Władysław Szajnocha

Władysław SzajnochaWśród geologów bardzo ważne miejsce zajmują ci, którzy przyczyniali się do kształcenia kadr. Takim właśnie człowiekiem był Władysław Szajnocha, urodzony 28.VI.1857 r. we Lwowie, syn znakomitego historyka, Karola, ukończył w 1876 r. gimnazjum we Lwowie. Studia wyższe odbywał na uniwersytecie i politechnice w Wiedniu, specjalizując się pod kierunkiem Edwarda Suessa i Melchiora Neumayra w geologii i paleontologii. Kierunek badań, podobnie jak w owym czasie w całej Europie, był paleontologiczno-stratygraficzny. Stąd pierwsze prace W. Szajnochy były pracami paleontologicznymi.

Stopień doktora filozofii uzyskał w 1880 r., a następnie pracował w Zakładzie Geologicznym w Wiedniu i odbył szereg podróży naukowych do Szwajcarii, Włoch, Rumunii i Niemiec oraz brał udział w zdjęciach geologicznych Galicji środkowej i zachodniej. W 1882 r. habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim; w styczniu 1885 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym. W 1886 r., objął Katedrę Geologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, utworzoną pod nazwą "Gabinet Geologiczny", kierował tą instytucją przez 42 lata. Organizując i rozszerzając powierzony mu Zakład, równocześnie rozwijał żywą działalność naukową. W jego twórczości zaznacza się teraz kierunek geologiczny, zapoczątkowany rozprawą "Studia geologiczne w Karpatach Galicji zachodniej" (1884), która była pierwszą pracą dotyczącą fliszu karpackiego. Ogłosił około 90 prac i artykułów z zakresu geologii, paleontologii, historii geologii i górnictwa. Liczne jego prace odnoszą się głównie do geologii Polski, chociaż jest autorem i prac o ogólniejszym charakterze jak: "Pochodzenie karpackiego oleju skalnego" (1899), "Powietrze jako czynnik geologiczny" (1900), "Jak wymierają organizmy" (1905) itd. Monumentalnym dziełem był "Atlas geologiczny Galicji" wydawany w ciągu kilkunastu lat przez Akademię Umiejętności z inicjatywy W. Szajnochy, który sam opracował największą ilość zdjęć geologicznych. Ta praca zbiorowa (104 mapy) stała się podstawą wszystkich późniejszych zdjęć geologicznych i prac w Karpatach.

Jego prace zyskały sobie wielkie uznanie w ówczesnym świecie naukowym. Przyjęto go więc w poczet członków Polskiej Akademii Umiejętności. Profesor Szajnocha wiele podróżował i chętnie pisał o swych wycieczkach i podróżach (Norwegia, Szwecja, Austria, Turkiestan, dokąd wyjeżdżał w sprawach naftowych). Osobny dział zainteresowań i prac W. Szajnochy - to Tatry. Wprawdzie nigdy geologicznie w Tatrach nie pracował, ale jako wielokrotny prezes Towarzystwa Tatrzańskiego przyczynił się bardzo do owocnej działalności Towarzystwa w rozszerzaniu wiedzy o Tatrach i na polu ochrony przyrody.

Prof. dr Władysław Szajnocha był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Geologicznego i jego pierwszym przewodniczącym. Z jego inicjatywy, zmierzającą do zrzeszenia geologów w niepodległej Polsce, w kierowanym przez niego wówczas Zakładzie Geologii UJ odbyło się 14 marca 1920 r. zebranie, na którym postanowiono utworzyć Towarzystwo. Przyczynia się do wydania 2 pierwszych tomów "Rocznika Polskiego Towarzystwa Geologicznego." W 1922 r. organizuje II Zjazd Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Cieszynie, zapoznając uczestników z terenem pracy ostatnich lat swojego życia, tj. ze Śląskiem Cieszyńskim. III tom "Rocznika" został poświęcony 40-leciu Gabinetu Geologicznego U.J. z którym prof. W. Szajnocha był ściśle związany, w nim znajduje się wykaz jego bogatego dorobku naukowego do 1926 r. W IV tomie "Rocznika" publikuje ostatnią pracę: "Dolina Brennicy pod Skoczowem na Śląsku Cieszyńskim" z ukochanej przez siebie Ziemi Cieszyńskiej, która też stała się miejscem wiecznego jego spoczynku. Zmarł w dniu 1 sierpnia 1928 r. w Jaworzu na Śląsku Cieszyńskim.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

  • Marian KsiążkiewiczWładysław Szajnocha. Rocznik PTG, tom XLI, Kraków, 1971;
  • Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga. Warszawa, Tom 16;