Przegląd Geologiczny (2001-08) tom 49

Z DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI GEOLOGICZNEJ
657 Kartografia geologiczna — ustawowy obowiązek państwowej administracji geologicznej - Mirosława Pietras
KALENDARIUM
662 Informacje o przyszłych wydarzeniach - Barbara Żbikowska
664 Przegląd ważniejszych wydarzeń - Barbara Żbikowska
KONGRESY, SYMPOZJA I KONFERENCJE
654 EUG XI — Konferencja Europejskiej Unii Nauk Geologicznych — Strasburg, Francja, 08–12.04.2001 - Stefan Cwojdziński
665 Konferencja GEODE/ESF/NGU — The Fennoscandian Shield Precambrian Province — Moi, Rogaland, Norwegia, 08–12.07.2001 - Janina Wiszniewska
KRONIKA
667 50 lat pracy naukowej i dydaktycznej — jubileusz profesora Romana Neya członka rzeczywistego PAN i członka czynnego PAU - Marcin Piwocki
RECENZJE
668 G. Krumbiegel & B. Krumbiegel (red.) — Faszination Bernstein. Kleinod aus der Wunderkammer der Natur - Janusz Skoczylas
668 E. Myślińska — Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania - Witold Cezariusz Kowalski
669 A. Klicha (red.) — Niekonwencjonalne techniki urabiania skał - Witold Cezariusz Kowalski
670 L. Baumann, E. Kuschka & T. Seifert — Lagestätten des Erzgebirges - Witold C. Kowalski, Włodzimierz Mizerski
WIADOMOŚCI GOSPODARCZE
671 Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego - Jerzy Zagórski
673 Ceny surowców mineralnych w XX wieku (2) — Żelazo, uszlachetniacze stali i metale lekkie - Mariusz Krzak
RECENZOWANE ARTYKUŁY NAUKOWE
676 Poziomy otwornicowe karbonu dolnego w zapadlisku przedkarpackim - Anna Tomaś
683 Interpretacja stratygraficzna osadów z otworu Kozły K-1 z wykorzystaniem stopnia ich eolizacji - Stanisław Brud, Elżbieta Mycielska-Dowgiałło, Barbara Woronko

Interpretacja stratygraficzna osadów z otworu Kozły K-1, zlokalizowanego na arkuszu Bielsk Podlaski (1 : 50 000), została wykonana z wykorzystaniem oznaczeń ich cech litologiczno-petrograficznych, datowań 14C i TL, oraz analiz wybranych cech teksturalnych. Wyniki badań wskazują na stopień ich eolizacji (obtoczenie i zmatowienie ziaren kwarcowych frakcji piaszczystej, zawartość kwarcu, skład minerałów ciężkich). Uzyskane wyniki pozwoliły wyróżnić serię osadową, akumulowaną w czasie schyłku interglacjału mazowieckiego, która charakteryzuje się wysokim stopniem eolizacji osadów. Wskazuje to na wyjątkowo intensywne procesy eoliczne w okresie bezpośrednio poprzedzającym zlodowacenie Odry na badanym obszarze.
688 Nowe dane o profilu osadów interglacjału mazowieckiego w Cząstkowie - Jarmila Krzymińska, Leszek Jurys

Celem artykułu jest omówienie i dyskusja wyników nowych badań unikalnego profilu osadów interglacjału mazowieckiego w Cząstkowie. Osady jeziorne poddano badaniom mikrofaunistycznym oraz datowano metodą uranowo-torową. Analiza małżoraczków wniosła istotne dane do analizy przebiegu akumulacji osadów na tle zmian klimatycznych. W badanych osadach występowały małżoraczki zimno-stenotermiczne, nie stwierdzono natomiast obecności gatunków małżoraczków ciepłolubnych, wskaźnikowych dla osadów interglacjału mazowieckiego, takich jak: Scottia browniana (Jones). Natomiast daty U-Th, określone wartościami: <110 (ka) i <130 (ka) nie potwierdziły wieku interglacjału mazowieckiego.
692 Sejsmiczne badania refleksyjne dla rozpoznania płytkich złóż węgla brunatnego na przykładzie prac w rejonie złoża "Piaski" koło Konina - Jerzy Dec, Ryszard Ślusarczyk

