W dniach 25-26 września 2025 roku w Oddziale Świętokrzyskim PIG-PIB odbyła się XXX, jubileuszowa, konferencja „Kamień w złożu, krajobrazie i architekturze”.
Celem konferencji jest poszerzenie wiedzy o wszechobecnym w naszym życiu codziennym, choć nie zawsze zwracamy na niego uwagę, kamieniu, jego cechach, zastosowaniu użytkowym, eksploatacji i problematyce z tym związanej, a przecież wiemy, że „… bez surowców, w tym kamienia, nie byłoby naszej cywilizacji” (A. Fijałkowska-Mader i E. Bąk, 2014).
Jubileuszową Konferencję otwarła Dyrektor Oddziału Świętokrzyskiego PIG -PIB pani mgr inż. Agata Spiżewska witając przybyłych gości i uczestników wydarzenia. Głos zabierali kolejno: zastępca dyrektora PIG-PIB do spraw państwowej służby geologicznej dr Olimpia Kozłowska oraz przedstawiciele zaproszonych kopalń i zakładów górniczych działających na terenie województwa świętokrzyskiego.
Pierwszy dzień konferencji odbył się w auli Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB i składał się z 14 sesji referatowych i sesji posterowej. Pierwszy z odczytów poświęcony był nieżyjącemu geologowi, wieloletniemu pracownikowi Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB, Jerzemu Gągolowi – pomysłodawcy konferencji „Interkamień”, która okazała się być prekursorem konferencji „Kamień w złożu, krajobrazie i architekturze”. Postać Jerzego Gągola przypomnieli dr hab. inż. Jan Urban z IOP PAN w Krakowie i dr hab. Anna Fijałkowska- Mader profesor Instytutu z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB w Kielcach.
W kolejnych referatach poruszono między innymi zagadnienia dotyczące surowców skalnych w Polityce Surowcowej Państwa, aktualnej sytuacji i perspektyw udzielania koncesji na wydobycie surowców skalnych w województwie świętokrzyskim, eksploatacji kopalin z grupy kamieni łamanych i blocznych oraz zastosowaniu piaskowców blocznych ze złóż krajowych. Przed przerwą kawową uczestnicy spotkania mogli się zapoznać z nową odsłoną Systemu Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych Polski MIDAS udostępniającemu szerokiemu gronu odbiorców informacje opisowe i przestrzenne dotyczące udokumentowanych złóż kopalin, obszarów i terenów górniczych. Po przerwie kawowej uczestnicy wysłuchali referatów dotyczących między innymi właściwości fizyko-mechanicznych skał fliszowych Karpat pod kątem budowy tuneli, przyczyn i śladów katastrof wybranych kamiennych budowli romańskich Polski południowej, problematyki zagrożeń wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Unesco „Krzemionkowego regionu pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego”, problemów związanych z konserwacją zabytków wykonanych z wapienia bolechowickiego. Kolejne wystąpienia dotyczyły wykształcenia i składu petrograficznego wapieni pińczowskich z rejonu Sancygniowa (gmina Działoszyce), tradycji kamieniarskich Doliny Sancygniówki, świadczeń geoekosystemowych wybranych głazów narzutowych w środkowej Polsce. Ostatni tego dnia referat dotyczył górnictwa skalnego regionu chęcińskiego i jego walorów geoedukacyjnych. Po sesji referatowej odbyła się ze względu na ograniczenia czasowe, krótka sesja posterowa. Tematyka posterów toczyła się wokół kamienia i jego zastosowania w budowlach (zamek w Ossolinie koło Klimontowa) i w przestrzeni miejskiej (współczesne kamienne rzeźby na terenie Kielc), zagospodarowania i roli geoedukacyjnej kamieniołomów (między innymi w północnej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej, regionie świętokrzyskim, Krzemionkach Podgórskich na terenie Krakowa). Tematyka posterów obejmowała również zagadnienia dotyczące surowców skalnych województw świętokrzyskiego i łódzkiego, zasad waloryzacji niezagospodarowanych złóż kopalin skalnych na Mapie Geośrodowiskowej Polski, historii marmurów kieleckich w odniesieniu do nowych źródeł, dziedzictwa geologicznego Gór Świętokrzyskich między Łagowem a Rakowem, tajemniczego bazaltowego Diabelskiego Mostu w Kromlau (Saksonia) i jego konstruktora H. F. Rȍtschke