W dniach 5-8 maja 20205 r. w Krakowie odbył się cykl wydarzeń konferencyjnych o tematyce surowcowej zorganizowanych w ramach Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Ich organizatorami byli: Komisja Europejska oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Jednym z wydarzeń towarzyszących było 58. Walne Zgromadzenie Dyrektorów Stowarzyszenia EuroGeoSurveys (EGS), zorganizowane przez Państwowy Instytut Geologiczny - PIB. We wszystkich konferencjach aktywnie uczestniczyli pracownicy PIG-PIB.
Pierwszego dnia (5 maja) odbyło się spotkanie pn. CRM Board sub-group on exploration zorganizowane przez Komisję Europejską. Podsumowano pierwszy rok obowiązywania rozporządzenia UE Critical Raw Materials Act (CRMA). Wydarzenie stało się także okazją do wymiany doświadczeń w zakresie m.in. przygotowania krajowych planów poszukiwań (KPP) surowców strategicznych, funkcjonowania punktów kontaktowych oraz wdrażania projektów strategicznych wnzakresie CRM finansowanych ze środków UE.
Założenia KPP opracowanego przez PIG-PIB we współpracy z MKiŚ przedstawił prof. Stanisław Mikulski, zastępca dyrektora PIG-PIB. Omawiano również sposoby gromadzenia danych o krajowych programach poszukiwań surowców krytycznych oraz dalsze działania w tym zakresie. Przedstawiciel EuroGeoSurveys zaprezentował rekomendacje organizacji dotyczące narodowych programów poszukiwań CRM.
Prof. Stanisław Mikulski, zastępca dyrektora PIG-PIB przedstawia prezentacje pt. National Exploration Programme on CRMs for Poland. Building Ambitious Goals on Strong Foundations
Drugi dzień (6 maja) wypełniła konferencja pn. The EU Raw Materials Policy Conference na temat polityki surowcowej UE. Jej głównym celem była możliwość wymiany poglądów na temat priorytetów związanych z polityką surowcową, wdrażaniem CRMA, międzynarodowej współpracy w przemyśle surowcowym oraz projektów strategicznych dotyczących surowców krytycznych. Ponadto omówiono możliwości wsparcia inwestycji w tych obszarach w celu wzmocnienia zrównoważonego rozwoju konkurencyjności UE. Wydarzenie składało się z sześciu paneli dyskusyjnych:
Wydarzenie składało się z sześciu paneli dyskusyjnych:
- Panel I. The importance of Raw Materials Policy in ensuring the raw materials security of the EU and Member States
- Panel II. Raw materials supply chain for Europe's industry
- Panel III. The role of geological surveys in ensuring the EU raw materials security
- Panel IV. Raw materials diplomacy - Strategic Partnerships On Raw Materials
- Panel V. EU Strategic projects
- Panel VI. Support of projects along the critical raw materials value chain.
Otwierając konferencję prof. Krzysztof Galos, Główny Geolog Kraju, podkreślił rolę gospodarza wydarzenia, Akademii Górniczo-Hutniczej, w kształceniu kolejnych pokoleń geologów. Przypomniał, że spotkanie odbywa się rok po implementacji dokumentu Critical Raw Materials Act, który sprowokował szereg intensywnych działań administracji rządowej i służby geologicznej.
Jednocześnie zaznaczył dwa działania, które w jego opinii są niezwykle istotne dla nowej wizji europejskiej polityki surowcowej – wybranie projektów strategicznych dla przyszłego wydobycia surowców krytycznych oraz stworzenie podwalin pod Krajowe Plany Poszukiwań. Reprezentantów administracji rządowej, służb geologicznych i organów Unii Europejskiej zaprosił do dyskusji na temat kształtu przyszłych regulacji, dotychczas napotkanych problemów i możliwych synergii pomiędzy krajami.
Prof. Krzysztof Galos, Główny Geolog Kraju otwierający konferencję EU Raw Materials Policy Conference (Zdj. MKiŚ)
Panel III, moderowany przez Radomira Pachytela (PIG-PIB) poświęcony był roli badań geologicznych w poprawie bezpieczeństwa surowcowego Unii Europejskiej. Paneliści podkreślali, że geologia stanowi fundament polityki surowcowej, dostarczając kluczowych danych oraz wiedzy eksperckiej na temat dostępności i potencjału zasobów mineralnych. Przedstawiono także wpływ wdrażania rozporządzenia Critical Raw Materials Act na działalność służb geologicznych i planowanie przyszłych działań.
Prof. Stanisław Mikulski zaprezentował aktualne projekty Instytutu związane z poszukiwaniem surowców krytycznych, w tym grafitu, pierwiastków ziem rzadkich (REE), niklu i fluorytu, wskazując na istotną rolę Instytutu w realizacji krajowej polityki surowcowej. Podkreślił zaangażowanie Instytutu w kształtowaniu Krajowych Planów Poszukiwań i konieczność aplikacji nowoczesnych technik, w szczególności geofizycznych, do poszukiwania i rozpoznawania złóż surowców krytycznych.
