Informacja PIG-PIB o zagrożeniach hydrogeologicznych w związku z sytuacją powodziową

  1. Informacje ogólne

    1. Na podstawie art. 380 pkt 4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne państwowa służba geologiczna wykonuje bieżące analizy i oceny sytuacji hydrogeologicznej, a także opracowuje i przekazuje organom administracji publicznej ostrzeżenia przez niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w strefach zasilania oraz poboru wód podziemnych.

    2. Komunikaty o aktualnej sytuacji hydrogeologicznej, prognozy jej zmian oraz ostrzeżenia są opracowywane i publikowane zgodnie z trybem określonym w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 24 października 2023 r. w sprawie ostrzeżeń, prognoz, komunikatów, biuletynów i roczników państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służby geologicznej.

    3. Informacje te są także dostępne na stronie PIG-PIB https://www.pgi.gov.pl/psh/psh-2/aktualna-sytuacja-hydrogeologiczna.html

    4. Sytuacja hydrogeologiczna jest monitorowana na obszarze kraju poprzez prowadzenie pomiarów położenia zwierciadła wód podziemnych w sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych. W ponad połowie punktów obserwacyjnych na obszarze kraju realizowane są pomiary automatyczne z transmisją danych.

    5. Zgodnie z Dyrektywą Powodziową wyróżnia się pięć typów powodzi:
      1. powódź rzeczna,
      2. powódź opadowa,
      3. powódź od wód gruntowych,
      4. powódź od strony morza,
      5. powódź od urządzeń technicznych.

    6. Dokumentem strategicznym odnoszącym się do ryzyka powodziowego jest Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP), podlegający aktualizacji w kolejnych cyklach planistycznych (co 6 lat). PZRP jest poprzedzony wstępną oceną ryzyka powodziowego (WORP), opracowanym map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego.

    7. W odniesieniu do powodzi od wód podziemnych w wyniku przeprowadzonej wstępnej oceny ryzyka powodziowego ustalono, iż ten typ powodzi nie stanowi tzw. powodzi znaczącej i nie zostały wyznaczone obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP).

    8. Na terenach górskich największe zagrożenie i ryzyko powodziowe jest związane z powodziami rzecznymi (wezbraniowymi). Zjawisko to ma bardzo dynamiczny przebieg i oddziałuje także na wody podziemne. Pomimo, iż powodzie od wód podziemnych nie stanowią istotnego zagrożenia, to jednak istnieje ryzyko wystąpienia następujących zagrożeń hydrogeologicznych związanych z powodziami wezbraniowymi:
      1. Podtopienia w wyniku spiętrzenia wody w korytach rzek i braku odpływu wód podziemnych – zjawisko to może występować długo po ustąpieniu fali powodziowej na rzece,
      2. Zanieczyszczenie wód podziemnych w wyniku infiltracji zanieczyszczonych wód powodziowych lub w wyniku zalania otworów hydrogeologicznych – jest to szczególnie niebezpieczne dla płytko występujących wód podziemnych w związku z wymyciem przez falę powodziową ognisk zanieczyszczeń zgromadzonych w obiektach takich jak składowiska odpadów lub oczyszczalnie ścieków (zanieczyszczenia mogą być transportowane na dużą odległość i redeponowane w miejscach o wysokim stopniu zagrożenia poziomów wodonośnych, w tym również na obszarach stref ochronnych ujęć wód).

    9. Powyższe zagrożenia mogą wywołać następujące skutki:
      1. Zalanie infrastruktury podziemnej oraz podtopienia zabudowy mieszkalnej (zalanie piwnic) i innej zabudowy naziemnej.
      2. Wyłączenie z użytkowania ujęć wód podziemnych z uwagi na zanieczyszczenie ujmowanej warstwy wodonośnej bądź zniszczenie infrastruktury do uzdatniania wody.
      3. Skażenie wody w indywidulanych studnia gospodarskich, co jest istotnym ryzykiem dla ludności , gdyż w przeciwieństwie do ujęć zbiorowego zaopatrzenia w wodę, które podlegają kontroli Państwowej Służby Sanitarnej, studnie indywidualne nie są objęte żadnym nadzorem czy kontrolą zewnętrzną.

    10. Państwowa służba geologiczna, poza bieżącym monitorowaniem sytuacji hydrogeologicznej, prowadzi także działania interwencyjne w związku z niebezpiecznymi zdarzeniami zaistniałymi w strefach zasilania lub poboru wód podziemnych w wyniku zjawisk ekstremalnych, awarii lub katastrof. Działania te podejmowane są w wyniku zgłoszeń ze strony administracji samorządowej lub rządowej.

  2. Obecna sytuacja

    1. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 24 października 2023 r. w sprawie ostrzeżeń, prognoz, komunikatów, biuletynów i roczników państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służby geologicznej, w związku z opublikowanymi ostrzeżeniami hydrologicznymi, państwowa służba geologiczna opublikowała ostrzeżenie o zagrożeniu hydrogeologicznym na obszarze województw dolnośląskiego i opolskiego oraz południowej części województw wielkopolskiego i lubuskiego.

