VAT?

Ustanowienie użytkowania górniczego następuje na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy Skarbem Państwa a przedsiębiorcą, który uzyskał koncesję (m.in. na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż). W imieniu Skarbu Państwa działa minister właściwy do spraw środowiska lub marszałek województwa. Praktyka organów reprezentujących Skarb Państwa dotycząca naliczenia VAT od zawartych umów ustanowienia użytkowania górniczego nie jest jednolita, co wynika z niespójnej linii orzeczniczej w indywidualnych interpretacjach prawa podatkowego. W tym miejscu należy przywołać następujące interpretacje:

• postanowienie Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa Śródmieście z 16 maja 2007 r. (1449/1BV/443/220/07/KB), wydane na wniosek Ministra Środowiska, zgodnie z którym ani ustanowienie użytkowania górniczego, ani rozporządzenie prawem do korzystania z informacji geologicznej nie podlega VAT,
• postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 3 kwietnia 2013 r. (IBPP1/443-4/13/AW), zgodnie z którym wynagrodzenie otrzymywane na podstawie umowy ustanowienia użytkowania górniczego podlega VAT, postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 17 grudnia 2014 r. (IPTPP1/443-647/14-4/MH), zgodnie z którym wynagrodzenie otrzymywane na podstawie umowy ustanowienia użytkowania górniczego, podlega VAT,
• postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 17 grudnia 2014 r. (IPTPP1/443-647/14-4/MH), zgodnie z którym wynagrodzenie otrzymywane na podstawie umowy ustanowienia użytkowania górniczego, podlega VAT,
• postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 6 maja 2016 r., (1061-IPTPP1.4512.119.2016.2.ŻR), zgodnie z którym wynagrodzenie otrzymywane na podstawie umowy ustanowienia użytkowania górniczego podlega VAT.

Pomimo, że interpretacje podatkowe, zgodnie z którymi umowa ustanowienia użytkowania górniczego, podlega VAT są w zdecydowanej przewadze i są nowsze, jestem przekonana, że są one nieprawidłowe i powinny zostać uchylone. Według mnie umowa ustanowienia użytkowania górniczego nie podlega VAT, co poniżej zostanie systemowo i szczegółowo wyjaśnione. Kluczowe jest to, że organ, zawierając przedmiotową umowę, nie czyni tego w ramach działalności gospodarczej, lecz w ramach właściwości rzeczowej (zadanie ustawowe). Każdorazowo zawarcie takiej umowy stanowi następstwo złożenia wniosku przez przedsiębiorcę, co więcej użytkowanie górnicze nigdy nie funkcjonuje bez udzielonej koncesji.

Warto w tym miejscu wyjaśnić istotę podatku od towarów i usług (VAT). Jest to pośredni, powszechny podatek obrotowy o charakterze wielofazowym, tj. obciąża przyrost wartości w każdej fazie obrotu gospodarczego, dlatego powszechnie zwany jest podatkiem od wartości dodanej (ang. value-added tax – VAT). Jest to bardzo ważny podatek z punktu widzenia wymiany towarów i usług w ramach Unii Europejskiej, regulowany Dyrektywą Rady nr 2006/12/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. WE.L. Nr 347 str. 1), w skrócie Dyrektywa VAT.

Zgodnie z art. 9 Dyrektywy VAT podatnikiem jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Jednocześnie art. 13 ust. 1 Dyrektywy VAT stanowi, że krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności w związku z takimi działaniami lub transakcjami związane. W związku z tym, że dostrzeżono ryzyko zakłócenie konkurencji, wpisujące się w czwarty motyw Dyrektywy VAT, w zdaniu drugim art. 13 ust. 1 Dyrektywy VAT, znalazło się zastrzeżenie, że organy władzy powinny być uznane za podatników w stosunku do tych działań lub transakcji, w stosunku do których wykluczenie ich z kategorii podatników prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji.

Gdyby zastosować unijne regulacje wprost, nie byłoby wątpliwości, że zarówno minister (krajowy organ władzy), jak i marszałek województwa (regionalny organ władzy) nie powinni być uznani za podatników, pomimo że pobierają wynagrodzenie za ustanowienie użytkowania górniczego, ponieważ nie zachodzi ryzyko zakłócenia konkurencji. Własność górnicza przysługuje Skarbowi Państwa i żaden inny podmiot nie może ustanowić prawa użytkowania górniczego, prawo to jest ściśle powiązane z koncesją. Dyrektywy unijne podlegają implementacji do ustawodawstw krajowych, co w Polsce nastąpiło na mocy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą VAT. Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności, tj. wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje też czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Regulacja ta jest spójna z art. 9 Dyrektywy VAT. Problematyczne jest natomiast brzmienie art. 15 ust. 6 ustawy VAT, zgodnie z którym nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Analizując uzasadnienia indywidualnych interpretacji prawa podatkowego, należy wskazać, że mamy do czynienia z dwiema grupami, w których organy podatkowe zajęły nw. stanowiska:

1. organy administracji geologicznej są organami władzy publicznej, realizującymi zadania nałożone na nie ustawowo, nie prowadzą działalności gospodarczej, więc nie są podatnikami VAT,
2. organy administracji geologicznej świadczą usługi, o których mowa w art. 15 ust. 2 ustawy VAT, zawierają umowy cywilnoprawne, o których mowa w art. 15 ust. 6 ustawy VAT, dlatego są podatnikami VAT.

Problem relacji art. 15 ust. 6 ustawy o VAT do art. 15 ust. 1 i 2 tejże ustawy, budzi wątpliwości nie tylko na gruncie umów ustanowienia użytkowania górniczego, ale również na gruncie innych umów zawieranych przez organy władzy, co znalazło odzwierciedlenie w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych oraz Trybunału Sprawiedliwości, który badał zgodność ustawy o VAT z Dyrektywą VAT. NSA 17 sierpnia 2012 r. wydał postanowienie (Sygn. akt I FSK 1612/11), w którym zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem prejudycjalnym w sprawie opodatkowania VAT sprzedaży mienia nabytego przez gminę z mocy prawa lub pod tytułem darmym. W uzasadnieniu wskazano, że przepis art. 15 ust. 6 ustawy VAT może być uznany za sprzeczny z art. 13 ust. 1 Dyrektywy VAT w tym sensie, że ocena opodatkowania określonych czynności powinna uwzględniać ich charakter, wymagający wykonywania ich w ramach działalności gospodarczej, działania organu władzy publicznej powinny podlegać VAT wyłącznie wtedy, gdyby ich wykluczenie z kategorii podatników prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji, nie wystarczy samo zawieranie umów cywilnoprawnych. Zasadniczym powodem wystąpienia przez sąd krajowy z pytaniem była wątpliwość, czy opisane przez gminę świadczenia są wykonywane w warunkach działalności gospodarczej, o której mowa w art. 9 ust. 1 Dyrektywy VAT. W definicji tej zawiera się m.in. działalność handlowa, którą to należy rozumieć jako ciągłe wykorzystywanie towarów dla celów zarobkowych, co prowadzi do konstatacji, że podatnikiem VAT będzie tylko taki podmiot, który w sposób ciągły, w celach zarobkowych, będzie wykorzystywał swoje mienie – w celu osiągnięcia dochodu.

Odpowiedź na ww. pytanie prejudycjalne znajdziemy w postanowieniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 20 marca 2014 r. w sprawie C-72/13. Wynika z niego, że sąd krajowy powinien zbadać, czy mamy do czynienia z działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 9 ust. 1 Dyrektywy VAT, a wyłączenie opodatkowania będzie możliwe, jeżeli spełnione będą kumulatywnie dwie przesłanki:

• działalność wykonywana jest przez podmiot prawa publicznego,
• podmiot ten działa w charakterze władzy publicznej.

Działalność wykonywaną w charakterze organu władzy publicznej - w rozumieniu art. 13 ust. 1 Dyrektywy VAT - stanowi działalność wykonywana przez podmioty prawa publicznego w ramach właściwego dla nich reżimu prawnego, z wyłączeniem tej działalności, która jest wykonywana przez nie na tych samych warunkach prawnych, co działalność prywatnych przedsiębiorców. Trybunał wskazał, że czynności związane ze zwykłym wykonywaniem prawa własności nie powinny być uznawane za prowadzenie działalności gospodarczej, inaczej byłoby gdyby podmiot podejmował aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców.

Z analizy orzecznictwa TSUE wynika jednoznacznie, że warunkiem uznania czynności dokonywanej przez organ władzy publicznej za podlegającą VAT jest wykonywanie jej w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 Dyrektywy VAT. TSUE kładł szczególny nacisk na element konkurencyjności działań organu władzy publicznej, w jego ocenie działalność ta powinna zostać opodatkowana wtedy, gdy ewentualny brak opodatkowania mógłby w sposób istotny wpływać na działania podmiotów prywatnoprawnych (vide wyroki w sprawach C- 4/89 i C-288/07). Trybunał w wyroku z 29 października 2009 r., (sygn. C-246/08, Komisja v. Republika Finlandii) wskazał na sposób weryfikacji statusu podatnika VAT: najpierw ustalenie, czy prowadzona działalność stanowi działalność gospodarczą, potem ustalenie, czy jest to działalność organu władzy publicznej i dopiero – w przypadku odpowiedzi pozytywnej na oba pytania, powinna być przeprowadzona analiza zagrożenia konkurencyjności. Reasumując, Dyrektywa VAT zakłada wcześniejsze stwierdzenie gospodarczego charakteru działalności, brak tej przesłanki powoduje, że nie ma nawet konieczności rozpatrywania pozostałych przesłanek. W wyroku TSUE z 4 października 1995 r. (sygn. C-291/92, Finanzamt Uelzen v. Dieter Armbrecht), podkreślono, że fakt bycia zarejestrowanym podatnikiem VAT nie skutkuje uznaniem, że wszelkie czynności podejmowane przez dany podmiot stanowią czynności podejmowane jako podatnika VAT.

Konsekwencją ww. orzecznictwa TSUE jest coraz bardziej jednolita linia orzecznicza polskich sądów administracyjnych, z której wynika, że nie można uznać organu władzy za podatnika VAT tylko dlatego, że zawiera umowy cywilnoprawne, jeżeli nie jest to związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. NSA w wyroku z 27 października 2017 r. (Sygn. Akt I FSK 254/15) stwierdził, że nie każda czynność z katalogu art. 5 ust. 1 ustawy VAT, dokonywana przez gminę spełnia przesłanki działalności gospodarczej i nie może zostać zaakceptowane stanowisko, że organ władzy publicznej będzie podatnikiem VAT zawsze wtedy, gdy wykonuje czynności, mieszczące się w zakresie jego zadań, na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jeżeli gmina nie miała wpływu na nabycie ruchomości w drodze spadkobrania, samo nieodpłatne jego nabycie i posiadanie nie jest wystarczające do uznania, że konstytuuje ono działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy VAT. Podobnie w wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 6 grudnia 2018 r. (Sygn. Akt I SA/Go 455/18), dla wyłączenia działań jednostki samorządu terytorialnego ze sfery opodatkowania VAT, konieczne jest spełnienie równocześnie dwóch przesłanek: działalność musi być wykonywana przez podmiot prawa publicznego (przesłanka podmiotowa) i musi być wykonywana w celu sprawowania władzy publicznej, tj. dla realizacji nałożonych ustawami zadań, dla wykonania których organy te zostały powołane (przesłanka o charakterze przedmiotowym). WSA w Warszawie w wyroku z 7 września 2017 r. (Sygn. Akt III SA/Wa 3303/16), wskazał, że świadczenia w ramach stosunków publicznoprawnych pozostają poza sferą opodatkowania VAT, ponieważ z przepisu art. 13 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej wynika, że czynności wykonywane przez organ władzy publicznej i w roli tego organu, stanowią przesłankę wyłączenia tych podmiotów z zakresu podatnika VAT.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt interpelacji indywidualnych dotyczących ustanowienia użytkowania górniczego, w mojej ocenie błędnie uznano w nich, że posiadanie przez wnioskodawcę statusu czynnego podatnika VAT oraz zawieranie umów cywilnoprawnych jest wystarczające do uznania organów administracji geologicznej za podatnika VAT, pomimo że nie wykonują one tych czynności w ramach działalności gospodarczej. Art. 15 ust. 6 ustawy o VAT można zastosować tylko dla czynności wykonywanych w ramach działalności gospodarczej podmiotu publicznego.

Reasumując, bez działalności gospodarczej nie ma VAT, dlatego organ nie może być uznany za podatnika VAT, nawet jeżeli zawiera umowy cywilnoprawne. Literalna wykładnia art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, w oderwaniu od systemu prawa podatkowego, prowadzi do absurdalnych wniosków. Wystawienie faktury VAT stanowi de facto potwierdzenie, że podmiot, który ją wystawił osiągnął dochód w wysokości wykazanej w niej kwoty netto. Tymczasem wynagrodzenie za ustanowienie użytkowania górniczego nie stanowi dochodu ministerstwa ani urzędu marszałkowskiego. Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g, wynagrodzenie to stanowi dochód budżetu państwa. Dlatego powinien w całości być przekazany do budżetu państwa. Tu nie ma miejsca na podatek obrotowy, naliczany od obrotu (kwoty brutto na fakturze), przede wszystkim dlatego że nie jest to ani dochód Skarbu Państwa, ani dochód województwa. Zawieranie przedmiotowych umów stanowi zadanie z zakresu administracji rządowej (w interpretacjach podatkowych błędnie kwalifikowane jako zadania własne). Dlatego w przypadku województwa będącego jednostką samorządu terytorialnego, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego ma ono prawo do 5% wartości wynagrodzenia pobieranego przy realizacji tego zadania. Mamy zatem sytuację, że wynagrodzenie wynikające z ustanowienia użytkowania górniczego stanowi dochód budżetu państwa, a województwo ma roszczenie o zapłatę 5% wartości wynagrodzenia, ale jest to roszczenie wobec budżetu państwa, a nie użytkownika górniczego, który jest stroną umowy. Zatem tylko te 5% stanowi dochód województwa i nie ma żadnej podstawy prawnej, aby urząd obsługujący województwo wystawił użytkownikowi górniczemu fakturę VAT na 100% wartości wynagrodzenia, podlegającego wpłacie do budżetu państwa. Województwu nie przysługuje od użytkownika górniczego żadne wynagrodzenie(występuje w charakterze podmiotu pobierającego świadczenie do budżetu państwa, niemające związku z majątkiem województwa).

Na marginesie należy zauważyć, że jeden z dyrektorów izby skarbowej, uznając województwo, za czynnego podatnika VAT w stosunku do czynności ustanowienia użytkowania górniczego, powołał się na konstrukcję prawną dotyczącą Skarbu Państwa, do którego odnosi się zasada specjalnej zdolności prawnej sui generis, której konsekwencją jest to, że zadania Skarbu Państwa są realizowane przez państwowe jednostki organizacyjne. Tymczasem województwo nie jest państwową jednostką organizacyjną, lecz – po pierwsze samorządową, po drugie jest osobą prawną – zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie województwa. Nie jest to zatem argument, który może się obronić w tej sytuacji. W związku z powyższym należy uznać, że ustanowienie użytkowania górniczego nie podlega VAT.
w

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy rozporządzenie prawem do korzystania z informacji geologicznej podlega VAT?

Instytucja rozporządzenia prawem do korzystania z informacji geologicznej została uregulowana w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., przy czym zdecydowana większość regulacji dotyczy rozporządzania prawem do korzystania z informacji geologicznej przysługującej Skarbowi Państwa. Zgodnie z art. 100 ust. 7 i 8 P.g.g. zadania Skarbu Państwa wykonuje minister właściwy do spraw środowiska lub marszałek województwa.

Praktyka organów działających w imieniu Skarb Państwa w zakresie naliczenia VAT od zawartych umów o korzystanie z informacji geologicznej nie jest jednolita, w tym jednak przypadku – w odróżnieniu od umów ustanowienia użytkowania górniczego - nie wynika ona wprost z indywidualnych interpretacji prawa podatkowego dotyczących umów o korzystanie z informacji geologicznej, lecz z zastosowania na zasadzie analogii indywidualnych interpretacji prawa podatkowego dotyczących użytkowania górniczego. Ze względu na szczegółowe omówienie zagadnienia w pytaniu dotyczącym VAT w umowach ustanowienia użytkowania górniczego, ograniczę się do stwierdzenia, że linia orzecznicza Trybunału Sprawiedliwości UE oraz polskich sądów administracyjnych wskazuje na to, że warunkiem opodatkowania VAT czynności wykonywanych przez organy władzy krajowej, regionalnej lub lokalnej jest zawieranie ich w warunkach działalności gospodarczej. Tymczasem ani umowy ustanowienia użytkowania górniczego, ani umowy o korzystanie z informacji geologicznej zawierane przez organy administracji geologicznej z działalnością gospodarczą nie mają nic wspólnego. Przede wszystkim każdorazowo zawarcie umowy stanowi konsekwencje złożonego do organu wniosku, organ nie podejmuje żadnych czynności mających na celu osiągnięcie zysku. Ponadto organ nie ma możliwości odmówić zawarcia takiej umowy, jak również nie może w sposób dowolny ustalić wysokości wynagrodzenia.

Minister zawiera umowy o korzystanie z informacji geologicznej, bez naliczania z tego tytułu VAT, opierając się na indywidualnej interpretacji prawa podatkowego zawartej w postanowieniu Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa Śródmieście z dnia 16 maja 2007 r. (1449/1BV/ 443/220/07/KB), w którym organ uznał stanowisko Ministra Środowiska za prawidłowe. W uzasadnieniu wskazano, że Minister Środowiska, na podstawie art. 47 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2005 r. poz. 1947z późn. zm.), zawierając umowy o korzystanie z informacji geologicznej za wynagrodzeniem, występuje jako organ władzy publicznej i pełni zadania określone w ustawie. Zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Organ wydający interpretację wskazał, że przepis ten odpowiada zasadzie wyrażonej w art. 13 ust. 1 Dyrektywy 2006/12/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. WE.L. Nr 347 str. 1), która stanowi, że czynności wykonywane przez organ władzy publicznej i w roli tego organu, stanowią przesłankę wyłączenia tych podmiotów z zakresu podatnika VAT. Warunkiem wyłączenia zawartego w tym przepisie jest to, by czynność była wykonywana przez organ władzy publicznej i by czynność ta mieściła się w zakresie jego działań jako organu władzy publicznej. W takich sytuacjach, nawet jeżeli organy pobierają należności, opłaty, składki lub inne płatności nie będą uważani za podatników, chyba że wykluczenie ich z tej kategorii prowadziłoby do znaczącego zakłócenia konkurencji.

W uzasadnieniu wskazano, że kryterium decydującym o uznaniu organu (urzędu) za podatnika VAT jest zachowywanie się nie jak organ władzy, lecz jak podmiot gospodarczy w stosunku do określonych transakcji lub czynności. Skoro Minister Środowiska nie prowadzi samodzielnej działalności gospodarczej, lecz wykonuje zadania nałożone odrębnymi przepisami prawa i żaden inny podmiot działający na zasadach wolnej konkurencji nie mógłby prowadzić tej specyficznej działalności, to powinien znaleźć zastosowanie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, tj. czynności te nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Analogiczne stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w indywidualnej interpretacji prawa podatkowego z dnia 12 grudnia 2011 r. (ITPP1/443-1353/11/DM), w której organ udzielił odpowiedzi na pytanie, czy wynagrodzenie otrzymywane przez marszałka województwa od ministra, wynikające z zawartej pomiędzy nimi umowy podlega VAT. Zapytanie to dotyczyło zatem tej części wynagrodzenia, która faktycznie stawała się dochodem województwa. W tym miejscu wyjaśnić należy, że w poprzednim stanie prawnym zawieranie umów o korzystanie z informacji geologicznej przez marszałków następowało na podstawie upoważnienia ministra, któremu towarzyszyła umowa, określająca zasady realizacji tego zadania. Obecnie ustawodawca zrezygnował z konstrukcji prawnej fakultatywnego upoważnienia innego organu do wykonywania zadań w tym obszarze, nakładając na marszałków województw ten obowiązek w drodze ustawy (patrz art. 100 ust. 8 P.g.g. w związku z art. 100 ust. 2 pkt 3 P.g.g. – tj. zawieranie umów w celu prowadzenia działalności, na którą wymagane jest pozwolenie wodnoprawne). Pomimo zmiany stanu prawnego należy uznać, że tezy zawarte w uzasadnieniu interpretacji pozostają aktualne. Organ podatkowy swoje rozstrzygnięcie oparł na konstatacji, że cyt. „wyłączone od opodatkowania podatkiem od towarów i usług są czynności wykonywane przez podmioty prawa publicznego (organy władzy publicznej i urzędy obsługujące te organy) w ramach sprawowanego przez nie władztwa publicznego”, zwrócił uwagę na to, że podatnikami są podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą oraz że nie uznaje się za podatników organów władzy publicznej w zakresie realizowanych zadań nałożonych przez odrębne przepisy. Sposób działania organu był i nadal jest określony w prawie geologicznym i górniczym oraz rozporządzeniu wykonawczym, które dokładnie określa sposób procedowania wniosku o zawarcie umowy o korzystanie z informacji geologicznej, sposób ustalenia wynagrodzenia wprost wskazując, że ustala je wnioskodawca na podstawie wyceny sporządzonej zgodnie z zasadami ściśle określonymi. Ustawodawca, formując w 100 ust. 11 P.g.g. wytyczne dla ministra, jakie powinien wziąć pod uwagę przy tworzeniu przepisów wykonawczych, wskazał, że cyt. „będzie kierował się potrzebą zapewnienia łatwego dostępu do informacji geologicznej oraz kompletności informacji objętych wnioskiem.” Ponadto wskazał m.in. na konieczność zróżnicowania metod szacowania informacji geologicznej oraz zakresu ich stosowania.

W przywołanej interpretacji prawa podatkowego wskazano na to, że marszałek województwa, działając przy pomocy geologów wojewódzkich, wykonuje zadania powierzone przez Skarb Państwa, reprezentowany przez ministra. Opisane we wniosku czynności są wykonywane wyłącznie przez wskazane przez ustawodawcę podmioty i w sposób ściśle określony przepisami prawa. A zatem nie można dowolnie rozporządzać „zasobem” informacji geologicznej, gdyż ustawa narzuca tryb postępowania. Umowa zawarta pomiędzy ministrem a marszałkiem województwa stanowiła w istocie określenie warunków realizacji zadań zleconych przez Skarb Państwa, które unormowane są w ustawie, dlatego nie ma charakteru cywilnoprawnego, lecz publicznoprawny.

Pomimo zmiany stanu prawnego, tj. wejścia w życie P.g.g., nie zmienił się charakter dokonywanych czynności, tj.

• umowy o korzystanie z informacji geologicznej za wynagrodzeniem zawierane są przez organy administracji geologicznej (ministra właściwego do spraw środowiska lub marszałka województwa),
• dochód z rozporządzania informacją geologiczną stanowi dochód budżetu państwa, przy czym – ze względu na to, że jest to zadanie z zakresu administracji rządowej realizowanej przez jednostkę samorządu terytorialnego, województwu przysługuje prawo do 5% wartości wynagrodzenia wynikającego z zawartej umowy (tj. 100% dochodu budżetu państwa oraz roszczenie województwa o zwrot kosztów realizacji zadania rządowego w ryczałtowej wysokości 5% z budżetu państwa),
• wysokość wynagrodzenia ustalana jest na podstawie wyceny sporządzonej przez wnioskodawcę, uwzględniającej koszty projektowania, wykonania i dokumentowania prac geologicznych, która to wycena podlega weryfikacji. Należy jednak wskazać, że nie stanowi ona wynagrodzenia rynkowego, a wnioskodawca, sporządzając wycenę informacji geologicznej, różnymi metodami, ma prawo do wskazania tej kwoty wynagrodzenia, która jest najniższa, uwzględniając wszelkie przewidziane rozporządzeniem zniżki. Szczegółowe zasady rozporządzania prawem do informacji geologicznej, w tym sporządzania jej wyceny reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie korzystania z informacji geologicznej za wynagrodzeniem (Dz.U. nr 292, poz. 1724),
• zgodnie z art. 99 ust. 1 P.g.g. prawo do informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa, oznacza to, że żaden inny podmiot, w szczególności podmiot, który sfinansuje prace geologiczne i doprowadzi do powstania informacji geologicznej nie nabędzie obecnie tego prawa, lecz jedynie prawo do korzystania z informacji geologicznej (nieodpłatne – art. 99 ust. 2 P.g.g. lub wyłączne – art. 99 ust. 3 P.g.g.). Podmiot finansujący nabędzie również prawo do rozporządzania przysługującym mu uprawnieniem, które jednak nigdy nie będzie tożsame z prawem Skarbu Państwa, a rozporządzenie następuje każdorazowo w granicach posiadanego prawa, przy czym podmiot ten posiada pełną swobodę w kształtowaniu treści stosunku prawnego, w szczególności decydowania o tym, czy w ogóle rozporządzi swoim prawem, trwale czy czasowo, za jaką kwotę, nie występuje też do organu koncesyjnego o opinię. Reasumując, finansujący działa w ramach działalności gospodarczej, podczas gdy organy administracji geologicznej realizują swoje zadania z uwzględnieniem norm bezwzględnie obowiązujących, nie inicjują zawarcia umowy, działając wyłącznie na wniosek, który co do zasady powinny uwzględnić.
• W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 grudnia 2016 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 1367/15, Sąd uznał, że Minister Środowiska, działający w imieniu Skarbu Państwa, nie miał swobody w podjęciu decyzji o tym, czy uwzględni wniosek o zawarcie umowy o korzystanie z informacji geologicznej, ponieważ działał w charakterze organu władzy publicznej i nie mógł odmówić zawarcia umowy. Byłoby to możliwe wyłącznie w przypadkach wyraźnie wskazanych w przepisach prawa. Warto dodać, że odmowa zawarcia umowy przez Skarb Państwa wynikała z okoliczności zgłoszenia roszczeń do informacji geologicznej oraz prowadzone było postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia statusu prawnego informacji geologicznej tj. czy przysługuje ona Skarbowi Państwa oraz czy może zostać udostępniona wnioskodawcy. Ten wyrok potwierdza szczególny status organu zawierającego umowy o korzystanie z informacji geologicznej, wskazujący na to, że nie jest to działanie w ramach działalności gospodarczej, lecz działanie organu władzy – na podstawie oraz w granicach narzuconych przez bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa.

Należy jednak podkreślić, że powyższe rozważania dotyczą organów administracji geologicznej, a nie przedsiębiorców finansujących powstanie informacji geologicznej, którzy zawsze działają w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a nie w charakterze organu, realizującego zadania powierzone ustawą. W związku z powyższym należy uznać, że rozporządzenie przez SP prawem do korzystania z informacji geologicznej nie podlega VAT.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019

W jaki sposób powinno być płatne wynagrodzenia za ustanowienia użytkowania górniczego? Jednorazowo czy okresowo?

Umowa ustanowienia użytkowania górniczego jest umową uregulowaną w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 P.g.g. w granicach określonych przez ustawy oraz przez umowę o ustanowienie użytkowania górniczego użytkownik górniczy, w celu wykonywania działalności regulowanej ustawą, może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z przestrzeni objętej tym użytkowaniem, w szczególności może on odpowiednio wykonywać roboty geologiczne, wydobywać kopalinę ze złoża, wykonywać działalność w zakresie podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów lub podziemnego składowania dwutlenku węgla. Jednocześnie w art. 16 ust. 2 i 3 P.g.g. wskazano, że obiekty, urządzenia oraz instalacje wzniesione w przestrzeni objętej użytkowaniem górniczym stanowią własność użytkownika górniczego. Własność ta jest prawem związanym z użytkowaniem górniczym. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przed jej wygaśnięciem użytkownik górniczy jest obowiązany zabezpieczyć lub usunąć obiekty, urządzenia oraz instalacje, o których mowa w ust. 2. Te regulacje wskazują duże podobieństwo prawa użytkowania górniczego do prawa użytkowania wieczystego, w której również występuje instytucja prawa własności (obiektów, urządzeń i instalacji) związana z prawem głównym i razem z nim wygasająca.

W P.g.g. znajdują się nieliczne regulacje dotyczące prawa użytkowania górniczego, a art. 17 P.g.g. wskazuje, że w sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące dzierżawy. W tym miejscu warto podkreślić, że odesłanie do umowy dzierżawy zostało wprowadzone w 2012 r. w miejsce odesłania do umowy użytkowania, obowiązującego na gruncie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2005 r. poz. 1947, z późn. zm.).

Z jednej strony w art. 16 P.g.g. umowę nazwano umową ustanowienia użytkowania górniczego, co mogłoby wskazywać na jednorazowe wynagrodzenie za zawarcie przedmiotowej umowy, z drugiej strony w P.g.g. nie znajdują się żadne regulacje dotyczące wynagrodzenia, co przemawiałoby za wprowadzeniem świadczenia okresowego, analogicznego do czynszu w umowie dzierżawy. Zgodnie z art. 693 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego dzierżawca zobowiązany jest płacić wydzierżawiającemu czynsz, który może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju, lub oznaczony w ułamkowej części pożytków. Ponadto zgodnie z art. 699 Kodeksu cywilnego jeżeli termin płatności czynszu nie został oznaczony, czynsz jest płatny z dołu w terminie zwyczajowo przyjętym, a w braku takiego zwyczaju – półrocznie z dołu (czyli na koniec okresu, za który jest płatny). Należy podkreślić, że wszystkie powyższe zapisy mają charakter dyspozytywny, tj. względnie obowiązujący i znajdą zastosowanie wtedy, gdy strony w inny sposób nie uregulują łączącego ich stosunku prawnego.

Granicę swobody umów wyznacza art. 353(1) Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W tym miejscu należy wskazać na to, że charakterystycznym elementem użytkowania górniczego jest jego nierozerwalny związek z działalnością koncesyjną, tj. użytkowanie górnicze daje uprawnienia o charakterze cywilnoprawnym do korzystania z własności górniczej w ramach działalności gospodarczej, na którą przedsiębiorcy udzielono koncesji, będącej aktem administracyjnym. Te instytucje prawne są ze sobą nierozerwalnie związane, co dodatkowo podkreśla okoliczność, że wraz z wygaśnięciem koncesji wygasa użytkowanie górnicze. Oznacza to, że umowa użytkowania górniczego może być zawarta wyłącznie na czas oznaczony, odpowiadający czasowi posiadania koncesji. Jednocześnie – w przypadkach wskazanych w ustawie może dojść do wcześniejszego wygaśnięcia użytkowania górniczego. Dlatego optymalnym rozwiązaniem wydaje się ustalenie wynagrodzenia jako świadczenia okresowego oraz powiązanie wysokości wynagrodzenia z ilością wydobytej kopaliny, która stanowi pożytki, element charakterystyczny dla dzierżawy. Według posiadanej przeze mnie wiedzy obecnie organy administracji geologicznej najczęściej ustalają wynagrodzenie jako świadczenie okresowe, obliczając go jako suma dwóch elementów, w przypadku wydobywania kopalin ze złóż składa się ono z:

• części stałej, uwzględniającej wartość rynkową złoża, zasoby przemysłowe, cenę rynkową kopaliny, wskaźnik wykorzystania zasobów przemysłowych według PZZ oraz wskaźnik ustalający roczną część wartości użytkowej złoża,
• części zmiennej, uwzględniającej ilość wydobytej kopaliny.

