Sesja popularno-naukowa pt. „Dziedzictwo górnictwa i hutnictwa między Wisłą a Pilicą – badania i perspektywy”

: Opublikowano 02 lipiec 2025

W dniu 27 czerwca br., w Parku Etnograficznym Tokarni odbyła się sesja popularno-naukowa pt. „Dziedzictwo górnictwa i hutnictwa między Wisłą a Pilicą – badania i perspektywy”, zorganizowana przez Muzeum Wsi Kieleckiej. Stanowiła ona wprowadzenie do 33 „Wytopek Ołowiu” – cyklicznej imprezy odbywającej się na terenie skansenu. Bogaty program sesji zawierał prezentacje badaczy i pasjonatów działających w regionie świętokrzyskim.

img 20250627 090336 hdr edit

Dyrektor Muzeum Wsi Kieleckiej Katarzyna Korus i wicedyrektor Jarosław Karyś podczas otwarcia sesji

Po powitaniu gości i prelegentów przez Dyrekcję Muzeum Wsi Kieleckiej, dr Damian Kozłowski przybliżył słuchaczom postać zmarłego w 2024 r., Leszka Gawlika, wybitnego etnografa i muzealnika, twórcę imprezy „Wytopki Ołowiu” i wieloletniego pracownika Muzeum Wsi Kieleckiej. Przedstawił także historię rozwoju tego wydarzenia na przestrzeni lat.

img 20250627 090527 edit

Dr Krzysztof Karbownik - Muzeum Wsi Kieleckiej

Pierwszy panel sesji obejmował dwa referaty. Dr hab. Anna Fijałkowska-Mader prof. instytutu i mgr Witold Wesołowski (Oddział Świętokrzyski PIG-PIB) omówili pozostałości górnictwa kruszcowego w regionie kielecko-chęcińskim, podkreślając dobry stan ich zachowania, szczególnie w rezerwatach Karczówka i Moczydło, gdzie widoczne są ślady eksploatacji szparowej okruszcowanych żył kalcytowych w obrębie wapieni górnego dewonu, a także w podziemnej kopalni rud miedzi Miedzianka koło Chęcin. Wskazywali na konieczność objęcia ochroną pozostałych terenów z reliktami historycznego wydobycia kruszców np. na czerwonej Górze. Współautorem referatu był dr Sylwester Salwa.

img 20250627 wa0023 edit b

Dr hab. Anna Fijałkowska-Mader, prof PIG-PIB - Oddział Świętokrzyski PIG-PIB

img 20250627 wa0029

Mgr Witold Wesołowski - Oddział Świętokrzyski PIG-PIB

W drugiej prezentacji dr Paweł Przepióra (UJK w Kielcach) przedstawił wyniki badań osadów doliny rzeki Hutki na odcinku między Polichnem i Miedzianką, które miały wskazać lokalizację działającej tam huty i odpowiedzieć na pytanie, jakie rudy były w niej wytapiane: miedzi, ołowiu czy żelaza. Informacje te znacząco przyczyniły by się do wzrostu potencjału geoedukacyjnego okolic Miedzianki. Współautorami prezentacji byli dr hab. Tomasz Kalicki prof. UJK, dr Grzegorz Pabian i Monika Kuklińska z Muzealnej Izby Górnictwa Kruszcowego w Miedziance.

Drugi panel otworzył referat dr Pawła Rutkiewicza (Oddział Świętokrzyski PIG-PIB) omawiający dziedzictwo i skutki środowiskowe historycznego hutnictwa żelaza w dolinach Czarnej Koneckiej, Belnianki, Małej Panwi i Kłodnicy, w postaci zmian morfologii tych dolin. Autor postulował objęcie ochroną zachowanych pozostałości infrastruktury w postaci grobli lub mielerzy.

img 20250627 104517 edit

Dr Paweł Rutkiewicz - Oddział Świętokrzyski PIG-PIB

Dr Maciej Chłopek z Zabytkowego Zakładu Hutniczego w Maleńcu scharakteryzował zapomnianą profesję hutniczą, jaką jest fysierstwo (fryszerwtwo) żelaza i jej znaczenie w historycznym procesie metalurgicznym. Mgr Wioletta Sobieraj, Zastępca Dyrektora Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach podkreśliła znaczenie ekspozycji muzealnej oraz działalności edukacyjnej dla podniesienia świadomości, zwłaszcza mieszkańców Starachowic na temat górniczej przeszłości tego miasta. Tej problematyce poświęcony był także referat mgr. inż. Oskara Gruszczyńskiego z Fundacji dla Wydziału Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej. Mgr Kamil Kaptur, z Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim, omówił historię i dziedzictwo górnictwa żelaza w rejonie Ostrowca Świętokrzyskiego, podkreślając fakt zanikania śladów tego górnictwa w wyniku prowadzonej działalności rolniczej.

W przerwie uczestnicy sesji zwiedzili niektóre obiekty skansenu jak kuźnia z Radoski, dwór z Suchedniowa czy zagroda z Bukowskiej Woli. W spichlerzu, pochodzącym z miejscowości Złota, obejrzeli wystawę pt. „Powstańczy Arsenał. Zagłębie Staropolskie 1983-1984” przygotowaną wspólnie z Zabytkowym Zakładem w Maleńcu.

Ostatni panel sesji kontynuował interdyscyplinarne ujęcie dziedzictwa górnictwa i hutnictwa regionu, poszerzając je o konteksty antyczne, muzealne oraz lokalne inicjatywy badawcze i edukacyjne. Jako pierwszy wystąpił dr Szymon Modzelewski z Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim, który omówił starożytne zagłębia metalurgiczne w basenie Morza Śródziemnego oraz na ziemiach polskich, ukazując ich rolę jako zaplecza zbrojeniowego starożytnych przedsięwzięć militarnych. Prezentacja łączyła wątki archeologiczne, historyczne i technologiczne, wskazując na szerokie znaczenie metalurgii w formowaniu struktur polityczno-militarnych w przeszłości. Następnie Grzegorz Kończyk zaprezentował projekt utworzenia prywatnego Skansenu w Karczemce Leśnej, skupiając się na jego problemach organizacyjnych i rozwojowych, a także na potencjalnych korzyściach płynących z funkcjonowania tej lokalnej inicjatywy. Wystąpienie unaoczniło, jak istotne znaczenie ma zachowywanie i promowanie materialnego dziedzictwa przemysłowego w skali regionu. Mgr Dariusz Kalina, niezależny badacz, zaprezentował niewykorzystane dotychczas materiały źródłowe dotyczące dziejów górnictwa i hutnictwa metali na terenie Kielc i w ich najbliższej okolicy. Podkreślił potrzebę ich opracowania i wykorzystania w badaniach nad lokalnym dziedzictwem przemysłowym oraz w działaniach popularyzatorskich.

Panel zamknęło wystąpienie mgr. Damiana Kozłowskiego, reprezentującego Muzeum Wsi Kieleckiej oraz Szkołę Doktorską Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, który przedstawił historię i perspektywy rozwoju wydarzenia „Wytopki Ołowiu” w Parku Etnograficznym w Tokarni. Podkreślono znaczenie tej inicjatywy nie tylko dla ochrony dziedzictwa niematerialnego, ale także dla edukacji społecznej oraz integracji środowisk naukowych, muzealnych i lokalnych społeczności. Prezentację zakończył pokaz archiwalnych materiałów filmowych z poprzednich edycji ”Wytopek Ołowiu”.

img 20250627 090227 edit