Przegląd Geologiczny (2000-11) tom 48

Analiza lineamentów (widocznych na zdjęciach satelitarnych, morfolineamentów i nieciągłości geofizycznych) potwierdza i precyzuje przebieg głównych rozłamów tektonicznych wyznaczonych w poprzednich pracach prowadzonych w rejonie Zagłębia Górnołużyckiego. Rozkład analizowanych struktur linearnych wskazuje, że kierunek przebiegu strefy Ryftu Ohrzy jest wypadkową dwóch ortogonalnych systemów tektonicznych: (1) starszego o orientacji NW–SE i NE–SW oraz (2) młodszego o orientacji zbliżonej do N–S i W–E. W tym ostatnim systemie dane teledetekcyjne wyraźnie wskazują na istnienie kierunku południkowego, który nie był dotąd notowany w opracowaniach na temat budowy geologicznej.

Anna Piątkowska, Jacek Kasiński, Marek Graniczny

Badania hydrogeologiczne były prowadzone na terenie stacji w Granicy (Kampinoski Park Narodowy) z miesięczną częstotliwością w okresie roku (od lipca 1999 do czerwca 2000). W artykule przedstawiono wyniki badań wybranych gazów (tlenu i dwutlenku węgla) w wodach opadowych i płytkich wodach podziemnych (w strefie aeracji i saturacji). Próbki wody do analiz chemicznych były pobierane z głębokości: 3,60 m p.p.t., 1,40 m p.p.t., 1,25 m p.p.t., 1,10 m p.p.t.. 0,65 m p.p.t.. Badane wody wykazywały duże podobieństwo w zakresie składu jonowego i gazowego, co jest efektem szybkiej infiltracji wód opadowych w stosunkowo ujednolicony profil litologiczny. Nasycenie wody tlenem spada wraz z głębokością. Najwyższe wartości, rzędu 70% wykazują wody opadowe, zaś najniższe, ok. 23% — wody strefy saturacji. Laboratoryjnie badane były następujące formy dwutlenku węgla: wolny, wodorowęglanowy i agresywny. Relacje pomiędzy wolnym i wodorowęglanowym CO2 zależą od pH badanych wód. Ilościowo zawartość dwutlenku węgla wolnego i wodorowęglanowego na poszczególnych głębokościach badanego profilu jest zbliżona. W wodach strefy aeracji oscyluje w granicach 10 mg/dm 3, w wodach gruntowych natomiast wartość ta jest prawie dwukrotnie wyższa. Stwierdzono dużą zawartość agresywnego dwutlenku węgla, który wraz z tlenem powoduje proces korozji. Badania terenowe potwierdzone zostały modelowaniem hydrogeochemicznym.

Dorota Pawlicka

Celem prowadzonych prac było określenie budowy geologicznej czapy anhydrytowej oraz nadkładu wysadu solnego „Damasławek”. Podstawowym narzędziem badawczym były wysokorozdzielcze dane sejsmiki refleksyjnej. Dodatkowo wykonano pomiary i interpretację danych geoelektrycznych, oraz reinterpretację archiwalnych danych grawimetrycznych i geofizyki otworowej. Uzyskane dane sejsmiczne charakteryzowały się wysoką jakością. Zintegrowana interpretacja geofizyczno-geologiczna pozwoliła na bardzo precyzyjne określenie głównych i podrzędnych deformacji tektonicznych, rozwiniętych w obrębie czapy oraz w jej nadkładzie. Zidentyfikowano wiele reaktywowanych uskoków inwersyjnych, które najprawdopodobniej przynajmniej częściowo były związane z ruchami przesuwczymi. Analiza sejsmostratygraficzno-tektoniczna pokazała, iż niektóre strefy uskokowe były aktywne również w czwartorzędzie.

Piotr Krzywiec, Marek Jarosiński, Jerzy Twarogowski, Stanisław Burliga, Jan Szewczyk, Stanisław Wybraniec, Grzegorz Czapowski, Piotr Zientara, Zdzisław Petecki, Aleksander Garlicki

W pracy zestawiono wyniki rekonstrukcji alpejskiego pola naprężeń dla trzonu granitoidowego Tatr Wysokich, otrzymane z analizy struktur ślizgowych na powierzchniach luster tektonicznych oraz wyniki uzyskane z diagramów położeń warstw dla jednostek płaszczowinowych, którym przywrócono położenia sprzed młodotrzeciorzędowej rotacji. W obu przypadkach uzyskano zbieżne wyniki wskazujące, że w toku nasunięć płaszczowinowych miała miejsce zmiana kierunku kompresji z NW na N (bez uwzględniania dokumentowanych paleomagnetycznie rotacji poziomych). Możliwe też, że za tę zmianę jest odpowiedzialna przeciwna do ruchu wskazówek zegara rotacja podłoża (w sumie o ok. 45o) zachodząca w stałym polu naprężeń.