Należy tę praktykę uznać za prawidłową, nie ulega bowiem wątpliwości, że w przypadku dzierżawy wynagrodzenie za korzystanie i pobieranie pożytków ma charakter okresowy, uzależniony od czasu trwania stosunku prawnego a jego wysokość powinna mieć związek z ilością i wartością pożytków, jakie dzierżawca może pobrać z przedmiotu dzierżawy. Natomiast w zakresie ustalenia częstotliwości świadczeń, jej wysokości, ustalenia zasad płatności itd. strony korzystają z zasady swobody umów.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jakim terminie przedawniają się roszczenia o zapłatę na podstawie zawartej umowy o korzystanie z informacji geologicznej oraz za ustanowienie użytkowania górniczego?

Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., w sprawach nieuregulowanych w ustawie do użytkowania górniczego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące dzierżawy. W umowie dzierżawy za korzystanie z przedmiotu dzierżawy i pobieranie pożytków uiszcza się czynsz, który jest świadczeniem okresowym, płatnym za ustalone przez strony okres korzystania z przedmiotu dzierżawy. W związku z odpowiednim stosowaniem przepisów dotyczących dzierżawy, należy wskazać, że wynagrodzenie wynikające z ustanowienia użytkowania górniczego powinno mieć również charakter okresowy. Dlatego – zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego – termin przedawnienia roszczeń z tytułu zapłaty wynagrodzenia za użytkowanie górnicze wynosi 3 lata.

Inaczej jest w przypadku roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z informacji geologicznej. Wprawdzie spotkałam się z orzeczeniami sądu rejonowego, które wskazały 3-letni okres przedawnienia, kwalifikując to świadczenie jako okresowe, jednak trudno się z tym zgodzić. Zgodnie z art. 100 ust. 4 P.g.g. podstawę określenia wynagrodzenia za korzystanie z informacji geologicznej stanowi wycena określająca koszty projektowania, wykonywania i dokumentowania prac geologicznych sfinansowana przez podmiot ubiegający się o korzystanie z tej informacji. Szczegółowe regulacje dotyczące sposobu ustalenia wynagrodzenia znajdziemy w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie korzystania z informacji geologicznej za wynagrodzeniem (Dz.U. z 2011 r. poz. 1724), określono w nim metody szacowania w zależności od celu udostępnienia oraz postaci informacji geologicznej, każdorazowo jednak wycena prowadzi do ustalenia jednej kwoty wynagrodzenia, jaką korzystający zobowiązany będzie uiścić za przyznanie mu prawa do korzystania z informacji geologicznej, niezależnie od tego przez jaki okres będzie korzystał z informacji geologicznej. Dlatego wynagrodzenie to stanowi jednorazowe świadczenie przysługujące Skarbowi Państwa.

Z pewnością nie jest uzasadniona zakwalifikowanie umowy o korzystanie z informacji geologicznej jako dzierżawy praw a wynagrodzenia jako świadczenia okresowego, podlegającego 3-letniemu okresowi przedawnienia Taka kwalifikacja świadczyłaby o niezrozumieniu istoty i specyfiki umów o korzystanie z informacji geologicznej za wynagrodzeniem.

Przede wszystkim P.g.g. wprowadza odrębny, nazwany rodzaj umowy – umowę o korzystanie z informacji geologicznej i nie ma potrzeby przyporządkowania jej regulacji do umów nazwanych z Kodeksu cywilnego. Po drugie do 1 stycznia 2015 r. – zgodnie z art. 99 ust. 7 P.g.g. - w zakresie nieuregulowanym art. 99 P.g.g. do praw określonych w ust. 6 (prawo do rozporządzania prawem do korzystania z informacji geologicznej przez podmiot, który sfinansował powstanie informacji geologicznej) stosowało się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące dzierżawy. Oznacza to, że sam ustawodawca uznał, że nie jest to umowa dzierżawy. Co więcej na mocy nowelizacji P.g.g. z dnia 11 lipca 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1133), przepis ten został uchylony, gdyż budził poważne wątpliwości. Przede wszystkim pozostawał w sprzeczności z wcześniejszą praktyką, tj. przedsiębiorca, który rezygnował z działalności na danym złożu, nie był zainteresowany czasowym udostępnieniem informacji geologicznej, lecz jej trwałym przeniesieniem na rzecz innego podmiotu. Gdyby intencją ustawodawcy było, aby również do umów zawieranych przez Skarb Państwa miały odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące dzierżawy, to dałby temu wyraz, formułując to w odesłaniu z art. 99 ust. 7 P.g.g. Zasada racjonalnego ustawodawcy przemawia za uznaniem, że jeżeli wprowadzono wyraźne odesłanie tylko dla jednej grupy umów, to w stosunku do pozostałych nie znajdzie ono zastosowania. Skoro zatem nie było takiego odesłania, to nie ma podstaw do kwalifikowania tej umowy jako umowy dzierżawy praw.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że w tytule XVII, Dział II Kodeksu cywilnego, w którym uregulowana jest umowa dzierżawy, nie ma 3-letniego terminu przedawnienia, jest za to inny – roczny, wynikający z art. 694 K.c. , nakazującego odpowiednie zastosowania do dzierżawy przepisów o najmie, który w art. 677 K.c. wskazuje na roszczenia wynajmującego o naprawienie szkody lub pogorszenie rzeczy, lub zwrot nakładów na rzecz, lub zwrot nadpłaconego czynszu, które przedawniają się z upływem 1 roku. Przywołany przepis prawa pokazuje, że nawet w przypadku umowy dzierżawy, nie wszystkie roszczenia mają charakter okresowy, podlegający 3-letniemu okresowi przedawnienia. Nie ulega wątpliwości, że wynagrodzenie za korzystanie z informacji geologicznej jest świadczeniem jednorazowym. Będzie tak również w przypadku, gdy wynagrodzenie zostanie rozłożone na raty, gdyż w tym przypadku mamy do czynienia z jednym świadczeniem, jednak z przesuniętym terminem płatności dla poszczególnych jego części, z zastrzeżeniem że w przypadku tego typu świadczeń, dochodzi najczęściej do waloryzacji wysokości rat, np. o wskaźnik inflacji.

Zgodnie z art. 118 K.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 6 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Reasumując należy stwierdzić, że roszczenia o zapłatę:

1. wynagrodzenia za użytkowanie górnicze przedawniają się po upływie 3 lat, koniec terminu przedawniania przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego,
2. wynagrodzenie za korzystanie z informacji geologicznej na podstawie umowy zawartej przez organ reprezentujący Skarb Państwa po upływie 6 lat, koniec terminu przedawniania przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego,
3. wynagrodzenie za korzystanie z informacji geologicznej na podstawie umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcami po upływie 3 lat, koniec terminu przedawniania przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego.

Warto zwrócić uwagę, że terminy przedawnienia uległy skróceniu na mocy nowelizacji K.c. z dnia 13 kwietnia 2018 r., która weszła w życie z dniem 9 lipca 2018 r. Poprzednio podstawowy okres przedawnienia wynosił 10 lat (obecnie 6 lat). Przepisy przejściowe przewidują, że do roszczeń powstałych przed dniem 9 lipca 2018 r. i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się znowelizowane przepisy. W przypadkach, w których nowe terminy przedawnienia są krótsze, rozpoczęły się z dniem 9 lipca 2018 r., jeżeli jednak przedawnienie wg poprzednich zasad nastąpiłoby wcześniej niż wobec nowych zasad, wówczas zastosowanie znajdą stare przepisy.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jaki sposób organy mogą egzekwować obowiązek wykonania dokumentacji geologicznej innej?

Zgodnie z art. 93 ust. 8 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., dokumentacja geologiczna inna, której rodzaje wskazano w art. 92 P.g.g. (m.in. dokumentacja geologiczna niekończąca się udokumentowaniem zasobów złoża kopaliny), powinna być sporządzona w 3 egzemplarzach, w postaci papierowej oraz elektronicznej, w terminie 6 miesięcy od dnia zakończenia prac, i przekazana do organu, który zatwierdził projekt robót geologicznych lub któremu zgłoszono projekt robót geologicznych.

Na podstawie art. 158 P.g.g. do zakresu działania organów administracji geologicznej należy wykonywanie określonych zadań, a w szczególności podejmowanie rozstrzygnięć oraz wykonywanie innych czynności niezbędnych do przestrzegania i stosowania ustawy, w tym udzielanie koncesji, oraz kontrola i nadzór nad działalnością regulowaną ustawą, w tym w zakresie projektowania prac geologicznych oraz sporządzania dokumentacji geologicznych.

W związku z powyższym w przypadku, kiedy podmiot, na którym ciąży obowiązek sporządzenia dokumentacji geologicznej innej, nie dopełnia tego obowiązku, organ, który udzielił koncesji, zatwierdził projekt robót geologicznych lub przyjął zgłoszenie zamiaru rozpoczęcia robót, powinien wezwać podmiot zobowiązany do przedłożenia przedmiotowej dokumentacji (podstawa prawna art. 158 pkt 2 P.g.g. w związku z art. 93 ust. 8 P.g.g.), co stanowi konsekwencję przyznanych kompetencji kontrolnych. Kontrola stanowi porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym wynikającym z norm prawnych, w przypadku zaś ustalenia nieprawidłowości - upoważnia organ do działania z urzędu.

Należy jednak podkreślić, że ww. wezwanie nie może mieć decyzji administracyjnej, co potwierdza wyrok NSA z 17.02.2011 r., II GSK 286/10, LEX nr 807573. Wprawdzie zapadł on na gruncie poprzedniego stanu prawnego, jednak warto go przytoczyć ze względu na ważne, postawione w nim tezy.

Rozstrzygnięcie zapadło na gruncie następującego stanu faktycznego: przedsiębiorca po wykonaniu prac określonych w projekcie prac geologicznych na wykonanie otworu wiertniczego dla ujęcia wód podziemnych, sporządził dokumentację hydrogeologiczną (prace geologiczne nie potwierdziły istnienia zwykłych wód podziemnych, lecz wodę mineralną o założonej wydajności). Starosta wydał decyzję, w której zobowiązał przedsiębiorcę do sporządzenia dokumentacji geologicznej innej, niekończącej się udokumentowaniem wód podziemnych. WSA utrzymał w mocy decyzje organów obu instancji, wskazując, że skoro nie osiągnięto celu, dla których sporządza się dokumentację hydrogeologiczną, a zaistniały stan przemawiał za sporządzeniem dokumentacji geologicznej innej, to uzasadnione było żądanie jej sporządzenia. Z takim stanowiskiem nie zgodził się NSA, wskazując że zgodnie z art. 45 ust. 1a ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2005 r. poz. 1947, z późn. zm.), dalej jako P.g.g. 1994, organ mógł albo zawiadomić o przyjęciu dokumentacji bez zastrzeżeń, albo zażądać w drodze decyzji uzupełnienia lub poprawienia dokumentacji. Zgodnie z art. 42 ust. 1 pkt 1 P.g.g. 1994 dokumentację hydrologiczną sporządza się w celu ustalenia zasobów wód podziemnych, brak ustaleń zasobów wód podziemnych nie stanowi jednak podstawy do żądania uzupełnienia lub poprawienia dokumentacji geologicznej innej. Wezwanie strony skarżącej do przedstawienia dokumentacji „odpowiedniej do uzyskanego efektu prac geologicznych" oznacza, że wezwanie nie dotyczyło uzupełnienia lub poprawienia przedłożonej dokumentacji, lecz sporządzenia zupełnie innej dokumentacji. NSA podkreślił, że obowiązek przedstawienia odpowiedniej dokumentacji geologicznej jest ściśle związany z projektem prac geologicznych oraz przywołał art. 32 ust. 1 pkt 1 P.g.g. 1994 r., w którym wskazano, że projekt prac geologicznych powinien określić cel zamierzonych prac, sposób jego osiągnięcia, wraz z określeniem rodzaju wymaganej dokumentacji geologicznej, dlatego wykonawca robót geologicznych nie ma obowiązku przedstawienia dokumentacji, która nie jest związana z realizowanym przez niego i zatwierdzonym projektem prac geologicznych.

Omówiony powyżej wyrok zapadł na gruncie poprzedniego stanu prawnego, przewidującego inny tryb zatwierdzania dokumentacji geologicznych oraz wskazywał na brak podstawy prawnej do wydania decyzji zobowiązującej do sporządzenia dokumentacji innej niż wynikająca z decyzji zatwierdzającej projekt prac geologicznych (obecnie projekt robót geologicznych).

Nie powinno jednak ulegać wątpliwości, że w przypadku nałożenia przez organ w decyzji obowiązku sporządzenia dokumentacji geologicznej innej lub gdy taki obowiązek wynika wprost z powszechnie obowiązujących przepisów prawa – podlega on egzekucji w trybie administracyjnym.

W myśl art. 2 § 1 pkt 10 oraz art. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1438, z późn. zm.), dalej ustawa lub u.p.e.a. egzekucji administracyjnej podlegają bowiem m.in. obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, jeżeli wynikają z bezpośrednio z przepisu prawa, a tak jest w tym przypadku obowiązku sporządzenie dokumentacji geologicznej innej.

Uprawnionym (a w myśl art. 6 u.p.e.a. wręcz zobowiązanym) do żądania wykonania obowiązku w drodze egzekucji administracyjnej jest:

• organ pierwszej instancji w odniesieniu do obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień,
• organ bezpośrednio zainteresowany w wykonaniu obowiązku, jeżeli wynika on bezpośrednio z przepisów prawa.

Warunkiem wszczęcia egzekucji w administracji jest przesłanie zobowiązanemu pisemnego upomnienia, które zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.e.a. powinno zawierać wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia.

W ustawie wymienione zostały środki egzekucyjne dotyczące świadczeń niepieniężnych, w zakresie egzekucji obowiązku sporządzenia dokumentacji geologicznej innej, mogą to być:

• grzywna w celu przymuszenia (wielokrotnie, realnie jedyny środek egzekucyjny),
• wykonanie zastępcze (teoretycznie możliwe, jeżeli istnieje informacja geologiczna, ale należy sporządzić opracowanie zgodne z wymogami przepisów prawa),
• odebranie rzeczy ruchomej (teoretycznie możliwe, jeżeli dokumentacja geologiczna została sporządzona, ale nie została przekazana).

Wierzyciel ma możliwość wskazania środka lub środków egzekucyjnych spośród wskazanych w ustawie, natomiast zasadą jest stosowanie tych środków, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku, a spośród kilku takich środków – te najmniej uciążliwe dla zobowiązanego.

Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji świadczeń niepieniężnych jest:

• wojewoda,
• właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe jednostki organizacyjne.

Organ egzekucyjny wszczyna postępowania na wniosek wierzyciela na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. W przypadku nałożenia grzywny przy egzekucji świadczeń niepieniężnych i braku jej dobrowolnej zapłaty, grzywna podlega egzekucji tak jak inne świadczenia pieniężne.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Jaka opłata powinna być naliczona (podwyższona, dodatkowa) w przypadku wydobycia poza obszarem górniczym?

W ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., występują dwa rodzaje opłat o charakterze sankcyjnym związane z niezgodnym z prawem wydobyciem kopalin. Są to:

• opłata dodatkowa, uregulowana w art. 139 P.g.g., kiedy działalność wykonywana jest z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji lub zatwierdzonym, albo w podlegającym zgłoszeniu projekcie robót geologicznych, która to opłata jest niezależna od innych opłat regulowanych w dziale VII P.g.g. (oznacza to, że przedsiębiorca oprócz opłaty eksploatacyjnej, dodatkowo uiszcza tę opłatę, stąd jej nazwa),
• opłata podwyższona, uregulowana w art. 140 P.g.g., kiedy działalność wykonywana bez wymaganej koncesji albo bez zatwierdzonego lub podlegającego zgłoszeniu projektu robót geologicznych.

Analizując orzeczenia administracji oraz sądów, należy wskazać, że ukształtowała się dość jednolita linia orzecznicza wskazująca na to, że wydobycie kopaliny spoza obszaru górniczego objętego koncesją udzieloną przedsiębiorcy jest wykonywaniem koncesji w sposób niezgodny z jej warunkami np. wyrok NSA z 9 lutego 2016 r. sygn. akt II GSK 2230/14 oraz wyrok NSA z 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt II GSK 1100/11), dlatego w przypadku zaistnienia takiej sytuacji, można mówić wyłącznie o ewentualnym nałożeniu opłaty dodatkowej a nie opłaty podwyższonej. Natomiast kwalifikacja, czy takie działanie stanowi rażące naruszenie warunków udzielonej koncesji nie jest jednolita i wielokrotnie pojawia się postulat dokonania oceny w ramach konkretnej sprawy.

Poniżej przedstawię wybrane, ważne tezy sformułowane w ramach orzecznictwa organów oraz sądów. Przy ocenie stopnia naruszenia warunków udzielonej koncesji należy wziąć pod uwagę m.in.:

• świadomość przekroczenia przy eksploatacji granicy obszaru górniczego przez koncesjonariusza,
• brak reakcji na wezwania organu do zaprzestania wydobycia kopaliny poza obszarem górniczym,
• prowadzenie eksplantacji niezgodnej z zapisami projektu zagospodarowania złoża.

W części orzeczeń sądów administracyjnych (np. wyroki NSA z: 9 sierpnia 2012 r. sygn. akt II GSK 1100/11, z 13 maja 2016 r. sygn. akt II GSK 2940/14 i z dnia 9 lutego 2012 r. sygn. akt II GSK 2230/14) przyjęto, że świadome przekroczenie granic obszaru górniczego podczas eksplantacji stanowi rażące naruszenie warunków udzielonej koncesji.

Przykładowo w wyroku NSA z 30 listopada 2016 r.(sygn.akt: II GSK 1124/15 starosta ustalił dodatkową opłatę za wydobycie kopaliny poza wyznaczonymi granicami obszaru górniczego oraz poza spągiem złoża, a za działanie stanowiące rażące naruszenie koncesji zostało zakwalifikowane również niedopełnienie obowiązku obmiaru złoża nałożonego w koncesji. Warto dodać, że w uzasadnieniu przedmiotowego wyroku wskazano, że termin przedawnienia opłaty dodatkowej nie jest tożsamy z terminem przedawnienia opłat eksploatacyjnych, liczonych dla każdego roku kalendarzowego z osobna, gdyż jest to świadczenie powstające na mocy decyzji organu (termin płatności: 14 dni od dnia, kiedy decyzja stanie się ostateczna) i to termin płatności tej opłaty wyznacza początek terminu przedawnienia.

Na poparcie tezy wskazującej opłatę dodatkową (a nie podwyższoną), jako właściwą w przypadku przekroczenia granic obszaru górniczego oraz naruszenie filaru ochronnego, należy przytoczyć wyrok NSA z 13 maja 2016 r. (Sygn. Akt II GSK 2940/14), dotyczącej decyzji Marszałka Województwa Pomorskiego w sprawie nałożenia opłaty podwyższonej na podmiot, który wydobywał kruszywo naturalne poza obszarem górniczym, w którym był uprawniony do prowadzenia działalności na podstawie koncesji. Sąd I instancji wskazał, że przytoczony stan faktyczny uzasadnia nałożenie opłaty dodatkowej, a nie podwyższonej, gdyż jest to działalność prowadzona z rażącym naruszeniem warunków koncesji, a nie bez koncesji. W uzasadnieniu wyroku NSA wskazano, że cyt. „wydobywanie kopaliny bez koncesji ma miejsce wówczas, gdy podmiot prowadzący tego rodzaju działalność w ogóle nie uzyskał koncesji. Taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie miała jednak miejsca. Skarżąca posiadała bowiem koncesję, lecz wynikające z niej uprawnienia wykonywała w sposób naruszający prawo - poza obszarem górniczym. Nie można zgodzić się ze skarżącą, że wydobywanie w odrębnym miejscu (na odrębnej działce) stanowi wydobycie bez koncesji”. Zdaniem NSA przy ocenie, czy doszło do wydobycia bez koncesji, czy z naruszeniem jej warunków należy także uwzględnić położenie terenu, na którym prowadzone jest sprzeczne z prawem wydobycie z obszarem górniczym wyznaczonym w koncesji, o ile została ona udzielona. W rozpoznawanej sprawie istotne jest, że skarżąca wydobywała kopaliny na działkach sąsiadujących z obszarem górniczym wyznaczonym w koncesji oraz na działce, która co prawda w części stanowiła ten obszar, lecz eksploatacja była prowadzona także poza nim. Ta okoliczność przemawia za przyjęciem, że doszło do niezgodnego z warunkami koncesji powiększenia powierzchni wydobycia kruszywa, nie zaś do wydobywania bez koncesji.

W tym miejscu warto uzupełnić rozważania o stosunkowo nowy wyrok NSA – z 9 stycznia 2019 r. (Sygn. Akt II GSK 4714/16), dotyczący ustalenia opłaty dodatkowej za naruszenie koncesji. Istotny, ponieważ wskazuje na konieczność wykazania rażącego naruszenia warunków koncesji, tj. że nie wystarczy stwierdzenie, że doszło do przekroczenia obszaru górniczego podczas wydobycia kopaliny oraz że konieczna jest wykazanie rażącego charakteru naruszenia. W sprawie objętej orzeczeniem NSA marszałek na podstawie art. 139 P.g.g. ustalił opłatę dodatkową za rażące naruszenie warunków koncesji na wydobywanie wapieni, w związku z przekroczeniem dopuszczalnego zakresu eksploatacji południowej części złoża. Przedsiębiorca naruszył warunki koncesji, w tym PZZ, co polegało na przekroczeniu docelowej rzędnej eksploatacji złoża i nie zachowaniu 2 m półki ochronnej między docelowym spągiem wyrobiska i dewońskim poziomem wodonośnym. Minister Środowiska, rozpatrując odwołanie wskazał, że w utrwalonym orzecznictwie sądowo-administracyjnym sam fakt świadomego, bezspornego wydobycia kopaliny z naruszeniem warunków koncesji jest wystarczający do uznania, że naruszenie koncesji było rażące, tj. bez znaczenia pozostaje fakt krótkotrwałego (miesiąc) prowadzenia robót z przekroczeniem dolnej granicy eksploatacyjnej i małej ilości wydobytej w ten sposób kopaliny (0,5% zasobów wydobytych od początku eksploatacji), wskazał również na brak możliwości odstąpienie od ustalenia opłaty dodatkowej. Sąd I instancji, rozpatrując skargę wskazał, że bezsporność naruszenia warunków koncesji jest niewystarczająca do uznania rażącego charakteru tego naruszenia. WSA uznał, że Minister Środowiska nie dokonał dogłębnej analizy charakteru naruszenia, co spowodowało wydanie wyroku uchylającego decyzję. WSA wskazał, że uwzględniając stanowisko doktryny oraz judykatury dotyczące znaczenia pojęcia "rażącego naruszenia warunków koncesji", naruszenie to musi charakteryzować się oczywistością, niedwuznacznością, bezspornością, wyjątkowością i nagannością świadomego działania podmiotu naruszającego warunki koncesji wydobywczej. Ustalenie takiego charakteru naruszenia warunków koncesji może nastąpić tylko poprzez analizę konkretnych okoliczności danej sprawy, a więc przede wszystkim, poprzez uwzględnienie skali naruszenia, tj. długości okresu, w którym miało miejsce wydobycie kopaliny z naruszeniem warunków koncesji i rozmiarów takiego wydobycia, celu, w jakim doszło do naruszenia, a także okoliczności towarzyszących naruszeniu w tym okoliczności niezależnych od przedsiębiorcy. NSA, rozpatrując skargę kasacyjną, wskazało, że w sprawie tej doszło do rażącego naruszenia warunków koncesji, skarżący mieli pełną świadomość wydobywania wapienia poza obszarem górniczym oraz z naruszeniem półki ochronnej nad dewońskim poziomem wodonośnym. O świadomym i celowym działaniu świadczy pozyskiwanie kopaliny, w sytuacji zaistniałego już braku możliwości pozyskania w innych partiach części złoża objętego koncesją, a działalność ta prowadzona była na dużym obszarze. Także ocena skutków społeczno-gospodarczych i środowiskowych, stwierdzone naruszenia kwalifikują się jako rażące. Likwidacja półki ochronnej powoduje, że zanieczyszczone wody z terenów prowadzonej działalności mogą skazić dewoński poziom wodonośny, z którego w wodę zaopatrywani są okoliczni mieszkańcy. W związku z tym doszło do rażącego naruszenia warunków koncesji i prawidłowego naliczenia opłaty dodatkowej.

Powyższy wyrok wskazuje na to, że organ ustalający opłatę dodatkową, musi szczegółowo uzasadnić, dlaczego w jego ocenie doszło do rażącego naruszenia warunków koncesji.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Co powinien zrobi organ, jeżeli dokumentacja geologiczna inna jest złożona przez wykonawcę robót zamiast przez koncesjonariusza/ podmiot, na wniosek którego zatwierdzono projekt robót geologicznych?

Zgodnie z art. 93 ust. 8 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., dokumentacja geologiczna inna powinna być sporządzona w terminie 6 miesięcy od dnia zakończenia prac oraz przekazana do organu, który zatwierdził projekt robót geologicznych lub któremu zgłoszono projekt robót geologicznych. Obowiązek ten ciąży na podmiocie, który uzyskał decyzję o zatwierdzeniu projektu robót geologicznych lub dokonał zgłoszenia zamiaru rozpoczęcia robót geologicznych. Dlatego złożenie dokumentacji geologicznej innej przez wykonawcę robót nie jest prawidłowe. Spotkałam się nawet z opinią, że takie zdarzenie powinno być zgłoszone organom nadzoru górniczego celem ustalenia opłaty podwyższonej dla wykonawcy, z czym absolutnie nie można się zgodzić.

Opłacie podwyższonej podlega prowadzenie działalności bez wymaganej koncesji lub zatwierdzonego projektu robót geologicznych, nie zaś złożenie dokumentacji geologicznej bez upoważnienia. Organ, do którego wpływa dokumentacja geologiczna inna, po zapoznaniu się z jej treścią, nie powinien mieć trudności z ustaleniem, kto sfinansował a kto wykonał roboty geologiczne (informacje te powinny znaleźć się na stronie tytułowej dokumentacji geologicznej), zaś szczegóły dotyczące podstawy prawnej sporządzenia dokumentacji geologicznej innej powinny wynikać z załączonej do części tekstowej dokumentacji geologicznej kopii decyzji zatwierdzających projekt robót geologicznych oraz dodatków do projektu robót geologicznych, decyzji o udzieleniu koncesji oraz decyzji zmieniających koncesję lub zgłoszenia zamiaru przystąpienia do robót geologicznych. Te wymagania wynikają wprost z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 grudnia 2016 r. w sprawie innych dokumentacji geologicznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 2025).

Na podstawie dokumentacji geologicznej innej organ powinien ustalić podmiot, w imieniu którego wykonawca przedłożył wskazane opracowania. Organy administracji geologicznej – na podstawie art. 158 P.g.g. – zobowiązane są do wykonywanie czynności niezbędnych do przestrzegania i stosowania ustawy oraz kontroli i nadzoru nad działalnością regulowaną ustawą, m.in. w tym w zakresie projektowania prac geologicznych oraz sporządzania dokumentacji geologicznych. Oznacza to, że organ powinien podjąć działania służące ustaleniu, a tak naprawdę potwierdzeniu, że wykonawca działał w imieniu podmiotu zobowiązanego do sporządzenia dokumentacji geologicznej innej, w szczególności organ może wystąpić do podmiotu, który przedłożył opracowanie w celu złożenia wyjaśnień.

Zgodnie z art. 28 K.p.a. stroną postępowania jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Nie ulega wątpliwości, że podmiot, na którym ciąży obowiązek sporządzenia i przekazania organowi dokumentacji geologicznej innej powinien uczestniczyć w tym postępowaniu, gdyż dopiero prawidłowe wypełnienie ww. obowiązków powoduje, że można uznać, że prace geologiczne prowadzone na podstawie decyzji lub zgłoszenia zostały przeprowadzone zgodnie z wymogami prawa (w tym miejscu kończy się nadzór organu nad pracami geologicznymi realizowanymi na podstawie decyzji lub zgłoszenia).

Uzupełniająco należy wskazać,że nie wszystkie postępowania prowadzone przez organy administracji publicznej stanowią postępowania administracyjne kończące się wydaniem decyzji administracyjnej, organy administracji nie zawsze działają w formach władczych. Również w P.g.g. znajdziemy przykłady postępowań innych niż administracyjnej. Dotyczy to np. postępowań wszczynanych na wniosek o stwierdzenie kwalifikacji geologicznych lub postępowań w sprawie zawarcia umowy o korzystanie z informacji geologicznej. Bezpośrednim potwierdzeniem tego jest art. 222 P.g.g., zgodnie z którym do postępowań wszczętych a nie zakończonych przed wejściem w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Co powinien zrobić organ gdy dane o zmianach w zasobach złóż, wynikające z operatu ewidencyjnego wskazują na większe wydobycie niż to, które wynika z informacji o wydobyciu będącej podstawą zapłaty opłaty eksploatacyjnej?

Przedsiębiorca zobowiązany jest do samodzielnego ustalenia, a następnie uiszczenia opłaty eksploatacyjnej za wydobytą kopalinę, w tym celu sporządza informację o ilości wydobytej kopaliny oraz przesyła ją do organu koncesyjnego oraz beneficjentów tej opłaty. Informacja dotyczy okresów półrocznych oraz często jest oparta na wartościach szacunkowych. Opłata eksploatacyjna powinna zostać uiszczona w terminie:

• do 31 lipca za pierwsze półrocze,
• do 31 stycznia kolejnego roku kalendarzowego za drugie półrocze.

Raz w roku dokonuje się pomiarów geodezyjnych (dokładnych), będących podstawą sporządzenia operatu ewidencyjnego, w którym wskazuje się ubytek zasobów kopaliny w złożu. Informacje w nim zawarte są przesyłane, w terminie do 15 marca kolejnego roku kalendarzowego, do organu koncesyjnego oraz do państwowej służby geologicznej, która wykorzystuje otrzymane dane do sporządzenia krajowego bilansu zasobów złóż kopalin.

