Solanki

solanki mapaObszary perspektywicznego występowania solanek stanowiących surowiec chemiczny (wg Płochniewskiego, 1978)Solankami określa się wysoko zmineralizowane wody podziemne, których głównymi składnikami są jony chlorkowe, sodowe i wapniowe, a ich ogólna mineralizacja wynosi co najmniej 35 g/dm3. Często charakteryzują się obecnością znacznych ilości pierwiastków cennych z gospodarczego punktu widzenia (jodu, bromu, magnezu, boru, potasu, litu), wykorzystywanych jako surowiec dla przemysłu chemicznego. Za perspektywiczne do ich pozyskiwania przyjmuje się wody, w których zawartość poszczególnych pierwiastków wynosi co najmniej: 80-100 mg/dm3 jodu, 200-250 mg/dm3 bromu, 2 g/dm3 magnezu, 1 g/dm3 potasu lub 10  mg/dm3 litu. Takie wartości stężeń najczęściej występują w wodach o mineralizacji powyżej 200 g/dm3.

 Solanki występują niemal na całym terytorium Polski, za wyjątkiem Sudetów, Gór Świętokrzyskich i fragmentów platformy prekambryjskiej. W znaczeniu przemysłowym wykorzystuje się je w Łapczycy koło Bochni, gdzie udokumentowano silnie zmineralizowane wody chlorkowe, typu Cl-Na z jodem. Mają one zastosowanie w produkcji soli leczniczej i solanki kąpielowej w Zakładzie Przeróbki Solanek Jodowo-Bromowych Salco S.J. Ponadto silnie zmineralizowane wody chlorkowe typu Cl-Na lub Cl-Na-Ca udokumentowano m.in. w Busku-Zdroju, Rabce-Zdrój, Iwoniczu-Zdroju, Ciechocinku, Dębowcu, Kołobrzegu, Goczałkowicach-Zdroju, Konstancinie-Jeziornej, Połczynie-Zdroju, Sopocie, Świnoujściu, Ustroniu i Zabłociu, jednak z uwagi na wykorzystanie ich głównie w celach balneoterapeutycznych klasyfikuje się je do grupy wód leczniczych. Właściwości tego typu wód solankowych wykorzystuje się do leczenia chorób reumatycznych, urazów narządu ruchu, schorzeń neurologicznych czy chorób układu oddechowego.

 Solanki w Polsce od lat wykorzystywane są do warzelnictwa soli leczniczych i spożywczych. W XIX wieku zaczęto stosować je również w terapii uzdrowiskowej oraz do wytwarzania kosmetyków i produktów leczniczych. Od lat 50. XX wieku prowadzono liczne badania nad zastosowaniem solanek w przemyśle chemicznym. W ich wyniku stwierdzono, że wysoko zmineralizowane wody występujące w utworach miocenu zapadliska przedkarpackiego (rejon Zabłocia, Krosna, Łapczycy) zawierają dostateczną ilość jodu (105–130 mg/dm3) do przemysłowego ich wykorzystania. Obiecujące były również wyniki badań wód występujących we wschodniej części zapadliska – w okolicach Przemyśla, Lubaczowa i Rzeszowa, a także w Karpatach fliszowych – w rejonie Krosna, Jasła i Gorlic, gdzie zawartość jodu w solankach  dochodzi  do    30–40 mg/dm3. Wyniki najnowszych badań wskazują również inne rejony zapadliska przedkarpackiego – okolice Machowej, Podgórskiej Woli, Żukowic, jako obszary perspektywiczne dla wykorzystania wysoko zmineralizowanych wód w przemyśle chemicznym.

 Ze względu na opłacalność, za obszar perspektywiczny dla występowania solanek wykorzystywanych w celu pozyskiwania bromu, potasu i magnezu uznano rejon monokliny przedsudeckiej, wyniesienia Łeby oraz obszar północnej i środkowej części synklinorium środkowopolskiego. Wody podziemne monokliny przedsudeckiej mogą również stanowić surowiec do produkcji litu.

 Solanki, pomimo powszechności występowania, nie są intensywnie eksploatowane na obszarze Polski. Poza mineralizacją i odpowiednim składem chemicznym o ekonomicznej opłacalności decyduje wydajność ujęcia i głębokość występowania poziomu wodonośnego.