Jakie wyzwania stoją dziś przed polską geologią? Ponad 300 naukowców z całej Polski przyjechało w ostatnich dniach do Wrocławia, by przedstawić najnowsze wyniki badań, m.in. w dziedzinie surowców mineralnych, zasobów wód podziemnych, ochrony środowiska i zagrożeń naturalnych.
3. Polski Kongres Geologiczny odbył się w dniach 14-18 września 2016 r. we Wrocławiu pod honorowym patronatem prof. Mariusza Oriona Jędryska – sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska, Głównego Geologa Kraju. Oprócz Polskiego Towarzystwa Geologicznego (PTG) w organizacji kongresu uczestniczyły 3 wrocławskie uczelnie: Uniwersytet Wrocławski, Politechnika Wrocławska i Uniwersytet Przyrodniczy, oraz Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Dzięki uprzejmości Politechniki Wrocławskiej obrady, sesje referatowe i spotkania odbyły się w nowym centrum kongresowym tej uczelni.
Obrady kongresu otworzył wiceprezes Zarządu Głównego PTG, po czym krótkie przemówienia powitalne wygłosili zaproszeni goście. Wśród nich był też dyrektor PIG-PIB – dr hab. Andrzej Gąsiewicz, który podkreślił szczególne znaczenie kongresu w czasie, gdy toczy się dyskusja dotycząca polskiej służby geologicznej.
Wystąpienie p.o. dyrektora PIG-PIB dr. hab. Andrzeja Gąsiewicza. Fot. J. Kaczmarzyk
Podczas ceremonii otwarcia honorowe członkostwo Polskiego Towarzystwa Geologicznego nadano wybitnemu specjaliście w dziedzinie hydrogeologii i geologii inżynierskiej - prof. dr. hab. inż. Jackowi Motyce z Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej. Wręczono również dwie nagrody naukowe PTG – nagrodę naukową im. Ludwika Zejsznera otrzymała dr hab. Anna Waśkowska (AGH), nagrodę naukową im. Henryka Świdzińskiego zaś - mgr Justyna Kowal-Kasprzyk (UJ). Wręczono też dwa stypendia im. Krzysztofa Beresa na 2017 rok. Otrzymali je mgr Aleksander Kowalski z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego i dr inż. Mateusz Damrat z Oddziału Geologii Morza PIG-PIB.
Warto dodać, że pierwszy dzień kongresu zakończył się spotkaniem towarzyskim w ogrodach pałacu w Pawłowicach k. Wrocławia, gdzie przy grillu można było podzielić się najnowszymi wrażeniami i dyskutować o problemach naukowych.
Państwowy Instytut Geologiczny – PIG bardzo aktywnie włączył się w organizację 3. Polskiego Kongresu Geologicznego. Nasi pracownicy byli członkami komitetu organizacyjnego, komitetu naukowego, przewodniczyli licznym sesjom tematycznym, a także byli liderami wycieczki terenowej i współorganizatorami warsztatów dotyczących nowoczesnych metod badania struktur fałdowych. Zorganizowaliśmy również dwie wystawy tematyczne (Seryjna cyfrowa kartografia geologiczna w skali 1:50 000 i Budowa geologiczna Dolnego Śląska na historycznych mapach geologicznych), wydaliśmy specjalny prawie 190-stronicowy wrześniowy numer Przeglądu Geologicznego, zawierający blok 21 artykułów związanych z kongresem. W opracowaniu zaś znajduje się specjalny numer Biuletynu PIG, w którym zostaną opublikowane 32 artykuły naukowe dotyczące zagadnień przedstawianych na sesjach 3. Polskiego Kongresu Geologicznego. Redakcji naukowej obu tomów podjął się pracownik PIG-PIB – Włodzimierz Mizerski. Publikacja w Biuletynie PIG, jako pokongresowa, ukaże się jeszcze w bieżącym roku.
Trudno nie wspomnieć o najważniejszym – a więc o zaangażowaniu pracowników instytutu w prezentowanie głównych problemów polskiej geologii, zarówno podstawowej, jak i stosowanej, w czasie sesji referatowych i posterowych. Autorami ponad połowy wygłoszonych referatów byli pracownicy PIG-PIB. W trakcie trzech dni kongresu, w ramach 13 sesji tematycznych, 4 sesji plenarnych oraz sesji posterowych, podczas których dyskutowano o najważniejszych zagadnieniach dotyczących polskiej geologii, pracownicy instytutu wygłosili 79 referatów i zaprezentowali 33 postery.