Wielokrotnie zdarza się, że ilość kopaliny wykazana w informacjach sporządzanych dla celów ustalenia wysokości opłaty eksploatacyjnej jest inna niż wynikająca z informacji przesyłanych do organu na podstawie operatów ewidencyjnych. W przypadku rozbieżności pomiędzy danymi zawartymi w tych dwóch dokumentach organ powinien wszcząć postępowanie administracyjne w celu ustalenia wysokości należnej opłaty w drodze decyzji.

Zgodnie bowiem z art. 138 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., w razie stwierdzenia, że przedsiębiorca nie dokonał wpłaty opłaty w terminie albo dokonał wpłaty w wysokości innej niż należna, organ koncesyjny określa, w drodze decyzji, wysokość należnej opłaty, stosując stawkę obowiązującą w okresie rozliczeniowym, którego opłata dotyczy.

Skoro zgodnie z art. 134 P.g.g. opłata eksploatacyjna stanowi iloczyn jej stawki oraz ilości kopaliny wydobytej ze złoża bilansowego i pozabilansowego, w okresie rozliczeniowym, a zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 P.g.g. kopaliną wydobytą - jest całość kopaliny odłączonej od złoża, to zachodzi konieczność prawidłowego ustalenia jej wysokości. Warto w tym miejscy przytoczyć tezę z wyroku WSA w Gliwicach z dnia 1 sierpnia 2018 r. (Sygn. Akt III SA/Gl 152/18, LEX nr 2535904), zgodnie z którą z wydobyciem mamy do czynienia wówczas, gdy substancja została odłączona od złoża. Kwestia przeznaczenia czy powodu dokonywania prac wydobywczych nie jest cechą istotną dla uznania substancji za kopalinę i jej eksploatacji. Podobnie uznał WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 15 maja 2018 r. (Sygn. Akt III SA/Gl 1074/17, LEX nr 2507691), zgodnie z którym zbywanie wydobytego materiału nie stanowi przesłanki uznania odłączenia kopalin za ich wydobycie, z wydobyciem mamy do czynienia nie tylko w przypadku zbycia uzyskanych kopalin, ale nawet wówczas, gdy odłączona substancja nie była sprzedawana albo przeznaczona do sprzedaży. Jedynie jej zdatność do sprzedaży (a nie faktyczne przeznaczenie) jest cechą istotną dla uznania substancji za kopalinę, gdyż sposób zagospodarowania oddzielonych kopalin nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Co należy rozumieć pod pojęciem ponadwojewódzkie inwestycje liniowe?

W ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., nie występuje pojęcie ponadwojewódzkich inwestycji liniowych. Dlatego należy odwołać się do regulacji zawartej w art. 3 ust. 3a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1186, z późn. zm.), w którym wskazano, że przez obiekt liniowy należy rozumieć obiekt budowlany, którego charakterystycznym parametrem jest długość, w szczególności droga wraz ze zjazdami, linia kolejowa, wodociąg, kanał, gazociąg, ciepłociąg, rurociąg, linia i trakcja elektroenergetyczna, linia kablowa nadziemna i, umieszczona bezpośrednio w ziemi, podziemna, wał przeciwpowodziowy oraz kanalizacja kablowa, przy czym kable w niej zainstalowane nie stanowią obiektu budowlanego lub jego części ani urządzenia budowlanego. W przypadku ponadwojewódzkich inwestycji liniowych należy wskazać, że dany obiekt budowlany przekracza granice jednego województwa.

Problemy związane z kwalifikacją danego obiektu do ponadwojewódzkich inwestycji liniowych wynikają z podziału kompetencji organów administracji geologicznej w zakresie geologii inżynierskiej, w szczególności dotyczą obiektów towarzyszącym takim inwestycjom. Zgodnie z art. 161 ust. 2 pkt 3 P.g.g., do starosty, jako organu pierwszej instancji, należą m.in. sprawy związane z badaniami geologiczno-inżynierskimi wykonywanymi na potrzeby ustalenia warunków posadowienia obiektów budowlanych, z wyłączeniem ponadwojewódzkich inwestycji liniowych. Przepis ten budził bardzo poważne wątpliwości w praktyce w odniesieniu do obiektów towarzyszących inwestycjom liniowym, które jednocześnie mogłyby stanowić samodzielne obiekty budowlane, a następnie stał się przedmiotem rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego między Marszałkiem Województwa a Starostą. Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 16 lipca 2013 r. (Sygn. Akt II GW 13/13) wskazał, że obiekt budowlany w postaci stacji paliw płynnych wraz z obiektem MOP, pomimo że jest funkcjonalnie powiązany jest z ponadwojewódzką inwestycją liniową, stanowi samodzielny obiekt towarzyszący inwestycji liniowej w rozumieniu prawa budowlanego. Dlatego organem właściwym do zatwierdzenia projektu robót geologiczno-inżynierskich takich obiektów jest starosta.

Warto również przytoczyć postanowienie NSA z 20 stycznia 2016 r. (Sygn. Akt II GW 33/15, LEX nr 1969071), w którym sąd wskazał, że organem właściwym do zatwierdzenia projektu „Budowa linii elektroenergetycznej 400 KV Czarna-Polkowice” jest marszałek, ponieważ jest to ponadwojewódzką inwestycja liniowa (będzie tak pomimo że warunki geologiczno – inżynierskie są ustalano pod posadowienie poszczególnych słupów elektroenergetycznych).

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Zakres opiniowania przez marszałków województwa koncesji udzielanych przez starostę

Zgodnie z art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., udzielenie koncesji przez starostę wymaga opinii marszałka województwa, jednocześnie w przepisie tym nie wskazano zakresu ani celu opiniowania.

Ustawodawca, wprowadzając obowiązek współdziałania bez określenia zakresu lub celu opiniowania, przyznaje organowi prawo zajęcia stanowiska w aspekcie jego zadań wiążących się z wnioskiem, w stosunku do którego wystąpiono o opinię. Dokonując wykładni celowościowej, że marszałek województwa powinien wziąć pod uwagę, m.in. następujące aspekty:

1. Czy starosta nie przekroczył zakresu swojej właściwości rzeczowej, tj.
   - czy obszar górniczy nie przekracza 2ha,
   - czy planowane wydobycie w roku kalendarzowym nie przekroczy 20 000m2,
   - czy działalność będzie wykonywana metodą odkrywkową,
   - czy działalność będzie prowadzona bez użycia środków strzałowych?
2. Czy marszałek województwa w zakresie swojej właściwości nie udzielił już koncesji, która uniemożliwiałaby w całości lub w części udzielenie koncesji przesz starostę, tj. czy nie dochodzi do nachodzenia się obszarów górniczych?
3. Czy marszałek województwa nie udzielił już koncesji na złoże o takiej samej nazwie?
4. Czy nie zachodzą przesłanki odmowy udzielenia koncesji z art. 29 P.g.g., np. ze względu na interes publiczny, w tym wymogi ochrony środowiska lub racjonalną gospodarkę złożem?
5. Czy projekt koncesji spełnia wymagania prawa, np. posiada elementy, o których mowa w art. 30 P.g.g. oraz w art. 32 P.g.g., w szczególności czy zawiera elementy charakterystyczne dla koncesji uproszczonych: sposób prowadzenia zakładu ruchu zakładu górniczego oraz sposób likwidacji zakładu górniczego.

Reasumując należy stwierdzić, że opiniowanie projektów koncesji starosty przez marszałka województwa powinno służyć przede wszystkim przepływowi informacji pomiędzy organami administracji geologicznej, której właściwość w stosunku do części kopalin ustalono w sposób umowny (obszar do 2ha, wydobycie do 20 000m3), co rodzi ryzyko naruszenia właściwości lub udzielenia koncesji w obszarze, na którym innemu podmiotowi udzielono już koncesji. Dodatkowo marszałek województwa, w przypadku dostrzeżenia nieprawidłowości w projekcie koncesji starosty, może je wskazać w trakcie opiniowania, dzięki czemu w wielu przypadkach dochodzi do kształtowania się jednolitej wykładni lub praktyki w ramach województwa.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Zakres i cel opiniowania przez organy koncesyjne wniosku o udostępnienie informacji geologicznej.

Opiniowanie wniosku o udostępnienie informacji geologicznej za wynagrodzeniem przewiduje § 3 ust. 4 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie korzystania z informacji geologicznej za wynagrodzeniem (Dz.U. z 2011 r. poz. 1724) oraz dotyczy sytuacji, gdy celem korzystania z informacji geologicznej jest wykonywanie działalności w zakresie wydobywania kopaliny ze złoża, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji albo podziemnego składowania odpadów.

Postępowania związane z zawarciem umowy o korzystanie z informacji geologicznej są prowadzone przez ministra właściwego do spraw środowiska lub marszałka województwa, należy jednak wskazać, że ostatni z tych organów nie ma obowiązku występowania o opinię organu koncesyjnego, ponieważ marszałek województwa zawiera umowy o korzystanie z informacji geologicznej w celu prowadzenia działalności, na którą niezbędne jest pozwolenia wodnoprawne (nie są to działalności z § 3 ust. 4 ww. rozporządzenia). W przypadku ministra wystąpienie do organu koncesyjnego będzie zasadą. W zależności od wskazanego celu korzystania z informacji geologicznej, tj. rodzaju działalności, prośba o zaopiniowanie wniosku o udostępnienie informacji geologicznej, zostanie skierowana do starosty, marszałka województwa lub odpowiedniego wydziału w ministerstwie, zajmującego się obsługą zadań ministra związanych z udzielaniem koncesji. W tym ostatnim bowiem przypadku mamy do czynienia z sytuacją, że organ reprezentujący Skarb Państwa przy rozporządzaniu prawem do korzystania z informacji geologicznej (sfera prawa prywatnego – dominium) oraz właściwy organ koncesyjny (sfera prawa publicznego – imperium) jest tym samym organem. Nie ulega natomiast wątpliwości, że jednostki organizacyjne ministerstwa zajmujące się udzielaniem koncesji powinny uczestniczyć w opiniowaniu przedmiotowego wniosku.

Warto odnotować, że w przepisach nie wskazano terminu na zajęcie stanowiska przez organ koncesyjny ani formy, w jakiej powinno nastąpić zajęcie stanowiska, w szczególności nie ma wymogu wydania w tej sprawie postanowienia. Należy podkreślić, że rozporządzenie przez Skarb Państwa prawem do korzystania z informacji geologicznej, następuje na gruncie prawa cywilnego, zaś opinia organu koncesyjnego nie ma charakteru wiążącego dla ministra.

Ustawodawca, wprowadzając obowiązek współdziałania ministra z organem koncesyjnym, nie wskazując zakresu lub celu opiniowania, przyznaje temu organowi prawo zajęcia stanowiska w aspekcie jego zadań wiążących się z wnioskiem, w stosunku do którego wystąpiono o opinię. Nie ulega wątpliwości, że skoro stanowisko ma zająć właściwy organ koncesyjny, to znaczy, że powinien wypowiedzieć się w opinii uwzględnić te elementy, wobec których posiada wiedzę przydatną podczas rozpatrywania wniosku o zawarcie umowy o korzystanie z informacji geologicznej.

Zważywszy na okoliczność, że prawo do korzystania z informacji geologicznej stanowi prawo na dobrach niematerialnych i nie ma przeszkód formalnych, aby ta sama informacja geologiczna była udostępniona wielu podmiotom, jak również z uwagi na praktykę stosowaną w Ministerstwie Środowiska, organ ten uwzględnia wniosek o zawarcie umowy, jeżeli nie ma przeszkód uniemożliwiających jej zawarcie, a za jedną z nich uważa się sytuację, gdy prawo to zostało obciążone na rzecz innego prawem do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej, w związku ze spełnieniem się warunku – uzyskaniem koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża.

W związku z powyższym opinia organu koncesyjnego powinna dostarczać ministrowi informacji na temat tego, czy na złożu lub części złoża, którego dotyczy wniosek o udostępnienie informacji geologicznej, inny podmiot uzyskał koncesję lub jest w trakcie jej uzyskiwania. Celem opiniowania jest przede wszystkim zabezpieczenie interesu Skarbu Państwa, potwierdzenie, że może rozporządzać informacją geologiczną, co ma chronić go przed ewentualnymi roszczeniami podmiotów, których prawo do informacji geologicznej mogłoby zostać naruszone.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Kto jest stroną w postępowaniu w sprawie udzielenia koncesji?

W ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., wprowadzone zostały przepisy szczególne w stosunku do ogólnych regulacji zawartych w K.p.a. dotyczących ustalenia stron postępowania w sprawach o udzielenie koncesji.

Zgodnie z art. 41 ust. 1 P.g.g., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, stronami postępowań w odniesieniu do działalności wykonywanej w granicach nieruchomości gruntowych są ich właściciele (użytkownicy wieczyści). Ponadto w ust. 2 tego artykułu wykluczono wprost z udziału w postępowaniu właścicieli oraz użytkowników wieczystych nieruchomości znajdujących się poza granicami projektowanego albo istniejącego obszaru górniczego lub miejscami wykonywania robót geologicznych, a w art. 33 P.g.g. wskazano, że w przypadku, jeżeli koncesja jest poprzedzona decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach podjętą w postępowaniu toczącym się z udziałem społeczeństwa, w postępowaniu koncesyjnym nie stosuje się przepisów o udziale organizacji społecznych. Te rozwiązania mają na celu przyspieszenie postępowania w sprawie udzielenia koncesji.

Reasumując, należy stwierdzić, że stronami w postępowaniu w sprawie udzielania koncesji jest:

• Wnioskodawca,
• Właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości znajdujących się w projektowanym lub istniejącym obszarze górniczym. Ponadto mogą być organizacje społeczne, jeżeli koncesja nie była poprzedzona decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach podjętą w postępowaniu toczącym się z udziałem społeczeństwa.

W przypadku, gdy liczba stron przekroczy 20, o decyzjach i czynnościach podejmowanych w sprawie organ może zawiadamiać w drodze obwieszczeń zamieszczanych w BIP oraz w sposób zwyczajowo przyjęty.

Dokonanie zawiadomienia w formie obwieszczenia nie wyłącza obowiązku doręczenia decyzji i pism wnioskodawcy, przedsiębiorcy oraz podmiotom obciążonym obowiązkami określonymi w ustawie lub ustalonymi na podstawie przepisów ustawy. Bez względu na liczbę stron postępowania doręczenie poprzez obwieszczenia zamieszczane w BIP stosuje się w postępowaniu dotyczącym stwierdzenia wygaśnięcia koncesji z powodu śmierci lub likwidacji przedsiębiorcy.

Warto dodać, że z dniem 1 stycznia 2015 r. dodano w art. 41 P.g.g. ust. 2a, zgodnie z którym decyzje i pisma wydawane w toku postępowań prowadzonych na podstawie niniejszego działu doręcza się stronom tych postępowań na adres określony w ewidencji gruntów i budynków, chyba że strona poda inny adres. Przepis ten, tak jak - art. 42 ust. 1 pkt 1 P.g.g., przewidujący, że rozpoczęcie działalności objętej koncesją uważa się za zaistnienie nieodwracalnych skutków prawnych, powoduje brak możliwości stwierdzenie nieważności decyzji, a tym samym wpływa na trwałość decyzji. Zgodnie bowiem z utrwaloną linią orzeczniczą skierowanie decyzji do osoby zmarłej stanowi rażące naruszenie prawa, będące postawą stwierdzenia nieważności decyzji (np. wyrok NSA z 11 kwietnia 2019 r. (Sygn. Akt I OSK 1389/17, LEX nr 2657215, w którym sąd stwierdził, że konsekwencją śmierci (utraty zdolności prawnej) jest to, że w stosunku do osoby zmarłej nie można wszcząć i prowadzić postępowania administracyjnego ani wydać decyzji, gdyż taka decyzja rażąco naruszałaby prawo, na ocenę o zaistnieniu wad, o których mowa w art. 156 § 1 pkt 2 K.p.a. nie ma wpływu to, czy organ wiedział o śmierci strony postępowania oraz czy jego niewiedza była zawiniona czy też nie.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jakim terminie możliwe jest złożenie odwołania od decyzji? Do jakiego organu wnosi się odwołanie? W ilu egzemplarzach?

W myśl art. 15 K.p.a. postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepis w tym brzmieniu obowiązuje od 1 czerwca 2017 r., kiedy to na podstawie nowelizacji K.p.a. przewidziano możliwość wprowadzenia postępowania jednoinstancyjnego na podstawie przepisów szczególnych. Dlatego obecnie każdorazowo należy ustalić, czy w przypadku danej decyzji nie wyłączono możliwości złożenia odwołania do organu wyższej instancji.

Odwołanie od decyzji organu I instancji wnosi się w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji, a jeżeli decyzja została ogłoszona – od dnia jej ogłoszenia, przy czym początek biegu terminu rozpoczyna się dnia następnego.

Podstawową zasadą jest to, że odwołanie wnosi się do organu wyższego stopnia, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Zgodnie z art. 17 pkt 1) K.p.a. organem wyższego stopnia w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego są samorządowe kolegia odwoławcze (SKO), chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej.

Dwa spośród organów administracji geologicznej są organami administracji samorządowej (marszałek województwa i starosta), pomimo że wykonują zadania z zakresu administracji rządowej. W stosunku do decyzji starosty znajdzie zastosowanie reguła ogólna i odwołanie zostanie rozpoznane przez SKO, natomiast w stosunku do decyzji marszałka województwa wprowadzono przepis szczególny – zgodnie z art. 157 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., w sprawach określonych ustawą organem wyższego stopnia w rozumieniu K.p.a. w stosunku do marszałków województw jest minister właściwy do spraw środowiska.

W stosunku do ministra właściwego do spraw środowiska zastosowanie znajdzie art. 127 § 3 K.p.a. , tj. strona niezadowolona z decyzji wydanej przez ministra może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do postępowania prowadzonego w tym trybie stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania.

W ramach nowelizacji mającej na celu przyspieszenie postępowań administracyjnych wprowadzono do K.p.a. art. 127, który reguluje instytucje zrzeczenia się odwołania przez stronę, z dniem doręczenia organowi oświadczenia o zrzeczeniu się odwołania przez ostatnią ze stron postępowania, decyzja staje się ostateczna i prawomocna.

Ostateczność decyzji oznacza, że nie można się do niej odwołać do organu administracji. Prawomocność decyzji oznacza, że nie można w danej sprawie wnieść skargi do sądów administracyjnych (WSA i NSA – tu skargi kasacyjnej).

Warto podkreślić, że zasada dwuinstancyjności odnosi się do wszystkich typów postępowań: zwyczajnych i nadzwyczajnych. Oznacza również konieczność rozpoznania sprawy przez dwa różnie organy. Zgodnie z linią orzeczniczą WSA i NSA do uznania, że zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego została zrealizowana, nie wystarcza stwierdzenie, że w sprawie zapadły dwa rozstrzygnięcia dwóch organów, konieczne jest, by rozstrzygnięcia nastąpiły po przeprowadzeniu przez każdy z organów niezależnych oraz pełnych postępowań w sprawie (organ drugiej instancji nie może ograniczyć się do rozpatrzenia wyłącznie zarzutów wskazanych w odwołaniu (np. wyrok NSA z 12 listopada 1992 r., V SA 721/92, ONSA 1992/3–4, poz. 95), wyrok NSA we Wrocławiu z 22.03.1996 r., SA/Wr 1996/95, ONSA 1997/1).

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

We wniosku o zatwierdzeniu PRG wnioskodawca przedstawia informację o prawach jakie przysługują wnioskodawcy do nieruchomości na których będą roboty geologiczne. W przypadku inwestycji liniowych gdy jest ok. 600 otworów (badania geologiczno-inżynierskie), to czy wystarczający jest zapis we wniosku (gdy właścicielem działek są także osoby prywatne), że wnioskodawca nie posiada prawa do wszystkich działek, a jest na etapie ich zdobywania. Czy taka informacja spełnia warunki zapisu art. 80 ust. 2 p.g.g., tzn. czy jest „informacją o prawach, jakie przysługują wnioskodawcy do nieruchomości, w granicach której roboty te mają być wykonywane”?

Wedle art. 80 ust. 2 pr.g.g. we wniosku o zatwierdzenie projektu robót geologicznych zamieszcza się informację o prawach, jakie przysługują wnioskodawcy do nieruchomości, w granicach której roboty te mają być wykonywane. Brak wspomnianego prawa do nieruchomości nie może natomiast być wyłączną przesłanką odmowy zatwierdzenia projektu (prawomocny wyrok WSA z 24.09.2015 r., VI SA/Wa 1938/12; nieprawomocny wyrok WSA z 28.11.2018 r., II SA/Wr 683/18). Takie też stanowisko prezentuje literatura przedmiotu. Zob. A. Lipiński, Prawne podstawy geologii i górnictwa, Wolters Kluwer 2019, s. 59. Projekt robót geologicznych nie kreuje bowiem żadnych praw podmiotowych do nieruchomości (H. Schwarz, Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz. Tom I. Wrocław 2013, s. 460). Należy jednak zwrócić uwagę, że opisane wyżej rozwiązanie jest ryzykowne. Brak prawa do wykorzystywania nieruchomości w celu wykonania na niej robót geologicznych może powodować konieczność zmiany projektu robót geologicznych.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Kto powinien zostać stroną postępowania w przypadku, gdy został złożony wniosek o zatwierdzenie PRG na udokumentowanie złoża obejmujący swym zakresem obszar ok 3ha. Planowane otwory zlokalizowane są wyłącznie na działce wnioskodawcy, natomiast obszar udokumentowania obejmuje również działki osób fizycznych położone bezpośrednio przy działce inwestora. Czy mają tu zastosowanie art. 28 KPA czy tylko verte art. 80 PGG, czy powinno się zatwierdzić taki PRG? Kto jest stroną postępowania przy zatwierdzaniu PRG/wydawaniu koncesji na wydobywanie złóż na obszarze górniczym utworzonym dla wód leczniczych?

Wedle art. 80 ust. 3 pr.g.g. stronami postępowania o zatwierdzenie projektu robót geologicznych są właściciele (użytkownicy wieczyści) nieruchomości gruntowych, w granicach których mają być wykonywane roboty geologiczne; przepis art. 41 stosuje się odpowiednio. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 20.05.2021 r. (SK 19/15) stwierdził niekonstytucyjność art. 41 ust. 2 pr.g.g., który przewidywał, że „stronami postępowań prowadzonych na podstawie niniejszego działu nie są właściciele (użytkownicy wieczyści) nieruchomości znajdujących się poza granicami projektowanego albo istniejącego obszaru górniczego lub miejscami wykonywania robót geologicznych”. W konsekwencji przepis ten utracił moc. Co prawda art. 41 ust. 2 był skonstruowany na potrzeby postępowań koncesyjnych, ale z mocy art. 80 ust. 3 znajdował odpowiednie zastosowanie także do postępowania w sprawie zatwierdzenia projektu robót geologicznych. W konsekwencji nie można zatem wykluczyć, że właściciel nieruchomości sąsiadującej bezpośrednio z nieruchomością,  na której mają być wykonywane roboty geologiczne, będzie mógł być uznany za stronę postępowania (zob. nieprawomocny wyrok WSA z 21.01.2020 r., II SA/Rz 1236/19; wyrok NSA z 15.06.2021 r., II GSK 1325/18). Wyrazem jego interesu prawnego nie mogą natomiast być obawy bądź sprzeciw pod adresem przyszłego wydobycia kopaliny. Takie samo rozwiązanie należy przyjąć przy zatwierdzaniu projektu robót geologicznych (udzielaniu koncesji na wydobywanie kopaliny) jeżeli dana działalność  mogłaby wpływać na wody podziemne objęte koncesją na ich wydobywanie.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Jak postąpić z przedłożonym dodatkiem do projektu robót geologicznych na pozyskanie ciepła Ziemi. Obecny stan prawny nie ma wyłączenia co do formy decyzji przy zatwierdzaniu dodatków do PRG. Istnieje oficjalna interpretacja, że taki dodatek powinien zostać zatwierdzony, pomimo że PRG zatwierdzenia nie wymagał.

Szczegóły zależą od dokładnego ustalenia charakteru zamierzonych robót geologicznych. Jeżeli są to „wiercenia w celu wykorzystania ciepłą Ziemi” (art. 85 ust. 1 pkt 1 pr.g.g.) projekt nie podlega zatwierdzeniu, a wyłącznie zgłoszeniu staroście. Wyjątek dotyczy wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykorzystania ciepłą Ziemi, poza obszarami górniczymi” (art. 3 pkt 2 pr.g.g.), kiedy to Prawo geologiczne i górnicze w ogóle nie znajduje zastosowania.

Konieczność zatwierdzenia dodatku do projektu robót geologicznych dotyczy wyłącznie projektów podlegających zatwierdzenia.

Jeżeli decyzja została wydana w sprawie, która nie kwalifikuje się do rozstrzygnięcia w tej formie prawnej, należy dojść do wniosku, że decyzję wydano bez podstawy prawnej (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.), a w konsekwencji jest ona nieważna. .

Brak dostępu do wspomnianej „oficjalnej interpretacji” nie pozwala na ocenę jej trafności. Nie jest również znany organ, który jej dokonał, a w rezultacie powstaje wątpliwość, czy może ona wiązać starostę jako organ właściwy w omawianej sprawie.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Kto jest organem właściwym do zatwierdzenia projektu robót geologicznych dla określenia warunków hydrogeologicznych dla planowanej budowy (rozbudowy) składowisk odpadów?

Organami administracji geologicznej są: minister właściwy do spraw środowiska, marszałkowie województw oraz starostowie  (art. 156 pr.g.g.). Domniemywa się właściwość rzeczową marszałka województwa (art. 161 ust. 1 pr.g.g.). Zasadą jest więc właściwość rzeczowa tego ostatniego organu; rozwiązania powierzające zadania z zakresu administracji geologicznej pozostałym organom mają charakter wyjątków. Zgodnie z ustalonymi zasadami wykładni prawa wątpliwości dotyczące znaczenia (zakresu) wyjątku muszą być interpretowane na rzecz rozwiązania, które wypowiada zasadę. Stosownie do art. 161 ust. 2 pkt 6 pr.g.g. do zadań starostów należy zatwierdzanie projektów robót górniczych dotyczących warunków hydrogeologicznych w związku z zamierzonym wykonywaniem przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na wody podziemne, w tym powodować ich zanieczyszczenie, dotyczących inwestycji zaliczonych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko może być wymagany, z wyłączeniem przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na wody lecznicze oraz ponadwojewódzkich inwestycji liniowych. Przepis ten trudno ocenić jako dostatecznie komunikatywny. Wykaz przedsięwzięć „mogących znacząco oddziaływać na środowisko” określa rozporządzenie Rady Ministrów z 19.09.2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, Dz. U. 2019, poz. 1839 ze zm. Zależnie od określonych tam przesłanek decyzja w sprawie środowiskowych uwarunkowań musi bądź może być poprzedzona obowiązkiem przedłożenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Z kolei pojęcie „przedsięwzięcie mogące negatywnie oddziaływać na wody podziemne” nie doczekało się definicji ustawowej; o tym zatem, czy danemu przedsięwzięciu można przypisać taki charakter, musi samodzielnie rozstrzygnąć organ administracji. Ustalenie organu administracji geologicznej właściwego w omawianej sprawie zależy więc od charakteru planowanego (rozbudowywanego) składowiska, w tym od tego, czy zaliczone jest ono do takich, dla których raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jest obowiązkowy, czy tylko może być wymagany. Zależnie od szczegółów organem właściwym w omawianej sprawie będzie marszałek województwa bądź starosta.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy do wniosku o zatwierdzenie PRG należy wymagać:
- uzgodnień z konserwatorem zabytków, jeżeli roboty geologiczne są zaprojektowane w obszarze zabytkowym;
- zwolnienia z zakazów opisanych w art. 173 Prawa Wodnego jeśli roboty zaprojektowano na/w odległości 50m od wału;
- uzgodnień z RDOŚ lub innym właściwym organem, jeśli roboty geologiczne zaprojektowano w obszarze Natura 2000, użytku ekologicznym etc.
Czy wystarczy wysłać kopię decyzji zatwierdzającej PRG jako zawiadomienie, że coś się będzie dziać?

Określenie „obszar zabytkowy” nie jest znane prawu. Zapewne chodzi tu o nieruchomość gruntową (jej część) bądź zespół nieruchomości (ich części) objętą (objęte) którąś z form ochrony zabytków w rozumieniu ustawy z 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2022, poz. 840 ze zm.). Stosownie do jej art. 36 ust. 1 pkt 11 pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru, z wyłączeniem działań polegających na usuwaniu drzew lub krzewów z terenu nieruchomości lub jej części niebędącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem albo inną formą zaprojektowanej zieleni. Nie da się wykluczyć, że może to dotyczyć robót geologicznych. Ustawy nie przesądzają, czy takie pozwolenie należy uzyskać przed zatwierdzeniem projektu robót geologicznych, jednocześnie, czy być może później. Ani wspomniana ustawa z 23.07.2003 r. ani Prawo geologiczne i górnicze nie nakładają na organ administracji geologicznej obowiązku zasięgnięcia opinii czy też dokonania uzgodnienia z konserwatorem zabytków. Wypada bronić zapatrywania, że zatwierdzenie projektu robót geologicznych nie zwalnia z obowiązku spełnienia wymagań przewidzianych innymi przepisami, np. dotyczącymi ochrony zieleni, budownictwa itd. (podobnie, jak to przewidziano w odniesieniu do koncesji, zob. art. 30 ust. 3 pr.g.g.). Nie ma przeszkód, decyzja zatwierdzająca projekt zawierała informację o treści zbliżonej do przewidzianej tym ostatnim przepisem.  Nie ma również przeszkód, by przesłać ją do wiadomości konserwatorowi zabytków.

Przywołany art. 173 Prawa wodnego dotyczy opracowania i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Być może wątpliwość dotyczy art. 176 tejże ustawy, wedle którego w celu zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych zakazuje się wykonywania robót lub czynności, które mogą wpływać na szczelność lub stabilność wałów przeciwpowodziowych, w tym:

1. przejeżdżania przez wały oraz wzdłuż wałów pojazdami lub konno oraz przepędzania zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych;
   
   
2. uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału;
   
   
3. prowadzenia przez osoby nieuprawnione robót lub czynności ingerujących w konstrukcję wałów przeciwpowodziowych, w tym ich rozkopywania, uszkadzania darniny lub innych umocnień skarp i korony wałów, wbijania słupów i ustawiania znaków;
   
   
4. wykonywania na wałach przeciwpowodziowych obiektów lub urządzeń niezwiązanych z nimi funkcjonalnie;
   
   
5. wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału;
   
   
6. lokalizowania cmentarzy w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału.
   
