To trzęsienie ziemi było najsilniejsze ze wszystkich, jakie nawiedziły Nepal od ponad 80 lat. Geolodzy z Państwowego Instytutu Geologicznego, w ramach międzynarodowego projektu InSARap, biorą udział w badaniu deformacji terenu spowodowanych tymi wstrząsami.
Magnituda 7,8 – taką wartość wyliczyli sejsmolodzy z odczytów na urządzeniach rejestrujących wstrząsy sejsmiczne w sobotę 25 kwietnia 2015 r. Wstrząsy dotknęły obszary gęsto zaludnione, w tym stolicę państwa.
Epicentrum trzęsienia zlokalizowano 80 km na wschód od miasta Pokhara, w środkowej części kraju. Zegary w Katmandu wskazywały wtedy 11:56. W następstwie głównego wstrząsu przez kolejne dwie doby wystąpiło ponad czterdzieści słabszych wstrząsów wtórnych, wywołując powszechną panikę. Wstrząsy odczuł cały Nepal, ale też Bangladesz i Indie, gdzie dotarły do Kerali, odległej od epicentrum o 2200 kilometrów.
Lokalizacja trzęsienia ziemi wg Amerykańskiej Służby Geologicznej. Współrzędne geograficzne 28.147°N i 84.708°E, głębokość = 15,0 km. Źródło: USGS, http://earthquake.usgs.gov
Wszystko wskazuje na to, że za trzęsienie ziemi odpowiada uskok himalajski, stanowiący granicę płyt kontynentalnych euroazjatyckiej i indyjskiej. Płyty te zderzają się ze sobą, co w przeszłości doprowadziło do powstania Himalajów. Proces ten nadal trwa. Płyta indyjska przesuwa się na północ w tempie około 2 centymetrów na rok; z ogromną siłą napiera na płytę euroazjatycką i zanurza się pod nią (proces ten, zwany jest subdukcją). Powoduje to, że obszar na styku płyt zmniejsza się i może dochodzić tam do trzęsień ziemi.
Po analizie wstępnych danych sejsmicznych brytyjski geolog z Uniwersytetu Cambridge James Jackson ustalił, że stolica Nepalu przesunęła się o około 3 m na północ. Zatem niewielka część Katmandu wsunęła się pod płytę euroazjatycką.
Mapa sejsmiczności w rejonie Nepalu – ukazuje lokalizację wcześniejszych trzęsień ziemi o magnitudzie 6 i większej. Żółta linia wyznacza przebieg granicy między płytami tektonicznymi. Źródło: BGS, http://www.earthquakes.bgs.ac.uk
Zespół pracowników PIG bierze udział w międzynarodowym projekcie InSARap finansowanym przez Europejską Agencję Kosmiczną ESA. Celem projektu jest walidacja danych radarowych z nowego satelity Sentinel-1. W ramach tych prac zespół InSARap opracował pierwsze interferogramy trzęsienia Ziemi w Nepalu.
Pierwsze interferogramy trzęsienia ziemi w Nepalu opracowane przez międzynarodowy zespół naukowców realizujących projekt InSARap, do którego należą też specjaliści z Państwowego Instytutu Geologicznego. Źródło: http://insarap.org
Interferogram 02 kwietnia - 26 kwietnia (ascending - orbita „wschodząca”) obejmuje północno-zachodnią część obszaru. Trudno w tej chwili jednoznacznie ocenić, czy interferogram ten zarejestrował część deformacji terenu spowodowanej trzęsieniem ziemi, czy są to tylko zakłócenia atmosferyczne, mające wpływ na sygnał. Jest jednak wysoce prawdopodobne, że są na nim prążki wywołane deformacją.
Druga para interferometryczna została zarejestrowana w dniach 17 kwietnia – 29 kwietnia (descending - orbita „zachodząca”). Interferogram obejmuje epicentrum i wyraźnie pokazuje sygnał głównego przemieszczenia. Widoczne na nim 34 prążki interferometryczne odpowiadają 1 metrowi przemieszczenia w kierunku satelity!
Dwa pozostałe interferogramy 23 marca – 28 kwietnia i 04 kwietnia – 28 kwietnia obejmują wschodnią część obszaru dotkniętego kataklizmem. Trudno w tej chwili ocenić, czy widoczne prążki interferometryczne odpowiadają deformacji. Dane są analizowane przez międzynarodowy zespół naukowców z PPO.labs (Holandia), NORUT (Norwegia), Uniwersytetu w Leeds (Wielka Brytania) oraz norweskiej (NGU) i polskiej (PIG-PIB) służby geologicznej. Kolejne rejestracje satelitarne będą przetwarzane na bieżąco.
Więcej informacji o wynikach i projekcie zamieszczono na stronach:
http://www.bbc.com/news/science-environment
Konsekwencją wstrząsów są ogromne straty w ludziach. Bilans sobotniego trzęsienia ziemi to już ponad 5 tys. ofiar śmiertelnych i ponad 10 tys. rannych. Nie wszyscy zostali odnalezieni. Premier Nepalu poinformował, że liczba zabitych na skutek trzęsienia ziemi może wzrosnąć do 10 tysięcy.
Wstrząsy doprowadziły też do tragedii w Himalajach. W potężnej lawinie pod Mount Everestem zginęło co najmniej 18 osób, wiele innych zostało uwięzionych w namiotach. Lawina zeszła południową flanką.
W krajach sąsiadujących z Nepalem zginęło prawie 100 osób (dane z 29 kwietnia). Wstrząsy spowodowały ogromne zniszczenia. W gruzach, oprócz domów mieszkalnych, legły też cenne zabytki. W rejonie nawiedzonym przez kataklizm potrzebna jest natychmiastowa pomoc humanitarna.
Tekst: Zbigniew Perski, Marek Graniczny i Tomasz Czerwiński
