W Państwowym Instytucie Geologicznym – PIB zakończono weryfikację i analizę danych dotyczących kolejnych dwóch ważnych regionów brunatnowęglowych – konińskiego i północno-zachodniego. Dokument pn. "Atlas geologiczny wybranych złóż węgla brunatnego w Polsce – Tom II" zawiera kompleksowe informacje o niezagospodarowanych złożach tego surowca, niezbędne dla przyszłych, innowacyjnych metod jego eksploatacji.
pdf Zobacz: Atlas geologiczny wybranych złóż węgla brunatnego w Polsce – Tom II (31.03 MB)
Chcąc podjąć się w przyszłości eksploatacji węgla brunatnego przy wykorzystaniu technologii, które nie będą wpływały w tak dużym stopniu jak obecnie na zmiany w środowisku naturalnym i jednocześnie by móc wykorzystać ten surowiec do niskoemisyjnej produkcji energii elektrycznej konieczne jest posiadanie pełnej i rzetelnej informacji o złożach węgla brunatnego w Polsce.
Transformacja energetyczna z jednej strony stawia przed Polską trudne wyzwania, a z drugiej daje nadzieję, na przewrót technologiczny w wielu dziedzinach gospodarki – także w górnictwie. W zatwierdzonym w 2021 r. przez Radę Ministrów dokumencie strategicznym „Polityka energetyczna Polski 2040” (PEP 2040) nie przewidziano zagospodarowywania górniczego złóż węgla brunatnego do celów energetycznych, poza ewentualnym włączeniem do eksploatacji trzech wybranych złóż (Złoczew, Ościsłowo, Gubin). Jednocześnie w PEP 2040 stwierdza się, że: „działalność badawczo-rozwojowa powinna być ukierunkowana na poszukiwanie innowacji służących redukcji obciążeń środowiska w wyniku wydobycia węgla brunatnego oraz nowych rozwiązań przyczyniających się do niskoemisyjnego, efektywnego i elastycznego wykorzystania surowca (np. zgazowanie, paliwa płynne)”.
Rejony złóż węgla brunatnego w Polsce
Złoża, które są dzisiaj zagospodarowane (7 złóż – Turów, Sieniawa 1, Sieniawa 2, Bełchatów – pole Bełchatów, Bełchatów – pole Szczerców , Pątnów IV, Tomisławice) są bardzo dobrze rozpoznane. Dla każdego z nich zostały opracowane szczegółowe dokumentacje geologiczne. Inaczej sprawa wygląda jeśli chodzi o złoża niezagospodarowane – zarówno udokumentowane, jak i perspektywiczne, których liczba wynosi 132. Informacja o tych złożach jest rozproszona i bezwzględnie wymagała weryfikacji, standaryzacji i analizy. Takiego zadania podjął się w 2019 r. PIG-PIB w ramach prac państwowej służby geologicznej. Podczas pierwszego etapu prac szczegółowej analizie poddano złoża z rejonów brunatnowęglowych - zachodniego i wielkopolskiego.
W 2022 r. zakończono weryfikację i analizę danych dotyczących kolejnych dwóch ważnych regionów brunatnowęglowych – konińskiego i północno-zachodniego. Spośród 56 obiektów (złóż udokumentowanych, niezagospodarowanych i obszarów prognostycznych) szczegółowej analizie poddano odpowiednia 20 i 4 obiekty. O ich wyborze zadecydowały następujące kryteria: wielkość zasobów węgla, podstawowe parametry geologiczno-górnicze oraz parametry jakościowe surowca.
Każdy z wybranych obiektów został opracowany zgodnie z przyjętą metodyką. Pierwszy etap prac obejmował zgromadzenie i zweryfikowanie danych archiwalnych o danym obiekcie. Głównym źródłem informacji były dokumentacje i opracowania gromadzone od zakończenia II wojny światowej przez PIG-PIB i udostępnione w Narodowym Archiwum Geologicznym.
Mając do dyspozycji dokumentacje złożowe, sprawozdania z prac geologiczno-rozpoznawczych oraz profile otworów wiertniczych, szczegółowej analizie poddano tysiące danych – geologiczno-złożowych, hydrogeologicznych, geoekologicznych. Ważnym etapem prac była standaryzacja danych; w wielu przypadkach dokonano uzupełnień i przeliczeń wartości zasobów węgla czy jego podstawowych parametrów ustalonych w dokumentach źródłowych, nawet, jeśli zostały one formalnie zatwierdzone. Mogło to mieć miejsce w odniesieniu zarówno do złóż udokumentowanych, jak i obszarów prognostycznych występowania węgla brunatnego.
Złoża i obszary prognostyczne węgla brunatnego w rejonie północno-zachodnim (opracowanie własne)
W przypadku już udokumentowanych złóż przyczyną były późniejsze zmiany kryteriów bilansowości, a także brak obliczonych zasobów pozabilansowych. Od 2011 r. zamiast terminu „kryteria bilansowości” funkcjonuje definicja „graniczne wartości parametrów definiujących złoże”. W latach 2005-2011 „zasoby pozabilansowe” były pojęciem nieformalnym, w związku z tym najczęściej nie były nawet oszacowane. W przypadku obszarów prognostycznych dokonane przeliczenia wynikały z reguły z braków lub nieścisłości w istniejących operatach szacujących zasoby (z definicji nie podlegające zatwierdzeniu).
Złoża i obszary prognostyczne węgla brunatnego w rejonie konińskim (źródło: opracowanie własne)
Jako granicę złoża/obszaru prognostycznego przyjęto kontur zewnętrzny udokumentowanych lub oszacowanych zasobów bilansowych i pozabilansowych węgla brunatnego, a w przypadku, jeśli zasoby pozabilansowe nie zostały obliczone – kontur zasobów bilansowych węgla.
Charakterystyka każdego z nieeksploatowanych/prognostycznych złóż zawiera dwie części - tekstową oraz graficzną (mapy, przekroje, tabele). Przedstawiono w nich informacje dotyczące:
- budowy geologicznej i uwarunkowań geologiczno-górniczych,
- wielkości zasobów złoża,
- parametrów geologiczno-górniczych pokładów węgla w złożu (miąższość węgla i grubość nadkładu),
- parametrów chemiczno-technologicznych węgla, w tym wartość opałową Qri, popielność Ad i całkowitą zawartość siarki Sdt,
- warunków hydrogeologicznych,
- uwarunkowań środowiskowych.
Złoże Trzcianka - mapa zasobowa
Kolejny tom, obejmujący niezagospodarowane złoża rejonu legnickiego, łódzkiego i radomskiego jest w trakcie realizacji. Prace zostaną ukończone pod koniec 2025 r.
Pierwszy tom Atlasu geologicznego wybranych złóż węgla brunatnego w Polsce (rejon zachodni i rejon wielkopolski), zawierający szczegółowe informacje o 31 najistotniejszych obiektach złożowych ukazał się na początku 2022 r.
Atlas geologiczny wybranych złóż węgla brunatnego w Polsce – Tom II został opracowany w ramach projektu badawczego: Aktualizacja stanu wiedzy o złożach węgla brunatnego dla potrzeb jego wykorzystania wraz z opracowaniem atlasu geologicznego wybranych złóż w Polsce i został sfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Opracowanie informacji: Paweł Urbański, Anna Bagińska
