Czy Sudety drżą częściej, niż nam się wydaje? Od niemal roku kontrolujemy to z wyjątkową dokładnością. W rejonie Ziemi Kłodzkiej i jej otoczenia działa nowoczesna Sudecka Sieć Sejsmologiczna S9, obejmująca 12 precyzyjnych stacji rozmieszczonych tak, by wychwycić nawet najdrobniejsze mikrowstrząsy.
Sudecka Sieć Sejsmologiczna (ang. Sudetic Seismological Network) została oficjalnie zarejestrowana w 2024 roku w serwisie FSDN pod akronimem S9 i otrzymała identyfikator DOI: https://dx.doi.org/10.7914/s0aq-xq29. Dane rejestrowane przez sieć S9 są na bieżąco udostępniane światowym serwerom danych sejsmologicznych, zgodnie z międzynarodowymi standardami.
Lokalizacje stacji sejsmicznych sieci S9 nie są przypadkowe: zanim wskazano finalne stanowiska, specjaliści z Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB przeanalizowali ponad 100 obiektów, a w ponad 40 miejscach wykonali szczegółowe pomiary poziomu szumu sejsmicznego. To właśnie dzięki temu sieć jest tak czuła — a jej pokrycie przestrzenne pozwala uchwycić nawet najdrobniejszy wstrząs w tej części bloku dolnośląskiego.
Pięć stacji zainstalowano w obiektach podziemnych, co zapewnia szczególnie niski poziom szumu sejsmicznego i bardzo stabilne warunki pomiarowe:
- KLET – Stara Kopalnia Uranu w Kletnie,
- ZLOT – Stara Kopalnia Złota w Złotym Stoku,
- OSOW – Podziemne Miasto Osówka,
- SZKL – nieczynna kopalnia niklu w Szklarach Hucie,
- WIRY – nieczynna kopalnia magnezytu „Wiry” w Wirkach.
Stacja KLOD została umiejscowiona w podziemnym korytarzu na terenie Twierdzy Kłodzko. Sześć pozostałych stacji działa w obiektach naziemnych, najczęściej w pomieszczeniach piwnicznych lub nieczynnych magazynach, w bezpośrednim lub bliskim kontakcie z twardym podłożem skalnym.
Strefy potencjalnych ognisk wstrząsów określono na podstawie historycznych danych sejsmicznych oraz wyników badań neotektonicznych, a także wieloletnich obserwacji prowadzonych po czeskiej stronie. W efekcie powstał jeden z najlepiej zaplanowanych systemów tego typu w Polsce.
Jednym z kluczowych celów badawczych Sudeckiej Sieci Sejsmologicznej jest określenie statystycznych parametrów sejsmiczności regionu. Po kilku latach systematycznych rejestracji zgromadzone dane pozwolą na stworzenie nowoczesnego modelu hazardu sejsmicznego dla Ziemi Kłodzkiej i jej okolic, a w przyszłości – dla całego obszaru sudeckiego.
Dzięki nowoczesnym metodom analizy mikrowstrząsów możliwe będzie precyzyjne rozpoznanie sejsmogenicznych uskoków oraz ich przebiegu w głębi skorupy ziemskiej. To ważny krok w zrozumieniu współczesnych procesów geodynamicznych zachodzących w regionie. Odpowiednie zagęszczenie sieci sejsmologicznej umożliwi także analizę mechanizmu ogniska trzęsień ziemi, dostarczając cennych informacji o stanie naprężeń w górotworze.
Dodatkowym efektem badań będzie opracowanie dokładniejszego modelu prędkości fal sejsmicznych w skorupie ziemskiej, co pozwoli na lepsze poznanie głębokiej budowy geologicznej południowo-zachodniej Polski. Wyniki sejsmologiczne, wzbogacone danymi geodezyjnymi, neotektonicznymi i paleosejsmologicznymi oraz modelowaniem numerycznym, posłużą do precyzyjnego określenia parametrów bezpieczeństwa dla dużych inwestycji geotechnicznych w regionie sudeckim.
Po stronie czeskiej zjawiska sejsmiczne są regularnie monitorowane już od prawie 30 lat. Nowa sieć umożliwia dokładniejszą analizę zjawisk sejsmicznych po stronie polskiej i wzmacnia transgraniczną współpracę naukową, poprzez integrację z czeskimi sieciami sejsmologicznymi CRSN oraz MONET.
W udostępnionych turystycznie trasach w Szklarach, Kletnie, Osówce i Złotym Stoku działają specjalne infomaty, które wyświetlają na żywo drgania rejestrowane przez lokalne stacje. To szansa, by podczas zwiedzania zobaczyć „puls Ziemi” w czasie rzeczywistym i przekonać się, że Sudety są bardziej dynamiczne, niż wielu z nas przypuszcza.
Infomaty pozwalają śledzić aktualne sygnały sejsmiczne, dowiedzieć się więcej o aktywności sejsmicznej Sudetów oraz poznać założenia monitoring geodynamicznego Polski.
Rzetelny monitoring sejsmiczny prowadzony w ramach zadań państwowej służby geologicznej to fundament wiedzy o zagrożeniach naturalnych, stabilności podłoża i geodynamicznej aktywności regionu.
Projekt został zrealizowany w ramach czwartego etapu projektu „Monitoring Geodynamiczny Polski”, finansowanego przez NFOŚiGW i prowadzonego przez Centrum Geozagrożeń Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB. Za część sudecką odpowiadało Centrum Modelowania Procesów Geologicznych z Oddziału Dolnośląskiego PIG-PIB.
Lokalizacje stacji sejsmicznych Sudeckiej Sieci Sejsmologicznej S9 (czerwone)
Przykładowa rejestracja
Widok na infomat zainstalowany na Podziemnej Trasie Edukacyjnej po nieczynnej kopalni Niklu, Chyzoprazu i Opalu w Szklarach. Foto. Sz. Kostka
