Wizyta pracowników PIG-PIB w kopalni cynku i ołowiu ZGH Bolesław S.A.

Pracownicy PIG-PIB zapoznali się z uwarunkowaniami geologiczno-górniczymi złóż rud Zn-Pb typu MVT w kopalni należącej do ZGH Bolesław S.A.

O złożoności budowy geologicznej rejonu śląsko-krakowskiego przekonał się każdy, kto miał z nim choć niewielki kontakt. Region ten jest uznawany za jeden z największych na świecie obszarów występowania złóż rud cynku i ołowiu (Zn-Pb) typu Missisipi Valley Type (MVT). Jego nazwa pochodzi od tego typu złóż, opisanych po raz pierwszy w dolinie rzeki Missisipi, choć same złoża w Polsce znane były wieki wcześniej. Około 25% światowych zasobów złóż rud Zn-Pb zawartych jest w złożach typu MVT.

Złoża typu MVT zlokalizowane są w Polsce w obszarze śląsko-krakowskim na pograniczu województw małopolskiego i śląskiego. W ujęciu geologicznym jest to obszar na styku Górnośląskiego Zagłębia Węglowego oraz Monokliny Śląsko-Krakowskiej. Rozmieszczenie złóż rud Zn-Pb, również tych o znaczeniu historycznym, przedstawiono na poniższym szkicu geologicznym.

Szkic geologiczny regionu śląsko-krakowskiego

Szkic geologiczny regionu śląsko-krakowskiego (wg Różkowski i in., 1979, nieco zmienione), I - złoża Zn-Pb: 1. „Bibiela-Kalety”, 2. „Dąbrówka Wielka”, 3. „Siewierz”, 4. „Poręba”, 5. „Gołuchowice”, 6. „Marciszów”, 7. „Zawiercie I” i „Zawiercie 3”, 8. Rodaki-Rokitno-Szlacheckie, 9. „Chechło”, 10. „Klucze” i „Klucze I”, 11. „Laski”, 12. „Krzykawa”, 13. „Bolesław”, 14. „Pomorzany, 15. „Jaroszowiec- Pazurek”, 16. „Sikorka”, 17. „Olkusz”, 18. „Jaworzno. II - Złoża Zn-Pb wykreślone z Bilansu Zasobów Kopalin: A - złoża niecki bytomskiej („Orzeł Biały”, „Waryński”, Nowy Dwór”, „Marchlewski”), B - „Jaworzno- Galmany”, C - „Trzebionka”, D - „Matylda”. III - Górnośląskie Zagłębie Węglowe, IV - Zapadlisko Przedkarpackie - osady miocenu, V - zasięg dolomityzacji, VI - granica nasunięcia karpackiego, VII - ważniejsze uskoki

Mineralizacja cynkowo-ołowiowa zlokalizowana jest głównie w zdolomityzowanych skałach węglanowych środkowego Triasu oraz w mniejszym stopniu w dolomitach dolnego Triasu i utworach węglanowych Dewonu. Obraz budowy geologicznej z usytuowaniem ciał rudnych przedstawia przekrój geologiczny omawianego rejonu.

Schematyczny przekrój geologiczny przez złoża rud cynku i ołowiu na obszarze śląsko-krakowskim

Schematyczny przekrój geologiczny przez złoża rud cynku i ołowiu na obszarze śląsko-krakowskim (wg Ekiert, 1970, nieco uproszczone), 1 – piaski czwartorzędowe, 2 – iły i łupki, 3 – wapienie (W g-k – wapienie karchowickie, terebratulowe, górażdżańskie, W g – wapienie gogolińskie), 4 – dolomity margliste, 5 – dolomity retu, 6 – dolomity diploporowe, 7 – dolomity kruszconośne, 8 – piaskowce, 9 – porfiry, 10 – diabazy, 11 – ciała rudne, 12 – uskoki, A – trias, B – karbon, C – dewon, D – sylur

Skomplikowana budowa geologiczna obszaru śląsko-krakowskiego, w połączeniu z trudnymi warunkami geologiczno-górniczymi powoduje, że prowadzenie eksploatacji takich złóż jest bardzo trudne. Zdobytą w takich warunkach wiedzą i doświadczeniem postanowili podzielić się z pracownikami PIG-PIB eksperci z Działu Geologiczno-Górniczego ZGH Bolesław. Przedstawione materiały pozwoliły zapoznać się z budową geologiczną złoża „Pomorzany”, parametrami jakościowymi kopaliny, jak również z zagrożeniami górniczymi (np. wodnym) występującymi w kopalni.