   

Jeżeli nie wpłynie to na szczelność lub stabilność wałów przeciwpowodziowych, właściwy organ Wód Polskich może, w drodze decyzji, zwolnić z opisanych wyżej zakazów.

O ile roboty geologiczne miałyby polegać na wykonywaniu którejkolwiek z opisanych wyżej czynności, niezbędne byłoby uzyskanie zwolnienia z zakazów określonych tym przepisem. Ustawa nie przesądza, czy inwestor powinien uzyskać takie „zwolnienie” przed, czy po zatwierdzeniu projektu robót geologicznych. Wypada bronić zapatrywania, że zatwierdzenie projektu robót geologicznych nie zwalnia z obowiązku spełnienia wymagań przewidzianych innymi przepisami, np. dotyczącymi ochrony zieleni, budownictwa itd. (podobnie, jak to przewidziano w odniesieniu do koncesji, zob. art. 30 ust. 3 pr.g.g.). Nie ma przeszkód, decyzja zatwierdzająca projekt zawierała informację o treści zbliżonej do przewidzianej tym ostatnim przepisem.  Nie ma również przeszkód, by przesłać ją do wiadomości Wodom Polskim.

Całkiem inne rozwiązanie dotyczy możliwego oddziaływania na obszary Natura 2000. Organ (w tym, organ administracji geologicznej) właściwy do wydania decyzji  wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia innego, niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko (w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 19.09.2019 r., Dz. U. 2019, poz. 1839 ze zm.), które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, przed wydaniem decyzji musi rozważyć, czy przedsięwzięcie to może potencjalnie znacząco oddziaływać na taki obszar. Dotyczy to również decyzji zatwierdzających projekt robót geologicznych. Jeżeli organ uzna, że takie przedsięwzięcie może potencjalnie znacząco oddziaływać  na obszar Natura 2000, w drodze (niezaskarżalnego) postanowienia nakłada obowiązek przedłożenia regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska określonych ustawą dokumentów. Szczegóły określają art. 96 i nast. ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2022, poz. 1029 ze zm.). Sposób dalszego postępowania w sprawie zależy od stanowiska regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy dodatek do projektu geologicznego może być sporządzony przez innego autora, niż sam projekt. Jeżeli tak, to czy nie dojdzie wówczas do naruszenia praw autorskich, autora projektu?

Projekt robót geologicznych, z chwilą jego zatwierdzenia, stanowi załącznik do decyzji zatwierdzającej, a tym samym jest dokumentem urzędowym. Wedle ustawy z 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 2021, poz. 1062 ze zm.) przedmiotu prawa autorskiego nie stanowią m.in. „urzędowe dokumenty” (art. 4 pkt 2). Nie ma żadnych przeszkód by dodatek do projektu robót geologicznych sporządził inny uprawniony geolog.

Można tu odwołać się do stanowiska NSA, wedle którego „z momentem wystawienia zaświadczenia o dokonanym zatwierdzeniu scenariuszy, wizualizacji i opisów wchodzących w skład pytań egzaminacyjnych przez ministra właściwego do spraw transportu, utwór w rozumieniu art. 1 u.p.a.p.p. w postaci propozycji pytania egzaminacyjnego, staje się pytaniem egzaminacyjnym służącym przeprowadzeniu egzaminu państwowego, a przez to uzyskuje status materiału urzędowego w rozumieniu art. 4 ust. 2 tej ustawy i tym samym przestaje stanowić przedmiot prawa autorskiego” (wyrok z 16.01.2020 r., I OSK 1417/18). Co prawda wyrok ten nie dotyczy projektów robót geologicznych, ale wyrażona w nim ocena znajduje do nich zastosowanie.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy w postępowaniu administracyjnym dotyczącym zatwierdzenia PRG, organizacja społeczna, która ze względu na swój statut może mieć interes prawny w toczącym się postępowaniu powinna mieć status strony czy powinno się stosować tylko art. 80 ust. 3 PGG?

Ten, kto ma interes prawny w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego, jest jego stroną (art. 28 k.p.a.). Nie ma przy tym znaczenia, czy chodzi tu o osobę fizyczną, osobę prawną czy też  tzw. ułomną osobę prawną. Dotyczy to również organizacji społecznych, które mogą mieć „własny” interes prawny w danym postępowaniu, w rezultacie będąc jego stroną. Czym innym jest natomiast sytuacja, w której organizacja społeczna w sprawie dotyczącej innej osoby domaga się dopuszczenia do udziału w postępowaniu; taki wniosek musi być uzasadniony statutowymi celami tej organizacji, a jednocześnie musi za nim przemawiać interes społeczny. W razie zaistnienia tych przesłanek organ administracji w drodze (niezaskarżalnego) postanowienia orzeka o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu (art. 31 k.p.a.). Zażalenie przysługuje wyłącznie na postanowienie odmowne. Jeżeli organizacja społeczna uczestniczy w postępowaniu (dotyczącym innej strony) „na prawach strony”, to ma m.in. dostęp do akt sprawy, prawo składania wniosków, a także zaskarżania podjętych rozstrzygnięć (art. 31 k.p.a.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Kogo Starosta informuje o przyjęciu projektu jak nie wydaje w tej sprawie decyzji (w przypadku projektu podlegającemu zgłoszeniu Staroście z art. 85 ust.2? (Inwestora?, inne organy administracji geologicznej i górniczej ? Wójta?).

Ustawa nie przewiduje obowiązku doręczania komukolwiek informacji o przyjęciu projektu robót geologicznych nie podlegającego zatwierdzeniu (tzw. milczące załatwienie sprawy). Na wniosek strony organ administracji geologicznej wydaje zaświadczenie o milczącym załatwieniu sprawy; podlega ono doręczeniu stronom postępowania (art. 122f k.p.a.). Nie ma obowiązku informowania o tym pozostałych organów administracji (geologicznej, nadzoru górniczego). Nie ma też obowiązku informowania o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót itd. (art. 81 ust. 1 pr.g.g.). Wyjątek dotyczy badań geofizycznych określonych w art. 85a pr.g.g. (ust. 8).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Kiedy należy zgłosić zamiar rozpoczęcia robót: czy po uprawomocnieniu się decyzji zatwierdzającej PRG czy też 14 dni po otrzymaniu jej przez Urząd?

Wedle art. 81 pr.g.g. zgłoszenie zamiaru rozpoczęcia robót geologicznych powinno być dokonane najpóźniej na 2 tygodnie  przed zamierzonym terminem rozpoczęcia robót geologicznych.  Ustawa nie przesądza, czy może ono zostać dokonane dopiero po uzyskaniu przez decyzję cechy ostateczności, czy być może również dotyczyć  decyzji nieostatecznej. Niewątpliwie jednak rozpoczęcie działalności określonej decyzją może nastąpić dopiero po uzyskaniu przez taką decyzję cechy wykonalności. Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie podlega wykonaniu; wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonalność decyzji (art. 130 k.p.a.). Co prawda nie można wykluczyć dokonania zgłoszenia zamiaru rozpoczęcia robót w sytuacji gdy decyzja nie uzyskała jeszcze cechy ostateczności, ale jest to  ryzykowne. Zgłoszenie ma m.in. określać termin rozpoczęcia i zakończenia robót geologicznych. Skoro wniesienie odwołania wstrzymuje wykonalność decyzji, to w konsekwencji terminy określone w zgłoszeniu mogą utracić aktualność, narażając przedsiębiorcę na zbędne ryzyka. Najbardziej pragmatyczne wydaje się dokonanie zgłoszenia dopiero po uzyskaniu przez decyzję cechy wykonalności.

Jeżeli decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności, zgłoszenie może nastąpić w dniu doręczenia rozstrzygnięcia w sprawie nadania wspomnianego rygoru.

Omawiany problem nie ma nic wspólnego „prawomocnością” decyzji. Prawomocnymi są decyzje ostateczne, których nie można zaskarżyć do sądu administracyjnego (art. 16 § 3 k.p.a.).

Pytanie w części „14 dni po otrzymaniu jej przez Urząd” jest niezrozumiałe.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

W PRG wykonawca w spisie literatury ustala dla danego obszaru informację geologiczną, którą pozyskał we wcześniejszych swoich opracowaniach. Czy może powoływać te informacje? Czy musi na każdą taką archiwalną dokumentacje posiadać prawo?

Literalnie rzecz biorąc rozporządzenie Ministra Środowiska  z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz. U. 2011 Nr 288, poz. 1696 ze zm.) nie przewiduje nakazu wykazania się informacją geologiczną dotyczącą przestrzeni w granicach której roboty te mają być wykonywane. Projekt ma zawierać omówienie wyników przeprowadzonych wcześniej robót geologicznych i badań geofizycznych, geologicznych i geochemicznych na obszarze zamierzonych prac geologicznych oraz wykaz wykorzystanych geologicznych materiałów archiwalnych wraz z ich interpretacją oraz przedstawieniem na mapie geologicznej, w odpowiedniej skali, obszaru lub miejsc wykonania tych robót i badań (§ 1 ust. 2 pkt 2). W rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1-2 Pr.g.g. informacją geologiczną są dane i próbki geologiczne wraz z wynikami ich przetworzenia i interpretacji, w szczególności przedstawione w dokumentacjach geologicznych oraz zapisane na informatycznych nośnikach danych; danymi  geologicznymi są natomiast wyniki bezpośrednich obserwacji i pomiarów uzyskanych w toku prowadzenia prac geologicznych.  Prowadzi to do wniosku, że w istocie elementem wspomnianego projektu ma jednak być omówienie informacji geologicznej dotyczącej objętej nim przestrzeni.

W świetle art. 99 ust. 1 Pr.g.g. prawo do informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa. Zasadą jest natomiast, że korzystanie z tej informacji jest (z wyjątkami określonymi w art. 100 ust. 2, ust. 3, ust. 3a) jest nieodpłatne. Dotyczy to również informacji geologicznych powstałych w wyniku wcześniejszych badań prowadzonych przez danego inwestora. Inaczej mówiąc (z wyjątkami określonymi w powołanych wyżej przepisach) informacja geologiczna Skarbu Państwa może być nieodpłatnie wykorzystywana przez każdego (chyba, że zachodzą okoliczności określone w art. 100 ust. 2-3-3a pr.g.g.). Nie jest w tym celu wymagana jakakolwiek umowa.  Udostępnieni e informacji może natomiast być obciążone opłatą obejmującą koszty utrwalenia i przekazania informacji (art. 98).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy deweloper może (i czy na pewno) zaprojektować dla każdego z 20 budynków jednorodzinnych (które buduje) studnie do 30 m i 5 m3/d zgodnie z art. 3 2a? Czy zasilanie w wodę obiektu ze źródła do 5m3/d jest możliwe bez rygoru zapisów ustawy pgg?

Prawo geologiczne i górnicze nie stosuje się do „wykonywania wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykonywania ujęć wód podziemnych na potrzeby poboru wód podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na dobę poza obszarami górniczymi utworzonymi w celu wykonywania działalności metodą otworów wiertniczych” (art. 3 pkt 2a). Jeżeli zatem budowa takich studni nie podlega rygorom omawianej ustawy, to w konsekwencji organy administracji geologicznej oraz organy nadzoru górniczego nie mają żadnych kompetencji do działania w tego rodzaju sprawach. Dotyczy to również poboru takich wód; nie są one bowiem kopalinami w rozumieniu omawianej ustawy.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Ile egzemplarzy projektów inwestor powinien przedłożyć Staroście do zgłoszenia? Art. 80  ust. 1 – projekt zatwierdza się w drodze decyzji i dalej w art. 80 ust. 4  przedkłada się do zatwierdzenia 2 egzemplarze natomiast w przypadku projektów niewymagających zatwierdzenia (z art. 85 ust. 1) zapisano, że projekt robót geologicznych podlega zgłoszeniu staroście (art. 85 ust. 2). Istnieje interpretacja, że do zatwierdzenia dwa a do zgłoszenia wystarczy jeden. A jeśli dwa, to jaka jest podstawa prawna?

Prawo geologiczne i górnicze przewiduje, że projekt robót geologicznych „przedkłada się do zatwierdzenia w 2 egzemplarzach”, a organ administracji geologicznej może żądać kopii projektu w celu przedłożenia go innym organom (art. 80 ust. 4). Inaczej mówiąc zasadą jest składanie 2 egz. projektu podlegającego zatwierdzeniu. Jeżeli organ właściwy w sprawie żąda przedłożenia kopii projektu w celu przedłożenia go tzw. organom współdziałającym (opiniującym, uzgadniającym), winien takiemu żądaniu nadać formę (niezaskarżalnego) postanowienia w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego.  W odniesieniu do projektu niezatwierdzanych (tj. podlegających tylko zgłoszeniu) robót geologicznych ustawa używa liczby pojedynczej „projekt (…) podlega zgłoszeniu” (art. 85 ust. 2, art. 85a ust. 1).  Trafną jest więc ocena, że (co do zasady) „do zatwierdzenia dwa a do zgłoszenia jeden”. 

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Który organ jest właściwy do przeniesienia koncesji dotyczącej złoża o powierzchni 2,5 ha, jeżeli koncesji udzielił starosta w 2011 r. ( z naruszeniem właściwości)?

Przepisy wyznaczające właściwość rzeczową organów administracji muszą być interpretowane w sposób ścisły. Ich rozszerzająca wykładnia jest niedopuszczalna. Jeżeli starosta wydał koncesję na wydobywanie kopaliny ze złoża o powierzchni większej, niż 2 ha, jest ona (jako wydana z naruszeniem przepisów dotyczących właściwości) nieważna (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.). Nie ma przy tym znaczenia, że nie doszło do stwierdzenia tej nieważności. W odniesieniu do art. 155 k.p.a. (wedle którego „decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony (…)” sądy przyjmują, że ujawnienie podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji wyklucza możliwość jej zmiany na podstawie art. 155 k.p.a. (wyrok SN z 6.01.1999 r., III RN 101/98; wyroki NSA: z 24.03.1998 r., I SA 1087/97; z 24.03.1998 r., I SA 1084/97; z 19.01.1998 r., II SA 1245/97). Przeniesienie koncesji (a ściśle rzecz biorąc określonych nią skutków prawnych) jest szczególną formą zmiany koncesji. W konsekwencji przeniesienie koncesji obarczonej wadą kwalifikowaną co najmniej kolidowałoby z interesem publicznym (art. 36 ust. 1 pr.g.g.). Co prawda w dacie podejmowania powołanych wyżej wyroków nie była znana możliwość „przeniesienia” koncesji na inny podmiot, ale przedstawione wyżej oceny znajdują zastosowanie również w opisanej sprawie.

Zasadą jest natomiast, że orzekanie w sprawie tzw. „przeniesienia” koncesji jest zadaniem tego organu, który ją wydał.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Jakie procedury należy zastosować w przypadku braku uzgodnienia wójta przy wydawaniu decyzji stwierdzającej wygaśnięcia koncesji?

Stosownie do art. 39 ust. 2 Pr.g.g. zasadą jest, że zakres i sposób wykonania obowiązków dotyczących ochrony środowiska i likwidacji zakładu górniczego ustala plan ruchu likwidowanego zakładu górniczego. Jeżeli nie stosuje się przepisów o planach ruchu zakładu górniczego, zakres i sposób wykonania obowiązków likwidacyjnych oraz dotyczących ochrony środowiska ustala organ koncesyjny, w uzgodnieniu z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta). Przedmiotem wspomnianego uzgodnienia są wyłącznie opisane wyżej kwestie; nie dotyczy ono samego stwierdzenia wygaśnięcia koncesji. Rozstrzygnięcie w przedmiocie wspomnianego uzgodnienia podlega wymaganiom art. 9 Pr.g.g. oraz art. 106 k.p.a. Może ono być przedmiotem kontroli instancyjnej oraz sądowoadministracyjnej, ale zainicjowanej wyłącznie przez stronę, a nie przez organ koncesyjny. Jeżeli odmowa uzgodnienia stanie się ostateczna, wiąże organ koncesyjny, który nie ma wtedy możliwości podjęcia decyzji wbrew stanowisku organu wykonawczego gminy. Nie powoduje to jednak wyłączenia obowiązków ochrony środowiska wynikających z innych przepisów, np. dotyczących rekultywacji, postępowania z odpadami itd.  Brak szczegółów dotyczących omawianego problemu powoduje, że przedstawienie propozycji jego rozwiązania nie jest możliwe.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy marszałek może udzielić koncesji na wydobywanie kopalin w oparciu o dodatek rozliczający złoże (>2 ha), którego część (<2ha) była eksploatowana uprzednio na podstawie koncesji starościańskiej (złoże nie zostało podzielone, tzn. nie została opracowana nowa dokumentacja dla koncesji starosty, a pozostała część nie została rozliczona dodatkiem)? Zaznaczę, że koncesja starosty została wygaszona, a dodatek rozliczający został sporządzony w formie umożliwiającej sporządzenie PZZ.

Jeżeli spełnione są przesłanki ustawy niezbędne do uzyskania koncesji objętej zadaniami marszałka województwa, nie ma znaczenia, że część złoża przedtem była przedmiotem (obecnie już zakończonej i rozliczonej) eksploatacji na podstawie koncesji wydanej przez inny organ  koncesyjny.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r. 

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Kiedy należy złożyć wniosek o zmianę, np. przedłużenia terminu obowiązywania koncesji? Czy w ostatnim dniu jej obowiązywania, czy np. miesiąc wcześniej bo wymaga to rozpatrzenia i przeprowadzenia postępowania?

Ustawa nie określa żadnych wymagań w tym zakresie, a określenie terminu złożenia wniosku o przedłużenie mocy obowiązującej koncesji nie jest możliwe w oderwaniu od okoliczności konkretnej sprawy. Oszacowanie czasu trwania postępowania koncesyjnego (w tym dotyczącego zmiany koncesji polegającej na przedłużeniu  jej mocy obowiązującej) jest natomiast niezwykle trudne.

Przede wszystkim jeżeli przedsięwzięcie zalicza się do „mogących znacząco oddziaływać na środowisko”, elementem wniosku koncesyjnego (w tym o przedłużenie terminu obowiązywania koncesji) musi być decyzja w sprawie środowiskowych uwarunkowań (decyzja środowiskowa). Dotyczy to większości przedsięwzięć w zakresie wydobywania kopalin. Praktyka zna przypadki, postępowanie kończące się uzyskaniem I-instancyjnej decyzji  środowiskowej  trwa nawet 6 lat. Wiele zależy od tego, czy taka decyzja musi być poprzedzona oceną oddziaływania na środowisko, czy nie. W tym drugim przypadku czas niezbędny do uzyskania decyzji środowiskowej może być znacząco krótszy. Istotne jest natomiast, że elementem wniosku o zmianę koncesji (w tym jej przedłużenie) powinna być ostateczna decyzja środowiskowa. Co prawda orzecznictwo sąowoadministracyjne dopuszcza możliwość nadania takiej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, jednakże jest to rozwiązanie dość ryzykowne.

Sprawy w postępowaniu administracyjnym powinny być załatwiane bez zbędnej zwłoki (art. 35 § 1 k.p.a.), to jednak dla spraw szczególnie skomplikowanych termin ten wynosi 2 miesiące od dnia wszczęcia postępowania (§ 2). Do tych terminów nie wlicza się m.in. terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności oraz opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu (§ 3). Przykładem może być czas niezbędny do dokonania uzgodnienia bądź zaopiniowania koncesji; tylko ostateczne postanowienie w takiej sprawie może być przesłanką dalszego postępowania. Skoro postanowienie organu współdziałającego (uzgadniającego, opiniującego) może być przedmiotem kontroli instancyjnej, to nigdy nie można wykluczyć że rozstrzygnięcie organu I instancji zostanie uchylone i sprawa przekazana do ponownego rozpoznania. Co prawda niezbędny do tego czas nie wlicza się do terminów załatwiania sprawy, ale bezspornie nie wstrzymuje to upływu czasu. Przedłużenie czasu trwania postępowania o zmianę koncesji nie powoduje natomiast przedłużenia terminu jej obowiązywania.

Jeżeli decyzja przedłużająca nie zostanie podjęta przed upływem terminu obowiązywania koncesji, ta ostatnia wygasa (art. 38 ust. 1 pkt 1 pr.g.g.), a w konsekwencji jej przedłużenie nie jest dopuszczalne. Upływ terminu obowiązywania koncesji powoduje bowiem utratę jej mocy. Niedopuszczalna jest zmiana decyzji, która nie istnieje w obrocie prawnym. Wniosek o przedłużenie terminu koncesji złożony w ostatnim dniu jej obowiązywania nie ma szans na pozytywne załatwienie.

Co zatem można poradzić przedsiębiorcom ? Taki wniosek trzeba złożyć jak najszybciej. Nigdy  nie można bowiem wykluczyć zaistnienia sytuacji, która znacząco odsunie w czasie możliwość pozytywnego załatwienia sprawy.

Jeżeli organ koncesyjny uchybi terminom załatwienia sprawy, a w konsekwencji decyzja przedłużająca nie zostanie podjęta przed upływem terminu obowiązywania koncesji, nie można wykluczyć odpowiedzialności za powstałą w ten sposób szkodę. Stosownie do art. 417 § 1 kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działania lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Kto powinien zatwierdzić dokumentację geologiczną złoża udokumentowanego na pow. ok 1,8ha kiedy projekt robót był zatwierdzony przez Marszałka (pow. objęta rozpoznaniem 3,5ha). Wnioskodawca przedłożył dokumentację do zatwierdzenia staroście i zaznaczył, że u niego będzie ubiegał się o koncesję. Starosta przekazał sprawę wg właściwości Marszałkowi, ponieważ to ten organ zatwierdził PRG.

Z art. 160 pr.g.g. wynika, że „zadania związane z dokumentacjami  geologicznymi wykonują te organy administracji geologicznej, które (…) zatwierdziły projekt robót geologicznych (…)”. Jeżeli na obszarze 3,5 ha objętym projektem robót geologicznych (zatwierdzonym przez marszałka województwa) rozpoznano złoże o powierzchni 1,8 ha, to w konsekwencji organem właściwym do zatwierdzenia dokumentacji złożowej będzie ten sam organ, który zatwierdził projekt robót geologicznych, czyli marszałek województwa. W tej sytuacji, skoro wniosek o zatwierdzenie dokumentacji złożony został staroście, organ ten powinien przekazać go do załatwienia marszałkowi województwa (art. 65 k.p.a. w zw. z art. 160 pr.g.g.). Oświadczenie przedsiębiorcy złożone na etapie wniosku o zatwierdzenie dokumentacji geologicznej „że zamierza ubiegać się o koncesję u starosty” jest pozbawione znaczenia prawnego. Jeżeli dojdzie do zatwierdzenia wspomnianej dokumentacji geologicznej (obszar złoża 1,8 ha)  oraz spełnione będą przesłanki  określone w art. 22 ust. 2 pr.g.g., organem właściwym w sprawie koncesji na wydobywanie kopaliny będzie starosta.  

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że projekt robót geologicznych obejmował obszar większy, niż 2 ha, co automatycznie powoduje, że w sprawie nie zachodzi przesłanka określona w art. 161 ust. 2 pkt 1 pr.g.g.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy wydając decyzję np. dla dokumentacji geologiczno-inżynierskiej stronami postępowania są wszystkie strony ustalone na etapie decyzji PRG czy tylko wnioskodawca-inwestor?

Ustawa nie przesądza, kto jest stroną postępowania w sprawie zatwierdzenia dokumentacji geologicznej. Sądy administracyjne nie uznają (w takich postępowaniach) interesu prawnego właścicieli nieruchomości ani gmin (chyba, że są wnioskodawcami, zob. wyroki NSA: II GSK 791/18 oraz II GSK 811/18 z 14.04.2021 r.) ani tych podmiotów, które mają prawo do informacji geologicznej (prawomocny wyrok WSA z 16.03.2016 r., VI SA/Wa 2223/15). Zatwierdzenie dokumentacji geologicznej (w tym geologiczno-inżynierskiej) nie wpływa bowiem na prawa bądź obowiązki innych podmiotów.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Urząd odmówił zatwierdzenia dokumentacji hydrogeologicznej dotyczącej stacji paliw-wykonane otwory nie nawierciły stropu warstwy nieprzepuszczalnej izolującej poziom wodonośny a kilkadziesiąt metrów dalej jest miejsce ujęcia wód podziemnych. Inwestor odwołał się od decyzji, SKO uchyliło decyzję i dało do ponownego rozpatrzenia, wskazując aby zastosować art. 93 ust. 5 p.g.g. tzn. nakazać zmiany niezatwierdzonej dokumentacji. Czy takie postępowanie jest prawidłowe? Czy nakazać zmianę dokumentacji poprzez dodatek i  zatwierdzić oba dokumenty? Czy można wezwać na podstawie art. 50 KPA o przedłużenie kompletnej i poprawionej dokumentacji?

Przede wszystkim decyzje poodejmuje nie „urząd”, lecz organ administracji, w tym przypadku organ administracji geologicznej (starosta, marszałek województwa, minister właściwy do spraw środowiska). Wykładnia art. 93 ust. 5 pr.g.g. (wedle którego „w przypadku stwierdzenia istotnych różnic między dokumentacją geologiczną, o której mowa w art. 88 ust. 2 pkt 1-3, a stanem rzeczywistym, w tym warunkami zagospodarowania wód podziemnych, właściwy organ administracji  geologicznej może, w drodze decyzji, nakazać zmianę dokumentacji geologicznej, a w razie potrzeby – wykonanie dodatkowych prac geologicznych. Decyzja ta określa termin przedłożenia dodatku do dokumentacji geologicznej” może być przedmiotem istotnych wątpliwości. W komentarzu do Prawa geologicznego i górniczego wyrażono pogląd, że ‘’ustęp 5 określa natomiast przypadek, kiedy organ administracji geologicznej może, w drodze decyzji, nakazać zmianę zatwierdzonej dokumentacji geologicznej lub wykonanie dodatkowych prac geologicznych. Zdarza się to w sytuacji, gdy stwierdzono istotne różnice między zatwierdzoną dokumentacją (hydrologiczną, geologiczno-inżynierską, złoża kopaliny z wyłączeniem złoża węglowodorów, geologiczno-inwestycyjną złoża węglowodorów) a stanem rzeczywistym, w tym warunkami zagospodarowania wód podziemnych. Kwestia, czy stwierdzone różnice są na tyle istotne, żeby nakazać zmianę dokumentacji lub wykonanie dodatkowych prac, zawsze podlega uznaniu organu. Zasadnie zatem podnosi się, że przesłanka niezgodności dokumentacji ze stanem rzeczywistym, jako niedookreślona, daje organom administracji geologicznej dość szerokie pole do stosowania uprawnień przydanych przepisami ust. 5 (tak H. Schwarz, Prawo geologiczne..., s. 482). Warto również odnotować, że korzystając z uprawnień wynikających z omawianego przepisu, organ nie może żądać przedłożenia dodatkowych informacji niezwiązanych z zatwierdzoną dokumentacją. Tak też wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny, wskazując, że „uzupełnienie lub poprawa dokumentacji dotyczy dokumentacji przedstawionej przez stronę, a nie żądania całkowicie innej dokumentacji, niezwiązanej z realizowanym przez stronę projektem prac geologicznych” (zob. wyrok z dnia 17 lutego 2011 r., II GSK 286/10, LEX nr 807573)’’. W mojej ocenie przesłankami  decyzji podjętej na podstawie art. 93 ust. 5 pr.g.g. jest zarówno istnienie dokumentacji geologicznej, jak i dowód istotnych różnic między jej treścią a stanem rzeczywistym. Inaczej mówiąc przepis ten może znaleźć zastosowanie wyłącznie wówczas, gdy jednocześnie spełnione będą następujące przesłanki:

• w obrocie prawnym istnieć będzie decyzja zatwierdzająca dokumentację geologiczną,
  
  
• organ administracji geologicznej dysponować będzie dowodem istotnych różnic pomiędzy taką dokumentacją a stanem rzeczywistym.
  
  

Decyzja w tej sprawie ma charakter uznaniowy („organ … może”), a w konsekwencji podejmując ją należy wykazać, czym kierował się organ administracji podejmując takie rozstrzygnięcie.  

W mojej ocenie jeżeli przedłożona do zatwierdzenia dokumentacja geologiczna nie spełnia wymagań przewidzianych prawem (art. 89 i nast. w zw. z rozporządzeniami wykonawczymi podjętymi na podstawie art. 97 pr.g.g.), obowiązkiem organu administracji geologicznej jest odmowa jej zatwierdzenia. Określenie „nie odpowiada wymaganiom prawa” może być przedmiotem rozbieżnych interpretacji. W mojej ocenie przesłanka ta zachodzi m.in. wówczas, gdy roboty geologiczne wykonane zostały w sposób, który nie pozwala na osiągnięcie zamierzonego celu.

Ocena prawidłowości stanowiska SKO, które uchylając decyzję odmawiającą zatwierdzenia dokumentacji geologicznej wskazało na potrzebę zmiany wnioskowanej dokumentacji, nie jest możliwa bez analizy akt sprawy. Organ (I instancji) właściwy do zatwierdzania dokumentacji geologicznych nie może natomiast skarżyć niekorzystnych dla siebie rozstrzygnięć organów wyższego stopnia (np. SKO). Odwołać się od decyzji może wyłącznie strona (podmiot na prawach strony). Decyzja organu II instancji  jest natomiast wiążąca dla organu I instancji.

W sprawie może też zachodzić wątpliwość, czy cel zamierzonych robót oraz sposób jego osiągnięcia (art. 79 ust. 2 pkt 1 w zw. z ust. 7 pkt 3 pr.g.g.) zostały określone prawidłowo.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy nie jest błędem zatwierdzenie łącznej dokumentacji hydrogeologicznej i geologiczno-inżynierskiej jedną decyzją?

