Trzęsienie ziemi w Mongolii

11 stycznia 2021 r. o godz. 21:32:58.9 UTC na terytorium północnej Mongolii, w rejonie Jeziora Chubsuguł położonego w pobliżu granicy państwowej z Rosją, około 200 km na W od zachodniego krańca Jeziora Bajkał i około 262 km na SWW od Irkucka (Rosja) miało miejsce silne trzęsienie ziemi. Jego magnituda została oceniona na M6.7, a epicentrum znajdowało się w miejscu opisanym współrzędnymi geodezyjnymi (EMCS) B=51.24oN, L=100.51oE. Źródło wstrząsów położone było na głębokości 10 km pod powierzchnią ziemi.

mongolia mapa 1
Lokalizacja epicentrum trzęsienia ziemi z 11 stycznia 2021 r., godz. 21:32:58.9 z rejonu Jeziora Chubsuguł, Mongolia, pogranicze Mongolii i Rosji (oprac. PSG, dane: EMSC, mapa bazowa: Google Earth).


Parametry zjawiska sejsmicznego z 11 stycznia 2021 r., godz. 21:32:58.9, z rejonu Jeziora Chubsuguł, Mongolia, pogranicze Mongolii i Rosji
mongolia tab 1

Jezioro Chubsuguł, pod którego dnem zlokalizowane było hipocentrum wstrząsów, jest drugim co do wielkości zbiornikiem wody słodkiej na obszarze Mongolii. Jego długość wynosi 136 km, szerokość 36.5 km, zaś głębokość dochodzi do 267 m. Zawiera około 70% wodnych zasobów Mongolii. Zaliczane jest do starych jezior ryftowych, wypełniających śródlądowe doliny ryftowe, które utworzone zostały w wyniku ruchów tektonicznych. Jezioro położone jest u podstawy wschodniej części Gór Sajańskich, będących częścią w kompleksu Ałtaju.

Opisywane zjawisko sejsmiczne było skutkiem rozładowania naprężeń powstałych pomiędzy północno-wschodnim skrajem gór Ałtaj i stabilnym Kratonem Syberyjskim. Źródło wstrząsów zlokalizowane zostało w obrębie strefy uskokowej, rozciągającej się południkowo pod dnem jeziora i łączącej się z równoleżnikowym ryftem Jeziora Bajkał. Obszar ten jest w niewielkim stopniu nawiedzany przez duże wstrząsy: w ciągu ostatnich 20 lat miało miejsce 50 zjawisk o magnitudzie M5.0 lub większej, zanotowanych w promieniu 500 km od wstrząsu z 11 stycznia br.

W okresie ostatnich 2 lat, tj. od 1 stycznia 2019 r. do 13 stycznia 2021 r. na obszarze ograniczonym współrzędnymi 35oN–60oN szerokości geograficznej i 88oE–124oE długości geograficznej, obejmującym rejon zaprezentowany na poniższej mapie wraz z jego najbliższym otoczeniem, zarejestrowanych zostało w bazie danych Europejskiego Śródziemnomorskiego Centrum Sejsmologii (EMSC) 312 zjawisk sejsmicznych o magnitudzie od M3.2 do M6.7. Większość epicentrów tych zdarzeń zlokalizowana była poza terytorium Mongolii, na terytorium Kazachstanu oraz Chin.

mongolia mapa 2

Mapa lokalizacji epicentrów zjawisk sejsmicznych zarejestrowanych od 1 stycznia 2019 r. do 13 stycznia 2021 r. na obszarze ograniczonym współrzędnymi 35oN–60oN szerokości geograficznej i 88oE–124oE długości geograficznej.(oprac. PSG, dane: EMSC, mapa bazowa: CIA).

Statystyka wstrząsów sejsmicznych zarejestrowanych od 1 stycznia 2019 r. do 13 stycznia 2021 r. na obszarze ograniczonym współrzędnymi 35oN–60oN szerokości geograficznej i 88oE–124oE długości geograficznej.
mongolia tab 2

Opisywane trzęsienie ziemi było najsilniejszym zjawiskiem, jakie zarejestrowane zostało w tej części świata w ciągu ostatnich dwóch lat. Zapoczątkowało serię wstrząsów wtórnych o magnitudzie od M4.0 do M5.2. Do 13 stycznia 2021 r. zarejestrowano 22 wstrząsy wtórne. Na poniższej mapie zaprezentowano lokalizację epicentrów wstrząsów wtórnych.

mongolia mapa 3

Lokalizacja epicentrów wstrząsów wtórnych, zarejestrowanych po trzęsieniu ziemi o magnitudzie M6.7 w dniu 11 stycznia 2021 r. godz. 21:32:58.9 UTC z epicentrum zlokalizowanym na pograniczu Mongolii i Rosji (oprac. PSG, dane: EMSC, mapa bazowa: Google Earth).