Kaj Lax, kierownik Departamentu Surowców Mineralnych Szwedzkiej Służby Geologicznej omówił działalność SSG w zakresie wspierania przedsiębiorstw poszukiwawczo-wydobywczych, m.in. w kontekście rozwoju projektów litu i grafitu. Christophe Poinssot, dyrektor Francuskiej Służby Geologicznej, zwrócił uwagę na potrzebę rewizji potencjału złóż we Francji, zwłaszcza w kontekście projektów realizowanych we Francji i Gujanie Francuskiej. Przedstawił również plany utworzenia nowego centrum badawczego Francuskiej Służby Geologicznej. Paula Canteli, kierownik Działu Współpracy Międzynarodowej i Instytucjonalnej Hiszpanii, mówiła o współpracy z krajami Ameryki Łacińskiej oraz hiszpańskich programach eksploracyjnych. Christian Bönnemann z Niemieckiej Służby Geologicznej przedstawił podejście Niemiec do wdrażania CRMA oraz omówił zarządzanie danymi geologicznymi w kontekście silnych struktur regionalnych. Tirza van Daalen, dyrektor EuroGeoSurveys, zaprezentowała wspólne działania krajowych służb geologicznych w ramach inicjatywy Geological Surveys for Europe.
Następnego dnia uczestnicy konferencji odwiedzili Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław” w Olkuszu oraz zakład Elemental Strategic Metals Sp. z o.o. w Zawierciu, w których odzyskuje się cenne surowce z odpadów przemysłowych, i akumulatorów, elektrośmieci, itp. (tzw. urban mining).
Prof. Stanisław Mikulski (pierwszy z lewej) podczas panelu “The role of geological surveys in ensuring the EU raw materials security” (Zdj. MKiŚ)
Uczestnicy EU Raw Materials Policy Conference (Zdj. MKiŚ)
7 maja odbyła się konferencja pn. Geothermal Energy for Europe: Perspectives and Strategic Challenges, będąca ważnym krokiem w kierunku dalszego umacniania pozycji geotermii oraz zwiększania stopnia jej wykorzystania w Unii Europejskiej. Otwierając wydarzenie prof. Krzysztof Galos, Główny Geolog Kraju stwierdził, że tematyka konferencji wpisuje się w hasło Prezydencji Polski, jakim jest bezpieczeństwo. Podkreślił, że obecnie bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej polega na zapewnieniu obywatelom i przedsiębiorstwom dostępu do energii w wystarczających ilościach i po przystępnej cenie, a kierunkiem, w którym powinniśmy zmierzać, jest wzmocnienie zaangażowania Europy na rzecz bezpiecznej, czystej i zrównoważonej przyszłości energetycznej.
Rolę służb geologicznych we wspieraniu rozwoju energii geotermalnej w Polsce i w UE w swoim wystąpieniu podkreślił prof. Stanisław Wołkowicz z PIG-PIB. Wspomniał że, bardzo ważnym zagadnieniem jest zwiększanie wiedzy odbiorców na temat energii geotermalnej, która pozostaje stosunkowo mało znanym i mało zrozumianym, odnawialnym źródłem energii. Zaznaczył również, że bardzo ważna jest synergia wdrażania geotermii głębokiej (klasycznej), do zastosowań w ciepłownictwie sieciowym, energetyce, rolnictwie i rekreacji wraz z wykorzystywaniem zasobów płytkiej geotermii przy wykorzystaniu technologii gruntowych pomp ciepła do odnawialnego ogrzewania i chłodzenia budynków indywidualnych oraz do sezonowego podziemnego magazynowania energii (tzw. Underground Thermal Energy Storage, UTES).
Prof. Stanisław Wołkowicz podczas swojego przemówienia
Wydarzenie miało na celu umożliwienie dyskusji na poziomie państw członkowskich UE dotyczącej implementacji polityk wspierających rozwój wykorzystania energii geotermalnej i składało się z czterech paneli dyskusyjnych:
- Panel I. Strategic documents on geothermal energy by individual countries
- Panel II. The role of geological surveys in geothermal development and their responsibilities
- Panel III. Benefits and barriers to geothermal development, perspectives on geothermal energy in the EU
- Panel IV. Geothermal energy in Poland – potential, innovations, investments
Panel II, moderowany przez Grzegorza Ryżyńskiego (PIG-PIB), dotyczył roli służb geologicznych we wspieraniu rozwoju wykorzystania energii geotermalnej w poszczególnych krajach UE. W ramach dyskusji omówiono kwestie wsparcia rozwoju geotermii przez służby geologiczne w poszczególnych krajach UE, współpracy służb geologicznych z przedsiębiorcami z branży geotermalnej, naukowcami, NGOs i rządem. Zastanawiano się także, czy dane geologiczne z zakresu geotermii są łatwo dostępne dla nowych inwestorów oraz kto je gromadzi i udostępnia.
