Prace dokumentacyjne na inwestycjach liniowych stwarzają niepowtarzalną okazję zdobycia nowych danych, które są niedostępne podczas stosowania standardowych prac geologicznych opierających się głównie na danych punktowych, takich jak sondy, otwory czy odsłonięcia. W ich wyniku można otrzymać ciągłe profile geologiczne, ukazujące nieprzerwany opis osadów i skał, co z kolei pozwala na uzyskanie bardzo szczegółowego i wiarygodnego materiału dokumentującego historię geologiczną danego regionu.
Dane pozyskane z profilowania geologicznego na inwestycjach liniowych służą również do regionalnych opracowań geologicznych i paleogeograficznych, dzięki którym możliwe jest kreowanie nowych kierunków działalności badawczej i zdobywanie tematów na rynku usług geologicznych.
Badanie geologiczne wykopów pod rurociągi. Osady wodnolodowcowe – Krapkowice koło Opola
Pozyskiwanie nowych danych geologicznych na obszarach inwestycyjnych to jedno priorytetowych zadań Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytut Badawczego. Badania geologiczne prowadzone podczas realizacji tych inwestycji mają ścisły związek z weryfikacją Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 (SMGP).
Temat „Kompleksowe pozyskiwanie danych geologicznych z ciągłych odsłonięć na inwestycjach liniowych oraz opracowanie bazy danych w sposób umożliwiający ścisłą korelację z bankiem danych Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski jako podstawowy kierunek działalności służby geologicznej w zakresie płytkiej geologii” prowadzony był przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w latach 2019-2022. Prace kartograficzne prowadziło 8 ośrodków regionalnych na obszarze całej Polski.
Wykartowano łącznie 620 km odsłonięć na terenie Pomorza Zachodniego, Wielkopolski, Mazowsza, Warmii i Mazur, Suwalszczyzny, Lubelszczyzny oraz Karpat i obszarze przedgórza. Prace prowadzono przede wszystkim na inwestycjach spółki GAZ-SYSTEM tj. na budowie gazociągu Baltic Pipe i Polska-Litwa, a także na inwestycjach związanych z budową drogi szybkiego ruchu S-19 na trasie Via Carpatia oraz na obwodnicach nadzorowanych przez GDDKiA.
Mapa opracowanych kartograficznie odsłonięć w latach 2019-2022 na inwestycjach liniowych
W wyniku prowadzonych prac dokumentacyjnych uzyskano dane geologiczne z ciągłych, bardzo dobrze zachowanych odsłonięć o długości od kilkudziesięciu metrów do kilku kilometrów bez konieczności podejmowania kosztów związanych z pracami ziemnymi.
Podstawową zasadą prowadzonych prac na inwestycjach liniowych jest dokładna lokalizacja odsłonięć za pomocą odbiorników GPS, w tym wszystkich charakterystycznych punktów topograficznych w ich obrębie, elementów budowy geologicznej a więc granic warstw, elementów tektonicznych i glacitektonicznych, zazębiania się facjalnego, wyklinowania warstw itp. oraz miejsc pomiarów strukturalnych i punktów pobrania próbek.
Wynikające z bezpośrednich obserwacji w terenie opisy poszczególnych odsłonięć w pierwszej kolejności uwzględniają litologię, struktury i tekstury odsłaniających się skał. Następnie, o ile to możliwe, genezę skał oraz stratygrafię odsłaniających się utworów. Określenie stratygraficznej przynależności skał nawiązuje do regionalnej budowy geologicznej, a na jej doprecyzowanie pozwalają badaniach laboratoryjne pobranych próbek.
Jednym z podstawowych elementów wykonywanych opracowań jest bogata dokumentacja fotograficzna. Nierzadko wykonywano całe serie zdjęć pozwalające na zestawienie panoramy. Przy dokumentowaniu szczególnie długich odsłoniętych profili wkopów i skarp z powodzeniem wykorzystywano drony wyposażone w kamery.
Podstawowym elementem składowym dotychczasowych opracowań geologicznych dokumentujących badania wykonywane na inwestycjach liniowych jest komputerowa baza danych pozwalająca na cyfrowe gromadzenie wyników prac kartograficznych Składa się ona z części opisowej z uzupełnionymi słownikami w zakresie informacji topograficznych, litologii, geomorfologii, litostratygrafii czy tektoniki.
Przykład przekroju geologicznego zamieszczonego w bazie danych jako załącznik do linii profilowej
W bazie danych zamieszczona jest dokumentacja fotograficzna, karty linii profilowych, przekroje geologiczne, wykresy wyników badań laboratoryjnych i szkice geologiczne. Baza danych jest wykorzystywana przede wszystkim do reambulacji Szczegółowej mapy geologicznej Polski (SMGP) w skali 1: 50 000 ale także do opracowywania innych seryjnych opracowań kartograficznych. Dotychczas zebrane dane pozwoliły na uzupełnienie bazy danych Szczegółowej mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 (SMGP) dla 124 arkuszy, a materiał dokumentacyjny jest obecnie wykorzystywany przy reambulacji kilkunastu kolejnych arkuszy SMGP.
Przykład karty linii profilowej
Zebrane dane stanowią również ważne źródło informacji geologicznej, które mogą być wykorzystywane do innych opracowań geologicznych zarówno w dziedzinie gospodarczej jak i planistycznej a także do wzbogacenia ogólnej wiedzy geologicznej o danym regionie. Uzyskane dane są również cennym materiałem do opracowań naukowych.
Na obecnym etapie prac baza danych skierowana jest do użytkowników w PIG-PIB, którzy mają nadane uprawnienia do edycji lub tylko przeglądania. W kolejnych latach realizacji tematu kartowania na inwestycjach liniowych zostanie opracowana odpowiednia segregacja danych umożliwiająca ich publikowanie w Internecie i udostępnianie użytkownikom zewnętrznym.