Państwowy Instytut Geologiczny przygotował także stanowiska – punkty informacyjne – w których eksperci państwowej służby geologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej prezentowali zasoby baz danych: hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, o złożach i obszarach górniczych oraz Centralnej Bazy Danych Geologicznych.
Mgr Magdalena Nidental (pierwsza z lewej) prezentuje zasoby hydrogeologiczne zgromadzone w Centralnym Banku Danych Hydrogeologicznych oraz bazę danych GIS Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000. Fot. J. Kaczmarzyk
W tajniki Centralnej Bazy Danych Geologicznych wprowadzał uczestników kongresu mgr Wojciech Paciura (z tyłu). Fot. J. Kaczmarzyk
Na Kongresie nie mogło zabraknąć też wydawnictw Państwowego Instytutu Geologicznego. Możemy śmiało powiedzieć, że nasze publikacje rozchodziły się jak świeże bułeczki. Z pewnością do zakupów zachęcały także promocyjne ceny. Największą popularnością cieszyły się: Sudety. Przewodnik geoturystyczny oraz najnowszy numer Katalogu zbiorów Muzeum Geologicznego. Dział III Rośliny kopalne.
Uwagę uczestników kongresu przyciągało stoisko z wydawnictwami Państwowego Instytutu Geologicznego. Fot. J. Kaczmarzyk
Rozmowy kuluarowe toczyły się obok wystaw Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB. Fot. J. Kaczmarzyk
Drugiego dnia kongresu oprócz sesji tematycznych odbyła się sesja specjalna pt. Działania państwowej służby geologicznej. Podczas sesji zaprezentowano kluczowe projekty realizowane przez PSG oraz wskazano możliwości wykorzystania wyników badań powstających w ramach wykonywanych zadań. Wygłoszono 14 referatów:
- Działalność państwowej służby geologicznej
- Geoinformacja – przyszłość w geologii
- Eksploracja węgla i węglowodorów w zadaniach państwowej służby geologicznej dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju
- Perspektywy surowcowe Polski w zakresie kopalin nieenergetycznych – aktualny stan prac realizowanych w ramach PSG
- Systemy informacji o złożach kopalin
- Rozpoznanie geologiczne jako ważny element planowania przestrzennego polskich obszarów morskich
- Kartografia geologiczna podstawowa – główne zadania koordynowane i realizowane przez państwową służbę geologiczną
- Modelowanie 3D wgłębnych struktur geologicznych – możliwości i perspektywy w realizacji zadań służby geologicznej
- Zagrożenia geologiczne a strategia redukcji ryzyka w zadaniach służby geologicznej
- Możliwości wykorzystania bazy danych geoinżynierskich do projektowania i planowania przestrzennego
- Badania z zakresu geologii środowiskowej, wykonywane przez państwową służbę geologiczną
- Wody podziemne zaliczone do kopalin – możliwości i kierunki wykorzystania danych gromadzonych przez PSG
- Narodowe Archiwum Geologiczne – dostęp do danych i informacji geologicznej
- Państwowa służba geologiczna dla społeczeństwa – działalność informacyjna, szkoleniowa i edukacyjna
Ostatniego dnia kongresu odbyła się zorganizowana przez PIG-PIB konferencja prasowa poświęcona udostępnianiu map geologicznych w skali 1:50 000. Uczestniczył w niej prof. Mariusz Orion Jędrysek, sekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska i Główny Geolog Kraju oraz przedstawiciele dyrekcji PIG-PIB: dr Edyta Majer - dyrektor ds. państwowej służby geologicznej, dr Małgorzata Woźnicka - dyr. ds. państwowej służby hydrogeologicznej i dr Tomasz Nałęcz - dyr. ds. geoinformacji. Polska jest pierwszym krajem na świecie, który udostępnia w sieci internetowej tego typu mapy wraz z objaśnieniami i to bezpłatnie. Jak podkreślił wiceminister, społeczeństwo już za nie zapłaciło, ponieważ badania były prowadzone za publiczne pieniądze. Na stronach Instytutu można przejrzeć i przeczytać objaśnienia do arkuszy Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Mapy Litogenetycznej Polski, Mapy Hydrogeologicznej Polski oraz Mapy Geośrodowiskowej Polski.
