W ramach serii Prace PIG ukazał się nowy numer, zawierający Katalog basenów sedymentacyjnych Polski. Opracowanie powstało pod redakcją naukową prof. dr hab. Marka Narkiewicza, dr Anny Becker i dr Marka Jasionowskiego, a jego autorami są pracownicy Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Katalog jest pierwszą w polskiej literaturze geologicznej próbą zestawienia, na podstawie spójnych kryteriów, możliwie pełnej listy basenów sedymentacyjnych wyróżnianych na obszarze Polski wraz z podstawowymi informacjami o poszczególnych jednostkach. Opracowanie jest również propozycją podziału na poszczególne baseny wszystkich serii osadowych kraju (bez pokrywy czwartorzędowej).
Opracowanie katalogu miało wesprzeć precyzyjną regionalizację danych gromadzonych i analizowanych w ramach zadania państwowej służby geologicznej PIG-PIB pt. „Integracja danych geologiczno-złożowych dotyczących systemów węglowodorowych Polski, ich uzupełnianie i analiza w kontekście bezpieczeństwa energetycznego”. Synteza danych o węglowodorach z obszaru kraju, ich bieżące uzupełnianie i analizowanie wymagają odpowiedniego schematu regionalizacji, co sprowadza się do zdefiniowania basenów naftowych. Wstępem do takiego schematu jest wydzielenie bardziej podstawowej kategorii geologicznej – basenów sedymentacyjnych. W ich ramach można następnie dokonywać dalszych, bardziej szczegółowych podziałów regionalnych oraz prowadzić badania geologiczne i geofizyczne z zakresu analizy basenowej w jej wersji naftowej i podstawowej
W opracowaniu wyróżniono 48 jednostek obejmujących utwory od ediakaru po pliocen. Prezentowane baseny charakteryzują się bardzo zróżnicowaną powierzchnią wychodni – od 11 km2 (basen zgorzelecki) do ok. 285 000 km2 (mezozoiczny basen Niżu Polskiego).
Za pomocą oprogramowania ArcGIS określono i zilustrowano granice przedstawionych basenów, ponadto podano ich plan strukturalny, wiek i charakterystykę wypełnienia osadowego, powierzchnię, zasięg regionalny oraz genezę. Wyróżniono cztery kategorie regionalne: baseny epikontynentalne, włączone w górotwór, śródgórskie i związane z terranami. Luki w rozpoznaniu niektórych opisanych basenów sprawiają, że w miarę dopływu nowych materiałów badawczych może ulec zmianie ich definicja, ewentualnie nastąpi ich wewnętrzny podział regionalny lub stratygraficzny, czy też połączenie z sąsiednimi jednostkami.
Katalog został oparty na podstawowych danych dostępnych w publikacjach, podanych w jednolitym układzie dla wszystkich wyróżnionych basenów. Części opisowej towarzyszy dostępna online baza GIS w postaci pliku w formacie .shp (shapefile) w układzie współrzędnych 1992 (Państwowy Układ Współrzędnych Geodezyjnych 1992). Plik ten, poza geometrią poszczególnych basenów (wektorowe obiekty poligonowe), zawiera także tabelę atrybutów, w której podano: nazwę, powierzchnię wychodni, plan strukturalny, charakter, wiek, źródło informacji o zasięgu basenu (publikacja, dane własne) i nazwiska autorów opisu.
Zasadnicza część pracy, tj. opisy poszczególnych basenów, jest poprzedzona częścią ogólną, w której omówiono podstawowe pojęcia i kryteria podziału oraz skomentowano elementy opisów jednostek – ich swoistych metryk. W znajdującym się na końcu publikacji „Dodatku” zestawiono w formie tabeli podstawowe dane o opisanych basenach.
Katalog jest dostępny online, przewidziany jest również druk tego wydawnictwa.
Zapraszamy do lektury!
Prace PIG, nr 207 (2023)