W artykule przedstawiono możliwości wykrywania pokładu węgla brunatnego o miąższości ok. 10 m na przykładzie badań refleksyjnych o zwiększonej rozdzielczości. W oparciu o porównanie sejsmicznego obrazu teoretycznego z obrazem zarejestrowanym na złożu Piaski, omówiono kryteria wydzielania pokładu węgla na podstawie rozkładu impedancji akustycznej w obrazie sejsmicznym.
698 Geochemia środowiska propozycja nowej tematyki na Mapie geologiczno-gospodarczej Polski 1 : 50 000 - Małgorzata Sikorska-Maykowska, Ryszard Strzelecki

W artykule przedstawiono propozycję uzupełnienia Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 o nową tematykę, związaną z antropopresją w środowisku naturalnym. Ogólny jej tytuł brzmi: „Zagrożenia powierzchni ziemi”, zaś kolejne nowe warstwy informacyjne tworzyć będą jej podtytuły. Jako pierwszą proponuje się warstwę — geochemia środowiska, która obejmie przetworzone zasoby danych PIG z zakresu geochemii powierzchni ziemi — gleb i osadów wodnych. Mapa zawierać będzie w swojej bazie wyniki pomiaru poszczególnych pierwiastków i związków chemicznych, natomiast w formie kartograficznej przedstawiona zostanie interpretacja środowiskowa tych wyników w oparciu o istniejące polskie lub — w przypadku ich braku — zagraniczne normy i zalecenia. Projektowana warstwa informacyjna zawierać będzie następujące dane: zawartość metali ciężkich w glebach: As, Cd, Cr, Cu, Ni, Hg, Pb, Zn; zawartość metali ciężkich w aluwiach: As, Ba, Cd, Cr, Cu, Ni, Hg, Zn; zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych; potencjał radonowy; stopień zagrożenia użytkowego poziomu wodonośnego. Rozszerzenie treści merytorycznych Mapy geologiczno-gospodarczej Polski o proponowaną tematykę zgodne jest zarówno z oczekiwaniami użytkowników jak i nowelizowanym obecnie w Polsce ustawodawstwem dotyczącym ochrony środowiska, a w szczególności — powierzchni Ziemi.
72 ZJAZD NAUKOWY POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO
Geologia, ochrona środowiska i zagospodarowanie pogórnicze Małopolski — pod redakcją Andrzeja Paulo
702 80-lecie Polskiego Towarzystwa Geologicznego - Andrzej Ślączka
703 Jednostki strukturalne Karpat zewnętrznych między Sołą a Dunajcem - Kazimierz Żytko
710 Geodynamika i neotektonika polskich Karpat zewnętrznych - Witold Zuchiewicz

Polskie Karpaty zewnętrzne reprezentują pasmo fałdowo-nasuwcze, zbudowane z płaszczowin nasuniętych ostatecznie na siebie w środkowym i późnym miocenie. Neotektoniczna (plioceńsko-czwartorzędowa) aktywność tego obszaru przejawiała się w: deformacjach plioceńskich i wczesnoczwartorzędowych powierzchni częściowego zrównania, spaczeniu i pochyleniu cokołów skalnych czwartorzędowych teras rzecznych, zróżnicowanym tempie rozcinania cokołów skalnych jednowiekowych teras rzecznych w obrębie różnych jednostek fizjograficznych, wzmożonej akumulacji w obniżanych zapadliskach śródgórskich oraz zachodniej części zapadliska przedkarpackiego, powstaniu nielicznych czwartorzędowych uskoków normalnych w osadach stokowych i rzecznych, jak również umiarkowaną sejsmicznością w południowej części badanego obszaru. Strefy wykazujące tendencje wypiętrzające są stosunkowo wąskie, a układają się subrównolegle do czół głównych nasunięć i złuskowanych fałdów. Kulisowy układ tych stref, nieco odmienny w zachodniej i wschodniej części Karpat zewnętrznych zdaje się sugerować obecność młodych ruchów lewoprzesuwczych wzdłuż strefy uskokowej Kraków–Lubliniec w podłożu nasuniętych płaszczowin karpackich.
717 Rozwój zapadliska przedkarpackiego w miocenie - Nestor Oszczypko

