Pracowania służby hydrogeologicznej w Oddziale Geologii Morza w Gdańsku realizuje zdania Państwowej Służby Hydrogeologicznej w regionie wodnym Dolnej Wisły i na obszarze zlewni Pregoły.
Rys. 1. Obszar dzialania pracowni PSH w Oddziale Geologii Morza PIG w Gdańsku
W ramach poszczególnych grup tematycznych zespół gdański PSH zrealizował następujące zadania:
Grupa 1
- Modernizacja sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych (SO-BWP).
- Bieżący nadzór i prowadzenie pomiarów zwierciadła wody w SO-BWP.
- Monitoring stanu chemicznego oraz ocena stanu Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) w dorzeczach.
- Zaprojektowanie sieci obserwacyjnej wód gruntowych w strefach zagrożonych suszą, podtopieniami oraz degradacją jakości – w zlewniach rzek Regionu Dolnej Wisły oraz zlewni Pregoły.
Grupa 2
- Prowadzenie i aktualizacja zasobów informacyjnych baz danych Regionalnego Banku Danych Hydrogeologicznych nr 3 (RBDH).
- Terenowa weryfikacja lokalizacji dużych komunalnych ujęć wód podziemnych w CBDH HYDRO oraz aktualizacja danych o użytkownikach ujęć komunalnych wód podziemnych.
- Opracowanie metodyki identyfikacji i ustalenie struktury poboru wód podziemnych dla potrzeb oceny ilościowego wód podziemnych kraju.
- W efekcie przeprowadzonych prac w tej grupie zadań zinwentaryzowano w terenie oraz uzupełniono dane dotyczące ok. 1600 studni i piezometrów oraz ok. 1500 ujęć wód podziemnych.
Grupa 3
- Dokonano oceny warunków hydrogeologicznych w rejonie Trójmiasta, Bydgoszczy, Olsztyna i Torunia. Rozpoznano stan zagrożenia w strefach zasilania i poboru wód podziemnych głównych użytkowych poziomów wodonośnych w rejonach tych miast oraz wytypowano źródła awaryjnego zaopatrzenia ludności w wody podziemne w warunkach wystąpienia zdarzeń ekstremalnych. Dodatkowym efektem tych prac było przygotowanie materiałów autorskich do monografii Wody podziemne miast wojewódzkich Polski pod redakcją dr Zbigniewa Nowickiego.
- Zinwentaryzowano komunalne ujęcia wód podziemnych zlokalizowanych w regionach zagrożonych niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w hydrosferze (Region Dolnej Wisły).
- Zidentyfikowano regionalne obszary deficytowe oraz obszary, na których nie występuje użytkowy poziom wodonośny w województwie pomorskim i warmińsko-mazurskim.
- Wyznaczono obszary zagrożone suszą w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
- Dokonano tematycznego przeglądu innych zagadnień hydrogeologicznych oraz na bieżąco uzupełniano bazy danych.
Grupa 4
- Zweryfikowano i uzupełniono wstępny podział kraju na JCWPd w Regionie Wodnym Dolnej Wisły i zlewni Pregoły. Opracowano i na bieżąco uzupełnia się bazę danych JCWPd.
- Dokonano wstępnej charakterystyki stanu ilościowego i jakościowego JCWPd oraz charakterystyki JCWPd w profilu pionowym.
- Zweryfikowano liczbę i granice JCWPd na podstawie wniosków wynikających z przeprowadzenia analizy presji i wstępnych wyników monitoringu JCWPd.
- Zestawiono bilans zasobów i użytkowania wód podziemnych dla potrzeb statystycznych w Regionie Wodnym Dolnej Wisły.
- Opracowano wstępną charakterystykę dynamiki stanu retencji wód podziemnych strefy aktywnej wymiany jako podstawa dla ustalenia wieloletniej zmienności dostępnych dla zagospodarowania zasobów wód podziemnych.
- Pracownicy zespołu brali udział w pracach inicjujących wieloletni program związany z dokumentowaniem Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. Efektem tych prac jest m. in. opracowanie modeli przestrzennych dla wybranych udokumentowanych GZWP w skali szczegółowej wraz z ich geowizualizacją w oparciu o specjalistyczne oprogramowanie.
Łącznie w latach 2003–2007 wykonano 47 zadań PSH. Część tych zadań realizowano przy współpracy z urzędami administracji państwowej i samorządowej, Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz z firmami geologicznymi.
