Z okazji Międzynarodowego Dnia Georóżnorodności oraz w ramach ogólnopolskiej kampanii promującej glinę jako „Skałę Roku 2025”, w dniach 17–18 października 2025 r. odbyły się warsztaty dla nauczycieli, edukatorów i przewodników terenowych po województwie świętokrzyskim pt. „Od dewońskiego morza do Chałupkowych Garcynków”. Organizatorem wydarzenia był  Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski im. Jana Czarnockiego w Kielcach, wspólnie ze Świętokrzyskim Światowym Geoparkiem UNESCO oraz Oddziałem Świętokrzyskim PTTK w Kielcach, przy wsparciu Samorządowego Centrum Kultury i Biblioteki w Morawicy oraz Miasta i Gminy Morawica.

marcinW dniu 15 października 2025 r. w Oddziale Świętokrzyskim PIG-PIB został wygłoszony referat pt. „Analiza porównawcza jakości wody rzeki Przemszy w wybranych fragmentach”, którego autorem był mgr inż. Marcin Rutkowski. 

Zgromadzonym zaprezentowano zestawienie wyników oznaczeń stężeń składników zanieczyszczających wody rzeki Przemszy. Próbki wody pobrano na przełomie sierpnia i września 2019 roku. Przedstawione wykresy zmian zawartości wybranych substancji wzdłuż biegu Czarnej i Białej Przemszy pozwoliły słuchaczom poznać trend zmian stopnia zanieczyszczenia w obu rzekach. Badania wykazały, że zarówno Czarna jak i Biała Przemsza oraz Przemsza po połączeniu się obu cieków nie spełniają wymagań dla I i II klasy jakości wód powierzchniowych (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2021 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, a także środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych - Dz.U. 2021 poz. 1475) w wyniku przekroczenia dopuszczalnych granic wielu wskaźników. Najwyższe stężenia chlorków odnotowano na obszarze Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Rekordowe zawartości tego składnika rozpuszczonego w wodzie oznaczono w próbkach pobranych z prawych dopływów Czarnej Przemszy: Brynicy oraz Boliny. Chlorki są dobrym wskaźnikiem zanieczyszczenia ze względu na ich małą zawartość w wodach słodkich. Zarówno w Czarnej i Białej Przemszy oraz w Przemszy stężenie rtęci przekracza maksymalne dopuszczalne granice ww. rozporządzenia. Największe skażenie tym metalem odnotowano u źródeł tych rzek. Ponadto w Białej Przemszy oraz w Przemszy odnotowano przekroczenie maksymalnych dopuszczalnych granic stężeń ołowiu, cynku, talu oraz kadmu. Dodatkowe badania potwierdziły, że zanieczyszczenie tymi metalami pochodziło ze zrzutów wód kopalnianych z Kopalni Olkusz-Pomorzany i dostawało się do Białej Przemszy wraz z jej lewobrzeżnymi dopływami: Białą i Sztołą. 31 grudnia 2020 roku wspomniana kopalnia została zamknięta, w związku z czym stopień zanieczyszczenia Białej Przemszy wymienionymi metalami mógł ulec znacznej zmianie.

Przedstawione materiały pochodzą z pracy magisterskiej prelegenta. Ponadto rozszerzone wyniki badań zaprezentowano w artykule pt. „The environmental fate of metals from zinc and lead mining area in surface water (Przemsza River, southern Poland)” (DOI: https://doi.org/10.7494/geol.2022.48.4.353)

robertW dniu 8 października 2025 r. w Oddziale Świętokrzyskim Polskiego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego został wygłoszony referat pt. „Sejsmiczność indukowana przez szczelinowanie hydrauliczne skał łupkowych”, autorem którego był mgr inż. Robert Cieplicki.

 

  Autor przedstawił słuchaczom zagadnienie mikrotrzęsień ziemi powodowanych przez szczelinowanie hydrauliczne, co stanowi jedno z kluczowych zagadnień współczesnej sejsmologii stosowanej i geomechaniki złóż niekonwencjonalnych. Proces szczelinowania polega na propagacji spękań w skałach łupkowych poprzez zatłaczanie płynów pod wysokim ciśnieniem i prowadzi do powstawania szczelinowej przepuszczalności, bez której te skały nie produkują ekonomicznych ilości węglowodorów. Analiza rozmieszczenia, mechanizmu źródła i energii mikrotrzęsień umożliwia ocenę skuteczności tego zabiegu oraz kontrolę bezpieczeństwa operacji. W prezentacji omówiono mechanizmy generacji sejsmiczności indukowanej, metody jej rejestracji i interpretacji oraz różnice pomiędzy mikrosejsmicznością a zdarzeniami o większej magnitudzie, które mogą stanowić ryzyko dla infrastruktury powierzchniowej. Kwestie te zilustrowano przykładami studiów z obszarów eksploatacji łupków.

Z okazji obchodów Międzynarodowego Dnia Georóżnorodności

oraz ustanowienia gliny „Skałą Roku 2025”

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy Oddział Świętokrzyski im. Jana Czarnockiego w Kielcach

Świętokrzyski Światowy Geopark UNESCO

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Świętokrzyski

serdecznie zapraszają na

Warsztaty dla przewodników, nauczycieli i edukatorów
„Od dewońskiego morza do Chałupkowych Garcynków”

logo georoznorodnosc