Międzynarodowy zespół paleontologów powrócił z miesięcznej wyprawy do wschodniej Grenlandii, gdzie zbierano skamieniałości tak zwanych „czworonożnych ryb” — pierwszych kręgowców, które opuściły wodę, prawie 400 milionów lat temu. Dr Grzegorz Niedźwiedzki z Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB był liderem i organizatorem tej wyprawy.
Zespół prowadził wykopaliska w dwóch stanowiskach na wyspie Ymer, gdzie już w 2016 roku odkryto nowe warstwy ze szczątkami wczesnych czworonogów.
-Odkrycia te zrewolucjonizują nasze rozumienie wczesnej ewolucji kręgowców lądowych - mówi Grzegorz Niedźwiedzki.
Celem wyprawy było zbadanie ważnego, ale prawie nieznanego przedziału czasowego w historii kręgowców lądowych - przejścia między okresem dewońskim a karbońskim, które zbiegło się z dużym masowym wymieraniem. Od dawna wiadomo, że kręgowce lądowe (znane również jako czworonogi, innymi słowy zwierzęta z nogami zamiast parzystych płetw) wyewoluowały z ryb w okresie dewońskim, który trwał od 419 do 359 milionów lat temu. Pierwsze skamieniałości czworonogów dewońskich odkryły na Grenlandii szwedzko-duńskie ekspedycje kierowane przez naukowców ze Szwedzkiego Muzeum Historii Naturalnej w Sztokholmie w latach 30. XX wieku. Stały się znane jako „czworonożne ryby”, ponieważ zachowały niektóre cechy rybich przodków, takie jak płetwa ogonowa. Pierwszy odkryty okaz otrzymał nazwę Ichthyostega.
Pierwsze stanowisko prac międzynarodowego zespołu badawczego
Tym razem, oprócz licznych kości, w tym fragmentarycznych szkieletów, międzynarodowy zespół odkrył również koprolity (skamieniałe odchody), tropy i odciski ciał czworonogów. Ponadto skamieniałości widłaków i roślin przypominających paprocie, pancerze skorpionów oraz dane paleośrodowiskowe zebrane z warstw z kośćmi pozwolą na lepsze zrozumienie subtropikalnego środowiska, w którym żyły „czworonożne ryby”.
Trzydzieści skrzyń, a w nich ponad 700 kg skamieniałości, jest już w drodze do Uppsali. Przed paleontologami kilka lat badań tego materiału, w dużej mierze na podstawie mikrotomografii synchrotronowej (trójwymiarowe obrazowanie rentgenowskie), które zostaną przeprowadzone w synchrotronie ESRF we Francji.
– Można powiedzieć, że promieniami X otworzymy kolejne drzwi do tego nadal tajemniczego dewońskiego świata – wyjaśnia Grzegorz Niedźwiedzki.
Drugie stanowisko prac międzynarodowego zespołu badawczego
Wyprawa została sfinansowana przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERC Advanced Grant ERC-2020-ADG 10101963 „Tetrapod Origin”). Uczestnikami byli: Grzegorz Niedźwiedzki (Uniwersytet w Uppsali oraz Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy), Henning Blom, Daniel Snitting, Martin Qvarnström (wszyscy z Uniwersytetu w Uppsali), Tomasz Sulej (Polska Akademia Nauk), John Marshall (Uniwersytet w Southampton, Wielka Brytania) oraz Christopher Berry (Uniwersytet w Cardiff, Wielka Brytania).
Tekst i zdjęcia: Grzegorz Niedźwiedzki