Trzęsienie ziemi o magnitudzie M6.7 z 11 stycznia 2021 r., godz. 21:32:58.9 UTC obserwowane było również w sieci monitoringu aktywności sejsmicznej PSG_Sejs_NET państwowej służby geologicznej. Na poniższym rysunku pokazano zapis falowy zjawiska zarejestrowany na stacji monitoringu geodynamicznego PSG w Hołownie (PG14), gm. Podedwórze, pow. parczewski. Odległość stacji PG14 od epicentrum trzęsienia wynosi 5 114 km. Pierwsze wstąpienia fali P zarejestrowane zostały o godz. 21:41:23 UTC. W odniesieniu do czasu w momencie zdarzenia opóźnienie fali P na stacji w Hołownie wynosiło 8 min i 24 s. Fale S dotarły do stacji po 15 min i 10.5 s. Pierwsze wstąpienia fali S na sejsmogramach zarejestrowane zostały o godz. 21:48:09.5.

mongolia sejsmo 1

Obraz falowy z zapisem rejestracji trzęsienia ziemi na pograniczu Rosji i Mongolii o magnitudzie M6.7 z 11 stycznia 2021 r., godz. 21:32:58.9 UTC zarejestrowany przez stację monitoringu aktywności sejsmicznej w Hołownie (PG14).

Na kolejnym rysunku zaprezentowano zapis falowy zjawiska zarejestrowany na stacji monitoringu geodynamicznego PSG w Dziwiu (PG15) gm. Przedecz, pow. kolski. Odległość stacji PG15 od epicentrum trzęsienia wynosi ok. 5 323 km. Pierwsze wstąpienia fali P zarejestrowane zostały o godz. 21:41:39 UTC. W odniesieniu do czasu w momencie zdarzenia opóźnienie fali P na stacji w Hołownie wynosiło 8 min i 40 s. Fale S dotarły do stacji po upływie 15 min i 38.5 s od momentu zdarzenia. Pierwsze wstąpienie fali S na sejsmogramach zarejestrowane zostało o godz. 21:48:37.

mongolia sejsmo 2

Obraz falowy z zapisem rejestracji trzęsienia ziemi na pograniczu Rosji i Mongolii o magnitudzie M6.7 z 11 stycznia 2021 r., godz. 21:32:58.9 UTC zarejestrowany przez stację monitoringu aktywności sejsmicznej w Dziwiu (PG15)

Trzęsienie ziemi o magnitudzie M6.7 z 11 stycznia 2021 r. z pogranicza Mongolii i Rosji zarejestrowane zostało również w laboratorium geodynamicznym stacji PSG w Hołownie w zapisie monitoringu składowej pionowej siły ciężkości. Obraz falowy zjawiska zarejestrowany grawimetrem pływowym gPhoneX nr 165 zainstalowanym na wspólnym słupie pomiarowym z sejsmometrem stacji PG14 zaprezentowano na rysunku.

mongolia sejsmo 3

Fragment zapisu z monitoringu grawimetrycznego pola siły ciężkości na stacji PSG w Hołownie (PG14), gm. Podedwórze, pow. Parczewski, zarejestrowany w trakcie przejścia przez punkt obserwacji grawimetrycznych fal sejsmicznych wygenerowanych w ognisku trzęsienia ziemi z 11 stycznia 2021 r. na pograniczu Mongolii i Rosji, godz. 21:32:58.9 (UTC).

Na rysunku zaprezentowane zostały trzy ścieżki z monitoringu pola grawitacyjnego zarejestrowane w trakcie przejścia przez punkt obserwacji fal sejsmicznych wygenerowanych w źródle trzęsienia ziemi z epicentrum w rejonie Jeziora Chubsuguł. Pierwsza ścieżka (wykres A) pokazuje zmiany przyspieszenia pionowej składowej pola siły ciężkości, druga (wykres B) zmiany składowej pionowej prędkości gruntu, zaś ścieżka 3 (wykres C) zmiany położenia (amplituda składowej pionowej) drgań podłoża w punkcie obserwacji. Należy zwrócić uwagę, że w trakcie przejścia fal powierzchniowych amplituda pionowej składowej drgań osiągnęła maksymalną wielkość blisko 900 µm tj. niemal 0.1 mm!

Informację przygotował zespół z Centrum Geozagrożeń: Tomasz Czerwiński, Mirosław Musiatewicz i Przemysław Kowalski
Opracowanie: Maja Kowalska, Zakład Kartografii Geologicznej