Prawo geologiczne i górnicze nie zna instytucji „łącznej” dokumentacji hydrogeologicznej oraz geologiczno-inżynierskiej. Czym innym jest dokumentacja hydrogeologiczna, a czym innym dokumentacja geologiczno-inżynierska; każda z nich powstaje w innym celu, a w konsekwencji różne są wymagania dotyczące ich treści. Teoretycznie rzecz biorąc nie ma przeszkód do zatwierdzenia obu takich dokumentacji jedną decyzją, jednak rozwiązanie to trudno ocenić jako racjonalne. „Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji” (art. 128 k.p.a.). W rezultacie odwołanie od takiej decyzji (łącznej) podważa ją  w całości. Pytanie, czy zatwierdzenie takich dwóch dokumentacji jedną decyzją wpłynęło na wynik postępowania, jest natomiast możliwa wyłącznie w wyniku analizy wszystkich istotnych okoliczności sprawy, w tym stanowiących treść akt administracyjnych.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy decyzja odmawiająca zatwierdzenia dokumentacji powinna być rozesłana do innych organów administracji geologicznej wraz z załączoną dokumentacją? Czy w ogóle taka decyzja powinna być rozsyłana?

Z art. 94 ust. 1 pr.g.g. wynika, że „(…) organ administracji geologicznej przesyła kopie decyzji dotyczących dokumentacji geologicznych, o których mowa w art. 88 ust. 2 pkt 1-3” wskazanym w tym przepisie organom. Określenie to wskazuje, że wspomniany obowiązek dotyczy nie tylko decyzji zatwierdzających wspomniane dokumentacje, ale również decyzji odmownych czy też podjętych w przedmiocie umorzenia postępowania. Inaczej mówiąc obowiązek ten dotyczy wszystkich dokumentacji geologicznych, o których mowa w  art. 88 ust. 2 pkt 1-3 pr.g.g. w zw. z art. 156 oraz art. 161 i nast. Pr.g.g., a także dodatków do dokumentacji i decyzji nakazujących zmianę dokumentacji (art. 93 ust. 4 oraz ust. 5 pr.g.g.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Co należy zrobić w przypadku gdy ta sama nazwa złoża zatwierdzona w podobnym czasie przez Starostę i Marszałka, znajduje się w tej samej miejscowości i gminie

Rozporządzenie Ministra środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów (Dz. U. 2015, poz. 987) nie określa zasad dotyczących nadawania nazw złożom kopalin. Wyjątki dotyczą dodatków do dokumentacji geologicznych oraz dokumentacji powstałych w wyniku połączenia dwóch lub więcej złóż (§ 2 ust. 2-3). W konsekwencji nie można więc wykluczyć, że na terytorium tej samej miejscowości dojdzie do zatwierdzenia, odpowiednio przez starostę oraz marszałka województwa, dwóch dokumentacji geologicznej tej samej kopaliny, noszących  takie same nazwy. Rozwiązanie to w praktyce może powodować kłopoty i trudno ocenić jako racjonalne. Nie można mu natomiast zarzucić niezgodności z prawem. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by dokonać zmiany nazwy co najmniej jednego z takich złóż, ale może to nastąpić wyłącznie w drodze zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej, a więc w wyniku inicjatywy adresata decyzji zatwierdzającej.

Aby zapobiegać takim sytuacjom wskazane byłoby, aby organ administracji geologicznej przed podjęciem decyzji  zatwierdzającej dokumentację geologiczną badał, czy wcześniej nie doszło do zatwierdzenia dokumentacji tej samej kopaliny, noszącej tę samą nazwę. 

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Co zrobić z dokumentacją jeżeli złożono ją na podstawie PRG, do którego decyzja wygasła np. 1 rok wcześniej, a zgodnie z treścią dokumentacji roboty geologiczne zostały wykonane po upływie daty ważności projektu?

Roboty geologiczne wykonane po upływie terminu obowiązywania projektu robót geologicznych należy traktować tak, jak wykonane bez wymaganego projektu, a więc niezgodnie z prawem. Stanowi to podstawę do odmowy zatwierdzenia powstałej w ich wyniku dokumentacji geologicznej (art. 93 ust. 3 pr.g.g.), a także obciążenia inwestora opłatą podwyższoną (art. 140 ust. 1 pr.g.g.). Nie da się również wykluczyć, że takie działanie jest przestępstwem bądź wykroczeniem (art. 176-177 pr.g.g.).

Pojęcie „działań niezgodnych z prawem” może być przedmiotem rozbieżnej interpretacji. Wydaje się, że należy je odnosić wyłącznie do rozwiązań Prawa geologicznego i górniczego oraz wydanych na jego podstawie aktów wykonawczych.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Co w przypadku gdy termin realizacji robót przedstawiony w dokumentacji jest inny (późniejszy) w stosunku do przesłanego zgłoszenia robót geologicznych? Czy jest to podstawa do niezatwierdzenia dokumentacji?

Zgłoszenie zamiaru rozpoczęcia robót geologicznych ma określać m.in. zamierzony termin ich rozpoczęcia (art. 81 ust. 2 pr.g.g.). Określenie „zamierzony” jest synonimem słowa „planowany”, co w odniesieniu do tematu nie musi oznaczać ścisłej daty (np. rozpoczęcia robót geologicznych), zwłaszcza jeżeli w zgłoszeniu użyto określenia „po dniu…”, „nie później niż w terminie …” itp. Odpowiedź na pytanie, czy w opisanej sytuacji należy odmówić zatwierdzenia dokumentacji, zależy od sposobu określenia wspomnianego terminu.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy mapy dostępne na stronie PIG-PIB (SMGP, Mapa geośrodowiskowa, itp.), które mają znak wodny, mogą zostać załączone do projektów robót geologicznych i do składanych do zatwierdzenia dokumentacji? Czy powinny być zakupione w PIG-PIB? (dokumentatorzy stoją na stanowisku, że jeżeli można te mapy pobierać to można je również dołączać, również do dokumentacji)?

Rozporządzenie Ministra Środowiska z 1.07.2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów (Dz. U. 2015, poz. 987) jednoznacznie rozstrzyga, że część graficzną dokumentacji geologicznej złoża kopaliny dla obszaru lądowego stanowią mapy sporządzone na mapie topograficznej uzyskanej z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, a dla obszarów morskich RP – na morskiej mapie nawigacyjnej wykonanej przez Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej. Zasady funkcjonowania  państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego określa ustawa z 17.05.1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. 2021, poz. 1990 ze zm.). W świetle jego rozwiązań zasadą jest odpłatne udostępnianie  materiałów ze wspomnianego zasobu (art. 40a);  szczegóły określa licencja (art. 40c). Rozporządzenie nie jest konsekwentne; w odniesieniu do obszarów lądowych  mapy (dane, informacje) muszą być uzyskane z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, natomiast dla obszarów morskich wystarczające jest posłużenie się mapą sporządzoną przez Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej bądź sporządzoną przez urząd morski i wspomniane Biuro. Określenie „mapa uzyskana” z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przemawia za wykładnią, że musi być to mapa, którą dokumentujący „uzyskał” ze wspomnianego zasobu. Posłużenie się mapą znajdującą się na stronie PIG nie jest więc wystarczające. Żaden przepis prawa nie wymaga natomiast przedłożenia, wraz z wnioskiem o zatwierdzenie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, dowodu dysponowania licencją określającą możliwość wykorzystywania materiałów wchodzących w skład państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

W jaki sposób egzekwować od inwestorów dokumentacji innej z pomp ciepła? Jak powinny wyglądać procedury?

Tzw. dokumentacja „inna” (art. 92 pr.g.g.) podlega przekazaniu właściwemu organowi administracji geologicznej „w terminie 6 miesięcy od dnia zakończenia prac” (art. 93 ust. 8 pr.g.g.). Powstaje jednak pytanie, o jakie „prace” tu chodzi, a zwłaszcza czy mają nimi być „prace geologiczne” w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 8 pr.g.g., czy być może czynności wykraczające poza ten zakres, czy „roboty geologiczne” w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 11 pr.g.g. Zdaniem H. Schwarza (Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz. Tom I. Wrocław 2013, s. 507) termin ten biegnie od zakończenia „prac geologicznych”, ale przy takim założeniu wspomniany obowiązek byłby niewykonalny. Pracą geologiczną jest bowiem m.in. sporządzanie dokumentacji geologicznej. Skoro wspomniany obowiązek przekazania istnieje z mocy prawa, to uchybienie omawianemu terminowi powinno skutkować wszczęciem postępowania egzekucyjnego w trybie ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. 2022, poz. 479 ze zm.). Wszczęcie egzekucji musi być poprzedzone upomnieniem (art. 15), a z punktu widzenia tematu środkami egzekucyjnymi byłyby grzywna w celu przymuszenia (art. 119 i nast.) oraz wykonanie zastępcze (art. 127 i nast.). Istnieje jednak obawa, że środki te mogą być mało skuteczne, przede wszystkim chociażby dlatego, że ustalenie daty, od której należy liczyć 6-miesięczy termin przedłożenia wspomnianej dokumentacji, może być niezwykle problematyczne. Najprościej dostrzec to na przykładzie sytuacji, w której prace dokumentacyjne (a więc prace geologiczne) w ogóle nie zostały rozpoczęte. W tej sytuacji wydaje się, że jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest przyjęcie, że wspomniany termin biegnie od dnia zakończenia robót geologicznych.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy i ewentualnie jakie przepisy (lub inne opracowania) określają/definiują skalę półtechniczną lub przemysłową, jeśli chodzi o wyniki prób pozyskiwanych dla określenia kat. B – chodzi o definicję charakteryzującą stopień rozpoznania w kat. B zawartą w „Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów”?

Ani Prawo geologiczne i górnicze, ani rozporządzenie Ministra Środowiska z 1.07.2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów (Dz. U. 2015, poz. 987) nie określają istoty prób w skali półtechnicznej lub przemysłowej. Określenie „skala przemysłowa” często pojawia się w tekstach przepisów prawa, to jednak sposób jego rozumienia może być sporny. Przede wszystkim wydaje się, że chodzi tu o działalność o charakterze komercyjnym. Tzw. próbna eksploatacja może być elementem rozpoznania złoża (argument z art. 84 pr.g.g.). Nie ma przeszkód, by w odniesieniu do koncesjonowanych robót geologicznych parametry charakteryzujące skalę półtechniczną bądź próbną eksploatację skalę półtechniczną bądź przemysłową) były określone w tzw. „warunkach koncesyjnych” (art. 30 ust. 2 pr.g.g.). Literalnie rzecz biorąc nie ma natomiast takiej możliwości w odniesieniu do niekoncesjonowanego poszukiwania i rozpoznawania złoża kopaliny. Wiadomo natomiast, że projekt robót geologicznych powinien m.in. określać sposób osiągnięcia celu zamierzonych robót geologicznych (art. 79 ust. 2 pkt 1 pr.g.g. in fine). Jednym z takich sposobów może być „próbna eksploatacja”. Wnioskodawca powinien zatem wskazać m.in. wielkość wydobycia kopaliny niezbędną dla osiągnięcia celu zamierzonych robót (np. w zakresie niezbędnym dla określenia jakości i własności technologicznych kopaliny), co podlega weryfikacji przez organ administracji geologicznej. W odniesieniu do kopalin stałych zapewne będą to niewielkie ilości. Przemawia za tym art. 84 pr.g.g., wedle którego „wykonujący roboty geologiczne ma obowiązek zagospodarowania  kopaliny wydobytej lub wydobywającej się samoistnie w czasie ich wykonywania”.

„Leksykon górniczy” (Wyd. Śląsk, 1989) określa „próbę półtechniczną” jako „badanie próbek i przebiegu procesu w skali półtechnicznej prowadzone w zakładzie badawczym w warunkach  zbliżonych do przebiegu procesu technologicznego, jaki ma być stosowany w zakładzie przeznaczonym do przeróbki bądź wykorzystywania kopaliny”. „Próbę przemysłową” zdefiniowano tam  jako „badanie dużych próbek i przebiegu procesu prowadzone na skalę przemysłową w odpowiednim zakładzie przemysłowym (przeróbczym), przy utrzymaniu normalnych dla danej kopaliny warunków procesu technologicznego dla jej ciągłej produkcji” (s. 239-240). Odniesienie tych definicji do postawionego problemu pozwala przyjąć, że istotą „skali półtechnicznej” jest próbna eksploatacja, a więc etap rozpoznania złoża. „Skala przemysłowa” odnosić się będzie do wydobywania kopaliny.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Kto zatwierdza dokumentację geologiczno-inżynierską dla inwestycji wymagającej wydania decyzji środowiskowej (kwalifikacja wynikająca z rozporządzenia w sprawie przedsięwzięć § 3 rozbudowa składowiska odpadów niebezpiecznych o kolejną nieckę na azbest). Dokumentacja określająca warunki hydrogeologiczne została przedłożona do zatwierdzenia Marszałkowi Województwa. Projekt robót geologicznych zatwierdza Marszałek natomiast projekt robót geologiczno-inżynierskich zatwierdził starosta?

Sposób przedstawienia problemu trudno ocenić jako jednoznaczny. Przede wszystkim nie wiadomo, kto zatwierdził projekt robót geologicznych określający wspomniane warunki hydrogeologiczne. Z art. 161 ust. 2 pkt 6 pr.g.g. wynika, że sprawy te objęte są zadaniami starosty, który w konsekwencji byłby właściwy do zatwierdzenia powstałej dokumentacji hydrogeologicznej. Składowisko odpadów jest „budowlą”, a zatem rodzajem obiektu budowlanego. Zatwierdzanie projektu robót geologicznych dla określenia warunków posadawiania takich obiektów jest zadaniem starosty (art. 161 ust. 2 pkt 3 pr.g.g.), który w konsekwencji właściwy jest również do zatwierdzenia dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. Brak pełnych informacji o stanie sprawy nie pozwala na zajęcie jednoznacznego stanowiska.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy można przyjąć oświadczenie, że zakup map był z zasobu w przypadku ich pozyskiwania z zasobu geodezji i kartografii?

Żaden przepis prawa nie wymaga przedłożenia, wraz z wnioskiem o zatwierdzenie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, dowodu dysponowania licencją określającą możliwość wykorzystywania materiałów wchodzących w skład państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. W konsekwencji organ administracji geologicznej orzekający w sprawie zatwierdzenia dokumentacji geologicznej nie może uzależniać swego stanowiska od dowodu dysponowania (przez wnioskodawcę) taką licencją. Rozporządzenie Ministra Środowiska z  1.07.2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów (Dz. U. 2015, poz. 987) nie wymaga przedstawienia dowodu zakupu map z zasobu geodezyjno-kartograficznego. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje, że dowodem może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ administracji publicznej odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem  odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przepis art. 83 § 3 stosuje się odpowiednio (art. 75 k.p.a.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy decyzja o kierunku rekultywacji powinna być wygaszana z urzędu? W przypadku, gdy firma zrzekła się koncesji na wydobycie bez rozpoczęcia eksploatacji.

Jeżeli wydobycie kopaliny nie zostało rozpoczęte, a przedsiębiorca zrzekł się koncesji, decyzja rekultywacyjna jest oczywiście bezprzedmiotowa. Stosownie do art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a. organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja stałą się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie jej wygaśnięcia leży w interesie społecznym lub w interesie strony. Postępowanie w tej sprawie może zostać wszczęte zarówno z urzędu, jak i na wniosek strony. W opisanym stanie faktycznym spełnione są określone tym przepisem przesłanki pozwalające na stwierdzenie wygaśnięcia decyzji rekultywacyjnej.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy po likwidacji ujęcia, ustanowiona strefa ochrony pośredniej/bezpośredniej powinna być wygaszona decyzją na wniosek/z urzędu?

Likwidacja ujęcia wody powoduje, że przesłanki uzasadniające utworzenie strefy ochronnej ujęcia stają się bezprzedmiotowe. Strefa ochronna obejmująca wyłącznie teren ochrony bezpośredniej tworzona jest w drodze decyzji. Jeżeli przestają istnieć przesłanki uzasadniające utworzenie takiej strefy, należy dojść do wniosku że decyzja stała się bezprzedmiotowa. W konsekwencji jeżeli stwierdzenie wygaśnięcia decyzji leży w interesie społecznym lub w interesie strony, organ administracji, działając na wniosek lub z urzędu, stwierdza wygaśnięcie decyzji (art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a.).

Strefa ochronna obejmująca teren ochrony bezpośredniej oraz teren ochrony pośredniej powstaje w drodze aktu prawa miejscowego wydanego przez wojewodę (art. 135 i nast. Prawa wodnego). W konsekwencji likwidacja takiej strefy ochronnej może nastąpić wyłącznie w drodze uchylenia tworzącego ją aktu prawa miejscowego.

Opisane wyżej sprawy nie leżą w kompetencji organów administracji geologicznej.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy można stosować wymiennie Urząd Gminy, Gmina, Wójt Gminy jako jednego inwestora/zleceniodawcę? W dokumentacjach geologicznych są różne przypadki użycia tych form.

„Gmina” w znaczeniu przyjętym przez prawo jest osobą prawną (podmiotem prawa, zob. art. 2 ust. 2 ustawy z 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. 2022, poz. 559 ze zm.). Wójt jest jej organem wykonawczym. Przede wszystkim kieruje on bieżącymi sprawami gminy i reprezentuje ją na zewnątrz (art. 31), wykonując swe zadania przy pomocy „urzędu gminy” (art. 33 ust. 1). „Urzędem” w tym znaczeniu jest zespół osób i środków (finansowych, rzeczowych) zapewniających realizację zadań gminy oraz jej organów. Praktyka nie zawsze dostrzega to zróżnicowanie, a dodatkowa trudność polega na tym, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest jednocześnie organem administracji, którego kompetencje oraz prawne formy działania określają ustawy. Stroną postępowania administracyjnego może być gmina jako osoba prawna, reprezentowana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Jeżeli zatem wniosek o podjęcie decyzji (np. zatwierdzającej projekt bądź dokumentację geologiczną) składa „wójt” (burmistrz, prezydent miasta), niezbędne jest wyjaśnienie, czy działa on w imieniu i na rzecz gminy (jako osoby prawnej), czy jako organ administracji.

Wskazanie w decyzji, że została ona podjęta w wyniku wniosku „wójta” bądź „urzędu gminy” jest zatem nieprawidłowe. Czy tego rodzaju błąd może zostać oceniony jako „nieistotny”, tj. taki który nie mógł wpłynąć na wynik postępowania, czy też błąd „istotny” czyli skutkujący nieważnością decyzji, można rozstrzygnąć tylko na podstawie analizy konkretnego stanu faktycznego.   

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Proszę o doprecyzowanie kwestii opłat za pełnomocnictwo, tzn. w przypadku, gdy Prezes PGW Wody Polskie udziela pełnomocnictwa Dyrektorowi RZGW, a ten udziela dalej pełnomocnictwa osobie prywatnej (wnioskodawcy o zatwierdzenie projektu robót geologicznych) – czy w takim przypadku należy wymagać opłaty za pełnomocnictwo udzielone Dyrektorowi RZGW?

W opisanym stanie faktycznym pełnomocnictwo udzielone dyrektorowi RZGW jest tzw. pełnomocnictwem substytucyjnym, czyli „pełnomocnictwem udzielonym przez pełnomocnika”. NSA przyjmuje, że „udzielenie dalszego pełnomocnictwa innej osobie (na podstawie art. 106 kodeksu cywilnego) jest jednostronną czynnością prawną dokonaną w imieniu mocodawcy i z bezpośrednim skutkiem dla niego. Skoro pełnomocnik udzielający substytucji działa w imieniu mocodawcy i z bezpośrednim dla niego skutkiem, to fakt ten wiąże się z tym, że to nie on, lecz mocodawca i substytut są stronami nowopowstałego stosunku prawnego. Ustanowienie substytuta rodzi stosunek prawny między nim a mocodawcą i staje się on pełnomocnikiem mocodawcy. Dlatego też działania podejmowane przez substytuta powodują skutki prawne dla mocodawcy” W konsekwencji tylko na nich (solidarnie) spoczywa obowiązek wniesienia opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa substytucyjnego (wyrok z 18.02.2014 r., II FSK 444/12).

Organy administracji rządowej i samorządowej oraz podmioty, o których mowa w art. 1 ust. 2 (tj. podmioty nie będące organami administracji publicznej, ale wykonującymi zadania z zakresu administracji publicznej) przekazują organowi podatkowemu właściwemu w sprawie opłaty skarbowej zbiorczą informację o przypadkach nieuiszczenia należnej opłaty skarbowej od (m.in.) złożonych dokumentów stwierdzających udzielenie pełnomocnictwa lub prokury oraz ich odpisów, wypisów lub kopii (art. 11).

Organem podatkowym właściwym w sprawach opłaty skarbowej nie jest jednak organ administracji geologicznej, lecz wójt (burmistrz, prezydent miasta), o czym przesądza art. 12 ustawy z 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2022, poz. 2142).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Ile powinna wynosić opłata administracyjna w przypadku pełnomocnictwa substytucyjnego? Czy opłata administracyjna powinna zostać uiszczona za każde udzielone pełnomocnictwo czy tylko za ostatnie. Linia orzecznicza różni się w tym przypadku z wykładnią Ministerstwa Finansów.

Przede wszystkim zapewne chodzi tu o „opłatę skarbową”, a nie „administracyjną”. W obowiązującym stanie prawnym „opłata administracyjna” jest bowiem przedmiotem regulacji ustawy z 6.09.2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. 2022, poz. 2201), co nie ma nic wspólnego z działalnością w zakresie geologii i górnictwa. W przeszłości  (przed 1.01.2007 r.) „opłaty administracyjne” mogły być ustanawiane na podstawie ustawy z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Obecnie takiej możliwości nie ma.

W świetle ustawy z 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2022 r., poz. 2142) opłacie tej podlega m.in. złożenie w postępowaniu administracyjnym (czyli do akt sprawy) dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii; dotyczy to również postępowania prowadzonego przez podmiot nie będący organem administracji publicznej, który wykonuje zadania z zakresu administracji publicznej (art. 1 ust. 1 pkt 2, ust. 2). Co prawda rozwiązanie to doznaje wyjątków (art. 2), ale w praktyce nie dotyczą one działalności w zakresie geologii i górnictwa. Wspomniana ustawa nie różnicuje tego obowiązku w zależności od rodzaju pełnomocnictwa. Przedmiotem opłaty skarbowej jest zatem również złożenie pełnomocnictwa substytucyjnego. Zob. wyrok NSA z 18.02.2014 r.  (II FSK 444/12) oraz Bogucki S., Romanowicz M., Winiarski K.: Opłata skarbowa. Komentarz. WKP 2021).

Ustawa o opłacie skarbowej przewiduje, że w razie złożenia pełnomocnictwa obowiązek zapłaty opłaty skarbowej ciąży solidarnie na mocodawcy, pełnomocniku, przedsiębiorcy lub prokurencie (art. 5)

Organy administracji rządowej i samorządowej oraz podmioty, o których mowa w art. 1 ust. 2 (tj. podmioty nie będące organami administracji publicznej, ale wykonującymi zadania z zakresu administracji publicznej) przekazują organowi podatkowemu właściwemu w sprawie opłaty skarbowej zbiorczą informację o przypadkach nieuiszczenia należnej opłaty skarbowej od (m.in.) złożonych dokumentów stwierdzających udzielenie pełnomocnictwa lub prokury oraz ich odpisów, wypisów lub kopii (art. 11).

Brak bliższych informacji o rozbieżności linii orzecznictwa oraz wykładni Ministerstwa Finansów wyklucza rozwinięcie tego wątku.

Z punktu widzenia tematu istotne jest natomiast, że organem podatkowym właściwym w omawianych sprawach jest wójt (burmistrz, prezydent miasta), a nie organ administracji geologicznej.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Jeśli jakiejś informacji nie można udostępnić w formie informacji publicznej, to czy należy zawiadomić wnioskodawcę w jakim trybie może uzyskać wspomnianą informację?

Ustawa z 6.09.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. 2022, poz. 902) przewiduje, że jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się. (art. 14 ust. 2). Jeżeli natomiast żądana  informacja nie jest informacją publiczną w rozumieniu wspomnianej ustawy (lub żądający domaga się informacji udostępnianej wedle innych zasad), nie wydaje się decyzji o odmowie udzielenia informacji. Należy wówczas zawiadomić żądającego, że żądane dane nie mieszczą się w pojęciu objętym przedmiotową ustawą lub że jej przepisy nie znajdują zastosowania ze względu na odmienne tryby dostępu (zob. wyroki NSA: z 17.12.2003 r., II SA/Gd 1153/03; z 25.03.2003 r., II SA 4059/02; z 5.02.2008 r., I OSK 807/07; zob. również I. Kamińska, M. Rozbicka-Ostrowska, Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, WKP 2016).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Co zrobić z otworami (inżynierskimi, hydrogeologicznymi, pod pompy ciepła) wykonanymi bez projektu (nielegalnie), czy są możliwości legalizacji badań wykonanych otworów?

Najmniej wątpliwości budzi sytuacja, w której daje się ustalić tego, kto wykonał takie roboty. W takiej sytuacji obowiązkiem organu administracji geologicznej jest orzeczenie nakazu wstrzymania działalności oraz doprowadzenia środowiska do należytego stanu (art. 159 pr.g.g.). Zachodzi również konieczność obciążenia sprawcy opłatą podwyższoną, co jest zadaniem właściwego organu nadzoru górniczego (art. 140 pr.g.g.). Opisana działalność jest również wykroczeniem (art. 179 pr.g.g.). Ustawa nie przewiduje natomiast żadnej możliwości legalizacji takiej działalności (jest to rozwiązanie odmienne od przewidzianego w Prawie budowlanym, które w pewnych sytuacjach dopuszcza możliwość legalizacji tzw. samowoli budowlanej).

Jeżeli nie da się ustalić sprawcy takiego zdarzenia, orzeczenie opisanych wyżej sankcji nie jest możliwe. Co prawda zdaniem NSA w takiej sytuacji opłatą podwyższoną należy obciążyć właściciela nieruchomości, ale ocena ta pozbawiona jest dostatecznych podstaw prawnych. Zob. „Odpowiedzialność właściciela nieruchomości za prowadzone na niej nielegalne roboty geologiczne – glosa krytyczna do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16.05.2021 r. (II GSK 1195/20)”. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2022 nr 4, s. 53 i nast.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy półroczna informacja dotycząca opłaty za wydobytą kopalinę jest dokumentem, którego niedostarczanie Staroście może pociągać  konsekwencje wynikające z art. 183 (tam mówi się o zamianach zasobów a to może dotyczyć sprawozdania Z-2 a nie informacji półrocznych)?

Wedle 183 pr.g.g. „kto nie dopełnia ciążących na nim obowiązków w zakresie prowadzenia ewidencji zasobów złoża kopaliny, w zakresie przedkładania informacji o zmianach zasobów złoża kopaliny, w zakresie posiadania, sporządzania, aktualizowania i uzupełniania wymaganej dokumentacji mierniczo-geologicznej oraz przekazywania danych geologicznych i próbek oraz wyników ich badań, uzyskanych w wyniku robót geologicznych, podlega karze grzywny”. Przepis ten określa sankcję  z tytułu trzech rodzajów naruszeń, tj. dotyczących obowiązków w zakresie:

• prowadzenia ewidencji zasobów złoża (art. 101 i nast. pr.g.g.),
  
  
• posiadania, aktualizacji i uzupełniania dokumentacji mierniczo-geologicznej,
  
  
• przekazywania danych geologicznych i próbek, a także wyników ich badań (art. 82 pr.g.g.).

Informacja o ilości kopaliny wydobytej w okresie rozliczeniowym (art. 137 ust. 3 pr.g.g.) musi korespondować z danymi obrazującymi zmiany w ewidencji zasobów  złoża. Znane są praktyki niektórych przedsiębiorców polegające na zaniżaniu wielkości wydobycia określanej dla potrzeb ustalenia opłaty eksploatacyjnej. W razie rozbieżności pomiędzy danymi dotyczącymi opłaty eksploatacyjnej oraz informacją o zmianach zasobów złoża organ koncesyjny powinien wszcząć postępowanie wyjaśniające, nie wykluczając możliwości podjęcia decyzji określonej w art. 138 pr.g.g.

Brak natomiast podstaw, by uchybienie obowiązkowi przedłożenia informacji określonej w art. 137 ust. 3 pr.gg.g. mogło pociągać za sobą konsekwencje określone w art. 183 pr.g.g.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; listopad, 2022 r.

Odpowiedzi na pytania przedstawicieli terenowej administracji geologicznej są wyrazem poglądów ich autora i zostały sporządzone w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych, w szczególności bez dostępu do akt spraw.

Czy konieczne jest sporządzenie projektu robót geologicznych na wykonanie otworu eksploatacyjnego (studni) o głębokości 30 m dla jednostki samorządowej i podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą? Czy zasadne są tutaj przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2021 poz. 1420)?

Czy konieczne jest sporządzenie projektu robót geologicznych na wykonanie otworu eksploatacyjnego (studni) o głębokości 30 m dla jednostki samorządowej i podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą? Czy zasadne są tutaj przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2021 poz. 1420)?

Art. 3. Ustawy nie stosuje się do: 1) korzystania z wód w zakresie uregulowanym odrębnymi przepisami; 2a) wykonywania wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykonywania ujęć wód podziemnych na potrzeby poboru wód podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na dobę poza obszarami górniczymi utworzonymi w celu wykonywania działalności metodą otworów wiertniczych, Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. 2021 poz. 624) Art. 33. 1. Właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie. Art.33. 3. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego. Jeśli tak, to do jakich celów może być pobierana woda z odwierconej studni?

Odpowiadając na pytanie należy zwrócić uwagę, że cytowany przepis art. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze nie mówią nic o korzystaniu z wód w aspekcie wykonywania studni. Pojęcie korzystania z wód (zwykłego lub powszechnego ewentualnie pojęcie usług wodnych) może pojawić się dopiero w związku z legalizacją poboru wody na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne.

Zgodnie z treścią art. 3 pkt 2a dla wyłączenia stosowania przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze istotne są przesłanki obejmujące: głębokość otworu wiertniczego (do 30 m), deklarowany pobór (nie większy niż 5m3 na dobę) i położenie poza obszarami górniczymi dla działalności metodą otworów wiertniczych). Omawiany przepis pomija ocenę czy pobierana woda wykorzystana będzie na cele gospodarcze czy dl realizacji zadań (przedsięwzięć) przez samorządy.

Biorąc powyższe pod uwagę nie jest istotne kto wykonywał będzie otwór badawczy. Jeżeli podmiot przekracza wskazane wyżej warunki (wystarczy że dotyczy to jednego z nich) uznać trzeba, że istnieją podstawy do żądania sporządzenia projektu robót geologicznych a w związku z tym stosownej dokumentacji wynikowej (ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód podziemnych lub „innej”).

Odrębną kwestą jest czy dla opisanego wyżej ujęcia będzie wymagane uzyskanie odpowiednich pozwoleń wodnoprawnych (przede wszystkim na wykonanie urządzenia wodnego w postaci studni oraz na pobór wód podziemnych). Będzie to wynikiem zastosowania odpowiednio przepisów art. 35 ust. 3 pkt 1, art. 389 pkt 1 i 6 oraz art. 395 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne. Wynika z tego, że fakt legalizacji robót geologicznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, w niektórych przypadkach nie będzie skutkował koniecznością uzyskania pozwoleń wodnoprawnych.

