Przegląd Geologiczny (2000-01) tom 48

Udokumentowane przejawy tektoniki synsedymentacyjnej w dewonie świętokrzyskim w większości przypadków reprezentują ograniczone rozmiary deformacji, prowadzących do modyfikacji zapisu osadowego jedynie w skali lokalnej. W przeciwieństwie do tego, zdarzenia interpretowane jako eustatyczne (w tym backstepping w poszczególnych etapach rozwoju platformy węglanowej) mają szerszy zapis regionalny. Analiza subsydencji potwierdza różnicę między rozwojem regionu łysogórskiego i kieleckiego, aczkolwiek oba regiony mają bardzo zbliżony scenariusz rozwoju subsydencji „pokaledońskiej”, różniąc się głównie rozmiarami pogrążania w dewonie. To ostatnie zjawisko można przypisać odmiennej budowie skorupowej bloków litosfery oddzielonych rozłamem świętokrzyskim i, w związku z tym, odmiennej ich reakcji na regionalny rozkład naprężeń (ogólnie zapewne ekstensyjnych).

Ranga zdarzeń tektonicznych w dewonie świętokrzyskim jest wciąż trudna do sprecyzowania, ale wydaje się drugoplanowa. Nie ma świadectw „bretońskich” deformacji tektonicznych w końcu dewonu i uprzednio eksponowana rola tej „fazy“ może ograniczać się do pulsu późnofrańskiej subsydencji tektonicznej i ruchów blokowych, modyfikujących lokalnie zapis fluktuacji eustatycznych w szeroko rozumianym interwale przejściowym franu i famenu. Związki tego ożywienia tektonicznego na obszarze świętokrzyskim z późnodewońską przebudową platformy wschodnioeuropejskiej (inicjacją ryftu prypecko-donieckiego i rozwojem rowu lubelskiego) są prawdopodobne, ale ich korelacja wymaga dalszego postępu w badaniach stratygraficznych na obu tych obszarach.

Główny wpływ na rzeźbę obniżenia węgrowskiego miały osady pozostawione przez lądolód zlodowacenia warty. Obecność w wielu stanowiskach, bezpośrednio pod piaskami o niewielkiej miąższości, biogenicznych osadów jeziornych, wydatowanych palinologicznie m.in. w stanowisku Łączka na interglacjał eemski,pozwala spodziewać się, że w tym interglacjale, ten rejon Polski cechował się obecnością licznych, małych zbiorników wodnych. Cechy te wskazują na jeziorny charakter obniżenia węgrowskiego w czasie interglacjału eemskiego.

Sieci geomorfologiczne w dorzeczach Popradu i Dunajca podlegały istotnym zmianom od schyłku paleogenu, dzięki wytworzeniu nowego planu morfostrukturalnego. W dorzeczu Popradu można by oczekiwać odmiennego od rekonstruowanego przebiegu ewolucji rzeźby. Ewolucja ta dokonywała się po odnowieniu przedneogeńskiej sieci dolinnej w rejonie Ganowiec i Pustego Pola, zniszczonej przez uformowanie Kotlin Popradzkiej i Lubowniańskiej w neogenie. Bariera morfologiczna Magury Spiskiej i Małych Pienin wpłynęła na odmienny przebieg ewolucji rzeźby w słowackich sektorach dorzeczy Popradu i Dunajca.