Uczestnicy warsztatów

Uczestnicy warsztatów

Zaprezentowane zagadnienia obejmowały również systemy transportu urobku oraz wentylacji i odwodnienia chodników górniczych. Przestawiono także działania mające na celu przeciwdziałanie powstawaniu niebezpiecznych sytuacji i ich skutkom. Sytuacje zagrażające bezpieczeństwu mogą być spowodowane zjawiskami naturalnymi, takimi jak dopływ wód, czy naprężenia mechaniczne w górotworze oraz technologicznymi, jak np. nieciągłością dostaw energii elektrycznej czy wody do kopalni.

Sieć kotew w skalach stropowych zabezpieczająca przed obrywami skalnymi

Sieć kotew w skalach stropowych zabezpieczająca przed obrywami skalnymi

Ważnym czynnikiem w funkcjonowaniu każdego zakładu górniczego jest aspekt społeczny, a przede wszystkim przeciwdziałanie ewentualnej uciążliwości przedsięwzięcia dla mieszkańców. Górnictwo cynku i ołowiu w regionie to bogata historia jak i związania z nią strategii działań w najbliższych latach. Każda inwestycja to liczne miejsca pracy jak i znaczny wzrost znaczenia gospodarczego regionu. Niestety występujące tu złoża rud Zn-Pb są już w dużej części wyeksploatowane. Jednakże, coraz większe znaczenie gospodarcze, jak i ekologiczne nabierają hałdy powstałe przy dawnej eksploatacji złóż. Współczesne technologie stosowane w przeróbce rud umożliwiają odzyskanie metali z materiału zgromadzonego w hałdach, co było niemożliwe w przeszłości. Prowadzone inwestycje i rozwój technologiczny daje zatem nadzieje na dalsze wieloletnie funkcjonowanie przemysłu w rejonie.

Po zakończeniu szkolenia z zasad BHP oraz wyposażeniu każdego w osobisty sprzęt ucieczkowy, jak również odzież ochronną uczestnicy zjechali upadową Franciszek do podziemnych wyrobisk górniczych. Na miejscu można było obserwować dopływy wód do kopalni, strefy tektoniczne, przebieg mineralizacji w ociosach wyrobiska, stosowane sposoby wzmacniania stropu, wygląd komory po wyeksploatowaniu złoża oraz infrastrukturę podziemną niezbędną do prowadzenia eksploatacji.

Przygotowanie uczestników do zjazdu pod ziemię

Przygotowanie uczestników do zjazdu pod ziemię

Obecność bogatej mineralizacji na ociosach wyrobisk podziemnych zapaliła wszystkich do działania

Uczestnicy warsztatów podziwiają bogatą mineralizację na ociosach wyrobisk podziemnych 

Woda nas zalewa? To nic! Idziemy dalej do strefy zmineralizowanej. Dopływ wód do wyrobisk górniczych

Woda nas zalewa? To nic! Idziemy dalej. Dopływ wód do wyrobisk górniczych to ok. 4,5 m3/min

 

Gospodarze zaprosili uczestników warsztatów również do zwiedzenia ekspozycji w Kopalni Wiedzy o Cynku zlokalizowanej przy siedzibie ZGH Bolesław S.A. w Bukownie. Przestrzeń wystawy zajmuje budynek byłej kopalni Ulisses powstałej w XIX w. To właśnie aspekt społeczny przyczynił się do powstania ekspozycji z licznymi prezentacjami multimedialnymi, sprzętem górniczym, okazami mineralogicznymi oraz bogatym parkiem maszynowy. Zagadnienia geologiczno-górnicze przybliżane są zwiedzającym przez wieloletnich pracowników kopalni, którzy swoją wiedzę i pasję zawierają w prezentowanym opisie merytorycznym z elementami historycznymi.

Obszerny materiał zawarty w „Kopalni”, podobnie jak obserwacje pod ziemią, znacznie ułatwiły zrozumienie geologii regionu, technologii wydobywczej i przeróbczej oraz pozwolił zaznajomić się z procesami technologicznymi związanymi z hutnictwem Zn-Pb.

Kopalnia wiedzy w ZGH Bolesław SA

Kopalnia Wiedzy o Cynku w ZGH Bolesław SA

Dziękujemy ZGH Bolesław S.A. w Bukownie należącej do Grupy Stalprodukt S.A. za możliwość zdobycia bezcennej wiedzy. Dziękujemy również pracownikom ZGH Bolesław S.A. za zaangażowanie i poświęcony nam czas. Wszystkich zainteresowanych zgłębieniem wiedzy zapraszamy do zwiedzenia, dostępnej dla każdego, ekspozycji w Kopalni Wiedzy o Cynku przy ZGH Bolesław S.A. w Bukownie.

Wizyta w ZGH Bolesław SA

Tekst i zdjęcia: Paweł Kuć

Galeria zdjęć

Zobacz więcej: zghboleslaw.pl/pl/kopalniawiedzy

Literatura: Kopaliny i surowce mineralne województwa małopolskiego, praca zbiorowa pod red. B.Radwanek-Bąk, P. Kuć, 2018 r.