Hieronim Łabęcki

Hieronim ŁabęckiJednym z naszych najcenniejszych bogactw naturalnych jest węgiel. Posiadamy obecnie wiele kopalń, wśród których znajdziemy także najnowocześniejsze w Europie. Mamy również kopalnie prawie całkowicie zautomatyzowane. Jednak jeszcze niedawno praca górnika była jednym z najniebezpieczniejszych i najtrudniejszych zajęć. Rozwój górnictwa i postęp w tej gałęzi przemysłu zawdzięczamy ludziom, którzy szczerze zainteresowali nią i poświęcili jej wiele lat pracy. Również istotne znaczenie ma badanie historii górnictwa. Zajmował się tym między innymi Hieronim Łabęcki.

Jako jeden z pierwszych badaczy historii górnictwa w Polsce miał wdzięczne pole do popisu. Warszawiak, magister prawa i administracji. Nie był wprawdzie zawodowym geologiem, lecz zasłużył się geologii polskiej i górnictwu. Wykształcenie w zakresie górnictwa uzupełnił za granicą w szkołach specjalnych i zakładach górniczych. Zajmował się górnictwem od strony historycznej, technicznej i przemysłowej.

Górnictwo w Królestwie Polskim wiele mu zawdzięcza w urządzeniach i technice. Po przeprowadzeniu wielu badań starych kopalń i zwiedzeniu nowych - wydał w 1841 roku swoje główne dwutomowe dzieło pod tytułem "Górnictwo w Polsce", które przez długi czas było jedynym dziełem tego rodzaju w Polsce. Zawierało ono pierwszy zarys historii górnictwa w Polsce. Jeszcze przed śmiercią przygotował do druku drugie wydanie tej pracy, uzupełnione. W dziele tym zamieścił Łabęcki zbiór źródeł, który zachował do dzisiejszego dnia swoje znaczenie.

Nakładem wydziału górniczego ukazał się w 1843r. jego podręcznik "Początki nauki kopalnictwa", rozpatrujący zagadnienie od strony technicznej i geologicznej. Zostawił również w rękopisie dwutomowy słownik z zakresu górnictwa zawierający ponad 16 000 wyrazów górniczych tłumaczonych na język francuski, niemiecki i rosyjski, który ukazał się już po jego śmierci w 1868r.

Wielką zasługą Łabęckiego jest przyswojenie językowi polskiemu pracy Beudanta pt. "Wykład początków geologii i mineralogii". Wybór tego dzieła do tłumaczenia był bardzo trafny. We Francji bowiem najwcześniej oparto wykład mineralogii na podstawach matematyczno-fizycznych, a praca Beudanta była napisana na znacznie wyższym poziome niż poprzedzające ją podręczniki mineralogiczne wileńskie. Literatura francuska także nie poddawała się wpływom nauki Wernera i jej błędom, wskutek czego przetłumaczenie dzieła z tej literatury podnosiło poziom wiedzy mineralogicznej. Pracę Beudanta dostosował ponadto Łabęcki do warunków polskich, uzupełniają tłumaczenie wiadomościami o budowie geologicznej naszego kraju i wykonując mapę geologiczną południowej części Polski, najbardziej obfitującej w rudy. W części szczegółowej tego tłumaczenia dodał również wiele przykładów występowania minerałów w Polsce, a niekiedy nawet produkcję surowców, co ogromnie podniosło wartość tej pracy, której jedynie można było zarzucić nie zawsze jasny sposób tłumaczenia i niekiedy błędne zakusy terminologiczne w odniesieniu do przyswojenia niektórych nazw w języku polskim. Dla historyka geologii czy górnictwa jeszcze dziś prace Łabęckiego są źródłem wielu cennych i jedynych informacji w swoim rodzaju. Ostatnim dziełem Hieronima Łabęckiego było ułożenie "Słownika górniczego". Praca ta miała za zadanie przybliżyć społeczeństwu problematykę górniczą przez wyjaśnienie gwary, zwrotów i terminów używanych w środowisku górniczym. Dzieło to ukazało się dopiero w 6 lat po śmierci Łabęckiego. Mimo że nie był Łabęcki geologiem w ścisłym tego słowa znaczeniu, warto o nim wspomnieć, ponieważ jego praca przyczyniła się do rozwoju przemysłu, któremu patronuje geologia.

Hieronim Łabęcki zmarł 22.I.1862 r.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

  • Przegląd Geologiczny, nr 11, 1962;
  • Jerzy Twarogowski - Poczet wielkich geologów, Warszawa, 1974;