W ramach ustawowych zadań realizowanych przez państwową służbę geologiczną (PSG) prowadzony jest rutynowy, ciągły monitoring wariacji ziemskiego pola magnetycznego. Co miesiąc prezentowany jest raport zawierający wyniki obserwacji zmian wartości całkowitego wektora indukcji pola magnetycznego Ziemi.
Ziemskie pole magnetyczne jest naturalnym polem fizycznym, które podlega ciągłym zmianom. Obserwowane zmiany (wariacje) pola mają złożoną charakterystykę czasową począwszy od krótkotrwałych, nieregularnych zmian obserwowanych w czasie minut i godzin poprzez charakterystyczne, regularne zmiany dobowe oraz zmiany roczne, wieloletnie (związane z jedenastoletnim cyklem słonecznym), aż po zmiany wiekowe i zmiany występujące w dłuższych cyklach w okresach pomiędzy zmianami biegunów magnetycznych Ziemi.
Zmiany pola magnetycznego mają znaczący wpływ na wiele procesów, jakie zachodzą zarówno na powierzchni, jak i w głębi planety, a także na różnego rodzaju produkty i procesy technologiczne powstające i funkcjonujące jako konsekwencje i osiągnięcia rozwoju cywilizacyjnego. W odniesieniu do wpływu na procesy antropogeniczne najbardziej istotne są i największy wpływ mają krótkookresowe i wieloletnie wariacje pola geomagnetycznego.
Obserwacje geomagnetyczne wykonywane są od 2016 r. w dwóch stałych laboratoriach geodynamicznych państwowej służby geologicznej, w ramach projektu pn. "Monitoring Geodynamiczny Polski" (MGP). Aktualnie realizowany jest IV etap tego projektu.
Jedno z laboratoriów zlokalizowane jest w rejonie miejscowości Dziwie (gm. Przedecz w powiecie kolskim, woj. wielkopolskie), a drugie w miejscowości Hołowno (gm. Podedwórze, pow. parczewski, woj. lubelskie). Od maja 2024 r. laboratorium geodynamiczne stacji PSG w Dziwiu jest czasowo wyłączone z monitoringu geomagnetycznego.
Lokalizacja stacji monitoringu geomagnetycznego w ramach projektu Monitoring Geodynamiczny Polski (opracowanie: PSG, mapa bazowa: CIA)
W trakcie rutynowych obserwacji pola geomagnetycznego w listopadzie 2024 4. na stacji geodynamicznej w Hołownie nie zarejestrowano praktycznie żadnych, większych zaburzeń pola geomagnetycznego. Pod tym względem miesiąc listopad zaliczyć można do najbardziej spokojnych miesięcy w całym 2024 roku. Rejestrowane dobowe zmiany modułu całkowitego wektora indukcji pola magnetycznej niewiele się różniły od typowych zmian dobowych, jakie zazwyczaj rejestruje się w minimach jedenastoletnich cykli aktywności słonecznej.
Niewielkie zaburzenia w normalnym przebiegu dobowych krzywych modułu wektora indukcji magnetycznej zostały zarejestrowane w listopadzie kilkukrotnie w dniach: 03/11, 07/11, 08/11, 09/11, 10/11 oraz w dniach 15/11, 21/11, 22/11 i 24/11.
Z wyjątkiem drugiej połowy doby w dniu 9 listopada i 10 listopada w każdym innym, spośród wspomnianych wyżej przypadków, rejestrowane fluktuacje indukcji pola magnetycznego były niewielkie (amplitudy zmian nie przekraczały wielkości 20 nT), a ponadto maksymalny czas ich trwania ograniczony był do 1 h. Były to typowe zaburzenia „zatokowe”, jakie zazwyczaj powodują krótkotrwałe, słabe rozbłyski słoneczne.
Wyjątkowo w dniu 09/11 i 10/11 zaburzenia trwały dłużej, tj. przez okres pół doby, zaś w dniu 10 listopada w czasie ok. 2 godzin (od 17:00 do 19:00 UTC). Dodatkowo zmiany pola magnetycznego cechowały się dużą dynamiką, charakterystyczną dla burz magnetycznych.
Zmiany wielkości modułu indukcji ziemskiego w oraz wykresy dynamiki zmian pola magnetycznego zarejestrowane w dniach najsilniejszych, październikowych zaburzeń tj. w dniach 9 i 10 listopada zaprezentowane zostały w oparciu o dane z monitoringu pola geomagnetycznego ze stacji geomagnetycznej w laboratorium PSG w Hołownie. Na wykresach przedstawiono zmiany modułu całkowitego wektora indukcji geomagnetycznej BT dla tych dni. Krzywe wykreślone kolorem czerwonym pokazują dobowe wariacje modułu indukcji ziemskiego pola magnetycznego. Kolorem niebieskim pokazano zapis z dnia 28/11/2024 r., tj. z obserwacji wykonanych w dniu, w którym stopień zmienności typowej krzywej dziennej był minimalny (wykres referencyjny, niezakłócony zapis dobowy).
Więcej informacji na temat przeprowadzanych obserwacji można znaleźć na stronie: https://www.pgi.gov.pl/mogepl-home/monitoring-geodynamiczny/magnetyka/15501-monitoring-magnetyczny-w-ramach-projektu-mgp.html.
Magnetogram z monitoringu modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego zarejestrowany w dniu 09/11/2024 r. na stacji geodynamicznej PSG zlokalizowanej w Hołownie (gm. Podedwórze, pow. parczewski) - wykres rejestrowanych zmian modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego BT
Magnetogram z monitoringu modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego zarejestrowany w dniu 10/11/2024 r. na stacji geodynamicznej PSG zlokalizowanej w Hołownie (gm. Podedwórze, pow. parczewski) - wykres rejestrowanych zmian modułu całkowitego wektora indukcji pola geomagnetycznego BT
Zobacz pełny raport >>
Raport został opracowany przez zespół wykonawców PIG-PIB z Centrum Geozagrożeń na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska w ramach projektu pt. Monitoring geodynamiczny Polski, finansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
