W ramach połączonych posiedzeń naukowych Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB i Oddziału Świętokrzyskiego PTGeol, 17 września (środa) o godz. 11:00, w sali konferencyjnej na II piętrze odbędą się dwa odczyty pt.:

  1. „Starożytne hutnictwo świętokrzyskie i jego potencjalne zaplecze surowcowe” - dr hab. Szymon Orzechowski, prof. UJK,
  2. Baza surowcowa Starożytnego Zagłębia Świętokrzyskiego - problemy badawcze” - mgr Jan Janiec, dr hab. Jan Urban, prof. IOP PAN Kraków.

Serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych!

wrzeniowe referaty

1080 1920 kamie w zou 025

9 września 2025 r. odbył się IV Rajd Pieszy po ścieżce geoedukacyjnej „Dolina Świśliny” w Górach Świętokrzyskich. Ścieżka została przygotowana przez pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego i otwarta w 2022 r.

IV rajd, tak jak poprzednie, został zorganizowany przez Stowarzyszenie „Witulin nad Świśliną” i Koło Gospodyń Wiejskich w Dołach Biskupich, a poprowadzony przez pracowników Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB. Uczestnikami rajdu byli uczniowie klas trzecich Publicznej Szkoły Podstawowej im. Antoniego Hedy "Szarego" w Kunowie.

Tegoroczny rajd po raz kolejny pokazał, że wędrówka może być świetnym pretekstem do nauki i odkrywania niezwykłych miejsc. Trasa rozpoczęła się przy zaporze Zbiornika Wióry, gdzie uczestnicy oglądali lapidarium z okazami piaskowców dolnotriasowych sprzed 250 milionów lat. Uwagę uczniów przykuły widoczne na nich tropy gadów i płazów, stanowiące fascynujące świadectwo pradawnego życia.

Z tego miejsca grupa wyruszyła w dół doliny Świśliny, podziwiając malownicze krajobrazy i jednocześnie poznając kolejne fragmenty geologicznej historii regionu. Duże wrażenie, na uczestnikach rajdu, zrobił dawny kamieniołom Doły Opacie, obecnie będący pomnikiem przyrody. W stromo nachylonych ławicach dolomitów środkowego dewonu można dostrzec nie tylko mineralizację kalcytowo-żelazisto-manganową, ale i efektowny fałd leżący – znak potężnych procesów tektonicznych sprzed setek milionów lat. Z kolei w prawobrzeżnej części Dołów Biskupich – Witulinie, w ścianie kamieniołomu uczestnicy mogli zobaczyć granicę między piaskowcami retu a skalami węglanowymi wapienia muszlowego. Równocześnie rajd pozwalał odkrywać także historię rozwoju gospodarczego Doliny Świśliny. Jej świadectwem są m.in. pozostałości po dawnej  Kopalni Piaskowca  i Fabryce Wyrobów Kamieniarskich „Doły i Święcie”, założonej przez Ignacego Kotkowskiego, dziadka Witolda Gombrowicza pod koniec XIX w. Kamieniarstwo, które kwitło tu od XVII wieku, nadało regionowi niepowtarzalny charakter, a dziś stanowi ważny element jego dziedzictwa kulturowego.

Rajd zakończył się w siedzibie OSP w Dołach Biskupich, gdzie Burmistrz Miasta i Gminy Kunów, Lech Łodej, podkreślił znaczenie ścieżki geoedukacyjnej w promowaniu dziedzictwa geologicznego i budowaniu świadomości lokalnej społeczności.

Spotkanie zakończył poczęstunek przygotowany przez Koło Gospodyń Wiejskich w Dołach Biskupich, które jak zawsze zadbało o wyjątkową atmosferę. Wspólne rozmowy przy stole stanowiły naturalne dopełnienie całego dnia – wędrówki, nauki, odkrywania i integracji.

