PIG-PIB od ponad 10 lat realizuje projekt pn. "Prowadzenie działań przez państwową służbę geologiczną w związku z wystąpieniem geologicznych zdarzeń incydentalnych, awarii lub katastrof naturalnych – prace interwencyjne". O tym, czego dotyczy i jakie ma znaczenie zapytaliśmy jego koordynatora – Bartosze Steca z Oddziału Geologii Morza PIG-PIB w Gdańsku. Rozmowę poprowadziła Anna Bagińska z Biura Dyrektora.
Anna Bagińska: Jakie główne cele i priorytety zakłada projekt w kontekście działań interwencyjnych podczas geologicznych zdarzeń incydentalnych, awarii lub katastrof naturalnych?
Bartosz Stec: Głównym celem działań interwencyjnych jest zapewnienie kompleksowego wsparcia merytorycznego i technicznego różnym instytucjom państwowym w trakcie wystąpień geologicznych zdarzeń incydentalnych bądź innych zdarzeń negatywnie wpływających na środowisko naturalne. Jednym z priorytetów jest realizacja prac w trybie interwencyjnym, obejmującym cały proces – od szybkiego przyjęcia zgłoszenia, poprzez natychmiastowe wyjazdy interwencyjne, przeprowadzenie badań, aż po sporządzenie rzetelnych ekspertyz.
AB: Kto może skorzystać z pomocy PSG, do kogo jest adresowany projekt?
BS: Realizowany projekt skierowany jest przede wszystkim do administracji rządowej oraz jednostek samorządu terytorialnego – odpowiedzialnych za bezpieczeństwo mieszkańców i zarządzanie kryzysowe, służb ratowniczych, policji, prokuratury, organów nadzoru oraz pozostałych instytucji państwowych, które potrzebują eksperckiego wsparcia w ocenie zdarzeń o charakterze naturalnym.
AB: Jak wygląda procedura zgłoszenia awarii i kto ją może zainicjować?
BS: Na wniosek zgłaszającego (przedstawiciele: administracji rządowej, jednostek samorządów terytorialnych oraz innych służb i instytucji państwowych), PSG podejmuje działania w zakresie swoich kompetencji. Ważne jest, aby zgłoszenie zawierało nie tylko wykazanie potrzeby przeprowadzenia działań interwencyjnych, ale przede wszystkim wszelkie, istotne informacje oraz materiały z miejsca zdarzenia, w tym: szczegółowy opis zdarzenia wraz z dokładną lokalizacją (adres, współrzędne), dokumentację fotograficzną, protokół oględzin z miejsca zdarzenia itp. Dostarczenie tych informacji jest niezbędne do prawidłowej oceny sytuacji i podjęcia właściwych decyzji.
Zgłoszenia należy kierować za pośrednictwem: platformy ePUAP (skrzynka: /PIG-PIB/SkrytkaESP), poczty mailowej: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. oraz tradycyjnej poczty na adres: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, z dopiskiem: Prace interwencyjne
W sytuacjach wyjątkowych, bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi przyjmowane są również zgłoszenia od osób fizycznych. W takim przypadku wykonanie interwencji odbywa się przy równoczesnej i ścisłej współpracy z właściwym organem administracji samorządowej bądź innymi instytucjami.
AB: Czy jest opracowany stały scenariusz reagowania na zgłoszenie?
BS: Procedura reagowania jest ustandaryzowana i przebiega w kilku etapach. Po rozpatrzeniu zgłoszenia i wykonaniu wstępnej analizy materiałów archiwalnych, PSG bezzwłocznie wysyła na miejsce zdarzenia zespół ekspertów. Ich zadaniem na miejscu jest zabezpieczenie terenu, ocena skali zdarzenia oraz przeprowadzenie odpowiednich pomiarów, badań i pobór próbek, najczęściej w obecności przedstawiciela organu zgłaszającego. Po zakończeniu prac terenowych specjaliści analizują i interpretują uzyskane dane (to są tzw. prace kameralne), a następnie sporządzają opracowanie końcowe w formie ekspertyzy, raportu lub opinii, zawierające szczegółowe ustalenia i zalecenia dla zgłaszającego.
AB: Jakiego rodzaju zdarzenia są najczęściej obiektem interwencji PSG?
