XXVII Konferencja „Kamień w złożu, architekturze i krajobrazie”, Kielce, 23 wrzesień 2022 r.

W dniu 23 września 2022 r. odbyła się XXVII edycja ogólnopolskiej konferencji naukowej „ Kamień w złożu, krajobrazie i architekturze”. Została ona zorganizowana przez Oddział Świętokrzyski PIG-PIB i po raz pierwszy odbyła się w siedzibie Oddziału. Wzięło w niej udział 55 osób reprezentujących różne instytucje związane z geologią, ochroną środowiska.

Otwarcia konferencji dokonał Dyrektor Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB – dr Sylwester Salwa, który przywitał przybyłych gości, na czele z przedstawicielką Departamentu  Nadzoru Geologicznego i Polityki Surowcowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska – Panią Agnieszką Sternicką. Podczas konferencji wygłoszonych zostało 15 referatów.

Sesja referatowa rozpoczęła się prelekcją dr hab. Michała Wardzyńskiego,  z Instytutu Historii Sztuki UW, na temat Wykorzystania różnych rzadkich gatunków marmurów i skał dekoracyjnych w zabytkach rzeźby i kamieniarki w RP od końca XVI do końca XVIII w.  Przedstawione zostały lokalizacje najważniejszych nowożytnych łomów kamieni budowlanych i szlachetnych oraz dzieła powstałe z tych materiałów, również pochodzących spoza RP.

Następnie dr inż. Katarzyna Guzik (IGSMiE PAN) omówiła stan wydobycia oraz zużycia kamieni blocznych oraz strukturę oraz kierunki eksportu oraz importu tego materiału w Polsce w latach 2011- 2021.

Dr hab. inż. Jan Bromowicz profesor AGH omówił architekturę romańskiej kolegiaty pw. Św. Marcina w Opatowie oraz skały wykorzystane przy jej budowie oraz wskazał źródło ich pochodzenia. 

Kolejny referat dotyczył surowców skalnych wykorzystanych do budowy i wyposażenia Bazyliki katedralnej w Kielcach oraz do wykonania elementów architektonicznych, znajdujących się na jej dziedzińcu. Jerzy Jędrychowski (Georaj) omówił ich rodzaje i wskazał na prawdopodobne ich złoża.

Dr hab. Anna Fijałkowska- Mader (Oddział Świętokrzyski PIG-PIB) przedstawiła założenia architektoniczne pałacu biskupów w Kielcach. Omówiła również materiały kamienne wraz ze wskazaniem ich pochodzenia, wykorzystane przy budowie zarówno obiektów architektonicznych zewnętrznych (np. na dziedzińcu gospodarczym południowym)  jak i wnętrz pałacu (np. w sali portretowej , pokojach biskupich czy Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego).

Referat na temat historycznego zaplecza surowcowego materiałów kamiennych dla miasta Bielsko- Biała przedstawiła dr inż. Grażyna Stańczak (Oddział Karpacki PIG-PIB). Wskazała na miejsca występowania cieszynitów, wapieni cieszyńskich, piaskowców lgockich, piaskowców godulskich dolnych i środkowych oraz piaskowców istebniańskich.

Dr Krzysztof Miraj (Podhalańska Państwowa Uczelnia Zawodowa w Nowym Targu Instytut Techniczny) omówił genezę granitowych otoczaków na Podtatrzu oraz ich wykorzystanie w szeroko pojętym budownictwie tego rejonu. Przedstawione zostały m.in. budynki mieszkalne z podmurówką lub/i elewacją z otoczaków, budowle sakralne, mury oporowe czy też obiekty handlowe, w tym dom handlowy Gorce w Nowym Targu z największa na Podtatrzu elewacją zbudowaną z otoczaków. 

Prof. dr hab. inż. Maciej Pawlikowski  (AGH, Katedra Mineralogii, Petrografii i Geochemii) przedstawił założenia dotyczące obecności węglowodorów i siarczków metali występujących w dolomitach w złożu Józefka w Górnie. Wskazał na najprawdopodobniej wspólną genezę występujących tu  węglowodorów, mineralizacji siarczkowej i metali ziem rzadkich. Podkreślił konieczność podjęcia szerszych badań- geochemicznych i metalogenicznych.

Dr hab. Marek Rembiś prof. AGH (Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej) przedstawił przejawy deterioracji ścian drogi wspinaczkowej na Niżnych Jasiowych Turniach w Tatrach Zachodnich. Podkreślił duży wpływ procesów wietrzeniowych i czynników biologicznych na postępującą dezintegrację ściany skalnej poprzez m.in. rozwój szczelin, chemiczną i biochemiczną korozję powierzchni, erozję itp. Omówił również umiarkowaną ingerencję człowieka w naturalny wygląd ściany skalnej poprzez trwale umieszczoną infrastrukturę wspinaczkową, wytarcia i wygładzenia punktów podporu czy ślady magnezji. Wykazał, że zastosowanie ww. infrastruktury i wspinaczka o umiarkowanym natężeniu odgrywają zdecydowanie mniejszą rolę w procesie niszczenia skał niż czynniki przyrodnicze.

Dr hab. inż. Barbara Radwanek-Bąk (IGSMiE PAN) zabrała słuchaczy w podróż do RPA, utworzoną w 2014 r. trasą geoturystyczną o długości 38 km (Barberton-Bulembu). Zawiera ona 15 geostanowisk prezentujących archaiczne, należące do najstarszych na Ziemi (wiek 3,5-3,2 mld lat) skały Pasa Zieleńcowego Barberton.

Mgr Agnieszka Chećko z OEEG GEOsfera w Jaworznie omówiła wykorzystanie obszarów po eksploatacji surowców skalnych do celów edukacji na przykładzie Ośrodka Edukacji Ekologiczno-Geologicznej GEOsfera w Jaworznie

Mgr Paweł Woźniak z Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB zaprezentował georóżnorodność Geoparku Góra św. Anny. Zwrócił uwagę, iż jest to jeden z ważniejszych punktów geoturystycznych na mapie Polski. Zobaczyć tu można zarówno skały wulkaniczne, kopalną kalderę jak i osadowe – wapienie środkowego triasu przepełnione skamieniałościami.

Dr hab. Maria Górska-Zabielska prof. UJK (Instytut Geografii i Nauk o Środowisku UJK) przedstawiła głazy narzutowe, będące częścią dziedzictwa geologicznego w Pałuckich Lasach w NE Wielkopolsce. Podkreśliła ich znaczenie dla nauki i na potrzeby społecznej edukacji.

Dr hab. Maria Górska-Zabielska  prof. UJK oraz mgr Dariusz Wieczorek z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB zwrócili uwagę na znaczenie głazów narzutowych z okolic Przedborza dla geologii czwartorzędu i geoturystyki. Omówili rolę głazów występujących in situ w analizach statystycznych przy określeniu głównego kierunku transportu przez lądolód oraz do datowania początku deglacjacji obszaru objętego zlodowaceniem z użyciem izotopów kosmogenicznych.

Na zakończenie dr inż. Grzegorz Pabian z Centrum Kultury i Sportu w Chęcinach przedstawił obiekty pogórnicze w krajobrazie góry Miedzianka.

Po dyskusji mgr inż. Ewelina Bąk podziękowała prelegentom i uczestnikom oraz zaprosiła do udziału w przyszłorocznej konferencji.

Tekst: Ewelina Bąk, Agnieszka Milianowicz, Anna Fijałkowska-Mader

Zdjęcia : Karolina Bieńko