Na pytania dziennikarzy odpowiadał prof. Mariusz Orion Jędrysek sekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska i Główny Geolog Kraju (trzeci z lewej). Fot. J. Kaczmarzyk
Po konferencji prasowej dr Tomasz Nałęcz udzielił wywiadu TVP 3 Wrocław. Fot. J. Kaczmarzyk
Obrady kongresu zakończyły się w upalny piątek 16.09. Wycieczki terenowe odbyły się już w zdecydowanie mniej sprzyjających warunkach atmosferycznych, ale jak zapewniają ich uczestnicy, wszelkich wrażeń, zwłaszcza tych geologicznych, nie zabrakło.
Uczestnicy wycieczki krasowej przed wejściem do Jaskini Radochowskiej. Fot. R. Trzeciak
Różnorodna budowa geologiczna Dolnego Śląska sprawiła, że każda ze zorganizowanych wycieczek terenowych dotyczyła innych zagadnień geologicznych. W dniach 17-18.09. odbyły się następujące wycieczki:
- Jaskinia Niedźwiedzia i inne formy krasowe Ziemi Kłodzkiej
- Rola południowosudeckiej strefy ścinania w ewolucji Sudetów
- Wybrane osuwiska Dolnego Śląska i ich związek z budową geologiczną
Ostatnia z wycieczek została przygotowana i poprowadzona przez pracowników PIG-PIB. Jej trasa przebiegała przez 7 jednostek geologiczno-strukturalnych (rów Nysy, nieckę śródsudecką, masyw kłodzki, strukturę bardzką, pasmo kamienieckie, masyw Strzelina oraz rów Paczkowa). Pięć stanowisk wycieczki stanowiły osuwiska w dolinie Nysy Kłodzkiej. Dyskutowano w nich o zależności pomiędzy rozwojem i dynamiką ruchów masowych, a strukturą i litologią podłoża geologicznego oraz morfologią terenu. Zaprezentowano także tryb postępowania państwowej służby geologicznej w sytuacji zagrożenia osuwiskowego oraz sposób zabezpieczania osuwisk i usuwania szkód wywołanych ruchami masowymi.
Istotnym elementem wycieczki było stanowisko poświęcone osuwisku określanemu jako obryw bardzki. Prowadzący wycieczkę mgr Rafał Sikora i mgr Andrzej Piotrowski prezentują zagadnienia związane z rolą podłoża geologicznego w rozwoju osuwiska. Fot. B. Słodkowska
Budowę geologiczną antecedentnego przełomu Nysy Kłodzkiej zaprezentowano podczas spływu pontonowego, a towarzyszyły mu opady deszczu i wspaniały humor wioślarzy. Nad sterownością „okrętu nr 3” czuwał Janusz Badura. W pontonie towarzyszyli mu Barbara Słodkowska (fotograf ekspedycji), Jacek Kasiński, Krzysztof Urbański i Paweł Różański. Fot. B. Słodkowska
Wycieczkę zakończyła prezentacja odnowionego fragmentu osuwiska w Paczkowie. Wrażenie na uczestnikach wywołała skala procesów zachodzących na brzegach Nysy Kłodzkiej oraz interesujący profil osadów kenozoicznych odsłaniających się w wysokim na 17 m klifie. Fot. B. Słodkowska
Organizatorom III Polskiego Kongresu Geologicznego należą się słowa podziękowania, gdyż obrady toczyły się harmonijnie, referaty były interesujące, spotkania kuluarowe ciekawe, a całość miała sprawny przebieg pod względem organizacyjnym, do czego walnie przyczynili się wolontariusze – studentki i studenci wrocławskich uczelni. Szczegółowa relacja z 3. Kongresu Geologicznego zostanie opublikowana w jednym z najbliższych numerów Przeglądu Geologicznego.
Kolejny 4. Polski Kongres Geologiczny odbędzie się za cztery lata w Poznaniu. Już teraz serdecznie zapraszamy do udziału!
Tekst: Anna Bagińska, Włodzimierz Mizerski i Andrzej Rudnicki
Zdjęcia: Joanna Kaczmarzyk, Barbara Słodkowska i R. Trzeciak
