Norbert Alfons Kumelski

Norbert Alfons KumelskiBardzo istotną sprawą dla rozwoju geologii w Polsce było tworzenie nowych podręczników z tego zakresu. Posiadaliśmy wielu wybitnych naukowców z dziedzin pokrewnych, ale niewielu z nich miało dar popularyzatorski. Często zatem pracy tej poświęcali się ludzie, którzy nie mieli najwyższych stopni naukowych, ale w oparciu o swoją wiedzę i dorobek naukowy innych potrafili udostępnić trudny często materiał szerszemu ogółowi zainteresowanych.

Jednym z takich ludzi był Norbert Alfons Kumelski, urodzony 6.VI. 1802r. na Wołyniu, syn Antoniego; rodzina jego pochodziła z Kumelska leżącego w ziemi łomżyńskiej. W latach 1815-1821 uczęszczał do szkoły powiatowej w Międzyrzeczu Koreckim, w której zarazem w latach 1819-1821 uczył języka niemieckiego. Studia wyższe odbył na Wydziale Matematyczno-Fizycznym i Lekarskim Uniwersytetu Wileńskiego i ukończył je ze stopniem magistra. 24.XII. 1828r. mianowany został pomocnikiem L. Sobolewskiego, prefekta biblioteki uniwersyteckiej. Gdy w 1829r. powstał projekt utworzenia katedry technologii, Kumelski jako kandydat na profesora tego przedmiotu uzyskał stypendium i wysłany został za granicę w celu zwiedzenia fabryk i zakładów przemysłowych oraz zapoznania się z metodami stosowanymi w produkcji. Miał pogłębiać swą wiedzę w Anglii, Austrii i w Niemczech. Nadesłane przez niego sprawozdania świadczą o tym, że był na pewno w Niemczech i w Austrii. Do kraju powrócił Kumelski w roku 1833 już po likwidacji Uniwersytetu Wileńskiego.

Przez kilka lat mieszkał w Wilnie, lecz przed 1841r. przeniósł się do Warszawy i pracował w biurze Komisji Rządowej Sprawiedliwości jako sekretarz-tłumacz języka rosyjskiego oraz członek redakcji "Gazety Rządowej Królestwa Polskiego". Swoją działalność pisarską rozpoczął znacznie wcześniej. W latach 1822-1829 ukazało się w "Dzienniku Wileńskim" już około sześćdziesięciu jego artykułów. Często były one podpisywane kryptonimem N. A. K. lub K. Prawie połowa tych artykułów dotyczy zagadnień mineralogiczno-geologicznych. Większość z nich stanowią przekłady lub streszczenia prac publikacji niemieckich, rosyjskich i francuskich. Z dziedziny geologii napisał Kumelski również cztery podręczniki, które przedstawiały bardzo wysoki poziom. W latach 1825-1826 ukazał się dwutomowy podręcznik pod tytułem "Krótki wykład mineralogii podług zasad Wernera". Drugim dziełem był pierwszy polski podręcznik paleontologii "Rys systematyczny nauki o skamieniałościach, czyli petrefaktologii" z roku 1826. Trzecia praca to podręcznik petrografii, który zawiera wiadomości z geologii. Ukazał się w roku 1827 pod tytułem "Zasady geognozyi wedle nauki Wernera". I wreszcie w tym samym roku ukazał się przekład "Mineralogii popularnej" Brarda. Trzy pierwsze podręczniki odznaczały się przystępną formą wykładu oraz poprawnością stylistyczną i językową. Zasługą ich autora jest tworzenie polskich terminów naukowych na podstawie terminów obcych.

W latach późniejszych powstało jeszcze szereg innych podręczników z różnych dziedzin, ale do geologii Kumelski już nie wracał. Ponadto współpracował z redakcjami wielu czasopism, a także w roku 1839 opracował szereg artykułów dla "Encyklopedii Powszechnej" Glücksbergów.

Za zasługi na polu popularyzacji nauki przyjęto Kumelskiego w poczet członków Rosyjskiego Towarzystwa Badaczy Przyrody, Cesarskiego Towarzystwa Rolniczego w Moskwie i Ekonomicznego Towarzystwa w Petersburgu, a także konfraterni literackiej w Warszawie.

Ten wielki popularyzator nauki, w tym także geologii, zmarł w Warszawie, gdzie pochowano go na Cmentarzu Powązkowskim.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

  • Zdzisław Kosiek i Stanisław Czarniecki - Polski Słownik Biograficzny, tom XVI, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1971;
  • Jerzy Twarogowski - Poczet wielkich geologów, Warszawa, 1974;