SZKOLENIA ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ W 2021 ROKU POD KĄTEM NOWEGO ROZPORZĄDZENIA MINISTRA W SPRAWIE INFORMACJI O RUCHACH MASOWYCH
Kilkuset urzędników samorządowych z całego kraju przeszkolonych zostało przez pracowników Centrum Geozagrożeń Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB) w 2021 r. Dodatkowo Centrum zorganizowało warsztaty dla przedstawicieli 13 powiatów, w których zagrożenie ruchami masowymi jest szczególnie wysokie.
Miniony rok był pierwszym, w którym obowiązywało nowe rozporządzenie ministra klimatu i środowiska dotyczące ruchów masowych ziemi z 4 grudnia 2020 r. Rozporządzenie to wprowadziło zmiany, do których samorządy musiały się jak najszybciej dostosować. Z uwagi na złożoność problemów związanych z osuwiskami było to poważne wyzwanie – nie tylko dla urzędników, ale także specjalistów z Centrum Geozagrożeń. Mimo pandemii konieczne było zorganizowanie szkoleń dla administracji samorządowej, by wspomóc jej aktywność w ramach unikania ryzyka osuwiskowego i przeciwdziałania skutkom ruchów masowych, eliminowania ewentualnych problemów w interpretacji przepisów rozporządzenia oraz by usprawnić pracę urzędników w terenie.
Dr inż. Izabela Laskowicz, dyrektor Oddziału Karpackiego PIG-PIB podczas 2. Forum PSG - Zagrożenia geologiczne w Polsce. Problemy osuwiskowe. Po lewej widoczny operator kamer przekazujących sygnał do internetu.
10 czerwca 2021 roku odbyło się online 2 Forum Państwowej Służby Geologicznej poświęcone zagrożeniom geologicznym, na którym szczegółowo omawiano obowiązki jakie ciążą na administracji. Zaś w ramach Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO), w 2021 roku przeszkolono 13 powiatów na specjalnie przygotowanych dla nich warsztatach.
SOPO to projekt realizowany od 2008 r. przez PIG-PIB, a jednym z jego istotnych elementów, poza identyfikacją, monitoringiem osuwisk i tworzeniem map osuwiskowych, są systematyczne szkolenia dla pracowników administracji samorządowej. Prace terenowe prowadzone w ramach tego projektu corocznie przynoszą informacje na temat znacznej liczby noworejestrowanych osuwisk. Pierwsze lata realizacji projektu pokazały, że problem zagrożenia ruchami masowymi ziemi w Polsce jest znacznie poważniejszy niż pierwotnie się spodziewano.
Dr Tomasz Wojciechowski, kierownik Centrum Geozagrożeń PIG - PIB podczas wstępnego wykładu na 2. Forum PSG
Mapy osuwisk i terenów zagrożonych, które powstały w pierwszym etapie projektu spotkały się z ogromnym zainteresowaniem urzędników starostw i gmin. Stąd w kolejnym etapie zaplanowano, że dla każdej jednostki administracyjnej, która otrzyma od PIG-PIB gotowe mapy, zostaną przeprowadzone szkolenia, na których podzielimy się naszą wiedzą i doświadczeniem z tymi którzy jako pracownicy urzędów muszą stawić czoła wyzwaniom związanym z zagrożeniem ruchami masowymi. Dwa z nich są szczególnie wymagające. Pierwsze to konfrontacja z mieszkańcami, którzy niespodziewanie dowiadują się, że ich domy, ogrody, pola uprawne, dorobek całego życia znajduje się na osuwisku i w przyszłości mogą spodziewać się strat materialnych. Kolejne wyzwanie to właściwe wykorzystanie informacji o osuwiskach w planowaniu przestrzennym, zatwierdzaniu dokumentacji geologiczno-inżynierskich, odbudowie uszkodzonych elementów infrastruktury publicznej, obserwacji osuwisk.
Ze względu na skalę zagrożenia osuwiskowego pierwsze mapy o zasięgu gminnym wykonywane były w południowej części województwa małopolskiego, tam też szkolenia prowadzone były w pierwszej kolejności. Stopniowo, zgodnie z harmonogramem tworzenia map dla kolejnych gmin, organizowane są szkolenia w województwach podkarpackim i śląskim. Średnio w roku organizowanych jest 6 takich spotkań, wyjątkiem były lata 2020 i 2021.
Eksperci Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB odpowiadają na pytania zadane przez uczestników 2 Forum PSG. Od lewej: dr inż. Izabela Laskowicz, dyrektor Oddziału Karpackiego PIG-PIB, dr Tomasz Wojciechowski, kierownik Centrum Geozagrożeń i Paweł Marciniec, kierownik SOPO
Szkolenia są przygotowywane indywidualnie dla każdego powiatu z uwzględnieniem jego specyfiki i prawdopodobnych potrzeb. Ze względu na różny stopień znajomości zagadnień osuwiskowych wśród pracowników urzędów, szkolenia zwykle zaczynają się od wykładu przybliżającego geologiczne i geomorfologiczne aspekty ruchów masowych. Na tym tle prezentowane są produkty projektu SOPO a także możliwości ich wykorzystania. Jednakże brak jednoznacznych przepisów prawa sprawia, że urzędnicy, choć wyposażeni w mapy, raporty i objaśnienia, każdorazowo zmuszeni są do podejmowania indywidualnych decyzji, które mają wpływ na życie całych społeczności lokalnych. Stąd ważne jest, aby były to możliwie najlepsze decyzje.
W celu ograniczenia strat w mieniu, czy też aby zarządzenia urzędników nie działały na szkodę mieszkańców, podczas szkoleń omawiane są aspekty monitorowania, dokumentowania osuwisk, a także planowania przestrzennego na terenach osuwiskowych. Od 2021 roku przybliżany jest także temat obserwacji osuwisk. Nowe rozporządzenie ministra wprowadziło zasadniczą zmianę w dotychczasowych przepisach w tym zakresie. Obecna regulacja wymaga szacowania ryzyka osuwiskowego i wypracowania schematu postępowania dla osuwisk niepodlegających monitorowaniu instrumentalnemu.
Szkolenia są źródłem wiedzy dla urzędników, nie da się jednak pominąć także roli wzajemnej wymiany doświadczeń. Dzięki niej również zespół Centrum Geozagrożeń poszerza swoją wiedzę, gdyż osuwiska z mocy kilku ustaw i rozporządzeń, oprócz tego, że są naturalną formą geologiczną, stanowią także zagadnienie administracyjne. Oznacza to, że, często nieprzewidywalne, albo też niedostrzegalne dla mieszkańców zagrożonego terenu, zjawisko naturalne musi być ujęte w ramy konkretnych przepisów. Dlatego współpraca oraz wymiana informacji, inspirująca i urzędników, i geologów, jest podstawą właściwego działania SOPO.
Tekst: zespół Centrum Geozagrożeń PIG-PIB
Zdjęcia: Michał Zieliński
