Paweł Edmund Strzelecki

Paweł Edmund StrzeleckiPaweł Edmund Strzelecki urodził się 20 lipca 1797 roku w Poznańskiem. Na wschodzie kraju przez kilka lat zarządzał wielkimi majątkami księcia Franciszka Sapiehy zbierając kapitał na swe zamierzone podróże. F. Sapieha zmarł w 1829 r. i zapisał Strzeleckiemu testamentem wielki majątek, co pozwoliło mu na późniejsze wieloletnie podróże po całym świecie. W 1829 r. Strzelecki wyjechał do Petersburga, następnie do Francji, a w 1830 r. odbył podróż do Afryki. W 1831 r. przybył do Anglii, gdzie przez trzy lata zgłębiał nauki geologiczne, co stanowiło podstawę dla późniejszych samodzielnych obserwacji i badań. Stąd odbywał podróże po Europie, tj. do Włoch, Francji i Szwajcarii. Obok mineralogii i petrografii oraz hydrologii Strzelecki zajmował się zagadnieniami z zakresu antropologii, etnografii, botaniki i zoologii oraz agronomii. W 1834 r. opuszcza Anglię i udaje się do Ameryki Północnej gdzie przez półtora roku prowadzi badania geologiczne i mineralogiczne w górskich obszarach Appalachów oraz agrobiologiczne w stanach: Wirginia, Maryland, Nowy Jork, Illinois i Ohio. W Kanadzie kontynuuje badania geologiczne w prowincjach: Ontario i Quebec oraz w okolicach Wielkich Jezior Kanadyjskich gdzie odkrył złoże rud miedzi. Podróże po Ameryce Południowej objęły Brazylię, Argentynę i Chile gdzie zapoznał się z geologią złóż surowców mineralnych (złoto, diamenty, kamienie szlachetne). Odbył tu interesujący rejs rzekami Rio Grande, Parana i La Plata. W Argentynie i Chile zwiedzał okręgi górnicze jak Araukonia i pustynię Atacama. W prowincjach zachodniego Meksyku oraz na Hawajach badał występujące tam wulkany. W roku 1838 przeniósł się do Australii, gdzie odbył rejs na Markizy, Hawaje i Tahiti, a następnie rozpoczął badania geologiczne, mineralogiczne i etnograficzne. W 1839r przebywał trzy miesiące na Nowej Zelandii. W tym samym roku, w Australii w okolicy Bathurst i w dolinie Clywd odkrył występowanie złota, ale z uwagi na panujące wówczas w Australii stosunki postanowiono odkrycie to utrzymać w tajemnicy.

W 1840 r. w Alpach Australijskich zdobył najwyższy szczyt, któremu nadał nazwę Góry Kościuszki (Townsend Mount).

W 1841 r. wyjechał na Tasmanię, gdzie do 1843r prowadził systematyczne badania geologiczne.

W kwietniu 1843 r. z powodu złego stanu zdrowia opuszcza Australię i wraca na stałe do Anglii, gdzie pozostał do końca życia jako obywatel brytyjski.

W 1845 r. opublikował w Londynie dzieło pt. "Nowa Południowa Walia" (Physical description of South Wales and Van Diemens Land). Dzieło to osiągnęło światową sławę w geografii, za które otrzymał złoty medal Royal Geographical Society.

W 1846 r. Królewskie Towarzystwo Geograficzne w Londynie wyróżniło Pawła Edmunda Strzeleckiego odznaczeniem "Gold Founders Medal" za jego działalność odkrywczą i naukową.

W 1853 r. P. E. Strzelecki dostąpił wielkiego zaszczytu uzyskując członkostwo Royal Society of London jako trzeci Polak obok Heweliusza i Jana Breyne'a.

W 1860 r. Strzelecki został wyróżniony tytułem doktora honoris causa (Honorowy Stopień Doktora Prawa Cywilnego) na Uniwersytecie Oxfordzkim za zasługi przy badaniu kontynentu australijskiego.

Brytyjska Królowa Wiktoria dwukrotnie udekorowała Go Komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego oraz Komandorią Orderu św. Michała i św. Jerzego.

Jego imieniem nazwano pasmo górskie w południowo-wschodniej Australii w stanie Wiktoria, rzekę okresową oraz górę w środkowej części Australii w Paśmie Murchisona.

Paweł Edmund Strzelecki zmarł 6 października 1873 roku.

Opracował: Zbigniew Werner

Źródła:

Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna . Wydawnictwa GUTENBERGA, tom 16;

  • K. MaślankiewiczBadania geologiczne Pawła Edmunda Strzeleckiego (1797-1873). Przegląd Geologiczny, Nr 6, 1976;
  • Jerzy TwarogowskiPoczet wielkich geologów. Warszawa, 1974;