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Czy art. 3 pr.g.g. należy łączyć z Prawem wodnym - jako te które wymagają pozwolenia wodnoprawnego ? Czy starosta ma obowiązek potwierdzać w RZGW, że do ujęcia poniżej 30 m, poniżej 5 m³ poza terenami górniczymi nie stosuje się przepisów ustawy pgig?

Prawa geologicznego i górniczego nie stosuje się m.in. wykonywania wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykonywania ujęć wód podziemnych na potrzeby poboru wód podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m³ na dobę poza obszarami górniczymi utworzonymi w celu wykonywania działalności metodą otworów wiertniczych (art. 3 pkt 2a). Rozwiązanie to koresponduje z art. 33 ust. 4 pkt 1 Prawa wodnego (ustawa z 20 lipca 2017 r., Dz. U. 2021 r., poz. 2233), wedle którego w ramach zwykłego korzystania z wody mieści się m.in. „pobór wód (…) podziemnych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3 na dobę”. Warto natomiast podkreślić, że art. 3 pkt 2a pr.g.g. wyłącza stosowanie Prawa geologicznego i górniczego do wykonywania opisanych tym przepisem „ujęć wód podziemnych”. W konsekwencji organy administracji geologicznej nie są władne do podejmowania jakichkolwiek działań władczych w tym zakresie. Jeżeli jednak któreś kryterium spośród wymienionych w art. 3 ust. 2a pr.g.g. nie zostanie spełnione (np. głębokość ma być większa, niż 30 m) niezbędne jest spełnienie wymagań Prawa geologicznego i górniczego, w tym sporządzenie projektu robót geologicznych.

Nie istnieje podstawa do tego, by organ administracji potwierdzał treść obowiązującego prawa. W opisanej sytuacji brak też podstaw do żądania zaświadczenia. „O wydanie zaświadczenia może ubiegać się jedynie osoba znajdująca się poza strukturą aparatu administracji publicznej. Organ administracji publicznej nie może domagać się od innego organu administracji wydania zaświadczenia dla celów prowadzonego przez siebie postępowania (por. W. Chróścielewski, Glosa do wyroku NSA z 19 kwietnia 2000 r., II SA/Gd 433/98, OSP 2001, nr 6, poz. 84)”. (M. Przybysz, Komentarz do art. 217. Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany. LEX 2021).

Nieporozumieniem jest natomiast odnoszenie tej problematyki do „terenu górniczego”. Ustawa jednoznacznie odnosi wspomniane rozwiązania do „obszaru górniczego” (art. 3 pkt 2a pr.g.g., art. 33 ust. 4 pkt 1 pr.wodn.).

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Nagminne jest wiercenie bez PRG studni o głębokości większej niż 30 m ppt. Jakie przepisy prawa określają dokładnie kary za wykonywanie robót geologicznych bez projektu w takim przypadku?

Działalność wykonywana z rażącym naruszeniem warunków określonych w zatwierdzanym bądź zgłaszanym projekcie robót geologicznych podlega opłacie dodatkowej określonej w art. 139 (zwł. ust. 3 pkt 2) pr.g.g. Właściwy w sprawie jest organ administracji geologicznej. Działalność wykonywana bez wymaganego (zatwierdzanego bądź podlegającego tylko zgłoszeniu) projektu robót geologicznych podlega opłacie podwyższonej określonej w art. 140 (zwł. ust. 3 pkt 2) pr.g.g. Właściwy w takiej sprawie jest organ nadzoru górniczego.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy pobór próbek wód podziemnych - zwykłych i uznanych za kopaliny (wody lecznicze, mineralne, termalne i solanki) po pompowaniu oczyszczającym jest również robotą geologiczną wymagającą projektu robót geologicznych i np. pozwolenia wodno-prawnego?

Pojęcie robót geologicznych wywodzi się z „prac geologicznych”. Te ostatnie mają charakter poznawczy (czynności w celu ustalenia budowy geologicznej kraju). Skoro robotami geologicznymi są wykonywane w ramach prac geologicznych wszelkie czynności poniżej powierzchni terenu, tym samym wspomniane pompowanie w zasadzie jest elementem tych robót i wymaga projektu robót geologicznych, chyba że dane roboty geologiczne mogłyby być wykonywane bez projektu (np. art. 3 pkt 2a). Projekt nie jest również wymagany w razie pobierania próbek w ramach czynności kontrolnych wykonywanych przez organy administracji geologicznej (art. 153 ust. 1 pkt 7). Problemem może być pobieranie próbek po upływie czasu, na jako został zatwierdzony projekt. Jeżeli uznać je za czynności zaliczone do robót geologicznych, projekt byłby konieczny, a w razie jego braku organ nadzoru górniczego miałby obowiązek nałożenia opłaty podwyższonej. Jeżeli jednak uznać je za czynność bezpośrednio związaną z eksploatacją ujęcia, projekt byłby zbędny; byłaby to czynność mieszcząca się w ramach poboru wód.

W zakresie uregulowanym przez Prawo geologiczne i górnicze przepisów Prawa wodnego ustawy nie stosuje się do:

1) poszukiwania i rozpoznawania wód podziemnych;

2) solanek, wód leczniczych oraz termalnych (art. 7 ust. 1 pkt 1-2 pr.wodn.).

Jeżeli przyjąć, że pompowanie oczyszczające jest elementem prac (robót) geologicznych, wykonywanie go nie wymaga spełnienia wymagań prawa wodnego. Podobnie należałoby przyjąć w odniesieniu do próbek pobieranych w ramach eksploatacji ujęcia.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Jak interpretować Art. 176 Prawa wodnego mówiący, że na koronie wału oraz w obrębie 50 m od stopy wału nie wolno wykonywać m.in. dołów a Wody Polskie uważają, że otwory geologiczne są dołami? Czy zanim zatwierdzi się PRG należy żądać

Wspomniany art. 176 pr.wodn. zabrania wykonywania robót lub czynności wpływających na szczelność lub stabilność wałów przeciwpowodziowych, w tym:

przejeżdżania przez wały oraz wzdłuż wałów pojazdami lub konno oraz przepędzania zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych,uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału,prowadzenia przez osoby nieuprawnione robót lub czynności ingerujących w konstrukcję wałów przeciwpowodziowych, w tym ich rozkopywania, uszkadzania darniny lub innych umocnień skarp i korony wałów, wbijania słupów i ustawiania znaków,wykonywania na wałach przeciwpowodziowych obiektów lub urządzeń niezwiązanych z nimi funkcjonalnie,wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału,lokalizowania cmentarzy w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału.

Wyliczenie to ma charakter wyłącznie przykładowy, o czym świadczy określenie „w tym”. Kluczowe znaczenie ma ustalenie istoty „robót lub innych czynności wpływających na szczelność lub stabilność wałów”. Zakaz ten ma zresztą charakter względny. Nie dotyczy on bowiem robót związanych z utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych, a także sytuacji, w których nie wpłynie to na szczelność lub stabilność wałów; właściwy organ Wód Polskich może wówczas zwolnić z opisanych wyżej zakazów.

Z punktu widzenia tematu powstaje pytanie, czy wiercenia (otwory geologiczne) powodują powstanie „dołów” w rozumieniu art. 176 pr.wodn. Żaden przepis prawa nie zawiera definicji „otworu geologicznego” oraz „dołu”. Językowo „dół” oznacza m.in.  „otwór lub zagłębienie w ziemi, nawierzchni, skale” (Słownik języka polskiego; sjp.pwn.pl. dostęp 15 grudnia 2021 r.), co obejmuje również otwory powstałe w wyniku wierceń. Wspomniany art. 176 nie określa bowiem żadnych parametrów opisanych w nim czynności ani też nie uzależnia wspomnianego zakazu od celu, dla jakiego takie „doły” miałyby być wykonywane. Problem w tym, że żaden przepis Prawa geologicznego i górniczego nie uzależnia zatwierdzenia projektu robót geologicznych od uzyskania decyzji, o której mowa w art. 176 Prawa wodnego, ani też nie uzależnia zatwierdzenia takiego projektu od uzgodnienia bądź od opinii organu administracji wodnej. Wiadomo natomiast, że przesłanką odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych jest m.in. ustalenie, że zamierzone roboty m.in. naruszyłyby wymagania ochrony środowiska (art. 80 ust. 7 pkt 1 pr.g.g). Wspomniany art. 176 Prawa wodnego ewidentnie jest elementem prawnych wymagań ochrony środowiska. W konsekwencji organ administracji geologicznej ma  obowiązek odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych mieszczących się w hipotezie art. 176 pr.wodn. W takiej sytuacji tylko właściwy organ Wód Polskich może, w drodze decyzji, zwolnić z zakazów określonych w art. 176 ust. 1 pkt 1-5 pr.wodn., w tym wykonywania wspomnianych ”dołów”. Brak natomiast podstaw by zakładać, że Prawo geologiczne i górnicze wyłącza w tym zakresie wymagania Prawa wodnego. Inaczej mówiąc Odrębnym problemem jest ocena racjonalności tych rozwiązań, zwłaszcza że wyniki badań hydrogeologicznych mogą stanowić podstawę decyzji zwalniającej z zakazów określonych w art. 176 ust. 1 pr.g.g. Nie sposób jednak zakładać, że wspomniane badania hydrogeologiczne mogłyby być wykonywane bez projektu robót geologicznych, w tym zatwierdzonego z uchybieniem wymaganiom art. 176 pr.wodn.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy i w jaki sposób można dokumentować istniejące otwory (na potrzeby poboru wód) co do których brak informacji o terminie i sposobie ich powstania (brak projektu robót)?

Jeżeli nie istnieją żadne materiały historyczne dotyczące otworów wykonanych bez wymaganych projektów robót geologicznych, ich udokumentowanie (w tym ustalenie zasobów wód) bez wykonywania robót geologicznych jest niewykonalne. Jeżeli mają być wykonywane roboty geologiczne, niezbędny jest ich projekt.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy dokumentowanie kolejnych indywidualnych ujęć zasobów wód podziemnych na obszarze wcześniej udokumentowanego innego ujęcia z własnymi zasobami nie jest zawyżaniem dostępnych zasobów eksploatacyjnych? Czy w takiej sytuacji nie powinny być sporządzane dodatki do wcześniejszej dokumentacji hydrogeologicznej?

Takie przypadki są dość trudne i uzależnione od konkretnej sytuacji lokalnej. Możliwe, że na etapie zatwierdzania „Dokumentacji…” stroną postępowania powinien być użytkownik tego "dużego ujęcia" (jeżeli organ uzna że użytkownik ujęcia ma interes prawny - czyli zgodnie z art. 28 Kpa,).

 Odpowiedzi udzielił: dr Marek Kachnic; październik, 2021 r.

Czy art. 80 ust. 7 pkt 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, może stanowić podstawę odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych, gdy projektowane ujęcie wód podziemnych planowane jest w obszarze bilansowym zasobów dyspozycyjnych o wartości wskaźnika wykorzystania zasobów, wskazującego na brak rezerw, bądź w wydzielonej części wód podziemnych (JCWPd), gdzie na podstawie szacowanych dostępnych zasobów wód podziemnych, określa się jego stan ilościowy jako zły? Problem ten dotyczy szczególnie rejonów odwodnień górniczych.

Nie, organ administracji geologicznej nie może odmówić zatwierdzenia projektu robót geologicznych. Wnioskodawca może nie uzyskać zgody wodnoprawnej na pobór wód podziemnych w takim obszarze – w oparciu o zapisy ustawy Prawo wodne. Jednak odmowa zatwierdzenia projektu robót nie ma tu zastosowania.

Odpowiedzi udzielił: dr Krzysztof Jóźwiak; listopad, 2021 r.

Czy można i na jakiej podstawie nakazać zmianę metody z przyjętych w projekcie pompowań w warunków nieustalonych

Prawidłowe prowadzenie pompowań pomiarowych ujęć wód podziemnych – zgodnie z art. 80 ust. 7 pkt 3 organ odmawia zatwierdzenia projektu jeśli rodzaj, zakres lub sposób prowadzenia projektowanych robót nie odpowiadają celowi – w związku z tym, czy możliwe jest wpływanie na metodę prowadzenia próbnych pompowań celem prawidłowego określenie zasobów eksploatacyjnych ujęcia? – czy organ może wpływać na zakres pompowań, w jakim stopniu i czy tylko na podstawie art. 80a ust 7 pkt 3? Np. pomiary wydajności dla ujęcia składającego się z pojedynczego otworu studziennego powinny być wykonane w warunkach ustalonych (co opisuje m.in. poradnik metodyczny MŚ z 2004 r. „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych”) – czy można i na jakiej podstawie nakazać zmianę metody z przyjętych w projekcie pompowań w warunków nieustalonych.

Zgodnie z art. 80 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) ,, Organ administracji geologicznej odmawia zatwierdzenia projektu robót geologicznych, jeżeli:

1) projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska;

2) projekt robót geologicznych nie odpowiada wymaganiom prawa;

3) rodzaj i zakres projektowanych robót geologicznych oraz sposób ich wykonania nie odpowiadają celowi tych robót”.

Przepis ten stanowi podstawę prawną do odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych (zwanego dalej: ,,PRG”). W związku z tym, że na podstawie pkt 3) organowi administracji geologicznej zostały przyznane kompetencje do oceny czy rodzaj, zakres i sposób wykonania odpowiada celowi robót geologicznych, organ może ingerować w zakres/ sposób zabezpieczenia skarpy w odniesieniu do celu i sposobu ich wykonania. Tym samym, jeśli metoda w danym przypadku będzie mogła zostać zakwalifikowana jako sposób wykonania robót, uznać należałoby, że organ ma prawo pośrednio ingerować w metody przyjęte w PRG (patrz niżej). Taka sama argumentacja dotyczy zakresu planowanych robót. Ponadto organ może badać zgodność PRG z innymi wymaganiami określonymi w przepisach prawa i w przypadku stwierdzenia, że dany projekt nie spełnia wymogów, odmówić jego zatwierdzenia (pkt 2).

Organ zatwierdzając projekt robót geologicznych legitymuje sposób, zakres, rodzaj robót geologicznych i jeśli podczas postępowania wszczętego na skutek wniosku o zatwierdzenie PRG dostrzeże nieprawidłowości musi je stronie zasygnalizować i wezwać do zmiany/uzupełnienia/złożenia wyjaśnień na podstawie art. 50 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”). Jeśli strona nie zdecyduje się na modyfikację dokumentacji (PRG) po poinformowaniu jej przez organ na podstawie art. 79a k.p.a. o możliwości wydania decyzji niezgodnej z wnioskiem strony, organ może wydać decyzję odmawiającą zatwierdzenia PRG. W przypadku, gdyby strona nie zgadzała się z uwagami podniesionymi przez organ (np. uważała, że sposób/ zakres określony przez organ jest niezgody z zasadami sztuki górniczej), może wnieść odwołanie do organu drugiej instancji ze wskazaniem, że np. dany sposób jest niemożliwy do wykonania. Poniżej zamieszczono przepisy k.p.a., na podstawie których organ może wzywać do składania wyjaśnień oraz musi zawiadomić stronę o niespełnieniu przesłanek koniecznych do zatwierdzenia PRG. 

Art.  9. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Art.  50. §  1.  Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.

Art.  79a. § 1. W postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Przepisy art. 10 § 2 i 3 stosuje się.

§2. W terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, strona może przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania spełnienia przesłanek, o których mowa w § 1.dokumentację geologiczno-inżynierską.

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; sierpień, 2021 r.

Zatwierdzenie zasobów dyspozycyjnych dla studni okresowych do nawodnień (różna praktyka, cz. organów zgodnie z metodologią opracowaną na zlecenia MŚ)

Jeśli do nawodnień chce się pobierać wodę ze studni lub zbiornika wodnego znajdującego się na własnym gruncie, trzeba uzyskać wymagane prawem zezwolenie. Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia gospodarki wodnej jest ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2268, z późn. zm.), dalej jako Prawo wodne. Wyróżnia ono trzy podstawowe formy korzystania z wód: powszechne, zwykłe i szczególne.

Zwykłe korzystanie z wód przysługuje właścicielowi gruntu i uprawnia m.in. do korzystania z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie, dla zaspokojenia potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub gospodarstwa rolnego w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3 na dobę.

Oznacza to, że korzystanie z wód do nawadniania gruntów lub upraw, a także na potrzeby działalności rolniczej w ilości większej niż średniorocznie 5 m3 na dobę stanowi – w myśl art. 34 Prawa wodnego szczególne korzystanie z wód, wymagające uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.

Pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód stanowi jednocześnie pozwolenie na wykonanie niezbędnych urządzeń. Jest to decyzja administracyjna, w której ustala się cel, zakres i warunki korzystania z wód i obowiązki niezbędne ze względu na ochronę środowiska oraz interesy ludności i gospodarki. Zbyt intensywne eksploatowanie wód podziemnych może bowiem spowodować ich całkowite wyczerpanie albo pogorszyć stosunki wodne na gruntach sąsiednich.

Pozwolenie wodnoprawne wydawane jest w drodze decyzji, na czas określony, w myśl art. 400 ust. 8 Prawa wodnego, wydaje się na podstawie operatu wodnoprawnego oraz zgromadzonych w toku postępowania dowodów, dokumentów i informacji. Jednym z tych dokumentów jest dokumentacja hydrogeologiczną, sporządzana na podstawie PRG, po zakończeniu budowy studni przeprowadza się próbne pompowanie, które ma na celu określenie jej zasobów eksploatacyjnych. Na podstawie uzyskanych wyników sporządza się dokumentację hydrologiczną.

Dokumentacja hydrogeologiczna wód podziemnych określa m.in. ich zasoby:

• dyspozycyjne (obszaru bilansowego), rozumiane jako ilość wód podziemnych (z wyjątkiem wód leczniczych, termalnych oraz solanek) dostępną do zagospodarowania, stanowiącą średnią z wielolecia wielkość całkowitego zasilania wód podziemnych określonego obszaru bilansowego, z uwzględnieniem m.in. wymagań ochrony środowiska,
• eksploatacyjne (ujęcia wód podziemnych), rozumiane jako ilość wód podziemnych możliwą do pobrania z ujęcia w danych warunkach hydrogeologicznych i techniczno-ekonomicznych, z uwzględnieniem zapotrzebowania na wodę i przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska.

W przypadku ujęcia wód podziemnych/studni mamy do czynienia z zasobami eksploatacyjnymi, natomiast zasoby ustalone dla ujęć znajdujących się w ramach obszaru bilansowego powinny uwzględniać jego zasoby dyspozycyjne, tj. suma wydajności poszczególnych ujęć nie powinna przekraczać, zasobów dyspozycyjnych.

Każda dokumentacja geologiczna w istocie zawiera tylko przybliżoną wiedzę na temat budowy danego wycinka skorupy ziemskiej i występujących tam zasobów. Również wyniki interpretacji tych samych danych mogą się różnić, m.in. zależnie od przejętych hipotez i metod badawczych. W istocie maksimum wiedzy o budowie geologicznej złoża kopaliny można uzyskać dopiero wraz z zakończeniem jego eksploatacji, zwłaszcza na skutek wyczerpania się zasobów.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy art. 80 ust. 7 pkt 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, może stanowić podstawę odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych, gdy projektowane ujęcie wód podziemnych planowane jest w obszarze bilansowym zasobów dyspozycyjnych o wartości wskaźnika wykorzystania zasobów, wskazującego na brak rezerw, bądź w wydzielonej części wód podziemnych (JCWPd), gdzie na podstawie szacowanych dostępnych zasobów wód podziemnych, określa się jego stan ilościowy jako zły? Problem ten dotyczy szczególnie rejonów odwodnień górniczych

Nie można jednoznacznie udzielić odpowiedzi na zadane pytanie, albowiem do rozstrzygnięcia przedstawionej kwestii niezbędna byłaby możliwość zapoznania z dokumentacją danej sprawy. Z pewnością organ administracji geologicznej może odmówić zatwierdzenia projektu robót geologicznych na podstawie art. 80 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) który stanowi, że: ,, Organ administracji geologicznej odmawia zatwierdzenia projektu robót geologicznych, jeżeli:

1) projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska;

2) projekt robót geologicznych nie odpowiada wymaganiom prawa;

3) rodzaj i zakres projektowanych robót geologicznych oraz sposób ich wykonania nie odpowiadają celowi tych robót”.

Jeśli organ w postępowaniu administracyjnym stwierdzi, że projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska, ma obowiązek odmówić zatwierdzenia projektu. Pojęcie ,,wymagania ochrony środowiska” jest klauzulą generalną, która powinna zostać szczegółowo wyjaśniona przez organ w decyzji administracyjnej. Organ ma obowiązek wyjaśnić jakie wymagania ochrony środowiska naruszałyby roboty po uprzednim zastosowaniu procedury określonej w przepisie art. 79a ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”) tj. po poinformowaniu strony o możliwości wydania decyzji niezgodnej z jej wnioskiem. W przypadku, gdyby strona nie zgadzała się ze stanowiskiem wyrażonym przez organ w decyzji, może wnieść odwołanie do organu drugiej instancji z uzasadnieniem dlaczego jej zdaniem projektowane roboty geologiczne nie naruszałyby wymagań ochrony środowiska.

Wskazać należy, że w dostępnych orzeczeniach sądów administracyjnych możemy znaleźć stanowisko judykatury odnoszące się do obowiązków organu administracji geologicznej, jeżeli stwierdzi on, że projektowane roboty geologiczne naruszałyby wymagania ochrony środowiska – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 września 2019 r., w sprawie o sygn. akt: VI SA/Wa 1009/19:

,,Nie sposób z niej bowiem wywieść, dlaczego ten zmieniony przez skarżąca projekt robót geologicznych nadal stoi w sprzeczności z dyspozycją art. 80 ust. 7 pkt 1 p.g.g. Nie wystarczy samo ogólne odwołanie się do wyprowadzonej z art. 29 p.g.g. definicji ochrony środowiska, obejmującej swym zakresem także racjonalną gospodarką złożami kopalin, bez wyjaśnienia, które konkretnie założenia projektu skarżącej, stanowiłyby dla takiej racjonalnej gospodarki zagrożenie. (…) Przy stosowaniu zwrotów ocennych organ nie działa bowiem w granicach uznania administracyjnego. Uznanie administracyjne, a więc upoważnienie organu administracji publicznej do dokonania wyboru konsekwencji prawnych stosowanej normy prawa administracyjnego może być zrealizowane dopiero po dokonaniu interpretacji, a więc nie dotyczy ani wykładni tekstu prawnego, ani oceny występujących faktów, ani nawet wykładni zwrotów ocennych. Nie jest to zatem to samo, co nadanie treści pojęciom niedookreślonym przez ustalenie stanu faktycznego i sformułowanie konkluzji wynikających z tych ustaleń (p. wyrok NSA z dnia 17 listopada 2015 r., II OSK 553/14). W przypadku zwrotów ocennych mamy do czynienia z ich wykładnią i interpretacją oraz oceną stanu faktycznego, do którego ma być odnoszona norma prawna. W sytuacji, gdy w sprawie występują niedookreślone przesłanki podjęcia decyzji, uzasadnienie powodów przyjęcia przez organ stosujący prawo danego rozumienia określonego pojęcia tym bardziej musi być szczegółowe, pełne i przekonujące (p. wyrok NSA z dnia 20 czerwca 2o18 roku, sygn. akt II OSK 1852/17).”

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; sierpień, 2021 r.

Jak należy dokumentować otwór przeznaczony do celów przeciwpożarowych?

Jak należy dokumentować otwór przeznaczony do celów przeciwpożarowych? Czy dla ww. otworu ustalamy tylko wydajność eksploatacyjną, czy również zasoby eksploatacyjne? Czy taki otwór może być eksploatowany w ramach ustalonych dla ujęcia zasobów, mimo iż jego wydajność przewyższa wielokrotnie wielkość zasobów ujęcia wód podziemnych? Przykładowo: ujęcie składa się z jednego otworu o zasobach eksploatacyjnych wynoszących Q = 1,0 m 3/h, zaś inwestor chce wykonać dodatkowy otwór do celów ppoż. o wydajności Q = 72,0 m3/h i eksploatować go w ramach ustalonych zasobów. Czy wówczas nie należy raz jeszcze oszacować zasobów takiego ujęcia?

Prace należy wykonać zgodnie z metodyką dokumentowania otworów eksploatacyjnych (zgodnie z wytycznymi poradnika pdf „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych” (8.68 MB) ), z uwzględnieniem parametrów eksploatacyjnych charakterystycznych dla otworu do celów przeciwpożarowych (…..opis parametrów dla studni PPOŻ). Zaprojektowanie, wykonanie i ustalenie zdolności eksploatacyjnej/produkcyjnej studni dla celów przeciwpożarowych nie stwarza problemów merytorycznych. Istnieje problem prawny tj. zatwierdzenie zasobów eksploatacyjnych i wydanie pozwolenia wodnoprawnego.

W jaki sposób powinny być określane w dokumentacji hydrogeologicznej zasoby eksploatacyjne ujęcia wody podziemnej?

W jaki sposób powinny być określane w dokumentacji hydrogeologicznej zasoby eksploatacyjne ujęcia wody podziemnej? Zgodnie z poradnikiem „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych” Warszawa , MŚ 2004rok, jako zasoby eksploatacyjne ujęcia przyjmuje się wartość Qśr.h. wynikającą z wielkości średniego zaopatrzenia rocznego. W praktyce część geologów oraz administracji geologicznej kwestionuje tą formę przedstawiania zasobów eksploatacyjnych na rzecz wydajności maksymalnej godzinowej. Brak jednakowej formy prezentacji zasobów eksploatacyjnych powoduje problemy chociażby z bilansem zasobów wód podziemnych w odniesieniu do zasobów dyspozycyjnych nie wspominając już o złych skutkach dowolności „ interpretacji” przepisów.

Zasoby eksploatacyjne ujęcia wody podziemnej powinny być określane zgodnie z wytycznymi poradnika pdf „Metodyka określania zasobów eksploatacyjnych ujęć zwykłych wód podziemnych” (8.68 MB) .

Znaczna, o ile nie większa ilość ujęć wody posiada nierównomierny pobór wody dobowy, a w niektórych wypadkach i roczny. Zasoby eksploatacyjne ujęcia często są mniejsze niż zdolność eksploatacyjna studni, dostosowane do zapotrzebowania użytkownika. Nierównomierność rozbioru wody jest uwzględniana dopiero w pozwoleniu wodnoprawnym.

Problem w tym, że wydajność maksymalna godzinowa lub średnia dobowa nie może przewyższać zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych ujęcia. Powoduje to, że zasoby eksploatacyjne są zawsze większe od średniego rocznego poboru wody, gdyż nie uwzględniają nierównomierności rozbioru wody i przerw w eksploatacji (np. w nawadnianiu użytków rolnych). Stąd też nie ma uzasadnienia dla żądania, aby suma zasobów eksploatacyjnych w obszarze bilansowym nie przekraczała jego zasobów dyspozycyjnych lub dostępnych.

Wielkość zasobów dyspozycyjnych lub dostępnych do zagospodarowania nie powinna jednak przekraczać sumy średniego rocznego pobór wody.

Kierunkiem działań w sprawie możliwości porównywania sumy zasobów eksploatacyjnych ujęć wody podziemnej z zasobami dyspozycyjnymi lub dostępnymi do zagospodarowania może być np. ustalenie w dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia jego zasobów eksploatacyjnych w ilości średniego rocznego zapotrzebowana użytkownika na wodę i dodatkowo maksymalnej zdolności eksploatacyjnej (produkcyjnej) ujęcia, która mogłaby być zamieszczona później w pozwoleniu wodnoprawnym dla użytkownika ujęcia.

Problem ten jest bardzo ważny dla praktyki gospodarowania wodą. Minister powinien zwrócić się w tej sprawie o komentarz merytoryczny i propozycje ewentualnych zmian legislacyjnych do Komisji Dokumentacji Hydrogeologicznych przy Ministerstwie Klimatu i Środowiska.

Czy projekt robót geologicznych, dotyczący wykonania otworu rozpoznawczego - eksploatacyjnego (otwór studzienny) może zawierać propozycję wariantową w przypadku projektowanej głębokości otworu?

W projekcie robót geologicznych „zwyczajowo” dopuszcza się przekroczenie głębokości projektowanego otworu do 30% głębokości oraz zwiększenie do 30% średnicy otworu. Znane są przypadki przedłożenia do zaopiniowania na KDH projektów alternatywnych. KDH opiniowała wówczas, którą wersję proponuje do zatwierdzenia. W przypadku przekroczenia tych wartości należy złożyć Aneks do projektu.

Co robić w przypadku błędów merytorycznych w projektach i dokumentacjach?

Co robić w przypadku błędów merytorycznych w projektach i dokumentacjach? Wszytko jest razem z załącznikami tylko np. błąd w ustaleniu zasobów dwoma metodami, różnią się o ponad 10-20%, pompowania i pomiar tylko w jednej studni dla ujęcia wielootworowego gdzie jest interferencja, zakładanie zbyt dużej depresji dla zwierciadła naporowego, nieokreślanie wpływu na sąsiednie ujęcia, ewidentne błędy w tekście na skutek "kopiuj wklej", niezgodność załączników i tekstu.

 Należy egzekwować od Wykonawców realizacje projektów i dokumentacji hydrogeologicznych zgodnie z rozporządzeniami do ustaw, wytycznymi i poradnikami metodycznymi dokumentowania opracowanymi na zlecenie MKiŚ.

Jest to jeden z najważniejszych problemów w dokumentowaniu zasobów eksploatacyjnych ujęć wód podziemnych. Z jednej strony jest wykonawca, który realizuje zadanie za pieniądze i pod presją zleceniodawcy (inwestora), a z drugiej zwracający uwagi do dokumentacji urzędnik. W skrajnych przypadkach dochodzi do konfliktów. Urzędnik może się dodatkowo posiłkować opinią eksperta, lecz ze względu na koszty dotyczy to tylko wybranych przypadków. Moim zdaniem najlepszym rozwiązaniem w sytuacjach konfliktowych byłby szybko i sprawnie działający „sędzia” – Wojewódzka Komisja Dokumentacji Hydrogeologicznych, działająca podobnie jak Komisja Dokumentacji Hydrogeologicznych przy Ministrze Środowiska. Komisje takie funkcjonowały w ubiegłych latach i sprawdzały się bardzo dobrze.