Czwarta edycja rajdu potwierdziła, że Dolina Świśliny to nie tylko atrakcyjny krajobrazowo fragment regionu, ale przede wszystkim otwarta księga historii Ziemi, z której mogą czerpać zarówno mieszkańcy, jak i turyści. To również dowód na to, że cykliczne wydarzenie o charakterze geoedukacyjnym potrafi przyciągnąć i zafascynować uczestników, budując więź z przyrodą i lokalnym dziedzictwem.

 

nfosigw logo sfinansowanie rgb

 

 

 

 

 

Udział w wydarzeniu został sfinansowany z środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach zadania psg pn. „Ochrona georóżnorodności, geoedukacja i geoturystyka”.

 

 

Tekst: Ewelina Bąk, Anna Mader

Zdjęcia: Ewelina Bąk

12 sierpnia 2025 r. pracownicy Oddziału Świętokrzyskiego PIG–PIB wzięli udział w wakacyjnych warsztatach terenowych po projektowanej ścieżce geoedukacyjnej Kopalnia Pirytu „Staszic” w Rudkach koło Nowej Słupi. Warsztaty zostały zorganizowane przez Geonaturę Kielce.

Na początku spotkania prowadzący przypomnieli, że koncepcja ścieżki została opracowana przez specjalistów z Oddziału Świętokrzyskiego PIG–PIB w Kielcach, we współpracy z Instytutem Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Kielcach, Świętokrzyskim Parkiem Narodowym oraz Towarzystwem Przyjaciół Rudek. Pomysłodawcą stworzenia trasy był Dyrektor Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego, który zaprosił do współpracy Państwowy Instytut Geologiczny – PIB.

Podczas przejścia uczestnicy zapoznali się z planem ścieżki, która docelowo będzie liczyć ok. 1,5 km i obejmować 11 tablic edukacyjnych, poświęconych budowie geologicznej, historii górnictwa, archeologii oraz przyrodzie Rudek.

Dużą część zajęć poświęcono historii eksploatacji rud żelaza w Rudkach, pokazując, podczas spaceru, pozostałości dawnych robót górniczych. Przypomniano, że złoże odkrył w 1922 r. prof. Jan Samsonowicz, a wydobycie rud na większą skalę rozpoczęto w 1925 r. Wspomniano również o napotkaniu, w trakcie eksploatacji pirytu, starożytnych chodników górniczych z I–III w. n.e., co czyni kopalnię w Rudkach jedną z najstarszych tego typu w Europie i jedyną funkcjonującą poza granicami Cesarstwa Rzymskiego. Scharakteryzowano rozwój kopalni po okresie II wojny światowej, zwłaszcza owiane tajemnicą wydobycie rud uranu, prowadzone w latach 1956–1967.

Część praktyczna warsztatów obejmowała rozpoznawanie skał i minerałów w terenie, analizę odsłonięć geologicznych, a także odniesienie ich do historii hutnictwa na terenach Gór Świętokrzyskich.

Uczestnicy z dużym entuzjazmem brali udział w zajęciach – aktywnie zadawali pytania, wykazywali ogromne zainteresowanie historią kopalni i uważnie wsłuchiwali się w wyjaśnienia prowadzących. Atmosfera była bardzo dobra, a zaangażowanie uczestników sprawiło, że warsztaty miały nie tylko charakter edukacyjny, ale również integracyjny.

Na zakończenie podkreślono potrzebę ochrony unikatowego dziedzictwa geologicznego i archeologicznego w Rudkach oraz znaczenie geoturystyki dla rozwoju tej miejscowości

Partnerami wydarzenia byli: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy Oddział Świętokrzyski, Geopark Świętokrzyski, Świętokrzyski Park Narodowy, Stowarzyszenie Przyjaciół Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi, Świętokrzyska Grupa Przemysłowa INDUSTRIA.

 

grafika ilustracyjna

Udział w wydarzeniu został sfinansowany z środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach zadania psg pn. „Ochrona georóżnorodności, geoedukacja i geoturystyka”.

Tekst: E. Bąk, A. Mader, W. Wesołowski

Zdjęcia: E. Bąk