W czerwcu, lipcu i sierpniu 2023 r. pracownicy Instytutu kontynuowali badania terenowe, w rejonie mongolskich gór Changaj. Prace wykonywane były na mocy umowy zawartej pomiędzy Państwowym Instytutem Geologicznym – Państwowym Instytutem Badawczym (PIG-PIB), a Państwową Służbą Geologiczną Mongolii (NGS) i miały charakter rekonesansu złożowego. Ich celem było poszukiwanie złóż surowców krytycznych (w szczególności molibdenu i wolframu) w obrębie dwóch obszarów badawczych zlokalizowanych w rejonie miejscowości Bayanbulag, w ajmaku (jednostka administracyjna) Bayankhongor.
W terenie pracowały dwa zespoły badawcze. Pierwsza grupa pod kierownictwem dr. Rafała Sikory, przebywała w Mongolii w dniach 13 czerwca - 18 lipca 2023 r. Relację z tej wyprawy opisaliśmy już wcześniej w osobnym artykule.
Drugi zespół, któremu przewodził prof. dr hab. Antoni Wójcik prowadził badania w dniach 18 lipca - 22 września 2023 r. w obrębie obszaru o nazwie Zadgai Bulag. Grupa składała się ze specjalistów w zakresie geologii złóż, geochemii, geomorfologii, petrologii i kartografii. W jej skład wchodziło czworo pracowników Zakładu Geologii Złożowej i Gospodarczej PIG-PIB: mgr inż. Anna Januszewska, mgr inż. Tomasz Bieńko, mgr Remus Weekes, mgr Andrzej Chmielewski oraz mgr inż. Adam Karol Chaszczewicz z Centrum Geozagrożeń PIG-PIB.
Zespół realizujący prace w obszarze Zadgai Bulag
W okresie zmiany grup badawczych pieczę nad obozem trzymali: kierownik projektu mgr inż. Radomir Pachytel oraz prof. dr hab. Stanisław Mikulski. Realizowali oni własne przedsięwzięcia badawcze, jako trzeci zespół. Do zadań prof. Mikulskiego należał także nadzór nad metodologią prac całej ekspedycji.
Pod względem merytorycznym nad pracami czuwał prof. dr hab. Antoni Wójcik, który dzięki obszernemu doświadczeniu zdobytemu podczas krajowych prac kartograficznych oraz wielu wcześniejszych ekspedycji w te rejony posiada unikatową i bezcenną wiedzę na temat geologii Mongolii.
Profesor Antoni Wójcik w terenie
Obszar badawczy Zadgai Bulag zlokalizowany jest na południowo-zachodnim obrzeżeniu Gór Changaj. Ma on powierzchnię ok. 80 km2 i obejmuje masyw górski oraz górujący nad stepem płaskowyż. Cechą charakterystyczną jest obecność głębokiej doliny erozyjnej w północnej części i wysokiego grzbietu (ok. 2600-2800 m n.p.m.) na południu. Nie ma tam stałych cieków powierzchniowych. Średnia wysokość terenu oscyluje w okolicach 2000 m n.p.m. W krajobrazie dominuje sucholubna roślinność stepowa i liczne wychodnie skalne.
Majestatyczny grzbiet górski w południowej części obszaru Zadgai Bulag
W ujęciu geologicznym obszar Zadgai Bulag stanowi część terranu Zavkhan. Zbudowany jest głównie ze skał plutonicznych wieku paleozoicznego oraz lokalnie prekambryjskich utworów osadowych i metaosadowych. Teren ten posiada skomplikowaną budowę geologiczną, której interpretację dodatkowo utrudnia obecność licznych uskoków.
Fascynująca geologia rejonu Zadgai Bulag
Mgr inż. Anna Januszewska pozująca „dla skali” przy porwaku-fałdzie metamułowców w granicie
W trakcie prac przeprowadzono szczegółowe opróbowanie badanego terenu. Łącznie zespół zebrał 296 próbek gruntu. Większość z nich to kawałki skał przeznaczone do badań litogeochemicznych lub petrograficznych. Do liczby tej wliczono także 39 próbek szlichowych. Pobrano je z osadów dennych wypełniających doliny, rynny erozyjne, wąwozy oraz koryta cieków okresowych. Konieczność płukania wykopanego materiału w celu uzyskania koncentratów wiązała się z koniecznością udania się do oddalonej o ok. 20 km rzeki Zavkhan. Wyprawy te stanowiły ulubiony element uczestników ekspedycji, gdyż dawało to wytchnienie od skwaru codziennego dnia na stepie.
Mgr Andrzej Chmielewski ze spektrometrem XRF w ręku, podczas badań i poboru prób
Analizę zebranego materiału będą w kolejnych miesiącach i latach prowadzić zarówno polskie jak i mongolskie ośrodki badawcze.
Z góry widać dalej, zwłaszcza w stepie
W pracach ekspedycji uczestniczyli także Mongołowie. Szczególnie cenna była współpraca z Batu - mongolskim geologiem, który aktywnie brał udział w pracach terenowych. Dzięki temu możliwa była wymiana wiedzy doświadczeń oraz spostrzeżeń. Nieocenione było także jego wsparcie logistyczne.
Wspólny polsko-mongolski rekonesans obszaru badań
Odsłonięcie skał metaosadowych i magmowych w południowej części obszaru badań
Niejednokrotnie chęć pomocy w pracach związanych z kopaniem, noszeniem i płukaniem prób szlichowych wyrażali także mongolscy kierowcy. Współpraca między obiema grupami przyczyniła się nie tylko do rozwoju nauki, ale także do budowania silnych relacji międzynarodowych i wymiany kulturowej.
Płukanie prób szlichowych
Uczestnicy wyprawy przez cały okres prowadzenia prac mieszkali w obozie złożonym z trzech jurt. Dzięki temu mogli poznać realia życia na mongolskim stepie. W czasie wolnym mieli również okazję odwiedzić swoich sąsiadów z pobliskiego obozu, którzy zaprosili ich do uczestnictwa w codziennym życiu lokalnych pasterzy kóz.
Obóz w rejonie Zadgai Bulag
Polscy geolodzy pomagający pasterzom w spędzie kóz
W obszarze badawczym zaobserwowano także obecność ciekawych obiektów archeologicznych. Były to cmentarzyska kurhanowe i towarzyszące im petroglify, które przedstawiały rysunki zwierząt. Nagromadzenie znalezisk archeologicznych obserwowano szczególnie wokół głębokiej doliny w północnej części terenu badań.
Jeden z owalnych kurhanów, powszechnie znajdowanych w obszarze badań
Uczestnicy wyprawy zachwycili się lokalną przyrodą. Szczególnie piękne okazały się gwieździste noce, wypełnione spektaklem spadających gwiazd, związanych z kolizją w tym okresie orbit: ziemskiej i roju meteorów, zwanych Perseidami.
Petroglify
Nocne niebo nad obozem
Wyprawa do Mongolii była dla uczestników niepowtarzalną okazją na rozszerzenie wiedzy geologicznej, a także bardzo pouczającą nauką pracy w zróżnicowanej grupie. Grupy dobrano tak, aby specjaliści od sedymentologii i tektoniki współpracowali z ekspertami w dziedzinie geologii złóż, geochemii i mineralogii. To połączenie pozwoliło spojrzeć na badany teren w sposób kompleksowy.
Dalsze prace naukowe mające na celu określenie potencjału złożowego Zadgai Bulag będą prowadzone przez uczestników wyprawy w polskich laboratoriach.
Tekst: Tomasz Bieńko, Adam Chaszczewicz, Anna Januszewska, Remus Weekes