Edyta Jurewicz

Rozpoznanie bogatej mineralizacji Au–Pt–Pd, w utworach utlenionych Rote Fäule dolnego cechsztynu (bezpośrednio poniżej miedziowo-srebrowej serii złożowej) w SW części złoża Lubin–Sieroszowice (kopalnia Polkowice Zachodnie), umożliwiło pobranie próbek wzorcowych. Pobrano dwie próbki utlenionego łupku miedzionośnego: POLK 1 (szare łupki ilaste) i POLK 2 (czerwone łupki dolomityczne). Oznaczeń dokonano metodą GF-AAS. Próbki wzorcowe cechują następujące średnie zawartości: POLK 1 — 738 ppb Au, 381 ppb Pt, 209 ppb Pd; POLK 2 — 623 ppb Au, 291 ppb Pt i 237 ppb Pd. Przewidziane są dalsze badania zawartości Au, Pt i Pd w celu uzyskania atestu zawartości.

Sławomir Oszczepalski, Piotr Pasławski, Andrzej Rydzewski

W kredowych i paleogeńskich skałach łuski Bystrego w strefie przeddukielskiej, obserwowano mineralizację kruszcową, którą podzielono na pierwotną, występującą w postaci pirytu, markasytu, sfalerytu i galeny oraz epigenetyczną reprezentowaną przez realgar i aurypigment. Mineralizacja pierwotna nie wykazuje związku z tektoniką łuski Bystrego. Natomiast mineralizacja epigenetyczna jest związana z dyslokacjami oraz występuje w spękaniach zespołu ciosu poprzecznego T, rzadziej podłużnego L i skośnego D2.

Barbara Rybak

W interpretacji genetycznej osadów czwartorzędowych istotne znaczenie ma obtoczenie i zmatowienie powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej, skład minerałów ciężkich oraz zawartość kwarcu we frakcji piaszczystej. Wykonanie tych analiz dla osadów z otworu Galumin 1 (zlokalizowanego na Wzniesieniach Mławskich) pozwoliło na wyróżnienie serii o szczególnie wysokiej eolizacji. Analiza stratygraficzna profilu pozwala sądzić, że seria ta podścieła glinę zakumulowaną przez lądolód najstarszego ze zlodowaceń środkowopolskich.

Jędrzej Kotarbiński, Elżbieta Mycielska-Dowgiałło, Barbara Woronko

W stanowisku osadów jeziornych ze Zdan we wschodniej Polsce występuje rzadko spotykana pełna ferdynandowska sukcesja pyłkowa. Załączony uproszczony diagram pyłkowy przedstawia tylko część tej sukcesji, obejmującą dwie jednostki zimne i dwie ciepłe dotychczas powszechnie nazywane dwoma optimami klimatycznymi. Porównanie z diagramem pyłkowym z profilu Podgórze B1 ) wykazało znaczne podobieństwa charakteru roślinności zimnej jednostki dzielącej dwie ciepłe. Korelacja z profilem stratotypowym z Ferdynandowa wykazała, że w Zdanach w obrębie osadów korelowanych z szóstą fazą ferdynandowską występują cechy charakteryzujące roślinność pięter glacjalnych.

Irena Agnieszka Pidek

Flory najniższego pokładu węgla w kompleksie utworów podwęglowych (PW), złoża węgla brunatnego „Bełchatów”, odpowiadają wiekowo florom starszej części eggenburgu. Flory z górnej części pokładu głównego (PG), nie są młodsze od ottnangu. Zbiorowiska roślinne pokładów węgla C i B są zbliżone do flor karpatu. Szczątki flor kopalnych z warstw najwyższej części kompleksu I-W oraz z warstw kompleksu I-P pochodzą z młodszego neogenu. Flory kompleksu I-P są podobne do flor pannonu Europy Środkowej. Fauny kopalne zespołu Beł. C (zebrane z warstw wapieni jeziornych w górnej części głównego pokładu węgla brunatnego), można porównywać z kopalnymi faunami zony MN4-5, datowanymi na późny ottnang–karpat–wczesny baden. Fauny zespołu Beł. B (zebrane miedzy pokładami węgla A i B), można porównywać z faunami zony MN5, datowanymi na wczesny baden. Fauny kopalne zespołu Beł. A (znalezione w utworach kompleku I-W), można porównywać z faunami zony MN 8-9, datowanymi na późny sarmat–wczesny pannon. Paratonstein (tonstein), występujący nad pokładem głównym węgla (PG), powstał ok. 18,1ą1,7 My B.P., a paratonstein nad pokładem węgla A powstał ok. 16,5 ą 1,3 My B.P. Pochodzą one z erupcji wulkanicznych w Karpatach wewnętrznych.

Adam Szynkiewicz