Bronisław Radziszewski

Bronisław Radziszewski Bronisław Leonard Radziszewski, pseudonim Ignacy Czyński, urodził się 6.XI.1838 r. w Warszawie, był synem Franciszka i Franciszki z domu Wejnert. Gimnazjum ukończył w Warszawie. W latach 1855 - 1861 studiował nauki przyrodnicze na uniwersytecie w Moskwie i otrzymał stopień kandydata nauk przyrodniczych. W roku 1862 powrócił do Warszawy, gdzie od października 1862 do czerwca 1863 uczył przyrody w III Gimnazjum.

Od roku 1862 należał do Organizacji Narodowej. Po wybuchu powstania styczniowego załatwiał sprawy związane z zakupem broni, pracował w łączności (powierzono mu przewożenie depesz) i zajmował się wyrobem prochu. Od lipca do połowy września 1863 r. pełnił funkcję pomocnika sekretarza stanu Rządu Narodowego (RN) Józefa Kajetana Janowskiego. W połowie września 1863 r. Radziszewski otrzymał nominację na komisarza rządowego w woj. augustowskim, a od października 1863 r. do 30.VIII.1864 r. był komisarzem pełnomocnym RN w tymże województwie (pod pseud. Ignacego Czyńskiego).

W latach 1864 -1867 studiował chemię u Augusta Kékulego w Gandawie, gdzie doktoryzował się w r. 1867. W latach 1867-1870 był asystentem chemii na uniwersytecie w Louvain, a w l. 1870-1872 zastępcą profesora chemii w Instytucie Technicznym w Krakowie i zarazem nauczycielem w Szkole Realnej. W czerwcu 1872 r. - mianowany został profesorem chemii ogólnej i farmaceutycznej Uniwersytetu Lwowskiego (którą jako pierwszy zaczął tam wykładać po polsku), kierownikiem Katedry i Studium Farmaceutycznego oraz dyrektorem Instytutu Chemicznego. W r. 1874 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. W latach 1879-1880 był dziekanem Wydziału Filozoficznego, a w latach 1882-1883 rektorem uczelni.

Autor ponad 200 cennych prac, uważany jest Radziszewski za jednego z klasyków chemii organicznej w Polsce. Działał w okresie wielkiego rozwoju tego działu chemii, drugorzędną dotąd katedrę we Lwowie przekształcił wkrótce w poważny ośrodek badawczy, w którym skupił wielu pracowników. Mimo trudności w wyposażeniu podległych mu laboratoriów, ówczesne stosunkowo proste badania miały dzięki jego inwencji często charakter pionierski. Własne badania Radziszewskiego dotyczyły budowy związków aromatycznych, świecenia ciał organicznych przy ich utlenianiu, analiz krajowych wód mineralnych, wreszcie ropy naftowej i jej powstawania.

Do jego wybitnych osiągnięć należy zaliczyć odkrycie szeregu pochodnych kwasu fenylooctowego, bromków aromatycznych, ustalenie pochodnych benzoiny wraz z metodami ich otrzymania. Opracował także metodę otrzymywania amidów z nitryli. Był także pionierem badań nad budową i syntezą glioksalin. Jednym z osiągnięć Radziszewskiego było udowodnienie faktu, że świecenie pewnych substancji organicznych jest spowodowane procesem ich utleniania. W 1887roku ogłosił teorię o powstawaniu ropy naftowej z substancji pochodzenia organicznego. Uczony zwrócił uwagę na wielką rolę bakterii w przeobrażaniu materii organicznej w ropę.

Działalności naukowej Radziszewskiego towarzyszyła organizacyjno-społeczna. W latach 1874 - 1903 był radnym m. Lwowa i zasłużonym przewodniczącym sekcji szkolnej i sekcji organizacyjnej Rady. Jako rektor zasiadał w Sejmie Krajowym. W roku 1874 założył wraz z Feliksem Kreutzem Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, którego był członkiem zarządu, a w latach 1877-1878 i w l. 1890-1891 przewodniczącym oraz w l. 1876-1913 współzałożycielem i redaktorem organu Towarzystwa "Kosmos"; w czasopiśmie tym opublikował 135 artykułów i doniesień. Był członkiem korespondentem Akademii Umiejętności od roku 1874 (czynnym członkiem od roku 1881), członkiem Akademii Nauk w Pradze, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, Galicyjskiego Towarzystwa Aptekarskiego, Towarzystwa Chemików Czeskich w Pradze. Wchodził w skład Krajowej Rady Górniczej, komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli szkół średnich. Jego wkład w życie Lwowa uhonorowała w roku 1904 Rada Miejska wielkim złotym medalem pamiątkowym, po raz pierwszy wybitym na jego część, oraz obywatelstwem honorowym miasta. Był też kawalerem Orderu Żelaznej Korony III kl. (1898) i radcą dworu (1909). Dnia 17.VI. 1910 r. z powodu osłabienia wzroku przeszedł na emeryturę, a jego odejście uczcił Uniwersytet uroczystym pożegnaniem, wmurowaniem tablicy pamiątkowej w sali wykładowej instytutu, odsłonięciem popiersia Radziszewskiego dłuta A. Popiela, w instytucie, wreszcie sesją naukową której pokłosie ukazało się w r. 1914 w osobnym tomie "Kosmosu" oraz w publikacji "Zbiór prac chemicznych i fizycznych, wydanych na cześć profesora Radziszewskiego" (Lw. 1910).

Zmarł 11.III. 1914 roku we Lwowie i pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

  • Stanisław M. Brzozowski, Franciszka Ramotowska - Polski Słownik Biograficzny. tom XXX Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, Wydawnictwo PAN, 1987;
  • Jerzy Twarogowski - Poczet wielkich geologów, Warszawa, 1974;