Miasto Moguncja w Niemczech należy do najstarszych miast w Europie, o znaczącym światowym dorobku intelektualnym (m.in. urodził się tu i działał Jan Gutenberg). Moguncja jest również ważnym niemieckim ośrodkiem badań osuwisk i upowszechniania dobrych praktyk związanych z ruchami masowymi ziemi.
Corocznie Centrum Badań Osuwisk w Moguncji (niem. Die Forschungsstelle Rutschungen e.V. – FSR) organizuje konferencję specjalistyczną „Osuwiska” (niem. Weiterbildungseminar Fachtagung Rutschungen), której prelegentami są nie tylko wybitni badacze ruchów masowych, ale także geolodzy zatrudnieni w najlepszych światowych firmach wdrażających rozwiązania w zakresie rekultywacji i stabilizacji terenów osuwiskowych.
Głównym celem cyklu konferencji jest prezentacja najnowszych wyników badań nad ruchami masowymi i stworzenie platformy integrującej teorię z praktyką. Wydarzenie jest skierowane do szerokiego grona specjalistów, m.in. do geologów inżynierskich, inżynierów budowlanych, hydrogeologów, geomorfologów, przedstawicieli służb geologicznych, geoinformatyków, specjalistów z biur planowania itp.
Konferencja ma charakter szkoleniowy – są na niej omawiane i dyskutowane zagadnienia związane z zarządzaniem ryzykiem osuwiskowym, przyczynami aktywizacji ruchów masowych oraz rozwiązania w zakresie stabilizacji terenów osuwiskowych. Konferencja „Osuwiska”, ze względu na jej oficjalny język – niemiecki jest okazją do spotkań przede wszystkim specjalistów z Niemiec, Austrii i ze Szwajcarii. Nie zabrakło na niej także przedstawicielki Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB, mgr inż. Anny Małki z Oddziału Geologii Morza w Gdańsku.
Sesja referatowa (fot. M. Lauterbach, 6.2018)
18. Konferencja specjalistyczna „Osuwiska” odbyła się w dniach 5 - 7 czerwca 2018 r. W pierwszym dniu odbyły się warsztaty GIS dotyczące wykorzystania nowoczesnego oprogramowania w modelowaniu osuwisk i analizach GIS, w tym wykorzystania oprogramowania Q-GIS i SAGA-GIS, pracy z danymi LIDAR, modelowanie geologiczno-inżynierskie osuwisk, obliczanie atrybutów topograficznych, które znajdują zastosowanie w analizie osuwisk, ocenie podatności i ryzyka osuwiskowego.
Warsztaty GIS (fot. M. Lauterbach, 6.2018)
W kolejnym dniu odbyła się sesja referatowa o ruchach masowych ziemi, poświęcona aspektom naukowym i użytkowym, ze szczególnym uwzględnieniem geoinżynieryjnych metod zbrojenia gruntów. Szczególnie interesujący był referat wygłoszony przez S. Knapp, a dotyczący optymalizacji prognozowania ruchów masowych z użyciem badań sedymentologicznych, na przykładzie osuwisk położonych w Alpach w rejonie jeziora Öschinsee w szwajcarskim kantonie Berno oraz jeziora Eibsee w Górnej Bawarii. Badania osadów jeziornych, w przeciwieństwie do osadów lądowych, pozwalają na bardzo szczegółowe odtworzenie ruchów osuwiskowych w kolejnych przedziałach czasowych, ich datowanie, szacowanie kubatury poszczególnych obrywów oraz rekonstrukcję dróg transportu.
Sesja referatowa i postery (fot. M. Lauterbach, 6.2018)
W dalszej części dr A. Dufresne z Uniwersytetu RTWTH w Aachen przedstawiła referat dotyczący przyczyn powstawania dużych osuwisk supraglacjalnych w południowo-wschodniej Alasce w latach 2002–2016. Prelegentka podkreśliła dużą rolę opadów i zimowych roztopów śniegu jako ważnych czynników spustowych oraz omówiła nieznane do tej pory elementy rzeźby wewnątrzosuwiskowej.
Następnie B. Lucke, reprezentujący Łużycką i Środkowoniemiecką Spółkę Górniczą (niem. Lausitzer und Mittelddeutsche Bergbau.- Verwaltungsgesellschaft MBH) przedstawił wielkopowierzchniowe osuwiska występujące w odkrywkach górniczych. Autor zaprezentował mechanizmy powstawania osuwisk w kopalniach odkrywkowych węgla brunatnego w rejonie Łużyc i Środkowych Niemiec z punktu widzenia wytrzymałości mechanicznej warstw, szkody jakie powodują osuwiska antropogeniczne oraz metody ich rekultywacji.
