W ramach ustawowych zadań realizowanych przez państwową służbę geologiczną (PSG) prowadzony jest rutynowy, ciągły monitoring wariacji ziemskiego pola magnetycznego. Co miesiąc prezentowany jest raport zawierający wyniki obserwacji zmian wartości całkowitego wektora indukcji pola magnetycznego Ziemi.
Ziemskie pole magnetyczne jest naturalnym polem fizycznym, które podlega ciągłym zmianom. Obserwowane zmiany (wariacje) pola mają złożoną charakterystykę czasową począwszy od krótkotrwałych, nieregularnych zmian obserwowanych w czasie minut i godzin poprzez charakterystyczne, regularne zmiany dobowe oraz zmiany roczne, wieloletnie (związane z jedenastoletnim cyklem słonecznym), aż po zmiany wiekowe i zmiany występujące w dłuższych cyklach w okresach pomiędzy zmianami biegunów magnetycznych Ziemi.
Zmiany pola magnetycznego mają znaczący wpływ na wiele procesów, jakie zachodzą zarówno na powierzchni, jak i w głębi planety, a także na różnego rodzaju produkty i procesy technologiczne powstające i funkcjonujące jako konsekwencje i osiągnięcia rozwoju cywilizacyjnego. W odniesieniu do wpływu na procesy antropogeniczne najbardziej istotne są i największy wpływ mają krótkookresowe i wieloletnie wariacje pola geomagnetycznego.
Obserwacje geomagnetyczne wykonywane są od 2016 r. w dwóch stałych laboratoriach geodynamicznych państwowej służby geologicznej, w ramach projektu pn. "Monitoring Geodynamiczny Polski" (MGP). Aktualnie realizowany jest IV etap tego projektu. Jedno z laboratoriów zlokalizowane jest w rejonie miejscowości Dziwie (gm. Przedecz w powiecie kolskim, woj. wielkopolskie), a drugie w miejscowości Hołowno (gm. Podedwórze, pow. parczewski, woj. lubelskie). Od maja 2024 r. laboratorium geodynamiczne stacji PSG w Dziwiu jest czasowo wyłączone z monitoringu geomagnetycznego.
Lokalizacja stacji monitoringu geomagnetycznego w ramach projektu Monitoring Geodynamiczny Polski (opracowanie: PSG, mapa bazowa: CIA)
W trakcie rutynowych obserwacji pola geomagnetycznego w okresie grudnia na stacji geodynamicznej w Hołownie nie zarejestrowano praktycznie żadnych, większych zaburzeń pola geomagnetycznego. Pod tym względem miesiąc grudzień, podobnie jak poprzedzający go listopad, zaliczyć można do najbardziej spokojnych magnetycznie miesięcy w całym, 2024 roku. Rejestrowane dobowe zmiany modułu całkowitego wektora indukcji pola magnetycznej niewiele się różniły od typowych zmian dobowych, jakie zazwyczaj rejestruje się w czasie poza szczytami w czasie trwania jedenastoletnich cykli aktywności słonecznej.
Niewielkie zaburzenia w normalnym przebiegu dobowych krzywych modułu wektora indukcji magnetycznej zostały zarejestrowane w grudniu kilkukrotnie w dniach: 3 grudnia, 9 grudnia oraz od 15 do 24 grudnia, a także w dniu 31 grudnia 2024 r. W dniach tych rejestrowane fluktuacje indukcji pola magnetycznego były niewielkie (amplitudy zmian nie przekraczały wielkości 20 nT), a ponadto maksymalny czas ich trwania ograniczony był zazwyczaj do 1 h.
Były to typowe zaburzenia „zatokowe”, jakie zazwyczaj powodują krótkotrwałe, słabe rozbłyski słoneczne. Wyjątkowo w dniu 17 grudnia zaburzenia w postaci szybkozmiennych oscylacji wielkości indukcji trwały dłużej tj. przez okres ponad 0.5 doby (przy jednoczesnych niewielkich fluktuacjach wartości), zaś w dniu 31 grudnia, pod koniec doby, na magnetogramie pojawił się anomalny spadek wartości indukcji, który poprzedzał silną burzę magnetyczną, jaka zarejestrowana została dobę później w pierwszym dniu 2025 roku.
Magnetogram z monitoringu modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego zarejestrowany w dniu 17/12/2024 r. na stacji geodynamicznej PSG zlokalizowanej w Hołownie (gm. Podedwórze, pow. parczewski) - wykres rejestrowanych zmian modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego BT
Magnetogram z monitoringu modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego zarejestrowany w dniu 31/12/2024 r. na stacji geodynamicznej PSG zlokalizowanej w Hołownie (gm. Podedwórze, pow. parczewski) - wykres rejestrowanych zmian modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego BT
Więcej informacji na temat przeprowadzanych obserwacji można znaleźć na stronie: https://www.pgi.gov.pl/mogepl-home/monitoring-geodynamiczny/magnetyka/15501-monitoring-magnetyczny-w-ramach-projektu-mgp.html
W dniu 15 października 2024 r. na wspólnej konferencji prasowej przedstawicieli Amerykańskiej Agencji Kosmicznej – NASA oraz Amerykańskiego Urzędu ds. Atmosfery i Oceanów – NOAA ogłoszono, że Słońce aktualnie znajduje się w szczycie swojego 25., jedenastoletniego cyklu aktywności słonecznej (https://www.youtube.com/live/DT0FG7CS1Tg%C2%A0). Z tego względu w nadchodzącym roku 2025 i 2026 spodziewać się można zwiększenia częstości występowania krótkookresowych, nieregularnych zmian pola magnetycznego wywołanych wpływem Słońca na pole magnetyczne Ziemi. W latach bezpośrednio poprzedzających maksimum aktywności słonecznej obserwuje się również narastanie, a po osiągnięciu szczytu spadek częstości zaburzeń pola geomagnetycznego spowodowanych wiatrem słonecznym oraz zwiększoną częstością występowania innych zjawisk mających swoje źródła w przypowierzchniowych warstwach atmosfery słonecznej. Prawdopodobieństwo występowania częstych i silnych zakłóceń na tle normalnych zmian dobowych będzie jeszcze znaczne.
Zobacz pełny raport >>
Raport został opracowany przez zespół wykonawców PIG-PIB z Centrum Geozagrożeń na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska w ramach projektu pt. Monitoring geodynamiczny Polski, finansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
