Kieszonkowa Historia Ziemi

Prosto, jasno i przystępnie – tak o skomplikowanych dziejach naszej planety opowiada nowa seria wydawnicza PIG-PIB. To znakomity wstęp do poznania przeszłości Ziemi serwowany w strawnej formie i doprawiony najnowszymi wynikami badań geologicznych.

Świat jaki potrafimy sobie wyobrazić, z jakim się utożsamiamy, jest zwykle zbliżony do tego, który obserwujemy na co dzień. Jednak Ziemia przez ponad 4 miliardy lat – czyli niemal przez 90 proc. swojego dotychczasowego istnienia – była zupełnie innym miejscem – niegościnnym, prawie jałowym pustkowiem. Jak mogła wyglądać wtedy nasza planeta i życie na niej? Co się działo przez następne 540 milionów lat? Nasi geolodzy starają się rozjaśnić mroki przeszłości i dzielić się zdobytą wiedzą – nie tylko w specjalistycznych naukowych rozprawach, ale także w opracowaniach zrozumiałych dla osób spoza środowiska uczonych.

Tej niełatwej sztuki podjęła się Marlena Świło z Muzeum Geologicznego PIG-PIB. Ze swadą i pasją dzieli się trudną wiedzą, podając ją w postaci przejrzystej nawet dla nieprzygotowanego geologicznie czytelnika. Jej praca to rodzaj vademecum dziejów naszej planety ujęte w serię niezbyt obszernych, choć bogatych w treść i ryciny, zeszytów. Każdy z nich jest poświęcony innemu okresowi. Dotychczas wydano siedem części. Obejmują one prekambr oraz wszystkie okresy ery paleozoicznej, a więc czas od powstania Ziemi do wielkiego wymierania późnopermskiego.

historia ziemi min

Siedem 20-stronicowych zeszytów „Historia Ziemi” w wersji kieszonkowej (12,5 cm × 17 cm).

W każdym z zeszytów autorka zawarła informacje o tym, jak w poszczególnych okresach zmieniała się nasza planeta. Omówiła paleogeografię, ruchy górotwórcze oraz klimat. Dużo miejsca poświęciła też wpływowi tych abiotycznych (nieożywionych) elementów pradawnych ekosystemów na ewolucję biosfery i odwrotnie – jak rozwój życia odbił swoje piętno na atmosferze, hydrosferze czy litosferze. W każdej z części znalazł się także krótki rozdział o występowaniu skał poszczególnych okresów w Polsce, ukrytych w nich surowcach, ich poszukiwaniu i eksploatacji.

Zeszyty są bogato ilustrowane zdjęciami okazów z kolekcji Muzeum Geologicznego PIB-PIB, rekonstrukcjami wymarłych stworzeń oraz licznymi wykresami i mapami. Całości dopełniają przepiękne ilustracje przedstawiające pradawne środowiska.

Seria „Historia Ziemi” jest skierowana do szerokiego kręgu odbiorców, przede wszystkim do osób, które nie mają na co dzień do czynienia z geologią, zwłaszcza historyczną. Dlatego autorka położyła nacisk na to, żeby język jej publikacji był zrozumiały dla wszystkich, a przytaczana terminologia jak najdokładniej wyjaśniona.

Niewątpliwym sukcesem autorki jest połączenie prostoty z aktualnością przekazu. Źródłem informacji były dla niej nie tylko powszechnie dostępne podręczniki, ale także najnowsze publikacje naukowe. Niemal codziennie ukazują się artykuły przedstawiające nowe, często zupełnie przełomowe odkrycia. W większości są one publikowane w języku angielskim z wykorzystaniem specjalistycznego słownictwa i specyficznej „naukowej mowy”. Dlatego wiedza, którą przekazują jest dla większości osób (w tym także geologów pracujących w innych dziedzinach) trudno zrozumiała lub wręcz niedostępna, a nowe, ważne odkrycia potrzebują wielu lat, żeby przebić się do świadomości społecznej. Przechodzą długą drogę od odkrycia i publikacji naukowej, przez skrypty i podręczniki uniwersyteckie, aż w końcu trafiają do szkolnych podręczników.

Dzięki swojej aktualności, a zarazem łatwości w odbiorze, zeszyty autorstwa Marleny Świło z pewnością pozwolą czytelnikom lepiej zrozumieć, jak przez miliony lat Ziemia ewoluowała, aby w końcu stać się planetą jaką znamy.

Książeczki można kupić w siedzibie Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie (ul. Rakowiecka 4) w cenie 4 zł/szt.

Poniżej prezentujemy fragment z jednej z książeczek. O jakim okresie ery paleozoicznej jest mowa? Zachęcamy do lektury!

Masowe wymieranie, które nastąpiło pod koniec tego okresu, jest pierwszym w fanerozoiku. Szacuje się, że zniknęło ok. 85% gatunków, które żyły na Ziemi w tamtym czasie. Wymieranie to zaszło w dwóch dużych pulsach oddzielonych od siebie o ok. 1 mln lat i objęło przede wszystkim organizmy morskie, gdyż lądy w dużej mierze pozostawały niezamieszkane. Szczególnie dotknęło ramienionogi, małże, szkarłupnie, mszywioły oraz koralowce.

Ucierpiała również duża część nowo powstałych gatunków graptolitów i konodontów. Za główne przyczyny pierwszej fazy wymierania podaje się spadek temperatury na Ziemi oraz dotarcie do bieguna kontynentu Gondwany, przez co zaczęły tworzyć się na niej rozległe lodowce. Obniżył się poziom oceanu światowego, co z kolei doprowadziło do osuszenia płytkich i dotąd ciepłych mórz szelfowych i epikontynentalnych, a więc środowisk zamieszkanych przez większość ówczesnych organizmów. W oceanie doszło do uruchomienia cyrkulacji, która z głębi wyniosła na powierzchnię nie tylko składniki odżywcze, lecz także toksyczne substancje. Organizmy, które pomimo to zdołały przeżyć, przystosowały się do nowych warunków. Jednak ochłodzenie, choć gwałtowne i rozległe, było bardzo krótkotrwałe. Temperatura podniosła się, wzrósł poziom mórz, a cyrkulacja oceaniczna na powrót zamarła. Doprowadziło to do ponownej zmiany w środowisku i w konsekwencji drugiego pulsu wymierania.

sklep icon link Zapraszamy do naszej księgarni on-line

                                                                                                          Redakcja