W dniach 17–19 listopada 2025 r. w Jachrance k. Warszawy odbył się IX Ogólnopolski Kongres Geotermalny, którego organizatorem było Polskie Stowarzyszenie Geotermiczne (PSG) oraz wiodące krajowe jednostki naukowe i branżowe: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk (IGSMiE PAN), Katedra Surowców Energetycznych AGH, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH oraz GLOBENERGIA.
Kongres po raz kolejny stał się kluczową platformą wymiany wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk w obszarze geotermii, kontynuując tradycję zapoczątkowaną w 2007 r. Wydarzenie zgromadziło liczne grono naukowców, praktyków, przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, inwestorów, przedsiębiorstw branżowych, beneficjentów programów wsparcia oraz studentów i młodych specjalistów zainteresowanych rozwojem krajowego sektora geotermalnego.
W pierwszy dzień obrad przedstawiono najważniejsze kierunki polityki geotermalnej i aktualny stan działań w Polsce. Kongres rozpoczęła sesja inaugurująca, która wyznaczyła ton całego wydarzenia. Na jednej scenie wystąpili przedstawiciele administracji rządowej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG–PIB), prezentując komplementarne perspektywy dotyczące aktualnych trendów i wyzwań w rozwoju geotermii w Polsce. Wystąpienia te jednoznacznie podkreśliły, że geotermia przestaje być traktowana jako segment niszowy – staje się istotnym komponentem transformacji systemów ciepłowniczych, zwłaszcza w kontekście dekarbonizacji i rosnącego znaczenia odnawialnych źródeł energii.
Prof. dr hab. inż. Krzysztof Galos, Główny Geolog Kraju, zaprezentował aktualny stan realizacji programu pn. „Udostępnianie wód geotermalnych w Polsce” oraz najważniejsze kierunki dalszych działań. Wskazał zarówno skalę dotychczas wykonanych otworów i ich efekty, jak i projekty, które są obecnie na etapie wiercenia lub przygotowań. Podkreślił, że głównym wyzwaniem nie jest już samo potwierdzenie zasobów, lecz ich skuteczne zagospodarowanie — zwłaszcza po stronie samorządów odpowiedzialnych za przygotowanie montażu finansowego i przyszłego modelu eksploatacji.
W swoim wystąpieniu omówił również prace nad rozszerzanym programem wieloletniego wykorzystania zasobów geotermalnych, rozwijanym przy Radzie Gospodarowania Zasobami Ziemi. Dokument obejmuje obecnie 13 bloków tematycznych, uwzględniających m.in. geotermię niskotemperaturową, zagadnienia balneologiczne, zastosowania w rolnictwie i ogrodnictwie oraz odzysk surowców z wód termalnych.
Na zakończenie prof. Galos zaznaczył, że przy odpowiednich warunkach geotermia głęboka może w najbliższych kilkunastu latach stać się zauważalnym elementem krajowego bilansu energetycznego, a jej rozwój będzie wspierany przez rosnące znaczenie pomp ciepła w systemach ciepłowniczych.
Prof. dr hab. inż. Krzysztof Galos, Podsekretarz Stanu i Główny Geolog Kraju, podczas wystąpienia inaugurującego IX Ogólnopolski Kongres Geotermalny
Kolejna prezentacja, wygłoszona przez Dariusza Szymczaka z Departamentu Ciepłownictwa NFOŚiGW koncentrowała się na mechanizmach finansowania geotermii. Omówiono najważniejsze programy — od „Udostępniania wód geotermalnych w Polsce”, przez „Polska Geotermia Plus”, po środki z Funduszu Modernizacyjnego i Krajowego Planu Odbudowy. Zaprezentowano również szczegółowe dane dotyczące liczby sfinansowanych otworów i skali udzielonego wsparcia, które w ostatnich latach znacząco wzrosło. Szczególną uwagę zwrócono na fakt, że wysoki poziom dotacji jest kluczowy dla utrzymania akceptowalnych taryf ciepła i umożliwia samorządom realizację projektów o dużej wartości inwestycyjnej.
Trzecie wystąpienie sesji inauguracyjnej przedstawił prof. dr hab. Stanisław Mikulski, zastępca dyrektora ds. naukowych i wsparcia naukowego PIG – PIB, prezentując kluczowe działania państwowej służby geologicznej w zakresie rozpoznania, dokumentowania i monitoringu zasobów wód termalnych. Zaprezentował aktualizowane bazy danych dotyczące wód podziemnych zaliczonych do kopalin, projekty kartograficzne i modelowe (w tym modele 3D budowy geologicznej oraz mapy potencjału geotermii niskotemperaturowej), a także prowadzone prace nad podziemnym magazynowaniem energii cieplnej. Podkreślił również rolę Instytutu w harmonizacji krajowych danych z europejską infrastrukturą geologiczną w ramach projektu Geological Service for Europe (GSEU).
