20 sierpnia 2025 r. premier Donald Tusk powołał Międzyresortowy Zespół do spraw usuwania skutków i przeciwdziałania zagrożeniom związanym z występowaniem zapadlisk i podtopień na terenie gminy Trzebinia i w rejonie olkuskim. Decyzją Prezesa Rady Ministrów na członka Zespołu powołano prof. Krzysztofa Szamałka, Dyrektora PIG-PIB.
W opublikowanym zarządzeniu określono zadania Zespołu. Należą do nich, między innymi:
- opracowywanie rekomendacji, analiz i ekspertyz w celu wykorzystania ich przez właściwe organy i podmioty przy podejmowaniu działań naprawczych i zapobiegawczych, mających na celu przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym i zagrożeniom związanym z występowaniem deformacji nieciągłych i podtopień wywołanych bieżącą i historyczną działalnością podziemnych zakładów górniczych na terenie gminy Trzebinia i w rejonie olkuskim;
- wypracowywanie propozycji działań, rekomendacji oraz rozwiązań, w tym prawno-organizacyjnych oraz technicznych, mających na celu usuwanie skutków i przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z występowaniem deformacji nieciągłych i podtopień wywołanych bieżącą i historyczną działalnością podziemnych zakładów górniczych na terenie gminy Trzebinia i w rejonie olkuskim;
- proponowanie założeń i koncepcji Strategicznych Rządowych Programów dla gminy Trzebinia i rejonu olkuskiego.
Członkami zespołu są przedstawiciele ministerstw (sekretarz stanu lub podsekretarz stanu) właściwych do spraw: gospodarki surowcami energetycznymi, środowiska, gospodarki wodnej, aktywów państwowych, budownictwa planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, wewnętrznych, finansów publicznych, rozwoju regionalnego.
Oprócz Dyrektora PIG-PIB w skład zespołu weszli dyrektorzy i prezesi kluczowych instytucji, w których zakresie działania są zagadnienia związane z wyznaczonymi zadaniami: Dyrektor Głównego Instytutu Górnictwa-PIB, Dyrektor Generalny Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego i Prezes Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Obecność w Zespole dyrektora PIG-PIB to potwierdzenie wieloletniego doświadczenia Instytutu w rozpoznaniu i monitoringu geozagrożeń prowadzonych w ramach realizacji zadań państwowej służby geologicznej.
W 2023 r. Centrum Geozagrożeń PIG-PIG opublikowało raporty będące wynikiem kompleksowej inwentaryzacji zapadlisk i oceny zagrożenia zapadliskowego w Trzebini. W tym samym roku nasi pracownicy rozpoczęli działania mające na celu rozpoznanie zapadlisk w rejonie olkuskim, wykorzystując przy tym szereg nowych technologii, o których można przeczytać w dostępnych raportach (https://www.pgi.gov.pl/zapadliska.html).
Potrzebę pilnego stworzenia odpowiedniej strategii likwidacji skutków i przeciwdziałania zapadliskom w Polsce unaoczniła sytuacja w Trzebini oraz w obszarze olkuskim. Wyniki prac Centrum Geozagrożeń PIG-PIB wykazały, że w Trzebini zamiast kilkudziesięciu branych pod uwagę zapadlisk mamy do czynienia aż z 533 zapadliskami. Na obszarze olkuskim do tej pory zinwentaryzowano ponad 1260 zapadlisk o różnym wieku. Niektóre z zapadlisk powstały nawet kilkadziesiąt lat temu.
Oczywistym jest, że istnieje potrzeba kompleksowego rozpoznania zapadlisk, jakie zaproponowało PIG-PIB, co zostało pozytywnie przyjęte na wielu spotkaniach o charakterze „zarządzania kryzysowego” zwoływanych zarówno przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, jak i Ministerstwo Aktywów Państwowych oraz Wojewodę Małopolskiego.
Jednym z wniosków tych spotkań była konieczność wypracowania jednolitego systemu rozpoznawania i monitorowania zapadlisk w Polsce, utworzenie Krajowej Bazy Danych o Zapadliskach oraz stworzenie systemu prawnego pozwalającego wykorzystać dane o zapadliskach w pracy jednostek administracji samorządowej.
Na spotkaniach tych wskazano Centrum Geozagrożeń PIG-PIB jako podmiot, który jako jedyny może stworzyć odpowiedni system ze względu na swoje doświadczenie w badaniu deformacji nieciągłych, ale także jako podmiot posiadający wypracowane przy badaniu osuwisk (projekt SOPO) dobre praktyki i relacje z administracją samorządową.
Zapadlisko na terenach leśnych
Tekst: Artur Baranowski, Tomasz Wojciechowski
Zdjęcia: Zespół Centrum Geozagrożeń