Wskazane jest, aby ten problem był przedyskutowany na KDH, a wnioski w sprawie odpowiednich legislacji prawnych przedłożone Ministrowi Klimatu i Środowiska. Niemniej z formalnego punktu widzenia, składana i zatwierdzana dokumentacja ma być pozbawiona „błędów”.

Z kolei osoba zatwierdzająca dokument nie może żądać przeprowadzenia obliczeń konkretnymi metodami lub wzorami o ile to nie wynika z odrębnych aktów prawnych.

Co należy zrobić jeśli została przedłożona, do zatwierdzenia, dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia a wcześniej inwestor nie przedkładał projektu robót geologicznych?

Co należy zrobić jeśli została przedłożona, do zatwierdzenia, dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia a wcześniej inwestor nie przedkładał projektu robót geologicznych? Otwór studzienny został wykonany w XX w. i nie posiada dokumentacji hydrogeologicznej. W celu udokumentowania zasobów przeprowadzono pompowanie badawcze. Czy należy uznać, że zostały wykonane roboty geologiczne bez zatwierdzonego projektu (pompowanie badawcze)?

W takim przepadku należy uznać, ze roboty geologiczne wykonane zostały bez zatwierdzonego projektu robót geologicznych. Dokumentacja hydrogeologiczna powinna być poprzedzona projektem prac geologicznych obejmującym odtworzenie konstrukcji otworu, wykonanie próbnego pompowania i innych prac niezbędnych dla ustalenia zasobów eksploatacyjnych. Po realizacji prac objętych projektem można ustalić wiarygodne zasoby eksploatacyjne ujęcia.

Jakie są kroki organu administracji geologicznej w odniesieniu do uchylonego art. 41 ust. 2 p.g.g.

Wspomniany przepis został oceniony przez Trybunał Konstytucyjny jako niezgodny z Konstytucją (wyrok z dnia 12 maja 2021 r., SK 19/15) i w konsekwencji utracił moc. Odpowiedź na pytanie, czy właściciel nieruchomości położonej w granicach odpowiednio projektowanego bądź istniejącego terenu górniczego jest stroną postępowania koncesyjnego, wymaga ustalenia, czy wynik postępowania dotyczy jego praw bądź obowiązków (art. 28 k.p.a.). Rozstrzygnięcie tej kwestii możliwe jest wyłącznie na podstawie analizy konkretnego stanu faktycznego. Co prawda wspomniany art. 41 pr.g.g. dotyczy postępowania w sprawie koncesji, to jednak z mocy art. 80 ust. 3 p.g.g. znajduje również zastosowanie w postępowaniu dotyczącym projektu robót geologicznych. Inaczej mówiąc oznacza, że organ orzekający w sprawie zatwierdzenia wspomnianego projektu, kierując się przesłankami wynikającymi z art. 28 k.p.a., winien ustalić czy właściciele nieruchomości, w granicach których nie będą wykonywane roboty geologiczne, mają interes prawny w omawianym rozstrzygnięciu.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Jakie mogą być działania podjęte przez organ administracji geologicznej w przypadku stwierdzenia, że przedsiębiorca naruszył eksploatacją granice złoża i obszaru górniczego wkraczając na działkę sąsiednią? Przedsiębiorca przedłożył do zatwierdzenia dodatek do dokumentacji rozliczający złoże w jego udokumentowanych granicach. Czy organ może zażądać, w wyniku zmiany granic złoża przez przedsiębiorcę, zmiany dokumentacji geologicznej uwzględniając wydobyte zasoby w całości, w myśl art. 93 ust 5. pr.g.g. „W przypadku stwierdzenia istotnych różnic między dokumentacją geologiczną, o której mowa w art. 88 ust. 2 pkt 1–3, a stanem rzeczywistym, w tym warunkami zagospodarowania wód podziemnych, właściwy organ administracji geologicznej może, w drodze decyzji, nakazać zmianę dokumentacji geologicznej, a w razie potrzeby – wykonanie dodatkowych prac geologicznych. Decyzja ta określa termin przedłożenia dodatku do dokumentacji geologicznej”. Jednocześnie, jeśli do organu wpłynęła dokumentacja uwzględniająca wydobycie poza granicami udokumentowanego złoża (przedsiębiorca przyznał się do „poszerzenia” granic złoża i uwzględnił je w dokumentacji), to czy w świetle art. 93 ust. 3 pr.g.g. organ może zatwierdzić taką dokumentację. Podstawą zagadnienia jest formalne udokumentowanie zasobów wydobytych „z naruszeniem warunków koncesji”.

Wydobycie kopaliny prowadzone poza granicami obszaru górniczego i (udokumentowanego) złoża kopaliny jest traktowane jako prowadzone z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji, a w konsekwencji zobowiązuje organ koncesyjny do orzeczenia nakazu wstrzymania działalności, a w razie potrzeby niezwłocznego usunięcia stwierdzonych uchybień (w tym podjęcia czynności mających na celu doprowadzenie środowiska do należytego stanu, art. 159 ust. 1 pkt 1 pr.g.g.) oraz wymierzenia opłaty dodatkowej (art. 139 ust. 1 pr.g.g.). Ocena, że wydobycie kopaliny wykraczające poza granice obszaru górniczego jest wydobyciem kopaliny z rażącym naruszeniem koncesji, jest aprobowana przez sądy administracyjne (zob. np. wyroki NSA: z dnia 23 lipca 2021 r., II GSK 1383/18; z dnia 9 sierpnia 2012 r., II GSK 1100/11). Dowodem w postępowaniu administracyjnym może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny (art. 75 § 1 k.p.a.). Wyliczenie tych środków dowodowych ma charakter wyłącznie przykładowy, a w konsekwencji organ administracji może oprzeć się również na innych dowodach. Z punktu widzenia tematu, jakim jest wydobycie kopaliny z rażącym naruszeniem koncesji, dowodami najczęściej mogą być informacje przedkładane w związku z wyliczeniem opłaty eksploatacyjnej, ewidencja zasobów złoża, informacje przedkładane przez inne organy administracji (np. przez organ nadzoru górniczego). Nie ma przeszkód, by takim dowodem były oględziny miejsca wydobycia oraz opinia powołanego w sprawie biegłego. Dowodem może też być dodatek rozliczeniowy.

Sytuacja polegająca na tym, że przedsiębiorca w dodatku rozliczeniowym uwzględnił zasoby wydobyte spoza obszaru górniczego i dotychczasowych granic udokumentowania w istocie zdaje się oznaczać przyznanie się do wydobycia z rażącym naruszeniem koncesji. Jeżeli nie są spełnione przesłanki określone w art. 9 ust. 3 pr.g.g., brak podstawy do odmowy zatwierdzenia wspomnianego dodatku. Teoretycznie rzecz biorąc nie można wykluczyć, że organ administracji geologicznej może wówczas nakazać zmianę dodatku oraz wykonanie dodatkowych prac geologicznych, musi jednak wykazać istotne różnice miedzy dodatkiem a rzeczywistością.

Dalsze odniesienie się do istoty sprawy wymaga dokładnej analizy stanu faktycznego, który w pytaniu przedstawiony został w sposób niejednoznaczny.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Jeśli dokumentacja geologiczna nie odpowiada wymaganiom prawa to czy organ od razu powinien odmówić jej zatwierdzenia czy wezwać wnioskodawcę do jego poprawy? Jeśli tak to na podstawie art. 50 czy art. 64 k.p.a. ? Czy w przypadku niezgodności dokumentacji geologicznej z prawem organ winien najpierw wezwać wnioskodawcę do poprawy opracowania i poprowadzić procedurę administracyjną (wezwanie, zawiadomienie itd.), czy może odmówić od razu zatwierdzenia uzasadniając w tej decyzji swoje stanowisko? Czy przy zatwierdzaniu dokumentacji stroną jest tylko wnioskodawca?

To zależy, jakie są to wady (braki) dokumentacji. Jeżeli są to braki formalne (np. pominięcie jakiejś informacji wymaganej prawem), należy wezwać w trybie art. 64 k.p.a. do ich usunięcia. Jeżeli są to braki materialne (czyli nieusuwalne, np. roboty geologiczne wykonano bez wymaganego projektu), należałoby wezwać do wyjaśnień (art. 50 k.p.a.) i najprawdopodobniej odmówić zatwierdzenia. W postępowaniu o zatwierdzenie dokumentacji geologicznej sądy administracyjne nie uznają interesu prawnego właścicieli nieruchomości ani gmin (chyba, że są wnioskodawcami, wyroki NSA z dnia 14 kwietnia 2021 r.,: II GSK 791/18 oraz II GSK 811/18) ani tych podmiotów, które mają prawo do informacji geologicznej (prawomocny wyrok WSA z 16 marca 2016 r., VI SA/Wa 2223/15). W praktyce jedyną stroną postępowania jest wnioskodawca.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy przepis o nakazie wykonania dodatku do dokumentacji geologicznej przy stwierdzeniu istotnych różnic miedzy stanem rzeczywistym a dokumentacją można wykorzystać przy egzekwowaniu wykonania dodatku rozliczającego złoże kopaliny?

Przesłanką nakazu określonego w art. 93 ust. 5 pr.g.g. jest „stwierdzenie istotnych różnic między dokumentacją geologiczną a stanem rzeczywistym”. Bez znaczenia jest, w jakiej sytuacji doszło do zaistnienia takiej różnicy. Ważne jest, że musi ona być „istotna” (co należy wykazać w decyzji podjętej na wspomnianej podstawie prawnej), a nadto dotyczyć już istniejącej (zatwierdzonej bądź przyjętej) dokumentacji geologicznej.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Czy organ administracji geologicznej ma możliwość wszczęcia egzekucji administracyjnej w przypadku, gdy zobowiązany do przekazania innej dokumentacji geologicznej nie dopełni tego obowiązku?

Obowiązek przekazania dokumentacji „innej” wynika bezpośrednio z ustawy, a więc teoretycznie rzecz biorąc można domagać się wykonania go w drodze egzekucji administracyjnej. Bezspornie art. 93 ust. 8 pr.g.g. przewiduje, że „w terminie 6 miesięcy od dnia zakończenia prac” taką dokumentację należy przekazać właściwemu organowi administracji geologicznej. Źródłem wątpliwości jest określenie „od dnia zakończenia prac” (a nie „robót geologicznych”). Nawet gdyby określenie „prace” rozumieć jako „prace geologiczne”, w praktyce ustalenie (przez organ administracji geologicznej) dnia ich zakończenia jest co najmniej problematyczne. Dotyczy to również skuteczności środków egzekucyjnych (upomnienie, grzywna w celu przymuszenia, wykonanie zastępcze na koszt zobowiązane).  W konsekwencji możliwość przymusowego wykonania omawianego obowiązku jest bardzo wątpliwa.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Jakie kroki powinien podjąć organ, który zatwierdził prg. a nie otrzymał do zatwierdzenia dokumentacji?

Obowiązujące przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze nie wskazują działań koniecznych do podjęcia, w przypadku nie przedłożenia przez inwestora dokumentacji geologicznej (sporządzonej na podstawie sfinansowanych przez niego prac geologicznych w tym robót geologicznych).

Jedyne wskazówki w tym zakresie, mają ogólny charakter i zawarto je w treści art. 158. Mówi on miedzy innymi o wykonywaniu przez organy administracji geologicznej takich zadań jak  „..kontrola i nadzór nad działalnością regulowaną ustawą w tym w zakresie …. sporządzania dokumentacji geologicznych”. Ustawa nie zawiera jednak przepisów umożliwiających przymuszenie do przedłożenia dokumentacji geologicznej.

Biorąc powyższe pod uwagę moim zdaniem możliwe jest jedynie podejmowanie w ramach działań o charakterze kontrolnych (na podstawie cytowanego art. 158) takich kroków jak sporządzane i kierowanie do podmiotu zobowiązanego do sporządzenia dokumentacji, pisemnych wystąpień o przedłożenie stosownych wyjaśnień (uzasadniających nieprzedłożenie dokumentacji geologicznej) oraz  wzywających do jej sporządzenia i przedłożenia.

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Proszę o przykłady z Pana doświadczenia (jako geologa powiatowego) kiedy Pan zasięgał opinii biegłego?

O ile w dowolnym postępowaniu administracyjnym wskazane jest zasięgniecie opinii biegłego do jego powołania stosować należy przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Kpa).

Możliwość wykorzystania opinii biegłego jako dowodu w sprawie wynika wprost z treści art. 75 § 1 i art. 84 § 1 Kpa. Powołanie biegłego powinno następować postanowieniem o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego. Dostępne wzory wskazują na powołanie się w tej sytuacji na art. 77 § 1 i art. 84 § 1 Kpa. Postanowienie należy doręczyć biegłemu i stronom postepowania. Koszty opinii biegłego to niestety koszty organu administracji prowadzącego postępowanie. Wyjątek stanowią sytuacje opisane w treści art. 262 ust. 1 Kpa

Autor niniejszego opinii stosował w przeszłości powołanie biegłego w sprawach dotyczących opłaty z tytułu nielegalnej eksploatacji kopaliny oraz „przyjmowania” dokumentacji hydrogeologicznych związanych z funkcjonowaniem podziemnych zakładów górniczych (nie objętych kiedyś właściwego ministra i marszałka województwa). Powoływanie biegłych stosują obecnie dość powszechnie urzędy starostw w sprawach dotyczących ochrony środowiska.

Zasadą uznania, że opinia taka jest wymagana jest konieczność posiadania specjalistycznej wiedzy dla oceny materiału dowodowego. W odniesieniu do treści dokumentacji geologicznych przykładem może być zawarcie ich treści oceny skomplikowanych zjawiska czy budowy geologiczna. Potrzeba może także wynikać z pojawienia się sprzecznych interesów stron.

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Jakie kroki powinien podjąć urząd po odmowie zatwierdzenia dokumentacji hydrogeologicznej z uwagi na fakt niezgłoszenia zamiaru rozpoczęcia dokumentowanych robót geologicznych?

Stwierdzenie nie dokonania zgłoszenia zamiaru przystąpienia do wykonania robót geologicznych, o którym mowa w art. 81 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, daje podstawę do zastosowania jej art. 179. Zgodnie z tym przepisem czyn taki podlega karze grzywny. Jest on kwalifikowany jako wykroczenie. Zastosowanie mają przepisy ustaw z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń oraz z dnia 24 sierpnia 2001 Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Moim zdaniem rozważyć należy możliwość zastosowania art. 41 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym „W stosunku do sprawcy czynu można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego”. Do każdej sprawy podchodzić jednak należy indywidualnie.

Alternatywą jest wystąpienie o ukaranie do właściwego sądu rejonowego. Wątpliwości należy rozstrzygać w porozumieniu z radcą prawnym swojego urzędu.

Odpowiedzi udzielił: mgr Mariusz Dyka; październik, 2021 r.

Który organ jest właściwy do zatwierdzenia PRG na wykonanie indywidualnej studni, której przewidywane zasoby nie przekraczają 50 m3/h, jeśli projektowane ujęcie zlokalizowane jest w obszarze zasobowym ujęcia „X”, dla którego zasoby eksploatacyjne zostały ustalone na poziomie 900 m3/h.

Organem właściwym jest starosta. Żaden przepis NIE zabrania wykonywania robót geologicznych w wyznaczonym obszarze zasobowym innego ujęcia i nie wskazuje kto jest właściwym organem w takich sprawach.

Nawet jeśli jesteśmy w obszarze zasobowym innego ujęcia, gdzie ustalone zasoby eksploatacyjne przekraczają 50 m3/h?

Tak. Literalne zapisy art. 161 ust, 2 pkt. 2: „Do starosty należą sprawy związane z zatwierdzaniem Prg (…) dotyczące ujęć wód podziemnych, których przewidywane (…) zasoby nie przekraczają 50 m3/h”

 Odpowiedzi udzielił: dr Marek Kachnic; październik, 2021 r.

Jaki powinien być prawidłowy tok procedowanie postępowań w zakresie zatwierdzania projektów robót geologicznych/dokumentacji geologicznej?

 Jaki powinien być prawidłowy tok procedowanie postępowań w zakresie zatwierdzania projektów robót geologicznych/dokumentacji geologicznej?

a) co jest brakiem formalnym w projekcie/dokumentacji?

b) możliwość uzupełnienia braków innych niż formalne w PRG/DOK – czy można wezwać do korekty/poprawy lub uzupełnienia projektu (dokumentacji) we wskazanym zakresie – na podstawie jakiego przepisu? (ustawa pgig nie przewiduje) natomiast w kpa. jest art. 50 dający możliwość wezwania do wyjaśnień.

ad a) co jest brakiem formalnym w projekcie/dokumentacji?

Brakiem formalnym w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia projektu robót geologicznych (zwany dalej: ,,PRG”) lub dokumentacji geologicznej jest wszystko co nie spełnia wymogów formalnych określonych wprost w przepisach prawa regulujących PRG lub dokumentacje geologiczną tj. ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) oraz rozporządzeniach wykonawczych w tym zakresie. Tym samym jeśli dokumenty złożone przez wnioskodawcę w danym postępowaniu nie odpowiadają wymogom określonym w przepisach, muszą być przez organ zakwalifikowane jako brak formalny i podlegają procedurze określonej w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”). Brakiem formalnym będzie na przykład brak jakiegoś załącznika, wymaganego stanowiska organu, pełnomocnictwa. Zgodnie bowiem z art. 64 § 2 k.p.a. ,,jeżeli podanie nie spełnia innych wymagań ustalonych w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż siedem dni, z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania”. Czy innym są natomiast braki materialnoprawne jakie mogą wystąpić w danej dokumentacji. Braki formalne dają, w przypadku ich nieusunięcia, podstawy do pozostawienia podania/wniosku bez rozpoznania, a braki materialnoprawne – do odmowy przyznania uprawnienia np. odmowy zatwierdzenia dokumentacji geologicznej lub PRG.

Brakiem formalnym w przypadku PRG jest na przykład:

• niezamieszczenie informacji o prawach, jakie przysługują wnioskodawcy do nieruchomości, w granicach której roboty te mają być wykonywane,
• nieodpowiednia ilość egzemplarzy PRG, - brak części tekstowej albo graficznej PRG,
• brak podpisów na PRG. Brakiem formalnym w przypadku dokumentacji geologicznej jest na przykład nieodpowiednia ilość egzemplarzy dokumentacji załączonej do wniosku o jej zatwierdzenie.

ad b) możliwość uzupełnienia braków innych niż formalne w PRG/DOK – czy można wezwać do korekty/poprawy lub uzupełnienia projektu (dokumentacji) we wskazanym zakresie – na podstawie jakiego przepisu? (ustawa pgig nie przewiduje) natomiast w kpa. jest art. 50 dający możliwość wezwania do wyjaśnień.

Tak, w trakcie postępowania administracyjnego istnieje możliwość uzupełnienia braków innych niż formalne w PRG lub dokumentacji geologicznej. Organ prowadząc postępowanie, jeśli dostrzeże braki materialnoprawne na postawie m.in. art. 9, 50 i 79a k.p.a. musi je stronie zasygnalizować i wezwać do zmiany/uzupełnienia/złożenia wyjaśnień. Jeśli strona nie zdecyduje się na modyfikację dokumentacji (PRG) po poinformowaniu jej przez organ na podstawie art. 79a k.p.a. o możliwości wydania decyzji niezgodnej z wnioskiem strony, organ może wydać decyzję odmawiającą zatwierdzenia PRG lub dokumentacji geologicznej. Poniżej zamieszczono przepisy k.p.a., na podstawie których organ może wzywać do składania wyjaśnień oraz musi zawiadomić stronę o niespełnieniu przesłanek koniecznych do zatwierdzenia PRG. Do postępowań przewidzianych w p.g.g. stosuje się przepisy k.p.a., chyba, że wprost wyłączono ich stosowanie.

,,Art. 9. Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.”

,,Art. 50. § 1. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.”

,,Art. 79a. § 1. W postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Przepisy art. 10 § 2 i 3 stosuje się. § 2. W terminie wyznaczonym na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, strona może przedłożyć dodatkowe dowody celem wykazania spełnienia przesłanek, o których mowa w § 1.”

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; kwiecień, 2021 r.

Jaki powinien być prawidłowy tok w postępowaniu kończącym się odmową zatwierdzenia projektu robót geologicznych?

Jaki powinien być prawidłowy tok w postępowaniu kończącym się odmową zatwierdzenia projektu robót geologicznych

a) czy jeżeli PRG nie spełnia wymagań prawa organ ma obowiązek przed wydaniem decyzji odmownej uzyskać opinie wójta/burmistrza?

b) zawiadomienia o zakończeniu postępowania – czy do postępowań z ustawy pgig ma zastosowanie art. 79a k.p.a. ? Przykład: PRG nie spełnia wymagań rozporządzenia – czy organ wysyłając zawiadomienie o zakończeniu postepowania powinien przywołać zapisy art. 79a k.p.a. informując o możliwości wydania decyzji niezgodnej z żądaniem strony? Czy na tym etapie jest w ogóle możliwość uzupełnień/wyjaśnień do prg – jako spełnienia przesłanek zależnych od strony?

 ad a) czy jeżeli PRG nie spełnia wymagań prawa organ ma obowiązek przed wydaniem decyzji odmownej uzyskać opinie wójta/burmistrza?

Organ w postępowaniu ma obowiązek podjąć wszystkie czynności jakie są obligatoryjne w danym postępowaniu. Jeśli norma prawna określająca postępowanie organu nie wyłącza konieczności uzyskania opinii wójta/burmistrza/prezydenta, w przypadku uznania, że PRG nie spełnia wymagań, nie ma podstaw, by organ nie uzyskiwał opinii wymaganych przepisami prawa. Organ powinien uczynić zadość wszystkim swoim obowiązkom uregulowanym w danym postępowaniu, jakie powinien podjąć w danym postępowaniu. Jeśli tego nie uczyni mogą zaistnieć przesłanki do obligatoryjnego wznowienia postępowania administracyjnego określone w art. 145 §1 pkt 6) ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”) zgodnie z którym ,,W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu”. Tym samym samo uznanie, że PRG nie spełnia wymagań prawa nie może zwalniać organu administracji geologicznej od uzyskania stanowiska innego organu wymaganego w danym postępowaniu.

b) zawiadomienia o zakończeniu postępowania – czy do postępowań z ustawy pgig ma zastosowanie art. 79a k.p.a. ? Przykład: PRG nie spełnia wymagań rozporządzenia – czy organ wysyłając zawiadomienie o zakończeniu postepowania powinien przywołać zapisy art. 79a k.p.a. informując o możliwości wydania decyzji niezgodnej z żądaniem strony? Czy na tym etapie jest w ogóle możliwość uzupełnień/wyjaśnień do prg – jako spełnienia przesłanek zależnych od strony?

Do postępowań przewidzianych w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064, z późn. zm., zwana dalej: ,,p.g.g.”) stosuje się przepisy k.p.a., chyba, że wprost wyłączono stosowanie przepisu/przepisów k.p.a. Tym samym do postępowań przewidzianych w p.g.g. stosuje się przepis art. 79a k.p.a. Organ musi poinformować stronę o możliwości wydania decyzji niezgodnej z żądaniem strony i określić powody (braki materialnoprawne, błędy w dokumentacji, itd.). Strona ma możliwość dokonania uzupełnień, złożenia wyjaśnień na tym etapie postępowania na postawie art. 79a §2 k.p.a.

Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; kwiecień, 2021 r.

Jak powinna wyglądać procedura w przypadku odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych?

Jak powinna wyglądać procedura w przypadku odmowy zatwierdzenia projektu robót geologicznych (czy należy wszcząć postępowanie, zawiadomić stronę postępowania o zebraniu dowodów i materiałów na podstawie art. 10 § 1 KPA jednocześnie informując na podstawie 79a KPA o możliwości wydania decyzji niezgodnej z żądaniem strony, a dopiero wydać decyzję odmowną, oczywiście gdy strona nie usunie uchybień) czy należy od razu odmówić zatwierdzenia projektu robót geologicznych)?

Do postępowania w przedmiocie wniosku o zatwierdzenie projektu robót geologicznych stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 256 z późn.zm., zwaną dalej: ,,k.p.a.”) na podstawie art. 1 ust. 1 k.p.a. Tym samym organ powinien podjąć wszystkie przewidziane w przepisach k.p.a. obligatoryjne czynności prawne, a w szczególności na postawie art. 79a k.p.a. poinformować stronę o możliwości wydania decyzji niezgodnej z żądaniem strony i określić powody (braki materialnoprawne, błędy w dokumentacji, itd.). Strona powinna mieć możliwość dokonania uzupełnień, złożenia wyjaśnień na tym etapie postępowania na postawie art. 79a §2 k.p.a. W przypadku niedopełnienia przez organ tych obowiązków strona może skutecznie zaskarżyć decyzję o odmowie zatwierdzenia projektu robót geologicznych m.in. na podstawie naruszenia prawa strony do udziału w postępowaniu administracyjnym.

 Odpowiedzi udzieliła: mec. Ewelina Koszel - Gryglewicz; kwiecień, 2021 r.

Czy jeśli, jako wojewódzkie archiwum geologiczne zwracamy się z prośbą do PIG-PIB np. o przesłanie brakującej decyzji lub brakującej dokumentacji geologicznej, musimy wypisywać wniosek o udostępnienie informacji? Czy wystarczy pismo przewodnie?

Wystarczy pismo przewodnie.

 Odpowiedzi udzielił: mgr Michał Sokołowski; październik, 2021 r.

Co to znaczy rozporządzanie prawem do korzystania z informacji geologicznej?

Rozporządzanie prawem do korzystania z informacji geologicznej oznacza, że podmiot, któremu przysługuje prawo do informacji geologicznej lub prawo do korzystania z informacji geologicznej zawarł umowę, na podstawie której upoważnił inny podmiot do korzystania z informacji geologicznej.

Prawo do informacji geologicznej oraz prawo do korzystania z informacji geologicznej to dwie różne instytucje prawne uregulowane w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), zwanej dalej P.g.g. Obie dotyczą praw na dobrach niematerialnych, jaką jest informacja geologiczna.

Prawo do informacji geologicznej jest zbliżone do prawa własności, które dotyczy jednak rzeczy materialnych (np. nieruchomości, książki, dokumentacji geologicznej).

Natomiast prawo do korzystania z informacji geologicznej stanowi prawo, które obciąża prawo do informacji geologicznej, przysługujące podmiotowi, który sfinansował jej powstanie. Instytucja ta została wprowadzona do systemu prawnego z dniem 1 stycznia 2002 r. Jest to wręcz przełomowa data, ponieważ do 31 grudnia 2001 r. obowiązywała zasada, że prawo do informacji geologicznej przysługuje temu, kto sfinansował jej powstanie. Począwszy od 1 stycznia 2002 r., finansujący zachowuje prawo do korzystania z informacji , jednak prawa do informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa.

W związku z powyższym należy wskazać, że rozporządzać prawem do korzystania z informacji geologicznej może: Skarb Państwa, reprezentowany przez ministra właściwego do spraw środowiska lub marszałka województwa oraz podmiot, który sfinansował powstanie informacji geologicznej.

Rozporządzenie prawem do korzystania z informacji geologicznej może mieć charakter czasowy lub też definitywny (trwały). Zgodnie bowiem z art. 99 ust. 6 P.g.g. temu, komu przysługują prawa określone w ust. 2-4, może rozporządzać tymi prawami w granicach w nich określonych.

W myśl art. 99 ust. 2 P.g.g. prawo do korzystania z informacji geologicznej przysługuje temu, kto, uzyskał informację geologiczną, ponosząc koszt prac prowadzonych w wyniku decyzji wydanych na podstawie ustawy lub zgłoszenia zamiaru prowadzenia robót. Szczególne uprawnienie nadano temu podmiotowi w art. 99 ust. 3, zwane prawem do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej, które przysługuje w okresie 3 lat od dnia doręczenia decyzji zatwierdzającej dokumentację geologiczną lub od dnia przekazania dokumentacji, wyłączność dotyczy ubiegania się o wykonywanie działalności koncesyjnej regulowanej w P.g.g. lub działalności, na którą wymagane jest pozwolenie wodnoprawne. W przypadku gdy przed upływem terminu wyłączności podmiot ten uzyska decyzję stanowiącą podstawę wykonywania działalności koncesyjnej regulowanej P.g.g. zachowuje wyłączne prawo do korzystania z informacji geologicznej przez czas określony w takiej decyzji oraz dodatkowo przez 2 lata od dnia utraty jej mocy.

W tym miejscu należy podkreślić, że w okresie, w którym podmiotowi finansującemu powstanie informacji geologicznej lub jego następcy prawnemu przysługuje prawo do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej, Skarb Państwa nie może rozporządzać tym prawem na rzecz innych podmiotów, w celach tożsamych z działalnością prowadzącą przez ten podmiot, tj. możliwe jest tylko rozporządzanie w celach naukowych lub szkoleniowych (sporządzenie pracy magisterskiej).

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy podmiot, który sfinansował powstanie informacji geologicznej w okresie 1994-2011 r. ma prawo do korzystania z niej po zakończeniu okresu wyłączności?

Pierwotnie zgodnie z ustawą z 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze, prawo do informacji geologicznej przysługiwało podmiotowi, który poniósł koszt jej wytworzenia. Zasada ta jednak została zmieniona od 1 stycznia 2002 r., od kiedy prawo do informacji geologicznej, niezależnie od tego, przez kogo zostało sfinansowane, przysługuje Skarbowi Państwa.