Prof. dr hab. Stanisław Mikulski podczas prezentacji działań państwowej służby geologicznej w zakresie geotermii na inauguracji IX Ogólnopolskiego Kongresu Geotermalnego
W końcowej części sesji prof. Krzysztof Galos podkreślił, że dalszy rozwój geotermii w Polsce będzie wymagał zróżnicowanych modeli działania – innych w dużych aglomeracjach, gdzie kluczową rolę mogą odegrać partnerstwa publiczno-prywatne, a innych w mniejszych miastach z własnymi systemami ciepłowniczymi, które mogą liczyć na wsparcie NFOŚiGW oraz spółki Geotermia Polska.
Zwrócono również uwagę na konieczność wzmacniania kompetencji lokalnych: współpracy między państwową służbą geologiczną, środowiskiem naukowym i ośrodkami szkoleniowymi, a także rozwijania doradztwa dla samorządów i przedsiębiorstw ciepłowniczych.
Po części merytorycznej uczestnicy stanęli do wspólnego zdjęcia, symbolicznie podkreślając rosnącą integrację i dojrzałość polskiego sektora geotermalnego.
Uczestnicy IX Kongresu Geotermalnego na pamiątkowym zdjęciu (źródło: www.kongresgeotermalny.pl)
Drugi dzień Kongresu obejmował bogaty program merytoryczny, podzielony na równoległe sesje tematyczne poświęcone m.in. innowacjom technologicznym, badaniom i diagnostyce otworów geotermalnych, analizom zasobowym, modelowaniu złożowemu oraz zagadnieniom eksploatacyjnym i środowiskowym. Uczestnicy mieli okazję zapoznać się z wynikami projektów badawczych, studiami przypadków, prezentacjami modeli geologicznych i hydrogeologicznych, a także z praktycznymi rozwiązaniami opracowanymi przez ośrodki naukowe, instytucje publiczne oraz firmy branżowe.
Wśród sesji drugiego dnia znalazły się bloki koncentrujące się na technologicznych aspektach geotermii, możliwościach zagospodarowania zasobów, wykorzystaniu energii geotermalnej w systemach ciepłowniczych oraz metodach oceny warunków złożowych. Program ten ukazywał wielowymiarowy charakter krajowych badań nad geotermią: od prac nad innowacyjnymi systemami wymiany ciepła, po analizy regionalnego potencjału oraz zagadnienia formalnoprawne związane z eksploatacją zasobów.
Na tle tak szeroko zakrojonych tematów istotnym punktem programu — szczególnie z perspektywy państwowej służby geologicznej — była sesja pt. „Działania państwowej służby geologicznej w zakresie geotermii” prowadzona przez dr Monikę Konieczyńską (PIG–PIB). W tym bloku zaprezentowano najnowsze opracowania, wyniki analiz oraz narzędzia tworzone w PIG–PIB na potrzeby samorządów, inwestorów i podmiotów planujących rozwój instalacji geotermalnych.
W sesji przedstawiono następujące referaty pracowników Instytutu:
- Wody termalne jako klucz do transformacji energetycznej polskich miast – potencjał i analiza opłacalności (M. Socha, P. Kopera)
Wystąpienie dotyczyło kompleksowej oceny potencjału geotermalnego miast Niżu Polskiego oraz możliwości wykorzystania energii wód termalnych w ciepłownictwie systemowym. Przedstawiono metodykę selekcji najbardziej perspektywicznych lokalizacji, analizę zasobów trzech głównych zbiorników mezozoicznych oraz wielokryterialny ranking miast o największym potencjale inwestycyjnym. Zaprezentowane wyniki potwierdziły dominującą rolę piętra dolnojurajskiego oraz opłacalność projektów geotermalnych w kluczowych aglomeracjach, wskazując jednocześnie bariery i rekomendacje dla dalszego rozwoju sektora.
