PIG-PIB prowadzi prace wiertnicze w poszukiwaniu najstarszych skał bloku górnośląskiego

W lutym 2023 r. w miejscowości Chrząstowice w północno-wschodniej części bloku górnośląskiego PIG-PIB rozpoczął wiercenie otworu badawczego o planowanej głębokości 1500 metrów. 20 maja otwór osiągnął głębokość 600 metrów, przewiercając utwory czwartorzędu, miocenu, jury górnej i środkowej oraz wczesnego kambru. Otwór wiertniczy Chrząstowice PIG-1 jest drugim, po otworze Bibiela PIG-1, spośród trzech wierceń, których celem jest zbadanie nierozpoznanych profili prekambru i dolnego paleozoiku i ich potencjału złożowego.

 

Podłoże prekambryjskie polskiej części bloku górnośląskiego, rozpoznane fragmentarycznie, wykazuje znaczne zróżnicowanie litologiczno-facjalne i wiekowe (fig.1). Reprezentujące go skały: amfibolity i łupki krystaliczne (rejon Rzeszotar), gnejsy, granodioryty, łupki krystaliczne (rejon Bielska-Białej – Andrychowa), słabo przeobrażone w warunkach późnej diagenezy skały silikoklastyczne (rejony Potrójnej i Bibieli) oraz występujące w izolowanych płatach zlepieńce polimiktyczne (Potrójna, Raciechowice) i konglomeraty (Goczałkowice) wskazują na jego złożoną, heterogeniczną budowę (Buła i in. 2015). Utwory te, wieku od archaiku po późny ediakar, rozpoznano wiertniczo w kilkudziesięciu otworach wiertniczych usytuowanych w obszarze na południe od Pszczyny – Zatora – Krakowa, gdzie zalegają pod różnowiekowymi osadami należącymi do: wczesnego kambru, jury lub miocenu oraz pod ordowikiem w północnej części bloku górnośląskiego (otwór Bibiela PIG-1), którym nawiercono kompleks klastycznych skał ediakaru.

 

Lokalizacja otworu Chrząstowice PIG-1Fig. 1. Lokalizacja otworu Chrząstowice PIG-1 na tle mapy geologicznej odkrytej po prekambr (według: Buła i in. 2015; zmodyfikowana).

 

Ze względu na złożoność struktury prekambryjskiego fundamentu bloku górnośląskiego zakres wykonanych dotychczas wierceń jest daleko niewystarczający dla prawidłowej interpretacji budowy geologicznej tej jednostki tektonicznej i prognozowania jej potencjału złożowego. Uzasadnia to potrzebę kontynuowania prac wiertniczych na tym obszarze, szczególnie na północ od linii Kraków – Pszczyna, gdzie – poza otworem Bibiela PIG-1 – utwory prekambru nie zostały jak dotąd rozpoznane wiertniczo.

 

W 2020 r. w ramach planu pracy państwowej służby geologicznej rozpoczęto realizację przedsięwzięcia p.n. „Program wierceń badawczych państwowej służby geologicznej PIG-PIB – Wiertnicze zbadanie nierozpoznanych profili prekambru i dolnego paleozoiku w północno-wschodniej części bloku górnośląskiego i ich potencjału złożowego. Etap II – otwór badawczy Chrząstowice PIG-1”. Zadanie jest finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

 

Celem w pełni rdzeniowanego otworu Chrząstowice PIG-1 (powiat olkuski, województwo małopolskie) o planowanej głębokości 1500 metrów (± 10%), zlokalizowanego we wschodniej, krawędziowej części bloku górnośląskiego jest przebicie i zbadanie dolnego odcinka profilu wczesnego kambru oraz osiągnięcie skał prekambryjskich o nieznanej tu genezie i wieku. Przypuszczalnie będą to skały krystaliczne (metamorficzne/magmowe). Ze względu na lokalizację otworu – w bezpośrednim sąsiedztwie strefy uskokowej Kraków–Lubliniec założono, że należy spodziewać się tu wystąpień mineralizacji polimetalicznej.

 

Szczegółowe badania uzyskanych próbek rdzeni pozwolą m.in.: ustalić cechy rozwoju sedymentacyjno-facjalnego i tektonicznego przewiercanych serii skalnych, odtworzyć warunki ich deformacji i ewolucji strukturalnej, ocenić jakość i intensywność mineralizacji kruszcowej, określić potencjał węglowodorowy utworów wczesnopaleozoicznych, ustalić genezę i wiek skał krystalicznych (magmowych i/lub metamorficznych) oraz rozpoznać parametry petrofizyczne skał. Hydrogeologiczne badania otworowe pozwolą ponadto ustalić warunki hydrodynamiczne i hydrochemiczne rozpoznanych poziomów wodonośnych. Pomiary geofizyki otworowej umożliwią określenie warunków termicznych w górotworze oraz ocenę parametrów geoelektrycznych, akustycznych i radiometrycznych poszczególnych kompleksów skalnych.

 

M. Markowiak, B. Naglik, A. Sosnal, M. Jachowicz-Zdanowska (fot. R. Habryn)Fig. 2. Zaczęliśmy w zimowych warunkach. Od lewej: M. Markowiak, B. Naglik, A. Sosnal, M. Jachowicz‑Zdanowska (fot. R. Habryn).

skały z otworu Chrząstkowice PIG-1Fig. 3. Chrząstowice PIG-1 (głębokość 558,0 – 665,0 m). Skały drobnoklastyczne wczesnego kambru (terenew) zdeformowane tektonicznie (fot. J. Nowak).

Chrzastkowice PIG-1 plac wiertni otworu badawczegoFig. 4. Plac wiertni otworu badawczego Chrząstowice PIG-1 (fot. A. Bracławska).

 

Projekt jest realizowany przez Oddział Górnośląski PIG-PIB w Sosnowcu a wykonawcą robót wiertniczych jest firma Dalbis Śląskie Towarzystwo Wiertnicze sp. z o.o. Prace terenowe prowadzone są pod stałym nadzorem geologicznym pracowników Oddziału Górnośląskiego posiadających wymagane uprawnienia geologiczne. Nadzór oraz dozór geologiczny prowadzą: mgr Ryszard Habryn – kierownik projektu, dr Agnieszka Bracławska, dr inż. Beata Naglik, mgr inż. Marcin Bolek, mgr inż. Jacek Nowak, mgr inż. Artur Sosnal, mgr Grzegorz Suszka, mgr inż. Mateusz Bagiński.

 

Habryn, Naglik, opis rdzeni z otworu Chrząstkowice PIG-1Fig. 5. Opis rdzeni z otworu badawczego Chrząstowice PIG-1 prowadzony przez pracowników Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB. Od lewej: R. Habryn, B. Naglik (fot. A. Bracławska).

grupa terenowa: Bracławska, Bolek, Suszka, Sosnal, HabrynFig. 6. Część grupy terenowej prowadzącej nadzór i dozór geologiczny. Od lewej: A. Bracławska, M. Bolek, G. Suszka, A. Sosnal, R. Habryn (fot. J. Nowak).

 

Ryszard Habryn, Agnieszka Bracławska, Beata Naglik, Mateusz Bagiński, Marcin Bolek, Małgorzata Garecka, Monika Jachowicz‑Zdanowska, Marek Markowiak, Jacek Nowak, Jolanta Pacześna, Artur Sosnal, Grzegorz Suszka, Jarosław Szulik, Hubert Wierzbowski

Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej