Karol Bohdanowicz

bohdanowicz 1Karol Bohdanowicz syn Jana Pawła i Zofii z Kononowiczów, urodził się 29 listopada (października) 1864r. w Lucynie koło Witebska, w rodzinie rzymsko-katolickiej. Po ukończeniu wojskowego gimnazjum (odpowiednik korpusu kadetów) w Niżnym Nowgorodzie w 1881 r. rozpoczął studia w Instytucie Górniczym w Petersburgu.

W tym czasie rozpoczął pracę w grupie T. Czernyszewa jako kolektor w wyprawie badawczej na Ural. Pierwsza publikacja z 1885 r. rozpoczyna 62-letnią działalność naukową Karola Bohdanowicza, której wyniki zawarte są w przeszło 200 pracach.

Po ukończeniu Instytutu Górniczego w 1886 r. ze stopniem inżyniera górniczego Karol Bohdanowicz rozpoczął piętnastoletni okres swego życia poświęcony wielkim wyprawom badawczym, trwającym nieraz po kilka lat, przeważnie na tereny Azji północnej i środkowej. Dzięki tym pracom stał się jednym z najwybitniejszych znawców tego kontynentu z końca ubiegłego stulecia. W wielkich syntezach naukowych owych czasów nazwisko Karola Bohdanowicza należy do najczęściej spotykanych.

W latach 1886 - 1888 prowadził badania geologiczne związane z budową transkaspijskiej kolei żelaznej oraz złatoustowskiej na pograniczu Persji (Samara - Złatoust).

W latach 1889 - 1890 kieruje ekspedycją do Tybetu i na Kwen-Łuń w poszukiwaniu złóż złota i nefrytu.

W latach 1892 - 1894 prowadzi prace geologiczne przy budowie kolei transsyberyskiej (Omsk-Irkuck-Bajkał) Ekspedycja odkryła wówczas wielkie zagłębie węglowe w irkuckiej guberni (z. czeremchowskie) oraz złoża nefrytu w dorzeczu Angary, złoże soli kamiennej, rud żelaza.

W okresie 1895 - 1900 zadaniem ekspedycji pod kierunkiem K. Bohdanowicza było poszukiwanie złóż złota nad Morzem Ochockim, na Kamczatce na Półwyspie Czukockim, Laoduńskim koło Portu Artura i na Alasce.

W 1901 r. K. Bohdanowicz został powołany na geologa Komitetu Geologicznego w Petersburgu. W roku następnym rozpoczął on wykłady z geologii w Instytucie Górniczym a po przedstawieniu dysertacji na temat dwóch przekrojów głównego grzbietu Kaukazu otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego a w dwa lata później profesora zwyczajnego.

Specjalnym zainteresowaniem K. Bohdanowicza była geologia naftowa. W 1894 roku zwiedzał tereny naftowe Jawy a w 1901 Kalifornię w związku z rozpoczęciem badań naftowych w okolicach Baku na Półwyspie Apszerońskim. Projektuje badania w Borysławiu i Bitkowie. Prowadzi liczne poszukiwania złóż naftowych w Rumunii, Francji, w Algierii i Tunezji.

W latach 1901 -1911 K. Bohdanowicz bada złoża naftowe na Kaukazie, wody mineralne, budowę geologiczną tunelu przez główny grzbiet kaukazki oraz skutki trzęsień ziemi w Messynie i północnej części grzbietu Tian-szań.

W 1905 r. po raz pierwszy K. Bohdanowicz zetknął się z geologią Polski, a mianowicie z triasowymi złożami cynku i ołowiu w Zagłębiu Dąbrowskim. Jego prace doprowadziły do naukowej syntezy i monograficznego opracowania oraz udokumentowania złóż co umożliwiło rozwój kopalnictwa rud cynkowo-ołowianych.

W 1913 r. K. Bohdanowicz został powołany na wicedyrektora Komitetu Geologicznego a w rok później na dyrektora, tj. w randze rzeczywistego radcy stanu, co było wyrazem uznania dla jego nieprzeciętnej wiedzy a jako Polaka - wyróżnieniem ówcześnie niebywałym, na tym stanowisku pozostawał w trudnym okresie I wojny światowej.