Mioceńskie zapadlisko przedkarpackie powstało przed czołem nasuwających się Karpat zewnętrznych. Rozwój zapadliska uwarunkowała subsydencja spowodowana obciążeniem płaszczowinami karpackimi oraz ugięciem litosfery związanym z cofającą się subdukcją. W okresie wczesnego–środkowego miocenu obciążenie przemieszczającymi się ku północy płaszczowinami narastało, powodując stopniowy wzrost subsydencji w zapadlisku. Mioceńska konwergencja karpackiej pryzmy akrecyjnej spowodowała migracje osi basenu na północ. Powstający rów przedgórski był zasypywany osadami klastycznymi pochodzącymi zarówno z erozji orogenu karpackiego jak i z platformy przedpola. W przeciwieństwie do wczesnego miocenu, kiedy subsydencja w basenie była równoważona akumulacja, w środkowym miocenie zaznaczyła się zdecydowana przewaga subsydencji nad akumulacją, co przesądziło o morskim charakterze sedymentacji.
724 Rola obszaru krakowskiego w sedymentacji osadów górnej jury Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - Jacek Matyszkiewicz
728 Uwarunkowania środowiskowe docelowego zagospodarowania terenów pogórniczych okręgu olkuskiego - Andrzej Paulo

Likwidacja olkuskiego okręgu górnictwa rud Zn-Pb w najbliższej dekadzie, podobnie jak obecna likwidacja pobliskich kopalń węgla, rzutuje na brak zapotrzebowania na piasek podsadzkowy a pośrednio na inne sektory górnictwa. Wiele złóż kopalin pospolitych udokumentowano na obszarach konfliktowych, cennych przyrodniczo lub atrakcyjnych dla budownictwa. Istnieje potrzeba oceny potencjalnej wartości tych złóż w celu ich ochrony, ewentualnie skreślenia z bilansu zasobów i przekazania terenu do gospodarki przestrzennej. Decyzje o kierunkach nowego zagospodarowania wymagają znajomości wielu elementów środowiska naturalnego i przekształconego, a zwłaszcza geologicznych, jak warunki podłoża budowlanego, warunki hydrogeologiczne i hydrologiczne wraz z prognozą zmian, gleby i ich skażenie, składowiska odpadów itp. Elementy te są już zestawione syntetycznie na mapach geologiczno-gospodarczych, hydrogeologicznych, sozologicznych i geochemicznych oraz glebowych i leśnych, co ułatwia analizę obszarów konfliktowych i przeznaczenie poszczególnych działek do nowych funkcji. Główna część artykułu poświęcona jest diagnozie warunków środowiska i prognozie zmian. Likwidacja górnictwa, które było głównym źródłem zaopatrzenia okręgu w wodę pitną i przemysłową, pociągnie za sobą potrzebę udostępnienia źródeł zastępczych oraz szczególnej dbałości o izolację ognisk skażenia. Na etapie zagospodarowania pogórniczego okręgu potrzebne będzie skoordynowane działanie w jeszcze większym stopniu jak przy standardowej rekultywacji. Określono zadania dla samorządów i administracji regionalnej na tym nowym polu tworzenia perspektyw dla gospodarki. Oczekuje się na inicjatywy i merytoryczne wsparcie uczelni oraz szerokie zaangażowanie środowiska geologicznego, np. na platformie Polskiego Towarzystwa Geologicznego.
734 Występowanie wód termalnych w polskiej części Karpat - Józef Chowaniec, Danuta Poprawa, Krzysztof Witek