BS: Większość zgłoszeń dotyczy różnych rodzajów zdarzeń naturalnych o charakterze geologicznym, bądź innych mających wpływ na szeroko pojęte środowisko naturalne. Najczęściej podejmowane interwencje obejmują: reakcje na zgłoszenia niekontrolowanego wypływu wód ze starych otworów wiertniczych, rozpoznania wgłębnej budowy geologicznej i oceny izolacyjności gruntów – zwłaszcza w kontekście migracji potencjalnych zanieczyszczeń do wód podziemnych oraz identyfikacji zagrożeń podziemnych, analizy podziemnych struktur, korytarzy lub pustek skalnych, co często wymaga wykorzystania zaawansowanych badań geofizycznych, w szczególności metod elektrooporowych i sejsmicznych.
AB: Czy prowadząc badania interwencyjne PSG współpracuje z innymi instytucjami lub służbami ratowniczymi?
BS: PSG w ramach prowadzonego zadania współpracuje z samorządami różnych szczebli, geologami powiatowymi, policją czy prokuraturą. Instytucje te często nie posiadają odpowiednich kompetencji ani nowoczesnego zaplecza badawczego, co uniemożliwia im samodzielne określenie przyczyn i skutków zaistniałych zdarzeń. W związku z tym PSG wychodzi naprzeciw tym potrzebom, dostarczając niezbędną wiedzę oraz bazę technologiczną.
AB: Jakie metody badawcze, jakie badania geologiczne są zwykle wykorzystywane do szybkiej oceny sytuacji w terenie?
BS: Wybór metod badawczych jest ściśle uzależniony od charakteru zdarzenia. Stosuje się zarówno metody dające natychmiastowy wynik w terenie, jak i te wymagające pogłębionej analizy kameralnej. W przypadku zagrożeń dotyczących wód podziemnych (np. gdy powstaje ryzyko ich zanieczyszczenia), wykorzystuje się różnorodne metody hydrogeologiczne. Metoda terenowa umożliwia szybką ocenę (to np. pomiary poziomu wód i ich podstawowych parametrów fizyko-chemicznych), metoda laboratoryjna polega na dokonaniu szczegółowych analiz składu chemicznego wód i gruntów, a modelowanie matematyczne pomaga w stworzeniu symulacji tempa i kierunku migracji zanieczyszczeń do wód podziemnych.
AB: Jakie doświadczenia z akcji interwencyjnych okazały się kluczowe dla opracowania obecnych procedur działania?
BS: Kluczowym czynnikiem, wynikającym z doświadczeń, jest potrzeba sprawnej komunikacji połączona ze szczegółowym i precyzyjnym opisem zdarzeń. W warunkach kryzysowych czas jest elementem krytycznym. Prawidłowa ocena problemu na etapie zgłoszenia jest niezbędna do podjęcia właściwych działań, ukierunkowanych na określony rodzaj zdarzenia oraz wysłania w teren dedykowanego zespołu ekspertów wraz z odpowiednim, specjalistycznym sprzętem.
Sprawność i trafność wstępnej diagnozy znacząco wpływają na efektywność całej interwencji.
AB: Jakie kompetencje i przygotowanie muszą mieć członkowie zespołu, aby skutecznie działać w warunkach kryzysowych?
BS: Skuteczne działanie w warunkach kryzysowych wymaga interdyscyplinarnej wiedzy oraz praktyki, wieloletniego doświadczenia w prowadzeniu prac geologicznych. Zespoły muszą mieć głęboką znajomość wielu dziedzin geologii, znać wybrane przepisy prawa oraz potrafić sprawnie współpracować z przedstawicielami różnych szczebli administracji rządowej i samorządowej.
Bardzo istotne jest również rozmieszczenie zespołów na terenie całego kraju. W działania interwencyjne zaangażowani są pracownicy ze wszystkich oddziałów PIG-PIB. Takie rozwiązanie skraca czas dojazdu na miejsce zdarzenia, a zespół ma do dyspozycji ekspertów doskonale znających specyfikę budowy geologicznej danego regionu oraz zachodzących w nim procesów.
Szczegółowe informacje dotyczące zadania dostępne są na stronie https://www.pgi.gov.pl/prace-interwencyjne
Zadanie pn. Prowadzenie działań przez państwową służbę geologiczną w związku z wystąpieniem geologicznych zdarzeń incydentalnych, awarii lub katastrof naturalnych – prace interwencyjne jest finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