Drugą, niezwykle ważną dziedziną realizowaną i koordynowaną przez służbę hydrogeologiczną jest kartografia hydrogeologiczna. W Oddziale Geologii Morza w Gdańsku w latach 1996–2007 opracowano 96 arkuszy Mapy hydrogeologicznej Polski (MhP) w skali 1:50000 oraz prowadzono opiekę redakcyjną nad 130 arkuszami tej mapy. W oparciu o wykonane arkusze MhP przygotowano jednolitą bazę danych kartograficznych o charakterze ciągłym obejmującą region gdański (System Informacji Hydrogeologicznej - SIH).
W nawiązaniu do realizowanych zadań PSH i kartografii hydrogeologicznej systematycznie wykonuje się prace o charakterze badawczym. Dotyczyły one m. in. rozpoznania struktury i dynamiki gdańskiego systemu wodonośnego i strefy brzegowej Bałtyku oraz warunków hydrogeologicznych neogeńskiego i paleogeńskiego piętra wodonośnego, a także wód gruntowych. Kontynuuje się prace mające na celu inwentaryzację najważniejszych obszarów źródliskowych występujących w północnej części Niżu Polskiego wraz z ich charakterystyką hydrogeologiczną. Niektóre prace badawcze wykonywane były w ramach współpracy międzynarodowej: program SEAREEG i ASTRA. Wskazane zostały obszary i zbiorniki wód podziemnych najbardziej narażone na skutki prognozowanych zmian klimatu w sąsiedztwie Morza Bałtyckiego. Dla regionu gdańskiego wykonano szczegółową mapę podatności metodą DRASTIC.
Niezależnie od zadań statutowych w Pracowni Służby Hydrogeologicznej wykonano szereg prac o charakterze dokumentacyjnym i monograficznym na zlecenie instytucji państwowych, samorządowych, RZGW w Gdańsku i podmiotów gospodarczych. Były to m. in. projekty prac geologicznych związanych z dokumentowaniem zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w zlewniach rzek przymorza i subniecki gdańskiej (kreda gdańska). W oparciu o dokumentację hydrogeologiczną rozpoznane zostały zasoby dyspozycyjne wód podziemnych na obszarze Żuław Wiślanych. We współpracy z firmą zewnętrzną opracowano dokumentację hydrogeologiczną Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 213 (Olsztyn). Wszystkie w/w opracowania przekazano Zleceniodawcy (Ministerstwo Środowiska). Zostały one pozytywnie przyjęte w trakcie posiedzenia Komisji Dokumentacji Hydrogeologicznych.
Niezwykle przydatne okazały się również dokumentacje hydrogeologiczne, które miały na celu zweryfikowanie zasobów eksploatacyjnych dużych ujęć komunalnych i zakładowych. Prace te dotyczyły m. in. ujęć komunalnych Elbląga, Centralnego Wodociągu Żuławskiego Letniki oraz największych ujęć zakładowych w Bydgoszczy. Prowadzone są również badania geologiczne mające na celu ustalenie warunków eksploatacji wód podziemnych i prowadzenia inwestycji naruszających środowisko gruntowo-wodne w rejonie największych ujęć komunalnych Gdańska: Czarny Dwór i Zaspa. Niektóre opracowania związane były z oceną warunków hydrogeologicznych w związku z budową dróg ekspresowych, przepraw wodnych i bezzbiornikowego magazynowania paliw płynnych w głębokich osadach geologicznych. W ramach współpracy z RZGW Gdańsk została opracowana ogólna charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna Regionu Wodnego Dolnej Wisły, zebrano niezbędne informacje w celu sporządzenia wykazu wód podziemnych na tym obszarze oraz przeprowadzono analizę zmian i tendencji zachodzących w dynamice wód podziemnych. W latach 1991–2004 Oddział Geologii Morza prowadził pomiary zwierciadła wody w Trójmiejskiej Sieci Obserwacyjnej. Od kilku lat zakres tych pomiarów jest ograniczony do miasta Sopotu.
Ważną dziedziną działalności hydrogeologów z Oddziału Geologii Morza były opracowania o charakterze monograficznym, które ukazały się w ostatnich latach. W Hydrogeologii Regionalnej Polski pracownicy Oddziału są współautorami trzech rozdziałów oraz opracowali redakcję części obejmujących Polskę północną. Drugim opracowaniem jest Hydrogeologia miast Polskich, która przybliża warunki hydrogeologiczne najważniejszych aglomeracji w kraju. W Oddziale Geologii Morza powstały charakterystyki czterech zespołów miejskich: Trójmiasta, Bydgoszczy, Torunia i Olsztyna. Obok publikacji o charakterze monograficznym ukazało się szereg artykułów w czasopismach krajowych i zagranicznych. Pełen wykaz opracowań wykonanych przez zespół pracowników pracowni służby hydrogeologicznej w Oddziale Geologii Morza w Gdańsku można znaleźć tutaj.