Dr Mariusz Socha podczas wygłaszania referatu „Wody termalne jako klucz do transformacji energetycznej polskich miast – potencjał i analiza opłacalności”
- Zarządzanie zasobami wód termalnych i energii geotermalnej w Polsce – najnowsze dane i ich dostępność na portalu Geologia (I. Gryszkiewicz, M. Czartoryski–Geremek)
Prezentacja dotyczyła corocznie aktualizowanego „Bilansu i zagospodarowania zasobów złóż wód termalnych oraz energii geotermalnej w Polsce”, opracowywanego w PIG – PIB w ramach zadań państwowej służby geologicznej. Przedstawiono cele i znaczenie tego dokumentu w kontekście krajowej polityki energetycznej oraz konieczności systematycznego monitorowania zasobów geotermalnych. Omówiono zakres gromadzonych danych – od parametrów hydrogeologicznych, przez stan zagospodarowania złóż, po sposoby wykorzystania wód termalnych i leczniczych – a także metodykę ich pozyskiwania i integracji w bazach PIG – PIB. Szczególny nacisk położono na rolę portalu geologia.pgi.gov.pl, który udostępnia warstwy przestrzenne prezentujące ujęcia, instalacje geotermalne oraz obszary perspektywiczne, stanowiąc kluczowe narzędzie wspierające planowanie nowych inwestycji przez administrację, naukę i sektor gospodarczy.
Michał Czartoryski–Geremek podczas wygłaszania referatu „Zarządzanie zasobami wód termalnych i energii geotermalnej w Polsce – najnowsze dane i ich dostępność na portalu Geologia”
- Atlas geotermalny Sudetów i ich przedpola – przegląd wykonanych badań i najważniejszych rezultatów (P. Słomski, Ł. Jasiński, M. Dąbrowski)
Wystąpienie poświęcono omówieniu głównych wyników i zakresu prac realizowanych w ramach „Atlasu geotermalnego Sudetów i ich przedpola”. Przedstawiono najważniejsze badania geologiczne, geofizyczne i petrofizyczne wykonane w latach 2021 – 2026 oraz zaprezentowano kluczowe rezultaty, w tym identyfikację najbardziej perspektywicznych obszarów dla geotermii średnio- i wysokotemperaturowej w regionie.
Dr Piotr Słomski podczas wygłaszania referatu „Atlas geotermalny Sudetów i ich przedpola – przegląd wykonanych badań i najważniejszych rezultatów”
- Ocena reżimu geotermalnego południowo-zachodniej Polski na podstawie profilowania temperatury w otworach (M. Kłonowski)
Prezentacja dotyczyła wyników profilowań temperatury wykonanych w 20 otworach hydrogeologicznych na obszarze południowo-zachodniej Polski, realizowanych w ramach projektu „Atlas geotermalny Sudetów i ich przedgórza”. Celem prezentacji była ocena pionowego rozkładu temperatur w górotworze, identyfikacja zaburzeń geogenicznych i antropogenicznych oraz obliczenie podstawowych parametrów geotermalnych. Przedstawione wyniki pozwoliły na wskazanie typowych i zaburzonych typów profili temperatury, identyfikację lokalnych anomalii oraz oszacowanie parametrów niezbędnych do interpretacji reżimu cieplnego Sudetów i ich przedpola. Podkreślono, że uzyskane dane stanowią ważne uzupełnienie wcześniejszych badań i tworzą podstawę do dalszych analiz geotermalnych w regionie.
Dr Maciej Kłonowski podczas wygłaszania referatu „Ocena reżimu geotermalnego południowo-zachodniej Polski na podstawie profilowania temperatury w otworach”
- Mapa Potencjału Geotermii Niskotemperaturowej w skali 1:50 000. Efekty realizacji prac Etapu I, lata 2022–2025 (G. Ryżyński, M. Szlasa, P. Wojtaszek, M. Żeruń, K. Boniewska, W. Kozdrój, M. Kłonowski, U. Wyrwalska, A. Mydłowski, A. Kowalski, J. Kocyła, M. Tott, T. Gągulski, Ł. Nowacki, S. Salwa, D. Wieczorek, J. Zawłocki, T. Szarafin, B. Stec, J. Jabłoński, M. Kutyna, E. Jagoda, P. Pluta, K. Wczelik, B. Pasierowska, L. Zaleszkiewicz, P. Stefańska, P. Kucińska)
W referacie omówiono efekty prac pierwszego etapu projektu „Mapa Potencjału Geotermii Niskotemperaturowej” w skali 1:50 000, obejmującego budowę szczegółowych modeli geologiczno-termalnych 3D oraz przygotowanie warstw informacyjnych dotyczących warunków geologicznych i potencjału płytkiej geotermii. Podkreślono znaczenie tych danych dla planowania instalacji gruntowych pomp ciepła oraz możliwość ich wykorzystania w formie warstw GIS publikowanych na portalu Geologia oraz w przeglądarce geo3d.pgi.gov.pl.
