Podsumowanie wyników ankiety o wiedzy uczniów na temat wód podziemnych "Razem zadbajmy o wodę!"

W sierpniu i wrześniu 2025 r. zespół hydrogeologów z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB), przeprowadził badanie ankietowe wśród uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, dotyczące zagadnień związanych z wodami podziemnymi. Celem badania było poznanie poziomu wiedzy u dzieci oraz uczącej się młodzieży na temat hydrogeologii, w tym użytkowania, zagrożeń i ochrony wód podziemnych. Ankieta pozwoliła również poznać źródła informacji, z jakich uczniowie czerpią wiedzę o hydrogeologii oraz ich zainteresowanie dalszym pogłębianiem tej tematyki.

Zestawy pytań zostały dostosowane do wieku uczestników. Uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych odpowiadali na różne pytania – od definicji wód podziemnych i warstw wodonośnych, przez kwestie zanieczyszczeń, po sposoby ochrony i źródła informacji. Większość pytań miała formę zamkniętą, z możliwością wyboru jednej lub kilku odpowiedzi.

Tabela 1. Zestawy pytań skierowanych do uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych uwzględnione w ankiecie

SZKOŁY PODSTAWOWE (SP)  SZKOŁY PONADPODSTAWOWE (PP)
Wiedza ogólna o wodach podziemnych
 SP.1

 Co to są wody podziemne?

 PP.1   Czym jest warstwa wodonośna?
 PP.2  Czy wody podziemne są odnawialne?
    Zanieczyszczenia wód podziemnych
 SP.2  Czy zanieczyszczenia z powierzchni terenu mogą przedostawać się do wód podziemnych?  PP.3  Czy wody podziemne mogą być zanieczyszczone?
 SP.3  Co może zanieczyścić wodę podziemną i sprawić, że nie będzie nadawać się do picia?  PP.4  Czy uczyłeś się o migracji zanieczyszczeń w warstwach wodonośnych?
    Ochrona wód podziemnych
 SP.4  Czy powinniśmy chronić wody podziemne przed zanieczyszczeniem?  PP.5  W jaki sposób Ty chronisz wodę podziemną?
 SP.5

 W jaki sposób Ty chronisz wodę podziemną?

Korzystanie z wody
 SP.6  Czy woda podziemna pobierana z każdej studni jest bezpieczna dla zdrowia?  PP.6  Czy picie wody z prywatnej studni może pogorszyć stan Twojego zdrowia?
 SP.7  Skąd pochodzi woda w kranie w Twoim domu?  PP.7  Skąd pochodzi woda w Twoim kranie?
Źródła informacji o wodach podziemnych
 SP.8  Skąd czerpiesz informacje o wodach podziemnych?  PP.8  Skąd czerpiesz informacje o wodach podziemnych?
 PP.9  Gdybyś chciał/chciała poszerzyć swoją wiedzę o wodach podziemnych, którą formę przyswajania informacji wybrał(a)byś najchętniej?


W badaniu wzięło udział 164 uczniów. Większość stanowili uczniowie szkół podstawowych (64% ogółu), wśród których dominowały dzieci do 12 roku życia (41%). Uczniowie szkół ponadpodstawowych w wieku 18 lat i starsi stanowili niespełna 6% ankietowanych.

grafika ilustracyjna

Fig. 1. Informacje o respondentach ankiety RAZEM ZADBAJMY O WODĘ!

Wiedza uczniów szkół podstawowych

Uczniowie szkół podstawowych udzielali odpowiedzi na 5 pytań sprawdzających ich wiedzę (SP.1, SP.2, SP.3, SP.4 i SP.6 – tabela 1) oraz na 3 pytania mające na celu zebranie dodatkowych informacji (SP.5, SP.7 i SP.8).

Na pierwsze z pytań dotyczące definicji/pojęcia „wody podziemne” (SP.1) udzielonych zostało najmniej poprawnych odpowiedzi – 42% (fig. 2). Ponadto 29% uczniów udzieliło odpowiedzi, że nie wie, co to są wody podziemne. Również 29% odpowiedziało na to pytanie w sposób niepoprawny. Z niepoprawnych odpowiedzi wynikało, że występowanie wód podziemnych jest utożsamiane przez dzieci wypełniające ankietę z „żyłami wodnymi”. Podobne rezultaty uzyskano w przypadku pytania czy bezpieczne dla zdrowia jest pobieranie wód podziemnych z każdej studni (SP.6).

Najwięcej prawidłowych odpowiedzi udzielono na pytania o potencjalne przyczyny zanieczyszczenia wód podziemnych (SP.3) – 83%, oraz o potrzebę ochrony wód podziemnych (SP.4) – 77%. Natomiast trudnym okazało się pytanie dotyczące możliwości przedostawania się do wód podziemnych zanieczyszczeń z powierzchni terenu (SP.2), na które aż 43% respondentów udzieliło odpowiedzi „nie wiem”, natomiast 53% było poprawnych.

Z uwagi na znaczne zróżnicowanie wieku uczniów szkół podstawowych, uzyskane odpowiedzi na pytania sprawdzające wiedzę przeanalizowano w podziale na dwie grupy wiekowe – dzieci do lat 12 i młodzież od lat 13 (fig. 3). Liczba poprawnych odpowiedzi na postawione pytania wśród uczniów ze starszej grupy wiekowej jest na ogół o 10–12% wyższa niż w przypadku młodszej grupy wiekowej.

grafika ilustracyjna

Fig. 2. Odpowiedzi na pytania sprawdzające wiedzę udzielone przez uczniów szkół podstawowych

grafika ilustracyjna

Fig. 3. Prawidłowe odpowiedzi na pytania sprawdzające wiedzę udzielone przez uczniów szkół podstawowych w podziale na grupy wiekowe 6-12 lat oraz 13 lat i więcej

58% respondentów zadeklarowało, że wie skąd pochodzi woda, z której korzystają w domu (SP.7) (własna studnia, wodociąg zasilany wodami podziemnymi lub wodociąg zasilany wodami powierzchniowym), a pozostałe 42% nie dysponowało takimi informacjami (fig. 4a).

