Pionierskie lata Oddziału
Od samego początku zasadniczym celem działalności Oddziału Dolnośląskiego było rozpoznanie budowy geologicznej Dolnego Śląska, a więc Sudetów i obszaru przedsudeckiego. Był to dla geologów polskich obszar prawie zupełnie dziewiczy, tym bardziej, iż skały magmowe i metamorficzne występowały na obszarze przedwojennej Rzeczpospolitej jedynie na Wołyniu i w Tatrach. Tu, na Dolnym Śląsku, mieli oni do czynienia z zupełnie odmiennymi skałami, o różnym wieku i genezie. Pod tym względem przed polskimi geologami stanęły prawdziwe wyzwania. Rozpoczęto od przeglądu istniejących materiałów i literatury niemieckiej oraz słynnych pod koniec lat 1940. rozpoznawczych wypraw terenowych, często z użyciem transportu konnego. Przy okazji tych wypraw zebrano znaczącą kolekcję skał sudeckich, które jeszcze w latach 1990. zwracały uwagę napisem na dużych próbkach: "grupa prof. Teisseyre'a".
We wczesnych latach 1950., po zakończeniu żmudnego etapu zbierania i inwentaryzowania bogatych, choć mocno wyszczerbionych przez wojnę, materiałów niemieckich, rozpoczęto realizację podstawowej mapy geologicznej regionu w skali 1:25 000. Od tego momentu kartografia geologiczna stała się głównym zadaniem Oddziału Dolnośląskiego – jego najważniejszą specjalizacją. Początkowo prowadzono tzw. reambulację niemieckich map geologicznych w tej samej skali, ich ewentualne poprawianie i wydawanie drukiem w odmiennym cięciu topograficznym.
W kolejnym etapie przystąpiono do opracowywania nowej, całkowicie polskiej mapy według wypracowanej metodyki. Edycja Szczegółowej mapy geologicznej Sudetów w skali 1:25 000, licząca 134 arkusze i zakończona w II połowie lat 1990., obejmuje dziś prawie cały obszar Dolnego Śląska z wyjątkiem jego części północnej i wschodniej, które pokryte są obecnie Szczegółową mapą geologiczną Polski w skali 1:50 000. Mapa ta zawsze stanowiła podstawę wszystkich dalszych prac geologicznych, w tym poszukiwań i rozpoznawania złóż kopalin mineralnych i wód podziemnych, a w ostatnich latach edycji innego typu szczegółowych map geologicznych. Z pierwszym etapem powstawania mapy związane są przede wszystkim nazwiska H. Teisseyere'a, A. Grocholskiego, B. i Z. Berezowskich, M. i J. Szałamachów, S. Kurala, J. Milewicza, J. Jerzmańskiego, W. Frąckiewicz.
Reambulacja terenowa niemieckich map geologicznych polegała na weryfikacji i uproszczeniu terminów wydzieleń litologicznych i wprowadzeniu polskiego nazewnictwa geograficznego przy odmiennym cięciu kartograficznym edycji (układ 42). Generalnie jednak polska mapa geologiczna odziedziczyła po niemieckiej litologiczny i chronostratygraficzny charakter edycji, który pozostał jej trwałą cechą. Rozpoczęto również realizację nowego, polskiego zdjęcia geologicznego, które umożliwiło zebranie nowych dla geologii polskiej doświadczeń. Ten pierwszy, wstępny etap realizacji mapy objął łącznie 30 arkuszy, które wydano drukiem pod koniec lat 1950. i na początku 1960. Wszystkie te arkusze nie mają objaśnień tekstowych, których nie przewidywały najwcześniejsze regulacje wykonawcze.
W 1958 r. weszła w życie pierwsza Instrukcja wykonania Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:25 000 i 1:50 000, ustalająca zasady prac terenowych, sposób opracowania mapy i jej części składowe. Od tego momentu wszystkie arkusze były wydawane razem z objaśnieniami tekstowymi zawierającymi charakterystykę litologiczno-stratygraficzną i tektoniczną obszaru arkusza oraz krótkie charakterystyki geomorfologii, złóż surowców mineralnych, hydrogeologii oraz warunków geologiczno-inżynierskich. Wspomniana Instrukcja była podstawą sporządzania map aż do połowy lat 70. XX w. Łącznie w oparciu o jej regulacje wydano 52 arkusze mapy, z których jednak 21 arkuszy opracowanych w okresie przejściowym było jeszcze częściowo opartych na reambulacjach terenowych niemieckich zdjęć geologicznych. Objaśnienia do niektórych z nich opracowano czasem nawet kilkanaście lat po wydaniu mapy. Już we wczesnych latach 1950. rozpoczęto także regionalne badania geologiczne, prowadzone często pod kątem rozpoznania perspektyw surowcowych poszczególnych, badanych jednostek.
W pierwszym etapie skoncentrowano je na obszarze depresji śródsudeckiej, znanej z pokładów węgla kamiennego Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego i depresji Świebodzic. Badania stratygraficzne słabiej rozpoznanych przez geologów niemieckich utworów dolnego karbonu depresji śródsudeckiej prowadzili H. Żakowa i T. Górecka, prace geologiczne - H. Teisseyere, Z. i S. Radwańscy oraz C. Żak.
W drugiej połowie lat 1950. rozpoczął się etap usystematyzowanych badań regionalnych w poszczególnych jednostkach tektonostratygraficznych Sudetów i pierwszych polskich syntez geologicznych. Badania prof. Teisseyre'a objęły tzw. południowy „pień" Gór Kaczawskich, J. Jerzmańskiego - północny pień tego górotworu, M. i J. Szałamachów - krystalinik izerski, Z. i S. Radwańskich - rów górnej Nysy Kłodzkiej, J. Milewicza - depresję północno-sudecką. Geolodzy Oddziału brali udział w żywej w owych czasach dyskusji na temat geologicznej ewolucji Sudetów, dyskusji, której celem było niekiedy naiwne zaprzeczanie tezom głoszonym przez geologów niemieckich. Manierze tej uległo wielu z nich, nie zmienia to jednak faktu, iż etap pionierskich badań regionalnych przyniósł bardzo wiele nowych, cennych informacji zwłaszcza na temat petrografii skał i ich tektoniki, w tym orientacji mezostruktur, takich jak foliacja i lineacja w skałach metamorficznych. Znana synteza budowy tektonicznej Gór Kaczawskich H. Teisseyere'a z 1956 r. pozostaje do dziś wzorem dla takich opracowań. Podsumowaniem pierwszego etapu prac podstawowych w Sudetach były liczne, już opracowane i opublikowane mapy szczegółowe oraz materiały XXX Zjazdu PTG w Ziemi Kłodzkiej, który odbył się w maju 1957 r. w Dusznikach Zdroju, a w którym czynny udział wzięli H. Teisseyre, J. Gierwelaniec, S. Radwański i S. Maciejewski.
