W dniach 10–14 września 2025 r. w Lublinie odbył się Kongres Geografii Polskiej pod hasłem „Geografia bez granic”. W wydarzeniu wzięło udział blisko tysiąc uczestników z uczelni wyższych, instytutów badawczych, jednostek rządowych i samorządowych z kraju i zagranicy. Kongres zorganizowali wspólnie Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Komitet Nauk Geograficznych PAN, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Konferencja Kierowników Jednostek Geograficznych oraz Centrum Spotkania Kultur w Lublinie.
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy reprezentowało pięciu pracowników: prof. dr hab. Jerzy Nawrocki, dr Katarzyna Pochocka-Szwarc, mgr inż. Dominika Sieradz, dr hab. Barbara Słodkowska oraz dr Marcin Żarski.
Podczas Kongresu zaprezentowali oni cztery referaty:
- „Wpływ zlodowacenia Sanu 2 na budowę geologiczną i rzeźbę terenu Polesia Zachodniego”,
- „Interglacjał eemski Północnego Mazowsza w świetle wyników analiz palinologicznych z nowych stanowisk”,
- „Poszukiwania bursztynu na obszarze północnej Lubelszczyzny”,
- „O zlodowaceniach Antarktydy zapisanych na Wyspie Króla Jerzego w świetle badań izotopowych”.
Kongres otworzyło Forum Młodej Geografii, podczas którego młodzi badacze zaprezentowali swoje projekty i wyniki badań w ramach krótkich, pięciominutowych wystąpień. Była to doskonała okazja do wymiany doświadczeń pomiędzy różnymi dyscyplinami geograficznymi.
Po części oficjalnej, podczas której wykłady wygłosiło wielu wybitnych naukowców, rozpoczęły się trzy równoległe sesje kalejdoskopowe poświęcone geografii społecznej, geografii fizycznej oraz geografii gospodarczej i geoinformacji. Młodzi naukowcy mieli 5 minut na przedstawienie swoich osiągnięć, co wymaga zdolności syntetycznego przedstawienia wyników własnych badań. Następnie odbyła się sesja posterowa.
Bardzo istotnym punktem tego dnia była możliwość wzięcia udziału w jednym z czterech warsztatów zorganizowanych w ramach Kongresu. Spośród tych możliwości mgr inż. Dominika Sieradz wybrała warsztaty zatytułowane „Integracja, analiza i wizualizacja danych w interdyscyplinarnych badaniach geograficznych” poświęcone platformie ArcGIS Online, na co uzyskała stosowny certyfikat. Prowadzący warsztaty zapoznał uczestników z możliwościami, jakie oferuje ta platforma, a uczestnicy samodzielnie wykonywali ćwiczenia.
Oficjalne rozpoczęcie Kongresu Geografii Polskiej miało miejsce następnego dnia w Centrum Spotkania Kultur w Lublinie. Podczas sesji plenarnej wykłady okolicznościowe wygłosili przedstawiciele kilku światowych i polskich ośrodków naukowych. Następnie odbyły się cztery sesje panelowe dotyczące wielu aspektów rozwoju i aplikacyjności geografii.
Oprócz panelistów z wyższych uczelni i instytutów badawczych udział wzięli przedstawiciele Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Edukacji Narodowej, Kuratorium Oświaty, Liceów Ogólnokształcących i in. W panelu dotyczącym aplikacyjności geografii uczestniczyli również przedstawiciele urzędów centralnych, sił zbrojnych i banków polskich.
Prof. dr hab. Zbigniew Zwoliński, przewodniczący Komitetu Nauk Geologicznych PAN w przemówieniu podczas inauguracji Kongresu Geografii Polskiej w Centrum Spotkania Kultur (fot. D. Sieradz)
Kolejnym wydarzeniem była Sesja Jubileuszowa 80 lat lubelskiej geografii, na której wręczono wiele odznaczeń. Wyróżnienie od władz Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej otrzymał prof. dr hab. Jeży Nawrocki.
