Jan Czarnocki

jan czarnocki 1Jan Czarnocki syn Jarosława i Jadwigi urodził się 24 maja 1889 roku w Kielcach. Jako uczeń szkoły średniej odbywał liczne wycieczki, czynił obserwacje w terenie i gromadził zbiory geologiczne.

Studia geologiczne odbył na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie i na UJ w Krakowie. W 1905 brał udział w strajku szkolnym.

Geologia Gór Świętokrzyskich jako jeden z najciekawszych rejonów geologicznych Polski był dla J. Czarnockiego umiłowanym i głównym tematem prac na całe życie.

J. Czarnocki prowadził badania na całym profilu stratygraficznym, przedstawił jego nowy podział, poszerzał zainteresowania również na obrzeżenie Gór Świętokrzyskich i zapadlisko przedkarpackie. Poświęcał dużo uwagi zagadnieniom geologii surowcowej. Dla potrzeb zbadania głębszego podłoża paleozoicznego Gór Świętokrzyskich był pionierem praktycznego zastosowania i rozszerzenia badań geofizycznych w związku z zagadnieniami poszukiwania karbonu produktywnego, soli cechsztyńskich i ropy naftowej.

W 1916 w wyniku wielu poszukiwań odkrył w Górach Świętokrzyskich utwory karbonu.

W 1919 został mianowany asystentem przy Katedrze Geologii na UW oraz przeszedł do pracy w PIG z całą Pracownią Geologiczną Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.

W PIG początkowo pełnił funkcję geologa i kustosza Muzeum. Podstawowa praca na temat "Stratygrafia i tektonika Gór Świętokrzyskich" oraz "Mapa geologiczna środkowej części Gór Świętokrzyskich w skali 1 : 100 000" stały się głównym programem zorganizowanego przez J.Czarnockiego pierwszego Zjazdu PTG w Kielcach (1921).

W latach 1928/29 przewodniczy Warszawskiemu Oddziałowi PTG. 19 lipca 1938 zostaje mianowany wicedyrektorem PIG. Na 1 września 1939 r wyznaczony był termin XIX Zjazdu PTG w Kielcach, którego tematem i podstawową ilustracją miała być mapa geologiczna ark. Kielce 1: 100 000 wynik wieloletniej pracy J.Czarnockiego, wydana drukiem w 1938r. W dniu tym wybuchła II Wojna Światowa i planowany Zjazd PTG odbył się dopiero w 1947 r.

Podczas wojny w ruinach Instytutu giną niemal wszystkie zbiory J.Czarnockiego, prywatna biblioteka, notatki i opracowania. Po wyzwoleniu J.Czarnocki organizuje w Kielcach Instytut Badań Regionalnych i obejmuje tam stanowisko dyrektora. W 1947 r. zostaje mianowany dyrektorem PIG, a na XX Zjeździe PTG w Kielcach zostaje wybrany wiceprzewodniczącym PTG. Rok później pod kierunkiem J.Czarnockiego powstaje pierwszy, ogólnopaństwowy plan badań geologicznych w Polsce.

W ramach pierwszego Kongresu Nauki Polskiej w Sekcji Nauk o Ziemi zostaje przewodniczącym Podsekcji Geologii. W 1950 r. ukazuje się monografia pt. "Geologia regionu Łysogórskiego" autorstwa J. Czarnockiego. W następnym roku na XXIV Zjeździe PTG w Wałbrzychu zostaje wybrany honorowym członkiem PTG. W tym samym roku wydaje drukiem Przeglądową mapę geologiczną ark. Kielce 1: 300 000.

J. Czarnocki był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego i członkiem korespondentem PAN. Opublikował sto kilkadziesiąt prac, z których większość stanowiła opracowania poświęcone Górom Świętokrzyskim. Za swoje zasługi otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia "Za dorobek naukowy w Polsce Ludowej" oraz pośmiertnie odznaczono go Orderem Polonia Restituta II klasy.

J. Czarnockiego charakteryzowała wielkość umysłu, niezwykła znajomość zagadnień geologicznych i niepospolita intuicja rozwiązywania problemów. Ten wybitny geolog zmarł 16 grudnia 1951 r. i został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Opracował: Zbigniew Werner

Źródła:

  • Jan Czarnocki (1889-1951), Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Tom XXII, zeszyt 4, Kraków 1952;
  • Jan Czarnocki, Dyrektor Naczelny PIG, Geologiczny Biuletyn Informacyjny, 1952, zeszyt 2;
  • Jan Czarnocki, Czterdzieści lat Instytutu Geologicznego 1919-1959, cz. I, Warszawa, 1960;
  • J. Twarogowski - Jan Czarnocki - Poczet wielkich geologów, Warszawa, 1974;