Jednocześnie podmiotowi, który poniósł koszt jej wytworzenia, przyznano szczególne uprawnienie, przysługiwało mu bowiem prawo do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej w okresie 5 lat od daty utraty mocy decyzji, na podstawie której wykonano prace będące źródłem informacji geologicznej lub będącej podstawą wykonywania innej działalności regulowanej ustawą. W przepisie tym użyto spójnika „lub”, co oznaczało w praktyce, że przedsiębiorca miał bezpieczne 5 lat od daty wygaśnięcia koncesji na rozpoznawanie na uzyskanie koncesji na wydobywanie. Celowo termin pięcioletni poprzedziłam słowem bezpieczne, ponieważ od samego początku funkcjonowania art. 47 ust. 3 ustawy P.g.g. z 1994 r. budził uzasadnione wątpliwości. Przede wszystkim pojawiało się pytanie: co w sytuacji, kiedy przedsiębiorca nie uzyskał w ww. terminie koncesji na wydobywanie, tj. czy wygasa wówczas wyłączność czy też prawo do korzystania z informacji geologicznej. Literalna wykładnia przepisu oznaczałaby, że podmiot finansujący traci definitywnie prawo do korzystania z informacji geologicznej, a chcąc ubiegać się o uzyskanie koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża, musiałby zawrzeć umowę ze Skarbem Państwa oraz ponownie zapłacić za korzystanie z informacji geologicznej. Wielokrotnie można było się spotkać właśnie z taką wykładnią tego przepisu, łatwo też znaleźć argumenty prawne za taką interpretacją. Była ona jednak sprzeczna z ratio legis tego przepisu prawa, który miał stanowić swego rodzaju rekompensatę dla przedsiębiorcy za to, że prawo do informacji geologicznej będzie przysługiwało Skarbowi Państwa. Nigdy nie było zamiarem ustawodawcy odebranie przedsiębiorcom prawa do korzystania z informacji geologicznej, której powstanie sfinansowali, zaś wprowadzenie ograniczenia terminu wyłączności miało być instrumentem motywacyjnym do sprawnego przejścia od etapu rozpoznania do etapu wydobywania. Okazało się jednak, że okoliczności niezależne od przedsiębiorców (przedłużające się postępowania środowiskowe lub dotyczące zmiany aktów planistycznych gminy), uniemożliwiały uzyskanie koncesji w pięcioletnim terminie. Dlatego w Ministerstwie Środowiska ugruntowana została wykładnia, że po upływie okresu prawa do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej, wygasa wyłączność, a nie prawa do korzystanie z informacji geologicznej. Potwierdzeniem takiej woli ustawodawcy, jest obecna redakcja art. 99 P.g.g., w którym w ust. 2 uregulowano prawo do bezterminowego nieodpłatnego korzystania z informacji geologicznej, zaś w ust. 3 – terminowe prawo do wyłącznego korzystania z niej, z zastrzeżeniem możliwości wydłużenia terminu na okres posiadania koncesji na wydobywanie kopaliny ze złóż oraz dodatkowo 2 lat (art. 99 ust. 4 P.g.g.).

Uzupełniająco należy wskazać, że z prawem do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej mamy do czynienia dopiero od 1 stycznia 2002 r., we wcześniejszym okresie podmiotowi finansującemu przysługiwało prawo do informacji geologicznej, nieograniczone w czasie.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jaki sposób ustalić, komu przysługuje prawo do informacji geologicznej?

Informacja geologiczna jest instytucją prawa cywilnego, dlatego przy ustaleniu podmiotu, któremu przysługuje prawo do informacji geologicznej konieczne jest uwzględnienie regulacji prawnych obowiązujących w dacie jej powstanie. Należy podkreślić, że art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., zgodnie z którym prawo do informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa ma zastosowanie wyłącznie do zdarzeń prawnych, jakie miały miejsce po wejściu w życie P.g.g. tj. od 1 stycznia 2012 r. W stosunku do informacji geologicznej powstałej wcześniej zastosowania ma art. 207 P.g.g., który wprowadza ważną cezurę czasową – 1 stycznia 2002 r., kiedy to została wprowadzona obowiązująca do dzisiaj zasada, że prawo do informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa, przed tą datę prawo to przysługiwało podmiotowi, który poniósł koszt jej wykonania na podstawie decyzji wydanych na podstawie poprzedniej ustawy. Pomimo że regulacja ta weszła w życie dopiero w 1994 r. powszechnie uznaje się, że dotyczy ona również informacji geologicznej powstałej wcześniej, z zastrzeżeniem że – do 1 lutego 1989 r. przedsiębiorstwa państwowe nie mogły nabywać żadnych praw dla siebie, gdyż obowiązywała zasada jednolitej władzy państwowej.

Potwierdza to wyrok NSA z dnia 25 lutego 2005 r. (Sygn. Akt GSK 1419/04, zgodnie z którym prawo do informacji geologicznej powstałej przed wejściem w życie art. 26c ust. 7 ustawy o prawie geologicznym z 1960 r. (tj. przed 27 kwietnia 1991 r.) należy do tego, który doprowadził do jej powstania (nabycie pierwotne), chyba że rozporządził już tym prawem.

Warto wskazać, że począwszy od 29 sierpnia 2018 r. Skarb Państwa może rozporządzać prawem do korzystania z informacji geologicznej, jeżeli podmiot, który ją nabył, został zlikwidowany bez rozstrzygnięcia o sukcesji prawa do informacji geologicznej lub nie jest możliwe ustalenie podmiotu, któremu przysługuje to prawo, co wynika z art. 207 ust. 3 P.g.g.).

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Komu przysługuje prawo do informacji geologicznej sfinansowanej przez przedsiębiorstwa państwowe oraz przez spółdzielnie działające w PRL?

Pojęcie informacja geologiczna w akcie normatywnym po raz pierwszy pojawiło się dopiero w 1991 r. w znowelizowanym wówczas art. 26c ustawy Prawo geologiczne z 1960 r. (na mocy ustawy z dnia 9 marca 1991 r. o zmianie ustawy o prawie geologicznym (Dz.U. Nr 31, poz. 129), zaś regulacje prawne dotyczące nabycia prawa do niej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. poz. 96, z późn. zm..) Tymczasem informacja geologiczna pochodzi z czasów znacznie wcześniejszych, w tym z okresu PRL, zatem w celu ustalenia komu i w jakim zakresie przysługuje prawo do korzystania z niej, musimy skorzystać z wykładni systemowej i historycznej przepisów prawa oraz orzecznictwa sądowego.

W okresie PRL organizatorem procesu badań geologicznych było państwo. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 1960 r. o prawie geologicznym prace geologiczne prowadziły powołane w tym celu przedsiębiorstwa i instytucje państwowe. W tym czasie obowiązywał art. 128 KC, zgodnie z którym własność narodowa przysługiwała niepodzielnie państwu, a przedsiębiorstwa państwowe tylko zarządzały mieniem państwowym. Przepis ten został uchylony dopiero z dniem 1 lutego 1989 r. i stanowi ważną cezurę czasową. Od tego momentu przedsiębiorstwa państwowe stały się pełnoprawnym podmiotem stosunków cywilnoprawnych i mogły nabywać prawo do informacji geologicznej, którą wytworzyły. Taką interpretację potwierdza uchwała Sądu Najwyższego uchwała 7 sędziów SN z 18 czerwca 1991 r. w sprawie III CZP 38/91, uznana za zasadę prawną, zgodnie z którą dopiero wejście w życie nowelizacji Kodeksu Cywilnego spowodowało, że przedsiębiorstwa państwowe uzyskały zdolność nabywania składników majątkowych na własność. Dlatego w przypadku informacji geologicznej powstałej w okresie od 1 lutego 1989 r. do 31 grudnia 2001 r. przedsiębiorstwa państwowe mogły nabyć prawo do informacji geologicznej. Dlatego następca prawny przedsiębiorstwa państwowego może posługiwać się nią legalnie, bez konieczności zawarcia umowy ze Skarbem Państwa. Niejednokrotnie mamy do czynienia z sytuacją, kiedy informacja geologiczna powstawała w okresie, kiedy nastąpiła powyższa zmiana. Wówczas – przedsiębiorca ma prawo do tej części informacji geologicznej, która powstała po 31 stycznia 1989 r., natomiast do pozostałej części prawo to przysługuje Skarbowi Państwa i na tę część przedsiębiorca zawiera umowę, aby legalnie korzystać z prawa do korzystania z informacji geologicznej w działalności górniczej.

Ww. rozważania prawne dot. przedsiębiorstw państwowych nie znajdą zastosowania do spółdzielni, ponieważ system socjalistyczny dopuszczał własność spółdzielczą jako alternatywny do państwowego rodzaj własności. Dlatego spółdzielnie od samego początku mogły nabywać prawo do informacji geologicznej.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy istnieje możliwość rozporządzenia przez Skarb Państwa prawem do informacji geologicznej w celach badawczych w okresie obowiązywania koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża (okres wyłączności)?

Na wstępie warto zwrócić uwagę, że w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., uregulowane zostały dwie instytucje prawne:

• prawo do informacji geologicznej (art. 99 ust. 1 P.g.g.), które ma charakter zbliżony do prawa własności, jednak dotyczy praw na dobrach materialnych, prawa to przysługuje Skarbowi Państwa, który nie może zostać przeniesione na rzecz innego podmiotu,
• prawo do korzystania z informacji geologicznej (art. 99 ust. 2 P.g.g. oraz art. 100 ust. 2 P.g.g.), które to prawo ma charakter zbliżony do prawa obligacyjnego, umożliwiającego korzystanie z praw przysługujących innemu podmiotowi.

Skarb Państwa rozporządza prawem do z informacji geologicznej poprzez zawarcie umowy o korzystanie z informacji geologicznej za wynagrodzeniem.

Prawo do rozporządzania przez Skarb Państwa informacją geologiczną jest ograniczone prawami, jakie przysługują innym podmiotom, w szczególności prawem do wyłącznego korzystania z informacji geologicznej. Obecnie ta instytucja została uregulowana w art. 99 ust. 3 P.g.g., zgodnie z którym podmiotowi, który ponosząc koszt prac prowadzonych w wyniku decyzji lub prowadzonych na podstawie zgłoszenia uzyskał informację geologiczną, przysługuje wyłączne prawo do korzystania z informacji geologicznej w celu ubiegania się o wykonywanie działalności, na którą wymagana jest koncesja lub pozwolenie wodnoprawne (art. 100 ust. 2 P.g.g.). Oznacza to, że obecnie wyłączność została ograniczona do celów, na jakie wymagane jest uzyskanie koncesji lub pozwolenia wodnoprawnego (komercyjnych), co oznacza, że Skarb Państwa ma prawo do rozporządzania prawem do korzystania z informacji geologicznej w celach, które nie naruszają uprawnień podmiotu finansującego, w szczególności w celach badawczych.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy przeniesienie koncesji powoduje automatycznie przeniesienie prawa do korzystania z informacji geologicznej?

Przeniesienie koncesji na inny podmiot nie powoduje przeniesienia prawa do korzystania z informacji geologicznej na inny podmiot. Przeniesienie koncesji następuje na podstawie decyzji organu administracji geologicznej, natomiast rozporządzenie prawem do informacji geologicznej wymaga zawarcia umowy.

W tym miejscu należy podkreślić, że prawo do informacji geologicznej, które przysługuje Skarbowi Państwa ma charakter nieprzenaszalny, tj. Skarb Państwa nie może go przenieść na inny podmiot, a jedynie obciążyć prawem do korzystania przez inny podmiot przez czas oznaczony. W umowach zawieranych pomiędzy ministrem działającym w imieniu Skarbu Państwa oraz korzystającym z informacji geologicznej, znajduje się zakaz rozporządzania tym prawem przez korzystającego. Natomiast praktykowane jest zawieranie umów trójstronnych z udziałem Skarbu Państwa oraz aktualnego i nowego korzystającego, pod warunkiem przeniesienia koncesji. W tym jednak przypadku mamy do czynienia z przeniesieniem prawa do korzystania z informacji geologicznej na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej pod warunkiem, nie zaś z przeniesieniem tego prawa na podstawie decyzji administracyjnej lub z mocy prawa.

Prawo do informacji geologicznej stanowi specyficzną instytucję prawną, ponieważ jego nabycie pierwotne nie wynika z decyzji administracyjnej lub czynności prawnej, lecz zdarzenia, jakim jest finansowanie prac geologicznych, oczywiście warunkiem nabycia tego prawa jest wykonywanie prac/ robót geologicznych na podstawie decyzji oraz w zgodzie z innymi wymogami prawa. Nie zmienia to jednak faktu, że historyczne uwarunkowania, w szczególności wynikające z zasady jednolitej władzy państwowej (dawny art. 128 K.c.) oraz nabyciem przez Skarb Państwa prawa do całości informacji geologicznej powstałej przed 1 lutym 1989 r. powodują, że utrzymany został wymóg, aby oprócz decyzji dotyczącej zatwierdzenia dokumentacji geologicznej, przedkładany był do organu również dowód posiadania prawa do korzystania z informacji geologicznej.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy sprzedaż nieruchomości, na terenie której udokumentowane jest złoże kopaliny objętej prawem własności gruntowej powoduje przeniesienia prawa do korzystania z informacji geologicznej, jeżeli złoże zostało udokumentowane przez podmiot, który sfinansował powstanie informacji geologicznej?

Nie można wykluczyć sytuacji, że podmiot zainteresowany wydobyciem kopaliny objętej prawem własności nieruchomości gruntowych będzie zainteresowany kompleksowym nabyciem: nieruchomości oraz prawa do korzystania z informacji geologicznej złoża znajdującego się w obrębie przedmiotowej nieruchomości, jest to możliwe na podstawie jednej umowy, jednak taki cel powinien być każdorazowo w umowie wyraźnie wskazany, w innym przypadku sprzedaż nieruchomości nie spowoduje przeniesienia prawa do korzystania z informacji geologicznej, gdyż nie jest ona ani częścią składową nieruchomości, ani przynależnością nieruchomości. Prawo do korzystania z informacji geologicznej stanowi prawo na dobrach niematerialnych, tj. wiedzę o budowie złoża kopaliny, jego położeniu, pozyskaną w trakcie prowadzonych prac geologicznych, do której prawo nabywa podmiot, który sfinansował te pracę na podstawie decyzji (koncesji lub decyzji zatwierdzającej projekt robót geologicznych), co wynika z art. 99 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g.

Należy podkreślić, że nie zawsze roboty geologiczne są wykonywane przez właściciela nieruchomości, prace mogą być wykonywane przez dzierżawcę lub użytkownika, oznacza to, że prawo do korzystania z informacji geologicznej nie jest prawem związanym z własnością, lecz prawem przysługującym wykonawcy, finansującemu roboty geologiczne. Dlatego w takim przypadku nie znajdzie zastosowania art. 52 K.c., zgodnie z którym czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności. Należy podkreślić, że zgodnie z art. 51 K.c. przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi, przy czym nie może być przynależnością rzecz nienależąca do właściciela rzeczy głównej. Jak wyżej wskazano prawo do korzystanie z informacji geologicznej nie jest rzeczą, lecz prawem na dobrach niematerialnych oraz nie zawsze prawo to przysługuje właścicielowi nieruchomości.

Uzupełniająco należy wskazać, że prawo do korzystania z informacji geologicznej nie jest również częścią składową nieruchomości, gdyż zgodnie z art. 47 § 1 K.c.. część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Tymczasem zasadą jest, że prawo do korzystania z informacji geologicznej stanowi przedmiotem odrębnej umowy.

Reasumując, sprzedaż nieruchomości gruntowej, w obrębie której położone jest udokumentowane złoże kopaliny objęte prawem własności nieruchomości gruntowej, nie powoduje przeniesienia na nabywcę nieruchomości prawa do korzystania z informacji geologicznej.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jaki sposób podmiot, który sam sfinansował powstanie informacji geologicznej zawartej w dokumentacji geologicznej może wykazać że posiada do niej prawo?

Zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., do wniosku o udzielenie koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża dołącza się:

• dowody istnienia prawa do korzystania z informacji geologicznej, jakie w zakresie niezbędnym do prowadzenia zamierzonej działalności przysługuje wnioskodawcy,
• kopię decyzji zatwierdzającej dokumentację geologiczną.

Wykładnia językowa ww. przepisu, w tym użycie przez ustawodawcę koniunkcji („oraz”) prowadzi do wniosku, że oba te dokumenty powinny znajdować się jako załączniki do wniosku o udzielenie koncesji na wydobywanie kopaliny ze złoża, co w niektórych przypadkach mogłoby wydawać się nadmiernym formalizmem, zwłaszcza jeżeli wnioskodawca jest jednocześnie adresatem decyzji w sprawie zatwierdzenia dokumentacji geologicznej oraz finansującym. Jednocześnie art. 75 K.p.a. pozwala na dopuszczenie każdego dowodu, który nie jest zakazany, a może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, w szczególności może to być oświadczenie złożone przez wnioskodawcę pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, że sfinansował powstanie dokumentacji geologicznej. Takim dowodem może być również umowa o dzieło, którego przedmiotem jest sporządzenie dokumentacji geologicznej lub faktura/ rachunek za wykonanie robót geologicznych itp. Natomiast najczęściej dowód posiadania prawa do informacji geologicznej stanowi umowa lub ww. oświadczenie.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jaki sposób prowadzić archiwa geologiczne?

Konieczność prowadzenia archiwów geologicznych wynika wprost z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2019 r. poz. 868 z późn. zm.), dalej P.g.g. Na podstawie art. 98 ust. 1 organy administracji geologicznej oraz państwowa służba geologiczna gromadzą, ewidencjonują, archiwizują, chronią i udostępniają informację geologiczną.

Zakres i forma gromadzonej w archiwach geologicznych informacji geologicznej oraz sposób jej ewidencjonowania, organizację archiwów geologicznych, zakres ochrony informacji geologicznej, a także tryb i warunki udostępniania informacji geologicznej określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2017 r. w sprawie gromadzenia i udostępniania informacji geologicznej (Dz. U. poz. 2075).

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia starostowie i marszałkowie województw gromadzą w archiwach geologicznych informację geologiczną zawartą w:

• dokumentacjach geologicznych,
• innych dokumentach,
• zestawieniach danych geologicznych uporządkowanych w określonej strukturze, zwanych dalej „zbiorami danych geologicznych” uzyskanych w związku z wykonywaniem ich zadań.

Informację geologiczną zawartą w dokumentach geologicznych gromadzi się w postaci dokumentów papierowych lub elektronicznych, natomiast zawartą w zbiorach danych geologicznych gromadzi się w postaci zbiorów danych zawartych w dokumentach papierowych, w cyfrowych kopiach dokumentów papierowych zapisanych na informatycznych nośnikach danych oraz w postaci zbiorów danych cyfrowych zawartych w cyfrowych bazach danych lub zapisanych na informatycznych nośnikach danych.

W dalszej części rozporządzenia określono sposób ewidencjonowania materiałów geologicznych: Ewidencję geologicznych materiałów archiwalnych prowadzi się chronologicznie w odniesieniu do daty rejestracji danego materiału w zasobie w postaci papierowej lub elektronicznej. Zgodnie z przywołanym rozporządzeniem ewidencja geologicznych materiałów archiwalnych prowadzona przez starostów i marszałków województw uwzględnia podział na: dokumentacje geologiczne, inne dokumenty i zbiory danych geologicznych. Zawiera ona dane niezbędne do prawidłowej identyfikacji przechowywanych materiałów, w tym datę wpływu do archiwum geologicznego, tytuł geologicznego materiału archiwalnego, autora geologicznego materiału archiwalnego, oznaczenie koncesji lub decyzji, umowy lub innego źródła, na podstawie których geologiczny materiał archiwalny został uzyskany, oznaczenie podmiotu, który sfinansował jego powstanie, numer archiwalny, rok wykonania oraz formę i liczbę nośników informacji.

Podmioty prowadzące archiwa geologiczne są zobowiązane chronić geologiczne materiały archiwalne przed zniszczeniem, uszkodzeniem, utratą oraz udostępnieniem osobom nieuprawnionym.

Przywołane rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gromadzenia i udostępniania informacji geologicznej szczegółowo określa zasady i sposób udostępniania przechowywanej informacji geologicznej.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

W jakim formacie powinna być sporządzana wersja elektroniczna dokumentacji geologicznej składanej do organu administracji geologicznej w celu jej zatwierdzenia?

Zgodnie z art. 93 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 868, z późn. zm.), dalej jako P.g.g., dokumentacja geologiczna powinna być przedłożona w postaci papierowej oraz w postaci elektronicznej, co więcej treść w niej zawarta powinna być tożsama, co niestety nie zawsze ma miejsce, zwłaszcza w sytuacji, kiedy dochodzi do poprawy dokumentacji geologicznej. P.g.g. nie reguluje wprost wymogów dotyczących postaci elektronicznej dokumentacji geologicznej innej, to samo dotyczy również wymogów dotyczących papierowej postaci dokumentacji geologicznej. Co należy uznać za przeoczenie w sytuacji, gdy analogiczne regulacje wyznaczające standardy dokumentacji wprowadzono w stosunku do dokumentacji wynikowych wyrobiska lub otworu wiertniczego – pochodzące z bieżącego dokumentowania wyników robót geologicznych, tj. w § 13 ust. 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 czerwca 2015 r. w sprawie przekazywania informacji z bieżącego dokumentowania przebiegu prac geologicznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 903). Zgodnie z przywołanym przepisem, postać elektroniczna jest zapisaną na informatycznym nośniku danych kopią dokumentu w postaci papierowej, co w praktyce oznacza skan wersji papierowej.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Komu przysługuje prawo do informacji geologicznej zleconej przez urząd gmin?

Udzielenie odpowiedzi na pytanie, komu przysługuje prawo do informacji geologicznej, powstałej na zlecenie urzędu gminy, w dużej mierze uzależnione jest od regulacji prawnych obowiązujących w dacie powstania informacji geologicznej (podstawowa zasada prawa cywilnego – oceny zdarzeń prawnych dokonujemy na podstawie przepisów prawa obowiązujących w dacie ich zaistnienia). W archiwach geologicznych znajdują się m.in. dokumentacje geologiczne powstałe w okresie międzywojennym oraz w PRL. Przed II wojną światową gminy posiadały osobowość prawną, dlatego mogły również być podmiotem praw i obowiązków. Zmieniło się to na podstawie art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, z dniem jej wejścia w życie, tj. z dniem 13 kwietnia 1950 r. zostały zniesione związki samorządu terytorialnego, a ich mienie stało się mieniem Skarbu Państwa. Zatem jeżeli gmina nabyła prawo do informacji geologicznej przed 13 kwietnia 1950 r., uległo one nacjonalizacji na podstawie przywołanej ustawy. Dlatego aż do czasu przywrócenia samorządu terytorialnego oraz przyznania gminom osobowości prawnej, co nastąpiło na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (weszła w życie 25 maja 1990 r.), gminy nie mogły nabywać we własnym imieniu oraz na własną rzecz żadnych praw o charakterze cywilnym.

Po ponownym przyznaniu gminom osobowości prawnej – z dniem 27 maja 1990 r. – gminy nabyły możliwość bycia podmiotem praw, w tym mogły nabyć prawo do informacji geologicznej.

Zgodnie z art. 207 ust. 1 P.g.g. do prawa do informacji geologicznej uzyskanego przed dniem 1 stycznia 2002 r. stosuje się art. 47 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. poz. 96, z późn. zm.), co oznacza w praktyce, że prawo do informacji geologicznej nabył podmiot, który sfinansował powstanie informacji geologicznej. To gmina posiada osobowość prawną, majątek oraz jest reprezentowana przez organy, w tym wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Urząd gminy stanowi jedynie jednostkę organizacyjną obsługującą organy gminy.

Natomiast – w przypadku zlecenia przez wójta oraz sfinansowania ze środków gminy powstania informacji geologicznej począwszy od 1 stycznia 2002 r. prawo do informacji geologicznej przysługuje Skarbowi Państwa, natomiast podmiot finansujący ma prawo do korzystania z informacji geologicznej, a przez określony czas – prawo to ma charakter wyłączny.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy w dodatku rozliczeniowym do dokumentacji geologicznej złoża (objętym zadaniami starosty) sporządzanej na etapie wygaszenia koncesji na wydobywanie kopalin jest wymagane sporządzenie karty informacyjnej złoża, skoro przepis rozporządzenia (§ 8) w sprawie dokumentacji geologicznej złoża wskazuje jednoznacznie, że kartę taką sporządza dla złoża które będzie przedmiotem koncesji, cyt. „ Dokumentacja geologiczna złoża kopaliny, która może stanowić podstawę do ubiegania się o koncesję na wydobywanie kopalin ze złóż zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 22 ust. 2 ustawy składa się z ……..:1) części tekstowej zawierającej:…..a) kartę tytułową dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, której wzór określa załącznik nr 1 do rozporządzenia. W przypadku rozliczenia zasobów złoża (wygaszenie koncesji) zasoby złoża możliwe do wydobycia zostały wyeksploatowane i nie będzie stanowił podstawy o ubieganie się o koncesję. Nadmieniam, że w dodatku takim z reguły wnosi się o wykreślenie tego złoża z rejestru złóż prowadzonego przez PIG?

 Wspomniany § 8 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów (Dz. U. 2015, poz. 987) dotyczy wyłącznie dokumentacji geologicznych, które mogą stać się podstawą do ubiegania się o koncesję. W przypadku zakończenia eksploatacji złoża dokonuje się rozliczenia jego zasobów (§ 7 ust. 2.), co następuje w drodze sporządzenia i zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej. Wzór kart informacyjnej dla dokumentacji innych, niż określonych w § 8, określa § 4 ust. 2 pkt 1 lit. d-e. Rozliczenie zasobów następuje w drodze dodatku do dokumentacji geologicznej, do zatwierdzania którego stosuje się art. 93 ust. 1-3 pr.g.g. (art. 93 ust. 4 pr.g.g.). Brak więc podstaw do pominięcia wspomnianej karty. Z objaśnień do jej wzoru wynika zresztą, że nie zawsze wszystkie rubryki karty muszą zostać wypełnione.

Odpowiedzi udzielił: prof. dr hab. Aleksander Lipiński; grudzień, 2021 r.

Ile egzemplarzy oryginalnych map obszaru i terenu górniczego przekazanych przez wnioskodawcę razem z wnioskiem o koncesję, należy przesłać do ROG?

Mapy obszaru i terenu górniczego przesyłane do ROG, przekazywane są wg. rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 października 2014 r. w sprawie rejestru obszarów górniczych i zamkniętych podziemnych składowisk dwutlenku węgla (Dz.U. 2014 poz. 1469) do:

• przedsiębiorcy – 1 egz.
  
  
• właściwego miejscowo organu koncesyjnego (jest to organ wydający decyzję do której mapa jest załącznikiem ) – 1 egz.
  
  
• organu nadzoru górniczego – 1 egz.
  
  
• gminy (wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) – 1 egz.
  
  

 Jeden egzemplarz mapy pozostaje w archiwum rejestru.

Zatem podstawowy komplet map to 5 egzemplarzy. Jeżeli obszar górniczy zlokalizowany jest w kilku gminach lub koncesja została udzielona większej liczbie użytkowników należy przesłać do ROG odpowiednio więcej egzemplarzy map.

  Odpowiedzi udzieliła: mgr Elwira Drążek; wrzesień, 2021 r.

Jak prawidłowo rozliczyć złoże po zakończonej eksploatacji?

Jednym z obowiązków przedsiębiorcy wynikającym z zakończenia działalności górniczej jest rozliczenie złoża po zakończeniu eksploatacji. Zgodnie z art. 93 ust. 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U z 2019 r. poz. 868 z późn. zm.) zmiany dokumentacji geologicznej, o której mowa w art. 88 ust. 2 pkt 1-3 P.g.g., w tym dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, dokonuje się przez sporządzenie dodatku. Do postępowania w sprawie zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej złoża stosuje się art. 93 ust. 1-3 P.g.g., tj. dodatek przedkłada się właściwemu organowi administracji geologicznej w 4 egzemplarzach w postaci papierowej oraz w postaci elektronicznej na 4 informatycznych nośnikach danych. Dodatek podlega zatwierdzeniu, w drodze decyzji, przez właściwy organ administracji geologicznej, z zastrzeżeniem że w przypadku, jeśli nie odpowiada on wymogom prawa lub powstał w wyniku działań niezgodnych z prawem, organ wyda decyzję odmawiającą jego zatwierdzenia.

Na podstawie § 7 ust. 2 rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, z wyłączeniem złoża węglowodorów z dnia 1 lipca 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 987), dalej jako rozporządzenie MŚ, w przypadku zaniechania lub zakończenia eksploatacji złoża kopaliny dokonuje się rozliczenia zasobów złoża kopaliny w dodatku do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny. Zgodnie z rozporządzeniem MŚ, w dodatku do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny zamieszcza się materiały, które dokumentują powstałe zmiany w części tekstowej, tabelarycznej i graficznej, rozliczenie zasobów złoża kopaliny oraz wyjaśnienie stwierdzonych różnic w wielkości dokumentowanych zasobów. W dodatku do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny sporządzonym w celu dokonania rozliczenia zasobów pozostałych w złożu, należy stosować kryteria bilansowości lub graniczne wartości parametrów definiujących złoże i jego granice, służące do obliczenia zasobów, przyjmowane w ostatniej dokumentacji geologicznej złoża kopaliny zatwierdzonej lub przyjętej bez zastrzeżeń lub w dodatku do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny. Dodatkowo zapisy § 4 ust. 3 rozporządzenia MŚ wskazują, że w odniesieniu do dodatku do dokumentacji geologicznej złoża kopaliny, rozliczającego zasoby złoża, w przypadku zaniechania lub zakończenia eksploatacji złoża, nie mają zastosowania przepisy zobowiązujących do wykazania się dowodem istnienia prawa do korzystania z informacji geologicznej, na której podstawie sporządzono dokumentację geologiczną złoża kopaliny. Należy stwierdzić, że w pozostałym zakresie należy spełnić wymagania formalne dotyczące dokumentacji geologicznej złoża, dotyczące m.in. odpowiedniej budowy dokumentacji (część tekstowa, część graficzna, w tym wskazane w niej elementy obowiązkowe).

W dodatku rozliczającym złoże należy uwzględnić ubytki zasobów wynikające z dokonywanych obmiarów geodezyjnych złoża oraz sporządzanych corocznie operatów ewidencyjnych zasobów złoża, które zgodnie z art. 101 ust. 7 P.g.g. dołącza się do posiadanego egzemplarza dokumentacji geologicznej złoża, ponieważ – oprócz tego, że rejestrują zmiany zasobów w złożu, dostarczają cennej informacji o budowie złoża, pozyskaną w trakcie jego eksploatacji.

W przypadku zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej złoża rozliczające zasoby złoża, jest on przekazywany do państwowej służby geologicznej w celu uwzględnienia zmian w krajowym bilansie zasobów złóż.

Odpowiedzi udzieliła: mgr Magdalena Piątkowska; grudzień, 2019 r.

Czy mapa geośrodowiskowa (MGśP) jest aktualizowana?

Tak – od połowy 2020 r. kontynuacja zadania MGśP – MGśP (III) polega na utrzymaniu bieżącej aktualności danych geośrodowiskowych i generowaniu map na ich podstawie dla kierowanych do NAG zamówień. Mapy arkuszowe wykonane w edycji 2012-2019 MGśP (II) traktowane są jako mapy poglądowe i podstawowe. W obecnie składanych zamówieniach można zaznaczać, ze wnioskuje się o mapę geośrodowiskową dla zadanego obszaru np: arkusz/sze, gmina, powiat, województwo wygenerowana na podstawie aktualnych danych edycji MGśP (III).

 Odpowiedzi udzieliła: dr Olimpia Kozłowska; wrzesień, 2021 r.