W kolejnym referacie E. Gröner i A. Roduner ze szwajcarskiej firmy Geobrugg przedstawili geologiczno-inżynierskie metody redukcji szkód wywołanych przez ruchy masowe. Kilkunastoletnie doświadczenia firmy Geobrugg związane z monitorowaniem systemu Tecco, zbudowanego ze stalowych siatek ochronnych kotwionych za pomocą płytek oraz gwoździ gruntowych i skalnych, wskazują na dużą skuteczność tego systemu w stabilizacji i rekultywacji osuwisk. Zaletą systemu Tecco jest możliwość naturalnego rozwoju roślinności, w tym drzew, pozwalającą na łagodne wkomponowanie w otaczający krajobraz przyrodniczy.
W dalszej części, w trakcie sesji posterowej A. Werner i F. Enzmann zaprezentowali problemy dotyczące podatności osuwiskowej, zagrożenia i ryzyka osuwiskowego oraz system prognozowania ruchów masowych MABEIS. Program konferencji oraz zbiór rozszerzonych abstraktów z sesji referatowej (również z poprzednich lat) są dostępne na stronie Centrum Badań Osuwisk w Moguncji: www.forschungsstellerutschungen.de
W ostatni dniu konferencji przeprowadzono sesję terenową, na której przedstawiono zagrożenia wywołane przez spływy rumoszu w Dolinie Środkowej Mozeli oraz aktualnie stosowane geologiczno-inżynierskie metody zabezpieczania osuwisk.
Konferencja „Osuwiska” w Moguncji stanowiła forum wymiany informacji naukowych na temat bieżących projektów badawczych, jak i doświadczeń empiryków – zwłaszcza geologów inżynierskich i inżynierów budowlanych. W trakcie dyskusji towarzyszących tej najważniejszej w Niemczech konferencji osuwiskowej z dużym zainteresowaniem odebrano projekt System Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO), realizowany w Polsce przez Państwowy Instytut Geologiczny – PIB oraz tworzoną w ramach tego projektu ogólnokrajową bazę danych GIS. Republika Federalna Niemiec nie posiada ogólnokrajowej bazy danych. Wiąże się to z faktem, że każdy z 16 krajów związkowych ma odrębną służbę geologiczną. Wskutek tego poszczególne niemieckie kraje związkowe dysponują odmiennymi mapami geologicznymi i mapami geozagrożeń z różnymi legendami, a także różnymi bazami danych w sensie ich struktury i zawartości merytorycznej. Kompleksowy projekt bazy ogólnokrajowej znajduje się dopiero w stadium początkowym.
W efekcie, organizatorzy poprosili o wygłoszenie w przyszłym roku referatu dotyczącego polskiej, ogólnokrajowej bazy danych osuwiskowej. Zaproponowano wstępny tytuł: "Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi w ramach Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej w Polsce jako przykład ogólnokrajowej rejestracji osuwisk", a w składzie autorskim referatu znajdą się eksperci PIG–PIB: prof. dr hab. Antoni Wójcik, dr inż. Izabela Laskowicz, dr Dariusz Grabowski, dr Tomasz Wojciechowski, mgr inż. Anna Małka, mgr inż. Marcin Kułak i mgr Paweł Marciniec.
Międzynarodowa wymiana doświadczeń i dobrych praktyk pozwala na lepsze zrozumienie mechanizmów procesów osuwiskowych oraz pełne wykorzystanie potencjału, jakie dają bazy danych i nowoczesne technologie geoinformacyjne w podstawowych i utylitarnych badaniach ruchów masowych.
Stabilizacja przed obrywami i spływami gruzowymi prawego zbocza doliny Środkowej Mozeli za pomocą ochronnej siatki pierścieniowej (fot. A. Małka, 6.2018)
W dolinie Środkowej Mozeli osuwiska stanowią realne zagrożenie przede wszystkim dla elementów infrastrukturalnych i winnic (fot. A. Małka, 6.2018)
Tekst: Anna Małka
Współpraca: Anita Starzycka
Zdjęcia: Anna Małka, Manuel Lauterbach, Piotr Nescieruk