Grzegorz Ryżyński podczas wygłaszania referatu „Mapa Potencjału Geotermii Niskotemperaturowej w skali 1:50 000. Efekty realizacji prac Etapu I, lata 2022–2025”
- Wsparcie państwowej służby geologicznej dla rozwoju podziemnych magazynów ciepła (M. Żeruń, E. Jagoda, E. Majer, G. Ryżyński, M. Konieczyńska)
Wystąpienie prezentowało wyniki dwóch zadań PIG – PIB dotyczących oceny możliwości podziemnego magazynowania energii cieplnej w Polsce. Pierwsze dotyczyło systemów ATES i obejmowało analizę warunków hydrogeologicznych i hydrochemicznych użytkowych poziomów wodonośnych do 200 m p.p.t. wraz z oceną ich wpływu na środowisko. Drugie zadanie koncentrowało się na systemach zamkniętych (BTES, PTES/TTES, EF), dla których opracowano kryteria oceny lokalizacji oraz przeprowadzono analizę wybranych miejsc pod kątem możliwości budowy magazynów ciepła.
Mateusz Żeruń podczas wygłaszania referatu „Wsparcie państwowej służby geologicznej dla rozwoju podziemnych magazynów ciepła”
Warto podkreślić, że pracownicy PIG–PIB przedstawili wyniki swoich badań również w bloku „Badania i projekty geotermalne”. Zaprezentowano tam dwie prace Instytutu:
- „Zastosowanie ręcznego profilowania temperatury i metody DTS w otworach do oceny warunków geotermicznych górotworu. Wyniki projektu OPTISGE” – M. Kłonowski, A. Nermoen, P.J. Thomas, U. Wyrwalska, W. Prątkowiecka, A. Ładocha, K. Midttømme, P. Brytan, A. Krzonkalla, A. Maćko, K. Zawistowski (*NORCE),
- „Zastosowanie algorytmów uczenia maszynowego do predykcji wartości przewodności cieplnej gruntów” – M. Żeruń, E. Jagoda, E. Majer.
Szczegółowe streszczenia dostępne są w książce abstraktów opublikowanej na stronie organizatora: https://kongresgeotermalny.pl/wazne/ksiazka-abstraktow-ix-ogolnopolski-kongres-geotermalny.
W ramach Kongresu zorganizowano również prezentację inwestycji geotermalnej w Jachrance, połączoną ze zwiedzaniem powstającego kompleksu Termy Jachranka. Spotkanie poprowadziła Alicja Nowakowska, Prezes Zarządu Windsor Palace Hotel, która przedstawiła historię przedsięwzięcia oraz jego znaczenie dla rozwoju lokalnej infrastruktury geotermalnej. Uczestnicy mieli okazję zobaczyć postęp prac – m.in. budowę części basenowej i przestrzeni konferencyjnej – a także obejrzeć głowice odwiertów geotermalnych udostępniających wodę z głębokości ok. 1750 m p.p.t.
Ostatni blok obrad obejmował trzy popołudniowe sesje podsumowujące główne kierunki rozwoju branży. Dyskusję pt. „Rozwój geotermii w Polsce – technologie, rozwiązania dla zagospodarowania wód i energii geotermalnej” poprowadził Grzegorz Burek (GLOBENERGIA) wraz z przedstawicielami firm wykonawczych i technologicznych.
Następnie odbyła się debata pt. „Osiągnięcia i problemy geotermii w Polsce. Propozycje środowisk reprezentowanych podczas Kongresu”, moderowana przez Arkadiusza Biedulskiego i Pawła Łuczaka. Obrady zwieńczyła sesja podsumowująca IX Ogólnopolski Kongres Geotermalny, podczas której przedstawiono wnioski oraz postulaty wypracowane przez uczestników wydarzenia.
Podczas wydarzenia funkcjonowało stoisko informacyjne i edukacyjne Instytutu, na którym dostępne były materiały dotyczące działalności Instytutu w obszarze geotermii, a na ekranie prezentowane były wybrane projekty geotermalne realizowane przez PIG-PIB. Stanowiło ono punkt kontaktowy dla uczestników zainteresowanych tematyką geotermii oraz możliwością współpracy.
Tekst: Paulina Kopera
Zdjęcia: Michał Czartoryski–Geremek, Paulina Kopera