Prof. dr hab. Jerzy Nawrocki wraz z pracownikami Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej wyróżnieni przez władze wydziału (fot. D. Sieradz)
Ten dzień Kongresu zwieńczyły zdarzenia kulturalne z odbywającego się równolegle GeoArt Lublin Festival. Uczestnicy w pierwszej kolejności obejrzeli Diaporamę: Skarby Natury. Opowieść o żywiołach i Krajobrazach, gdzie fotografie wykonane przez prof. Marka Kucharczyka z Wydział Biologii i Biotechnologii UMCS i prof. Wojciecha Zgłobickiego z Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS przeplatały się ze specjalnie skomponowaną muzyką na żywo i elektronicznymi kompozycjami prof. Rafała Rozmusa.
Punktem kulminacyjnym drugiego dnia GeoArt Lublin Festival był koncert Symfonia Ziemi – łączący muzykę symfoniczną z technologiami wizualnymi. Oba wydarzenia kulturalne zapadną na długi czas w pamięci uczestników. Pokazywały one piękno, majestatyczność i złożoność natury poprzez pryzmat dźwięku i obrazu.
Kolejny dzień Kongresu to sesje plenarne oraz referatowe i posterowe z różnych dziedzin geografii i nauk pokrewnych, odbywające się na Wydziale Politologii i Dziennikarstwa UMCS oraz Wydziale Pedagogiki i Psychologii UMCS. W przeszło 100 sesjach przedstawiono ok. 550 prezentacji ustnych i posterów. Uczestnicy kongresu z PIG-PIB przedstawiali swoje referaty w sesjach: „Czwartorzęd: klimat, środowisko, człowiek”, „Lubelski bursztyn – zasoby, badania, perspektywy” oraz „Zmiany klimatu i środowiska polarnego”.
Kongresowi Geografii Polskiej towarzyszyły inne wydarzenia - XLVII Ogólnopolska Konferencja Kartograficzna i VIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa na temat Zanieczyszczenia Światłem.
Prof. Instytutu dr hab. Barbara Słodkowska, dr Katarzyna Pochocka-Szwarc oraz mgr inż. Dominika Sieradz podczas swoich wystąpień w czasie sesji referatowych (fot. L. Gazda, D. Sieradz, I.A. Pidek)
Na zakończenie tego dnia Kongresu w Akademickim Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka odbył się wernisaż wystawy „Żółte na zielonym – rzecz o lubelskim bursztynie”, gdzie inspiracją dla artystów prezentujących swoje prace był właśnie lubelski bursztyn. Część stacjonarną konferencji zakończył spektakl taneczny: Eteron w wykonaniu Teatru Tańca ZMYSŁ inspirowany filozofią Platona o pięciu bryłach foremnych, które uosabiają cztery żywioły: wodę, ogień, ziemię i powietrze, zaś piąta bryła symbolizuje przestrzeń.
W następnym dniu odbywały się sesje terenowe. Uczestnicy z PIG-PIB wzięli udział w dwóch jednodniowych sesjach „Dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe projektowanego Geoparku Małopolski Przełom Wisły” i „Polesie – przyroda i człowiek”.
Sesja terenowa poświęcona projektowanemu Geoparkowi Małopolski Przełom Wisły poprowadziła uczestników przez odcinek dolnej Wisły rozciągnięty pomiędzy Puławami a Kamieniołomem Kaliszany. W tym czasie prowadzący zaprezentowali wiele ciekawych miejsc, jak kamieniołom w Bochotnicy ze stanowiskiem dokumentacyjnym „Ścianka Pożaryskich”, w którym można obserwować opoki górnego mastrychtu (górna kreda) oraz piaskowce danu (paleocen) z zachowanymi skamieniałościami morskimi. Jest to również niezwykłe miejsce, w którym widać ślady dawnej działalności górniczej, a w którym obecnie zamieszkują nietoperze.
