W dniach 24–26 września 2025 r. Lublin za sprawą VI Kongresu Górniczego stał się ogólnopolskim centrum debaty nad przyszłością sektora surowcowego. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli administracji państwowej, środowisk naukowych, przemysłu wydobywczego i energetycznego oraz partnerów społecznych. Motywami przewodnimi kongresu były: bezpieczeństwo surowcowe, edukacja oraz cyfrowa tarcza bezpieczeństwa.
Kongres otworzył przewodniczący Komitetu Organizacyjnego, dr hab. inż. Artur Dyczko, dyrektor Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB w Sosnowcu, podkreślając, że współczesne górnictwo należy rozumieć w kategoriach zintegrowanego systemu surowcowego, obejmującego zarówno węgiel, pierwiastki krytyczne, cyfrowe systemy zarządzania zasobami, jak i bezpieczeństwo infrastruktury.
- Nie ma suwerenności energetycznej ani przemysłowej bez suwerenności surowcowej, a ta zaczyna się od wiedzy geologicznej. Geologia staje się dziś nie tylko nauką o przeszłości Ziemi, ale cyfrową tarczą bezpieczeństwa państwa – źródłem danych, które umożliwiają podejmowanie strategicznych decyzji gospodarczych i geopolitycznych – wskazał przewodniczący.
W sesji otwierającej Kongres swoje wystąpienia mieli: Konrad Wojnarowski, wiceminister resortu energii, prof. Krzysztof Galos, Główny Geolog Kraju oraz prof. Krzysztof Szamałek, dyrektor PIG-PIB. Pierwszy z prelegentów omówił rolę górnictwa w służbie transformacji, podkreślając, że wprowadzanie zmian należy prowadzić etapowo, z poszanowaniem stabilności społecznej i gospodarczej. Dodał, że transformacja energetyczna i górnicza jest w pewnym sensie nieodwracalna i choć ilość węgla w miksie energetycznym będzie stopniowo spadać, to wciąż będzie on pełnił funkcję gwaranta bezpieczeństwa energetycznego.
Prof. Krzysztof Galos przedstawił kluczowe założenia nowej Polityki Surowcowej Państwa, która ma być odpowiedzią na wyzwania geopolityczne, gospodarcze i technologiczne stojące przed Polską w nadchodzących dekadach.
- Priorytetem założeń nowej Polityki Surowcowej Państwa jest pełniejsze rozpoznanie krajowych zasobów przy równoczesnej ich ochronie i wykorzystaniu na rzecz transformacji energetycznej. Bezpieczeństwo surowcowe nie jest dziś tematem sektorowym – to fundament funkcjonowania nowoczesnej gospodarki i jeden z filarów bezpieczeństwa państwa. Odpowiedzialna polityka surowcowa musi obejmować cały łańcuch wartości – od poszukiwania i wydobycia, przez przetwarzanie i recykling, po dywersyfikację źródeł dostaw – podkreślił prof. K. Galos.
Prof. Krzysztof Galos wygłasza referat pt. Podstawowe elementy nowej polityki surowcowej państwa w świetle implementacji Rozporządzenia UE Critical Raw Materials Act
Szczególne znaczenie w części otwierającej kongres miało wystąpienie prof. Krzysztofa Szamałka, który dokonał diagnozy stanu społecznej świadomości surowcowej w Polsce.
- Brak wiedzy o roli surowców mineralnych w codziennym życiu i w gospodarce to dziś jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla rozwoju. Bez edukacji surowcowej nie będzie bezpieczeństwa państwa ani dobrobytu społeczeństwa – powiedział dyrektor PIG-PIB.
Jego zdaniem brak takiej edukacji sprawia, że obywatele nie rozumieją procesów gospodarczych i nie potrafią powiązać ich z własnym poziomem życia. Potrzebna jest również zmiana sposobu informowania o roli surowców w gospodarce, ponieważ bez tego nie da się zbudować nowoczesnej polityki przemysłowej ani zapewnić bezpieczeństwa strategicznego państwa. Wystąpienie prof. K. Szamałka jasno pokazało, że transformacja gospodarki i bezpieczeństwo strategiczne kraju nie zależą wyłącznie od technologii czy inwestycji, ale również od świadomości społecznej. Bez niej nawet największe zasoby mogą pozostać niewykorzystane.
Dyrektor PIG-PIB prof. Krzysztof Szamałek
Ważnym momentem kongresu było podpisanie porozumienia pomiędzy PIG–PIB a spółkami sektora surowcowego dotyczącego współpracy i przekazania na rzecz PIG-PIB pełni praw do opracowanego w latach 2022–2024 modelu hydrogeologicznego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego – jednego z największych na świecie modeli tego typu.
PIG-PIB zawarł ponadto porozumienie z kluczowymi partnerami w ramach ISAC SIG – Surowce i Georóżnorodność, inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa informacyjnego sektora surowcowego. Nowymi partnerami zostały spółki: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., Jastrzębska Spółka Węglowa S.A., Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A. oraz Polska Grupa Górnicza S.A.
Wręczenie parafowanych porozumień ISAC SIG. Prof. Krzysztofowi Szamałkowi, dyrektorowi PIG-PIB (pierwszy z lewej) asystował dr hab. inż. Artur Dyczko, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Polskiego Kongresu Górniczego
Po otwierającej Kongres sesji referatowej odbył się panel dyskusyjny pt. „Surowce krytyczne – wyścig o przyszłość”, z udziałem prof. Krzysztofa Galosa, prof. Krzysztofa Szamałka, Zbigniewa Bryji, wiceprezesa KGHM Polska Miedź S.A. i prof. Jerzego Lisa, rektora AGH w Krakowie. Podczas dyskusji poszukiwano odpowiedzi na kluczowe pytania strategiczne: jak zabezpieczyć dostęp do najważniejszych zasobów, jak mądrze je eksploatować oraz jak pogodzić cele gospodarcze z ochroną środowiska.