Reprezentanci krajów UE podczas panelu II: Hiszpania (Ignasi Herms, ICGC), Francja (Pierre Nehlig, BRGM), Islandia (Steinunn Hauksdóttir, ISOR), Republika Czeska (Antonin Tym, CGS, CUNI), Polska (Stanisław Wołkowicz, PIG-PIB oraz Grzegorz Ryżyński, PIG-PIB, moderator)
Dyskusje pozwoliły na wymianę doświadczeń między krajami UE o różnym stopniu wykorzystania energii geotermalnej. Podkreślono rolę służb geologicznych w rozwoju wykorzystania geotermii oraz potrzebę wymiany doświadczeń i dzielenia się danymi geologicznymi. Wskazano na konieczność powiązania działań na poziomie krajowym z działaniami realizowanymi na poziomie europejskim, takimi jak projekt EuroGeoSurveys GSEU (A Geological Service for Europe, https://www.geologicalservice.eu/). Podkreślono, że geotermia to zagadnienie interdyscyplinarne, wymagające szerokiej współpracy z ekspertami z innych dziedzin oraz wskazano na rozwijające się trendy integracji systemów geotermalnych z innymi OZE, np. z kolektorami słonecznymi i ogniwami fotowoltaicznymi.
Jednym z elementów konferencji była wizyta terenowa w Laboratorium Geotermalnym Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, PEC Geotermii Podhalańskiej oraz w Chochołowskich Termach. Wizyta studyjna stanowiła cenne doświadczenie dla zagranicznych gości oraz pozwoliła na zaprezentowanie i promocję polskiej geotermii na rynku międzynarodowym.
Wycieczka terenowa. Prof. Beata Kępińska (IGSMiE PAN, Polskie Stowarzyszenie Geotermiczne, druga z prawej) oraz Wojciech Wartak (Kierownik Zakładu Górniczego w PEC Geotermia Podhalańska) przybliżają uczestnikom konferencji warunki geotermalne niecki podhalańskiej
Wydarzeniem towarzyszącym cyklowi konferencji było 58. Walne Zgromadzenie Dyrektorów EuroGeoSurveys. Obrady otworzył prof. Stanisław Mikulski, zastępca dyrektora PIG-PIB, który powiedział m.in.:
„Nieprzypadkowo spotykamy się właśnie w Krakowie — mieście o wyjątkowym znaczeniu zarówno dla państwowości Polski, jak i dla historii Państwowego Instytutu Geologicznego. To właśnie tutaj, tuż po zakończeniu II wojny światowej, Instytut tymczasowo wznowił swoją działalność, zanim możliwe było jej przywrócenie w zniszczonej Warszawie.
Kraków to nie tylko ośrodek historyczny i naukowy, ale także serce Małopolski — regionu o ogromnym znaczeniu gospodarczym. Skrywa on bogate złoża surowców mineralnych — skalnych, chemicznych, energetycznych i strategicznych — odgrywających kluczową rolę w rozwoju kraju. Wiedza geologiczna o tych zasobach oraz ich racjonalne wykorzystanie i ochrona mają dziś większe znaczenie niż kiedykolwiek wcześniej.
W tym kontekście rola państwowych służb geologicznych zrzeszonych w EuroGeoSurveys jest nie do przecenienia. To właśnie nasze instytucje, działające na styku nauki, administracji i gospodarki, dostarczają wiarygodnych danych niezbędnych do planowania polityki surowcowej, ochrony środowiska i przeciwdziałania skutkom zmian klimatu.”
Uczestnicy debatowali nad kształtowaniem polityki surowcowej UE i wdrażaniem przepisów unijnych w zakresie geologii. Omawiano ponadto narodowe plany poszukiwań surowców krytycznych, planowaną na listopad br. inicjatywę „Raw Materials Week 2025” oraz dokument Europejskie Partnerstwo ds. Surowców.
Prof. Stanisław Mikulski zaprezentował działania polskiej służby geologicznej. Dyrektorzy ponownie wybrali Julie Hollis na stanowisko Sekretarza Generalnego EGS. Zaprezentowano również „mapę drogową” prowadzącą do utworzenia Geological Service for Europe – nowej platformy do udostępniania danych geologicznych.
Prof. S. Mikulski podczas prezentacji
Uczestnicy 58. Walnego Zebrania Dyrektorów EuroGeoSurveys
Tekst: Artur Baranowski, Grzegorz Ryżyński, Mariusz Socha, Radomir Pachytel
Zdjęcia: Grzegorz Ryżyński, Mariusz Socha, Marta Banasiewicz, MKiŚ