Dla 43% uczniów szkół podstawowych zajęcia szkolne są jedynym lub jednym z kilku źródeł wiedzy o wodach podziemnych (SP.8) (fig. 5a). Około 28% uczniów wskazało na inne źródła informacji (rodzice, media społecznościowe, Internet etc.), zaś 29% na brak jakichkolwiek źródeł informacji o wodach podziemnych.

grafika ilustracyjnagrafika ilustracyjna

Fig. 4. Informacje na temat źródła zaopatrzenia w wodę domów uczniów: a) szkół podstawowych b) szkół ponadpodstawowych

grafika ilustracyjnagrafika ilustracyjna

Fig. 5. Źródła informacji deklarowane przez uczniów a) szkół podstawowych b) szkół ponadpodstawowych

Odpowiedź na pytanie dotyczące działań uczniów w celu ochrony wód podziemnych (SP.5) nie była obowiązkowa, a uzyskane rezultaty uznano za niemiarodajne.

Wiedza uczniów szkół ponadpodstawowych

Uczniowie szkół ponadpodstawowych udzielali odpowiedzi na 4 pytania sprawdzające ich wiedzę (PP.1, PP.2, PP.3 i PP.6 – tabela 1) oraz 5 pytań dodatkowych mających na celu zebranie informacji lub opinii (PP.4, PP.5, PP.7, PP.8 i PP.9).

Na pierwsze z pytań dotyczące definicji/pojęcia „warstwa wodonośna” (PP.1) uzyskano 44% prawidłowych odpowiedzi oraz 19% błędnych (fig. 6). Natomiast 37% uczniów udzieliło odpowiedzi, że nie wie co to są wody podziemne. Nieco lepsze rezultaty uzyskano w przypadku pytania dotyczącego odnawialności wód podziemnych (PP.2) – odpowiednio 46% dobrych, 29% błędnych i 25% „nie wiem”.

Najmniej kłopotu uczniom szkół ponadpodstawowych sprawiło pytanie czy wody podziemne mogą być zanieczyszczone (PP.3), na które twierdząco (poprawnie) odpowiedziało 88% respondentów, jedynie 5% odpowiedziało błędnie, zaś 7% nie znało odpowiedzi.

Najtrudniejszym dla uczniów szkół ponadpodstawowych okazało się pytanie o możliwy wpływ picia wody z prywatnej studni na stan zdrowia, na które błędnej odpowiedzi udzieliło 49% respondentów, a 29% uznało, że nie ma wiedzy na ten temat (odpowiedź „nie wiem”). Jedynie 22% odpowiedzi było poprawnych.

grafika ilustracyjna

Fig. 6. Odpowiedzi na pytania sprawdzające wiedzę udzielone przez uczniów szkół ponadpodstawowych

W odpowiedzi na pytanie, skąd pochodzi woda, z której korzystają w domu (PP.7) aż 71% uczniów zadeklarowało, że ma wiedzę na ten temat, a 29% nie potrafiło udzielić odpowiedzi (fig 4b).

W podsumowaniu uczniowie szkół ponadpodstawowych udzielili informacji na temat źródeł informacji na temat wód podziemnych (PP.8). Dla 32% z nich podstawowym źródłem jest szkoła, dla 37% Internet, media społecznościowe, rodzice lub radio i telewizja, zaś aż 31% wskazało na brak źródeł informacji o wodach podziemnych (fig. 5b). Jednocześnie w odpowiedzi na pytanie czy uczyli się o migracji zanieczyszczeń w warstwach wodonośnych (PP.4) jedynie 20% uczniów udzieliło twierdzącej odpowiedzi, 55% odpowiedziało przecząco, a 25% nie potrafiło udzielić odpowiedzi.

Uczniowie szkół średnich wyrazili zainteresowanie poszerzaniem wiedzy o wodach podziemnych (PP.9), przede wszystkim poprzez media społecznościowe (41% ankietowanych), zajęcia szkolne (20%) oraz warsztaty lub zajęcia praktyczne (fig. 7).

grafika ilustracyjna

Fig. 7. Wskazane przez uczniów szkół ponadpodstawowych preferowane formy poszerzania wiedzy o wodach podziemnych

Podobnie jak w przypadku ankiety skierowanej do uczniów szkół podstawowych, odpowiedź na pytanie dotyczące działań uczniów w celu ochrony wód podziemnych (PP.5) nie była obowiązkowa i uzyskane wyniki uznano za niemiarodajne.

 

Podsumowanie

W skali kraju ponad 70% wody przeznaczonej do spożycia stanowią wody podziemne, tym samym mają one strategiczne znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa oraz gospodarki.

Natomiast wiedzę uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych na ich temat należy ocenić jako niekompletną. Jak wynika z przeprowadzonych badań ankietowych, braki wiedzy dotyczą w głównej mierze znajomości podstawowych pojęć z dziedziny hydrogeologii oraz zasad bezpiecznego korzystania z wód podziemnych do celów pitnych. Przyczyną tego stanu jest przede wszystkim brak zagadnień z dziedziny hydrogeologii w podstawie programowej zarówno szkół podstawowych, jak i średnich. 

W celu kształtowania świadomych postaw proekologicznych należy wprowadzić i wspierać różnej formy działania edukacyjne podnoszące poziom wiedzy u dzieci i młodzieży o wodach podziemnych.