czy analizy pyłu kosmicznego z margli pienińskich. Pierwszy dzień konferencji zakończyła uroczysta kolacja. Na drugi dzień zaplanowano wycieczki terenowe nawiązujące tematyką do hasła konferencji. Na początek uczestnicy odwiedzili Wojewódzki Dom Kultury, gdzie można było się poczuć jak na największej giełdzie minerałów i kamieni i samemu zobaczyć, na czym polega zastosowanie kamienia w architekturze i rzeźbie. Wnętrza budynku ozdabiają świętokrzyskie marmury: „Bolechowice”, „Szewce”, „Zelejowa”, „Ołowianka”, zlepieniec zygmuntowski i także nasz karmelicki czarny marmur z Dębnika koło Krzeszowic. Obecnie ten niemal 90-letni budynek przechodzi renowację, w tym modernizację elewacji, a w oparciu o stare zdjęcia odtwarzany jest jego dawny wystrój. Kolejnym przystankiem wycieczki był kamieniołom wapieni (marmurów morawickich) górnej jury (oksfordu) w Morawicy. Ich eksploatacja sięga XIX wieku. Wapienie te należą do jednych z najbardziej popularnych polskich kamieni dekoracyjnych stosowanych przede wszystkim wewnątrz budynków. Następnym przystankiem była kopalnia dolomitów dewonu środkowego „Radkowice”. Na koniec uczestnicy konferencji zwiedzili historyczne miejsce, gdzie wydobywano najbardziej znane permskie zlepieńce węglanowe nazywane zygmuntowskimi, a żartobliwie świętokrzyskim salcesonem – marmurołom Zygmuntówka na południowo-zachodnim zboczu Czerwonej Góry. To właśnie z tego łomu pochodził kamień, którego użyto do budowy kolumny Zygmunta II Wazy w Warszawie. Drugi dzień konferencji uczestnicy zakończyli wspólnym obiadem w jednej z chęcińskich restauracji i spacerem na rynek miasta. Przez cały czas organizatorzy i współorganizatorzy konferencji i wycieczek dzieli się swoją ogromną wiedzą. Dzięki temu mogliśmy poznać niezwykle bogatą historię geologiczną tego wyjątkowego regionu, szczegóły dotyczące historii i obecnego stanu eksploatacji surowców skalnych, które odgrywały i odgrywają istotną rolę w rozwoju regionu. Uwagę poświęcono zastosowaniu miejscowych kamieni - wyjątkowych surowców znanych w kraju i na świecie, ich symbolice i znaczeniu w sztuce, budownictwie i przemyśle. Mieliśmy również wyjątkową okazję, aby posłuchać o historii regionu świętokrzyskiego i miasta Kielce przedstawionych w sposób niezwykle barwny i pełen pasji. Była to fascynująca lekcja historii. Bardzo serdecznie dziękujemy organizatorom za ich ogromne zaangażowanie, profesjonalizm oraz stworzenie przyjaznej atmosfery, która sprzyjała wymianie wiedzy i nawiązywaniu nowych, cennych kontaktów.
Fot. 1. J. Urban z PAN wspomina Jerzego Gągola, pomysłodawcę konferencji „Interkamień”, której kontynuacją jest konferencja „Kamień w złożu, krajobrazie i architekturze.”
Fot.2. S. Mazurek z PIG-PIB w wystąpieniu dotyczącym surowców skalnych w Polityce Surowcowej Państwa.
Fot.3. M. Górska – Zabielska z Uniwersytetu im. J. Kochanowskiego w Kielcach opowiada o świadczeniach geoekosystemowych wybranych głazów narzutowych w środkowej Polsce.
Fot. 4. A. Fijałkowska – Mader z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB opowiada o wystroju wnętrz Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach.
Fot.5. Sala kominkowa Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach.
Fot.6. Kamieniołom wapieni jurajskich (oksford) w Morawicy. Na zdjęciu uczestnicy wycieczki.
Fot. 7. Kopania dolomitu „Radkowice”
Fot.8. Nieczynny marmurołom Zygmuntówka (Czerwona Góra). Stan obecny.
Fot. 9. A. Fijałkowska – Mader, Z. Złonkiewicz z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB oraz J. Urban z PAN zapoznają uczestników wycieczki z wykształceniem, składem, genezą i historią eksploatacji zlepieńców zygmuntowskich.
Fot.10. W. Wesołowski (z lewej strony) z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB opowiada o historii Chęcin.
Tekst: Małgorzata Garecka
Zdjęcia: Małgorzata Garecka
Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach zadania państwowej służby geologicznej ”Ochrona georóżnorodności, geoedukacja i geoturystyka”.