Eksperci podczas panelu dyskusyjnego (od lewej): moderator Michał Niewiadomski, prof. Krzysztof Galos, prof. Krzysztof Szamałek, Zbigniew Bryja, wiceprezes KGHM Polska Miedź S.A. i prof. Jerzy Lis, rektor AGH w Krakowie
Drugą część sesji plenarnej, wypełnioną referatami przedstawicieli czołowych spółek przemysłu wydobywczego i energetycznego m.in. KGHM Polska Miedź S.A., Polskiej Grupy Górniczej, PGE i Jastrzębskiej Spółki Węglowej, poprowadził prof. Krzysztof Szamałek. Warte podkreślenia było wystąpienie dr. hab. Stanisława Tokarskiego, prof. Głównego Instytutu Górniczego, który w swoim referacie zajął się kierunkami korekty polityki energetycznej i, podobnie jak inni, akcentował potrzebę realistycznych scenariuszy energetycznych, opartych na stabilnych filarach surowcowych.
Kulminacyjnym momentem pierwszego dnia kongresu było przyjęcie Deklaracji Lubelskiej – dokumentu wskazującego kierunki polityki surowcowej Polski do 2050 roku. Deklaracja zawiera koncepcję budowy „cyfrowej tarczy bezpieczeństwa”, opartej na wiedzy geologicznej, systemach geoinformacyjnych oraz ochronie krajowego potencjału zasobowego w warunkach globalnej rywalizacji surowcowej.
Drugi dzień Kongresu wypełniło dwanaście równoległych sesji tematycznych. W panelach poświęconych polityce surowcowej, surowcom krytycznym, gospodarce wodnej, rekultywacji terenów pogórniczych, monitorowaniu emisji metanu oraz systemom geoinformacyjnym uczestniczyło ponad 40 ekspertów PIG-PIB. Tak szeroki udział przedstawicieli Instytutu dowodzi, że PIG-PIB odgrywa kluczową rolę w strategicznych procesach decyzyjnych dotyczących przyszłości gospodarczej Polski.
Prof. Krzysztof Szamałek moderował pierwszą sesję tematyczną „Problemy prawne wykorzystywania złóż kopalin” i przedstawił własną prezentację pt. „Geolog kompetentny – standardy międzynarodowe”
Trzeci, ostatni dzień obrad koncentrował się na kwestiach bezpieczeństwa i ochrony infrastruktury. Trzy sesje tematyczne podkreśliły znaczenie zabezpieczenia danych geologicznych, infrastruktury wydobywczej oraz systemów produkcyjnych w kontekście rosnących zagrożeń cybernetycznych. Z kolei warsztaty CyberPoligon ISAC SIG unaoczniły potrzebę opracowania nowego modelu ochrony zasobów – obejmującego zarówno złoża, jak i dane – traktowane jako element strategicznego bezpieczeństwa państwa.
Państwowy Instytut Geologiczny–PIB przygotował stoisko informacyjne, na którym eksperci prezentowali szeroką ofertę Instytutu obejmującą różnorodne dziedziny geologii.
Stoisko informacyjne PIG-PIB
W VI Polskim Kongresie Górniczym uczestniczyło ponad 540 osób, reprezentujących ponad 30 instytucji naukowych i badawczych, 15 kluczowych spółek sektora wydobywczego i energetycznego, a także administrację publiczną i partnerów społecznych. W ramach 16 sesji tematycznych wygłoszono 240 referatów, z czego ponad 50 poświęcono zagadnieniom geologicznym, geoinformacyjnym i surowcowym.
Uczestnicy VI Kongresu Górniczego
- Kongres pokazał, że Polska posiada unikalny potencjał wiedzy geologicznej, który – właściwie wykorzystany – może stać się fundamentem państwowej cyfrowej tarczy bezpieczeństwa i skutecznej polityki surowcowej do roku 2050. Jako przewodniczący Komitetu Organizacyjnego i Dyrektor Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB z dumą podkreślam, że to właśnie geolodzy współtworzą dziś nowy paradygmat bezpieczeństwa – oparty na danych, odpowiedzialności i naukowym rozpoznaniu zasobów kraju – podsumował dr hab. inż. Artur Dyczko.
VI Polski Kongres Górniczy potwierdził, że bez wiedzy geologicznej nie ma suwerenności gospodarczej, energetycznej ani technologicznej. Geolodzy PIG-PIB uczestniczyli w wydarzeniu nie tylko jako analitycy zasobów, lecz także jako architekci przyszłej polityki surowcowej Polski. Środowisko geologiczne – w tym przedstawiciele Państwowego Instytutu Geologicznego–PIB – odegrało jedną z kluczowych ról w wyznaczaniu strategicznych kierunków polityki surowcowej kraju.
Organizatorami wydarzenia byli: Państwowy Instytut Geologiczny–PIB, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN oraz Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A.
Zachęcamy do obejrzenia filmowego zapisu przebiegu sesji plenarnej VI Polskiego Kongresu Górniczego.
Pierwsza część:
https://youtu.be/KnNykMANd5g?si=xAOG83kaBR_SYycn
Druga część:
https://youtu.be/2WLVsbnza70?si=bMRqq4mtYRIacAun
Tekst: Artur Dyczko, Artur Baranowski
Zdjęcia: Paweł Jaskóła