    2. Na tych obszarach w związku z występowaniem powodzi wezbraniowej istnieje ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych. W szczególności może to mieć miejsce w sytuacji wymycia przez wodę powodziową zanieczyszczeń zgromadzonych w obiektach takich jak składowiska odpadów, osadniki, oczyszczalnie lub zakłady przemysłowe. Przepełnienie sytemu kanalizacyjnego może prowadzić do mieszania się ścieków z wodą powodziową i prowadzić do zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Z terenów rolniczych woda powodziowa może zmywać środki ochrony roślin. Zanieczyszczenia te mogą wsiąkać do ziemi i infiltrować do wód podziemnych. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych zależeć będzie od rodzaju oraz stężeń zanieczyszczeń pierwotnych i na ten moment nie sposób określić dokładnego miejsca takiego oddziaływania. Szczególnie zagrożone będą płytko występujące warstwy wodonośne, nieizolowane od powierzchni terenu występujące w bliskiej odległości od zalanych oczyszczalni ścieków oraz wysypisk, których konstrukcja mogła być naruszona przez przechodzącą falę powodziową.

    3. Na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 września 2024 r. w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego) zlokalizowanych jest łącznie 387 obiektów stanowiących potencjalne źródło zanieczyszczenia, w tym:
      1. 43 magazyny substancji niebezpiecznych,
      2. 128 obiektów odzysku i unieszkodliwiania odpadów (poza składowiskami),
      3. 68 składowisk odpadów, w tym 14 składowisk czynnych (w tym jedno przyjmujące odpady niebezpieczne) i 54 składowiska zamknięte (w tym trzy, które przyjmowały odpady niebezpieczne),
      4. 1 stacja przeładunkowa odpadów,
      5. 147 oczyszczalni ścieków.

    4. W związku z przejściem fali powodziowej istnieje ryzyko dla ujęć wód podziemnych. Na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej łącznie zlokalizowane są 584 ujęcia wód podziemnych (Tab. 1).

      Tab. 1. Liczba czynnych ujęć wód podziemnych na obszarach objętych stanem klęski żywiołowej

      Województwo Powiat, miasta na prawach powiatu Liczba ujęć w bazie
      POBORY 2022
      dolnośląskie kamiennogórski 20
      karkonoski 65
      kłodzki 75
      lwówecki 31
      wałbrzyski i Wałbrzych 36
      ząbkowicki 36
      Jelenia Góra 7
      opolskie głubczycki 51
      nyski 49
      prudnicki 20
      krapkowicki - gmina Strzeleczki 3
      śląskie bielski 43
      cieszyński 83
      pszczyński 24
      raciborski 24
      Bielsko-Biała 17
      RAZEM 584
  3. Zalecane działania

    1. Monitorowanie jakości wody na ujęciach wód podziemnych, a także ocena stanu infrastruktury podziemnej i naziemnej ujęć. Należy również sprawdzić stan pomieszczeń SUW i instalacji do uzdatniania wody, która została zalane przez wody powodziowe.

    2. W przypadku zanieczyszczenia wody na ujęciu zaleca uruchomienie alternatywnych źródeł zaopatrzenia w wodę z głębszych poziomów wodonośnych, które są izolowane od powierzchni terenu i są odporne na infiltrację zanieczyszczeń.

    3. Zalane indywidualne studnie gospodarskie (kopane, abisynki i inne), przed ponownym uruchomieniem, wymagają przeprowadzenia prac technicznych polegających na oczyszczeniu i dezynfekcji studni oraz sprawdzeniu jakości wody, w szczególności pod kątem mikrobiologicznym. Taką informację należy przekazać mieszkańcom wraz z instrukcją postępowania.

    4. Zgłoszenia do właściwych służb sanitarnych, środowiskowych oraz państwowej służby geologicznej informacji o naruszeniu integralności składowisk odpadów, a w szczególności składowisk odpadów niebezpiecznych.

    5. W przypadku pojawienia się osadów powodziowych wskazujących na ich niebezpieczny charakter dla środowiska gruntowo-wodnego, należy tego typu sytuacje zgłaszać niezwłocznie do jednostek samorządowych, które w kolei powinny niezwłocznie zgłosić ten fakt do PIG – PIB z wnioskiem o podjęcie działań rozpoznawczych przez państwową służbę geologiczną.

    6. W sytuacjach kryzysowych pracownicy państwowej służby geologicznej w PIG-PIB są gotowi do udzielenia wsparcia merytorycznego dla sztabów kryzysowych każdego szczebla w zakresie określenia stopnia i miejsca zagrożenia hydrogeologicznego.

 

Opracowane przez Zespół państwowej służby geologicznej

Warszawa, 19 września 2024 r.