W 1916 r. bada złoża złota, rudy , wolframu i cyny w Portugalii i Hiszpanii.

W 1919 r. po przyjeździe do Polski objął początkowo stanowisko geologa w przemyśle naftowym jako dyrektor firmy Standard - Nobel.

W 1921 r. został mianowany profesorem geologii na Akademii Górniczej w Krakowie gdzie organizuje od podstaw Katedrę Geologii Stosowanej, tu rozwinął swe niepospolite zdolności pedagogiczne będąc twórcą nowoczesnego kierunku kształcenia dużej grupy młodych geologów-górników.

W latach 1922 - 1923 podróżuje po Łotwie, Francji, Hiszpanii i Algierii.

W 1933 roku bierze udział w XVI Międzynarodowym Kongresie Geologicznym w Waszyngtonie.

W 1935 r. Akademia Górnicza obchodziła uroczyście 50-lecie pracy naukowej Karola Bohdanowicza nadając mu tytuł doktora nauk technicznych honoris causa oraz tytuł honorowego profesora.

W 1936 r. K. Bohdanowicz przeszedł na emeryturę lecz już w kwietniu 1938r. w wieku 72 lat został mianowany dyrektorem Państwowego Instytutu Geologicznego.

Wielkie zamierzenia K. Bohdanowicza przerwała na pięć lat II wojna światowa, w czasie której nie chciał pracować w Instytucie Geologicznym pod wrogim kierownictwem. Napisał wówczas swe wielkie dzieło na temat surowców mineralnych świata.

Na początkach 1945 r. K. Bohdanowicz podjął znów dzieło odbudowy zniszczonego kompletnie Instytutu Geologicznego, przebywając początkowo w Krakowie a później w Warszawie.

Ponad 200 publikacji K. Bohdanowicza świadczy o ogromnej rozległości jego zainteresowań. Prowadził on badania w najrozmaitszych dziedzinach geologii teoretycznej, stratygrafii i tektoniki oraz hydrogeologii i sejsmologii. Na czoło jednak wysuwały się zagadnienia dotyczące złóż Był on nie tylko geologiem teoretykiem lecz jednym z nielicznych, który od początku swej pracy doceniał znaczenie nauki geologii w życiu gospodarczym kraju, uważać go należy za pioniera geologii stosowanej w Polsce.

Obok prac badawczych K. Bohdanowicz pozostawił obszerne, często wielotomowe syntezy i podręczniki z zakresu geologii stosowanej, na których kształcił się duży zastęp geologów Instytutu Górniczego w Petersburgu i Akademii Górniczej w Krakowie.

Za wielkie zasługi na polu naukowo-badawczym, dydaktyczno-pedagogicznym i organizacyjnym K. Bohdanowicz otrzymał wiele odznaczeń naukowych i państwowych polskich i obcych. Już w 1900r. otrzymał on Złoty Medal na Wystawie Powszechnej w Paryżu za mapy topograficzne i geologiczne wybrzeży mórz. W Rosji dostał w 1902r. wielki medal im. Przewalskiego od Towarzystwa Geograficznego oraz złoty medal Konstantinowski a Akademia Nauk za prace geologiczne przyznała mu w 1905r. nagrodę Helmersena. Przez szereg lat K. Bohdanowicz był przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, jednym z założycieli i kilkuletnim przewodniczącym a następnie członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geograficznego, wiceprezesem Societe Geologique de France, członkiem zwyczajnym Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Nauk Technicznych, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i innych.

Karol Bohdanowicz po długiej chorobie zmarł dnia 5 czerwca 1947r., został pochowany na Powązkach w Alei Zasłużonych.

Opracował: Zbigniew Werner

Źródła:

  • Księga pamiątkowa ku czci Prof. Karola Bohdanowicza, PIG, Praca Tom VII, Warszawa, 1951;
  • Czterdzieści lat Instytutu Geologicznego, 1919 - 1959 część I;
  • Zbigniew Wójcik - Karol Bohdanowicz. Szkic portretu badacza Azji, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, "Biblioteka Zesłańca", Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa-Wrocław 1997;