Uczestnicy mieli możliwość spojrzeć na panoramę Kazimierza Dolnego z Góry Trzech Krzyży i posłuchać historii rozwoju miasta związanego ze szlakiem wiślanym, czy przejść przez urokliwe wąwozy lessowe których częściowy rozwój związany jest z działalnością człowieka. Uczestnicy mieli również okazję poszukać skamieniałości, w tym belemnitów, amonitów czy jeżowców w opokach górnokredowych w Kamieniołomie w Kaliszanach, czy podziwiać roztaczające się widoki z krawędzi strukturalnej w Dobrem.
Wąwóz lessowy „Korzeniowy Dół” (po lewej) oraz uczestnicy warsztatów terenowych na punkcie widokowym w Dobrem w rezerwacie przyrodniczym „Skarpa Dobrska” (fot. D. Sieradz)
Trasa drugiej sesji terenowej wiodła przez urokliwe zakątki Polesia Zachodniego, w tym znaczna część przez Poleski Park Narodowy, który obejmuje liczne bagna, torfowiska i jeziora oraz naturalne kompleksy leśne z bogactwem flory i fauny. Prawie cały podmokły teren parku zajmują równiny torfowe. W morfologii zaznaczyły się również garby kredowego podłoża. Zachowane w tym rejonie ekosystemy bagienne były możliwe do obserwacji w kilku miejscach. Na stanowisku w rejonie bagna Bubnów dr Katarzyna Pochocka-Szwarc i dr Marcin Żarski objaśniali budowę geologiczną i stratygrafię osadów glacigenicznych w tej części Polesia Zachodniego. Kolejnym punktem była ścieżka dydaktyczna na bagnie Czahary, gdzie uczestnicy zapoznali się z florą i fauną zbiorowisk bagiennych. W miejscowości Urszulin zwiedzaliśmy siedzibę Poleskiego Parku Narodowego, w której są introdukowane żółwie błotne wypuszczane następnie do środowiska naturalnego. Jezioro Wytyckie, leżące na skraju Poleskiego Parku Narodowego, jest przykładem ingerencji człowieka w środowisko naturalne. Na skutek melioracji osuszono i zamieniono na użytki zielone także naturalny kompleks Krowiego Bagna.
Dr. Katarzyna Pochocka-Szwarc i dr Marcin Żarski objaśniają budowę geologiczną na stanowisku bagno Bubnów (po lewej)(fot. B. Słodkowska)
Zdjęcie grupowe uczestników sesji terenowej przed siedzibą Poleskiego Parku Narodowego w Urszulinie (fot. pracownik PPN)
Udział w Kongresie Geografii Polskiej był okazją do zapoznania się z rozległym polem nauk geograficznych i pokrewnych, które łączą się z wieloma dziedzinami naukowymi, przede wszystkim z geologią, geomorfologią, glacjologią, klimatologią, hydrologią, geoinformacją, georóżnorodnością i szeregiem dziedzin stosowanych w tym: infrastrukturą, statystyką, geografią turystyki, geografią migracyjną, geografią miast, transformacją energetyczną itp.
To niezwykłe wydarzenie połączyło osoby z różnych dziedzin wiedzy i pokazało jak różnorodna jest geografia i jak wiele jest jeszcze do odkrycia. Dało możliwość wysłuchania referatów o zróżnicowanej, wielodziedzinowej tematyce i poszerzenia horyzontów. Towarzyszące Kongresowi inicjatywy artystyczne i terenowe pokazały, że geografia – podobnie jak Ziemia – nie zna granic.
Tekst: Barbara Słodkowska i Dominika Sieradz
Zdjęcia: Dominika Sieradz, Barbara Słodkowska, Irena Agnieszka Pidek, Lucjan Gazda
Udział w wydarzeniu został sfinansowany w ramach tematu „Współpraca krajowa w zakresie geologii i promocja działań państwowej służby geologicznej w latach 2024-2026” ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
