Nowy eksponat na wystawie „Geologia Karpat i Przedgórza” w Muzeum Geologicznym Oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie

W ostatnich dniach Muzeum Geologiczne Oddziału Karpackiego Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB w Krakowie wzbogaciło się o nowy eksponat. Ze względu na swoje znaczne rozmiary został on ulokowany obok wejścia głównego do budynku Oddziału. To kiwon – żuraw pompowy, nazywany też kiwakiem albo konikiem. Nasz kiwon jest darem dr. inż. Jaromira Probulskiego z PGNiG w Jaśle dla Muzeum Oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie. To zabytek i zarazem pamiątka dokumentująca historię poszukiwań i eksploatacji złóż ropy naftowej na ziemi gorlickiej – nazywanej nie bez powodu kolebką przemysłu naftowego.

Umieszczanie nowego eksponatu przed budynkiem Oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie 

Umieszczanie nowego eksponatu przed budynkiem Oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie 

Kiwony, trójnogi i inne pozostałości po okresie naftowej prosperity stanowią do dzisiaj nieodłączny element krajobrazu Karpacko-Galicyjskiego Szlaku Naftowego, biegnącego od Gorlic aż po Lwów. Szlak ten łączy miejsca związane z narodzinami i historią przemysłu naftowego, m.in. Bóbrkę, Kryg, Sękową, Gorlice, Dominikowice czy Kobylankę. Jego celem jest ocalenie od zapomnienia reliktów dawnego kopalnictwa i przemysłu naftowego. Historia każdego z tych miejsc to historia poszukiwań i wydobycia ropy.

Jednym z takich miejsc jest czynna wciąż kopalnia ropy naftowej Kobylanka, skąd pochodzi nasz nowy eksponat. O Kobylance wspomina już w swoim wielkim dziele „O ziemiorództwie Karpat i innych gor i rownin w Polsce”(1815) Stanisław Staszic. W roku 1852 książę Stanisław Jabłonowski, ówczesny dziedzic i właściciel Kobylanki, wybudował w niedalekich Siarach w „Pustym lesie” pierwszy szyb naftowy, w a samej Kobylance destylarnię, gdzie wytwarzano asfalt i naftę do oświetlania w lampach.

W 1860 roku w Kobylance i Dominikowicach odkryto złoża ropy. Początkowo surowiec wydobywano z naturalnych wycieków w zagłębieniach terenu. Potem budowano głębsze cembrowane drewnem studnie, z których ropę wydobywano wiadrami z pomocą kołowrotków lub ręcznymi pompami. Wiercenia metodą „kanadyjską” rozpoczęto w 1885 roku, a kopalnia w Kobylance stała się jedną z najbardziej wydajnych w okręgu gorlickim. To właśnie w Kobylance przeprowadzono próbę wiercenia za pomocą urządzenia kanadyjskiego i osiągnięto głębokość 1000 metrów. Z powodu zwiększającego się wydobycia ropy zbudowano rurociąg o długości 7 km do rafinerii w Gliniku Mariampolskim. W latach 1880-2000 odwiercono ogółem 90 odwiertów, w tym 70 produktywnych i 20 negatywnych.

Ze złoża wydobyto łącznie około 320 tysięcy ton ropy naftowej. Złoże Dominikowice-Kobylanka zaliczono do typu złóż warstwowych, a tutejsza ropa naftowa należy do średnio lekkich (gęstość 0,8-0,84g/cm3), o ciemnobrunatnej barwie (Karnkowski, 1993).

kiwon na terenie Oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie

Za moment kiwon stanie się eksponatem Muzeum Geologicznego Oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie

Nie sposób w tym miejscu nie przypomnieć o roli Karpackiej Stacji Terenowej - dzisiejszego Oddziału Karpackiego w pracach związanych z poszukiwaniem złóż ropy i gazu ziemnego, projektowaniem i profilowaniem wierceń poszukiwawczych. Wspomnieć tu trzeba zasługi Jana i Stanisława Wdowiarzów, Jerzego Badaka, Wojciecha Ryłko, Kazimierza Żytko, Zbigniewa Obuchowicza, czy Henryka Świdzińskiego.

Muzeum Geologiczne stanowi nieodłączną część Oddziału Karpackiego PIG-PIB w Krakowie. Większość zbiorów, jakie zgromadzono od czasu reaktywowania po II wojnie światowej Karpackiej Stacji Terenowej w Krakowie to okazy zbierane w trakcie prac terenowych, przywożone i przekazywane przez pracowników. Są to okazy skał karpackich, minerały, skamieniałości oraz całe kolekcje, tym bardziej bezcenne, ponieważ są darem pracowników Oddziału Karpackiego dla rodzimej placówki. Ciekawym elementem naszej wystawy są sprzęt i wyposażenie, zarówno geologów pracujących w terenie, jak i samego Oddziału. Obecnie kolekcje te są rewidowane i uzupełniane.

Mamy nadzieję, że nasza odradzająca się kolekcja wkrótce wzbogaci się o kolejne cenne eksponaty.

kiwon w Oddziale Karpackim PIG-PIB w Krakowie

Kiwon można podziwiać w siedzibie Oddziału Karpackiego Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB w Krakowie przy ul. Skrzatów 1

Tekst i zdjęcia: Małgorzata Garecka