Józef Morozewicz

Józef Morozewicz Prof. dr Józef Morozewicz urodził się w 1865 r. w Rzędzianach nad Narwią, syn Augustyna i Weroniki z Puchalskich. Do szkoły średniej uczęszczał w Łomży w latach 1874 - 1884. W roku następnym rozpoczął studia na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Już w 1887 r. w wydawnictwie Uniwersytetu Warszawskiego ogłasza pierwszą prace naukową dotyczącą wyników składu chemicznego wody i mułu wulkanu błotnego z Emkale. Po przedstawieniu pracy dyplomowej „Opytie nad obrazowaniem minerałów w magmie” opracowanej w hucie na Targówku uzyskuje stopień kandydata a około 1895 r. stopień magistra.

Po ukończeniu studiów J. Morozewicz został najpierw laborantem pracowni mineralogicznej a później asystentem i kustoszem Gabinetu Mineralogicznego tejże uczelni pod kierownictwem prof. A. Lagorio.

Pierwsze prace badawcze, które rozpoczyna w 1888 r. dotyczą skał krystalicznych Wołynia. To studium skał Wołynia zostało nagrodzone przez Uniwersytet Warszawski medalem złotym i przez wiele lat stanowiło podstawowe dzieło o skałach tego terenu. W 1889 r. J. Morozewicz rozpoczyna prace badawcze na terenie Tatr, , wyniki prac na tych terenach w okresie 1889 - 1894 r. stanowiły obszerny materiał do przygotowywanej przez niego monografii petrograficznej trzonu krystalicznego Tatr. Główne jego zainteresowania szły w kierunku petrografii ale tektonika i geomorfologia stanowiły także przedmiot jego obszernych badań.

W 1895 r. J. Morozewicz został zaproszony przez T. Czernyszewa, ówczesnego wicedyrektora Komitetu Geologicznego w Petersburgu do wzięcia udziału w wyprawie na Nową Ziemię. W czasie tej wyprawy dał się poznać jako zdolny geolog, bystry obserwator, któremu można powierzyć odpowiedzialne funkcje.

Po powrocie z wyprawy otrzymał propozycję podjęcia wykładów z petrografii na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Kandydatura jego ze względów politycznych nie została jednak zatwierdzona, zaproponowano mu natomiast poważne stanowisko w Petersburgu. Tu na wniosek T. Czernyszewa powierzono J. Morozewiczowi w 1897 r. stanowisko geologa w Komitecie Geologicznym. Praca w Komitecie otwierała przed młodym geologiem drogę do wielkich prac badawczych na rozległych terenach Rosji. Józef Morozewicz brał czynny udział w wielu badaniach i wyprawach na Ural, Stepy Nogajskie i Wyspy Komandorskie. Wynikiem tych wypraw były liczne opublikowane prace poświęcone skałom i minerałom, wśród nich opisanie nowo odkrytych przez siebie minerałów i odmian skał (pr. bekelit, stelleryt, taramit, fluotaramit, kysztymit, mariupolit).

Po 7-letnim pobycie w Rosji i pracy w Komitecie Geologicznym J. Morozewicz został zaproszony w 1904 r. do objęcia katedry mineralogii i petrografii na Uniwersytecie Jagiellońskim w charakterze profesora zwyczajnego. Z całą energią i entuzjazmem przystąpił on do organizowania nowoczesnego Zakładu Mineralogii i Petrografii. W tym okresie kierował on nie tylko badaniami zespołowymi ale prowadził badania własne ,przygotował do druku szereg książek i podręczników z dziedziny nauk o Ziemi.

Pierwszą pozycję stanowią przekład polski „Mineralogii” K.F.Petersa (1894), później „Geografii fizycznej” A. Geikiego (1896), „Podręcznika mineralogii” G. Tschermaka, „Dzieje Ziemi” M.Neumayra. W 1937 r. Morozewicz wydaje uzupełniony polski przekład „Zasad nauki o skałach” H. Rosenbuscha i A. Osanna, klasycznego podręcznika uniwersyteckiego petrografii. Morozewicz ma wielką zasługę w stworzeniu piśmiennictwa popularnego a szczególnie zaradzeniu brakowi podręczników uniwersyteckich.

Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w 1919 r. powołany został Państwowy Instytut Geologiczny, organizacje i kierownictwo powierzono Józefowi Morozewiczowi.

Z wielką energią i zapałem przystąpił on do organizacji najpoważniejszego ośrodka nauk o Ziemi w służbie gospodarki całego kraju. Po wynajęciu lokalu w Pałacu Staszica, urządzeniu pracowni i zaangażowaniu geologów i personelu pomocniczego, w dniu 7 maja 1919 r . nastąpiło formalne otwarcie Instytutu przez ówczesnego ministra przemysłu i handlu dr K. Hącia. W przemówieniu wstępnym Morozewicz nawiązał do tradycji badań geologicznych Polski poczynając od Staszica. Nakreślił też zasadnicze zadania instytutu w całokształcie spraw naukowych i gospodarczych państwa, w sposób, który do dnia dzisiejszego nie utracił aktualności.

Działalność naukowa Państwowego Instytutu Geologicznego dzięki wytężonej pracy całego zespołu i niezmordowanej działalności dyrektora rozrastała się i wkraczała w orbitę nauki światowej. Geolodzy Instytutu prowadzili prace terenowe w lecie, w zimie przedstawiali wyniki prac polowych i kameralnych na posiedzeniach naukowych. Ukończone prace były publikowane w „Pracach” , „Sprawozdaniach” i w postaci map geologicznych. Rozchodziły się one w wymianie, a wzamian biblioteka instytutu dostawała wydawnictwa zagraniczne.

Józef Morozewicz zajmował stanowisko dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego do stycznia 1937 r.

Józef Morozewicz był doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1910) i Politechniki Warszawskiej (1930), członkiem zwyczajnym Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członkiem honorowym Rumuńskiej Akademii Nauk, odznaczony orderami krajowymi i zagranicznymi.

Zmarł dnia 12 czerwca 1941 r. w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Opracowała: Halina Urban