Mieczysław Limanowski

Mieczysław LimanowskiMieczysław Limanowski urodził się 6 stycznia 1876 r. we Lwowie. Jego ojciec Bolesław był znanym działaczem socjalistycznym, matka - Wincentyna z Szarskich - nauczycielką. W 1878 r. ojciec Limanowskiego za działalność konspiracyjną został wydalony z Austrii. Limanowscy zmuszeni byli opuścić Lwów i wraz z dziećmi wyjechali do Szwajcarii. W 1885 r. zmarła Wincentyna Limanowska. W latach 1885-1890 Mieczysław Limanowski uczęszczał do szkół początkowych w Genewie, Thun, Zurychu i Paryżu. W 1890 r. powrócił do Lwowa.

W latach 1890-1897 uczył się w gimnazjach Krakowa i Lwowa. W czerwcu 1897 r. zdał z odznaczeniem egzamin maturalny w Wyższej Szkole Realnej we Lwowie. W latach 1897-1899 studiował na wydziale inżynieryjnym Politechniki Lwowskiej. Na Politechnice zetknął się z profesorem Niedźwieckim, który wzbudził w Limanowskim zamiłowanie do studiowania geologii. W 1899 r. ze względu na stan zdrowia został zmuszony do przerwania studiów i wyjazdu do Zakopanego. W Zakopanem pracował jako nauczyciel domowy w rodzinie Witkiewiczów; był prywatnym nauczycielem Stanisława Ignacego Witkiewicza.

W 1899 r. ukazała się w druku monografia geologii Tatr, napisana przez prof. Uhliga. Książka ta zdecydowała, że Limanowski poświęcił się studiowaniu geologii. W tym czasie Limanowski przestudiował książkę Uhliga i w licznych wycieczkach poznał całe Tatry. Zbierał on systematycznie okazy skał i skamielin. Zebrane przez Limanowskiego skały i skamieliny skompletowane odpowiednio, stanowiły materiał z którego stworzono oddział geologiczny Muzeum Tatrzańskiego. W "Przeglądzie Zakopiańskim" zamieścił artykuł omawiający monografię geologiczną Tatr autorstwa Wiktora Uhliga. Publikował też swoje pierwsze prace: Pratatry w "Przeglądzie Zakopiańskim" (nr 17 z 1899 r.) oraz Glossopteris we "Wszechświecie" (nr 8 z 1900 r.), a także artykuły o legendach góralskich i stylu zakopiańskim.

W latach 1902-1905 Limanowski prowadził badania geologiczne Tatr. Napisał rozprawę pt. "Perm i trias lądowy w Tatrach." W 1903 r. podczas wycieczki w Tatry zorganizowanej dla uczestników Międzynarodowego Kongresu Geologicznego w Wiedniu zetknął się ze słynnym geologiem szwajcarskim Maurice´em Lugeonem i zapoznał się dokładnie z jego koncepcją budowy gór. Stał się gorącym zwolennikiem tej teorii. Nowe wielkie jednostki tektoniczne w Tatrach nazwał płaszczowinami. Potwierdzenie teorii Lugeona, a także wyniki własnych badań znalazły się w pracach Limanowskiego: wydanej w 1904 r. Odkrycie płatu dolnotatrzańskiego w paśmie Czerwonych Wierchów nad Gładkim oraz w 1905 r. Rzut oka na architekturę Karpat.

W 1903 r. Limanowski został mianowany członkiem Komisji Fizjograficznej. W jesieni 1907 r. Limanowski wyjechał do Lozanny do Lugeona, aby pracować w jego znanym laboratorium tektonicznym, a także uczęszczać na zajęcia na tamtejszym uniwersytecie. Po uzupełniających badaniach terenowych na Sycylii w 1908 r. za pracę Sur la tectonique des Montes Péloritains dans les environs de Taormina (Sicile) uzyskał stopień doktorski.

Po powrocie do kraju w 1908 r. Limanowski współpracował z Komisją Fizjograficzną Akademii Umiejętności, Muzeum Dzieduszyckich we Lwowie i Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Wygłaszał liczne wykłady m.in. w ramach powszechnych wykładów prowadzonych przez Uniwersytet Lwowski.

W czerwcu 1915 r. władze rosyjskie zarządziły ewakuację z Warszawy wszystkich poddanych austriackich. Limanowski wyjechał do Moskwy. W Moskwie pracował w Komisji Kulturalno-Oświatowej przy Domu Polskim. Razem z Juliuszem Osterwą nawiązał kontakt ze słynnym rosyjskim reżyserem i reformatorem teatralnym Konstantym Stanisławskim. W lutym 1917 r. w Lutni została wystawiona sztuka Limanowskiego (zwana też misterium jasełkowym) Bóg się rodzi. W czasie pobytu w Moskwie Limanowski utrzymywał bliski kontakt z Teatrem Polskim i moskiewską Polonią, był recenzentem teatralnym w polskich gazetach.

W grudniu 1918 r. wrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie. Założył i prowadził I Polskie Studio Sztuki i Teatru, rozpoczął wykłady w Warszawskiej Szkole Dramatycznej. W jesieni 1919 r. razem z Osterwą założył i prowadził teatr Reduta, rozpoczął także wykłady w Wolnej Wszechnicy Polskiej na Wydziale Humanistycznym.

W 1919 r. Limanowski zaczął pracować w Państwowym Instytucie Geologicznym. Z ramienia Instytutu prowadził badania na Pomorzu, tworząc podwaliny stratygrafii utworów czwartorzędowych w Polsce. Pracował też nad zagadnieniami ogólnymi dotyczącymi tektonicznej budowy Polski, drukując rozprawę O krzyżowaniu się łańcuchów Europy Środkowej w Polsce i o liniach analogicznych biegnących pod tymi łańcuchami.

W 1925 r. Limanowski wraz z Redutą przeniósł się do Wilna. Od 1927 r. pracował na Uniwersytecie w Wilnie - był profesorem geografii. Po drugiej wojnie światowej od 1945 r. jako profesor geografii wykładał na Uniwersytecie w Toruniu. Mieliśmy zatem do czynienia nie tylko z wielkim geologiem, ale również z człowiekiem zasłużonym dla polskiego teatru.

Mieczysław Limanowski zmarł 25 stycznia 1948 roku w Toruniu, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu.

Opracowała: Halina Urban

Źródła:

  • Julia Marosz - Mieczysław Limanowski w latach 1876-1923, Prace Muzeum Ziemi nr 15, cz. I, W-wa 1970;
  • Maria Wąsik - Materiały Mieczysława Limanowskiego (1876-1948), Materiały archiwalne twórczości naukowej geologów polskich w zbiorach Muzeum Ziemi PAN, Warszawa, 1996 ;