Przegląd Geologiczny (2002-09) tom 50

Z DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI GEOLOGICZNEJ
730 Działalność Komisji Zasobów Kopalin w 2001 r. - Marek Nieć
BLIŻEJ UNII EUROPEJSKIEJ
733 Centrum Doskonałości Badań Środowiska Abiotycznego REA Państwowego Instytutu Geologicznego - Maciej Podemski
KALENDARIUM
736 Informacje o przyszłych wydarzeniach - Barbara Żbikowska
KONGRESY, SYMPOZJA I KONFERENCJE
737 Sedimentary, Magmatic and Ore-Forming Responses to Compressional and Tensional Tectonics: A Focus on Africa - 11th Quadrennial IAGOD Symposium and GEOCONGRESS - Windhoek, Namibia, 22–26.07.2002 - Janina Wiszniewska
739 The Earth’s Thermal Field and Related Research Methods - Moskwa, 16–20.06.2002 - Jan Szewczyk
WSPOMNIENIA
740 Longin Wielgomas 1927–2002 - Bolesław Kubica
RECENZJE
741 M. Sikorska-Maykowska (red.) - Waloryzacja środowiska przyrodniczego i identyfikacja jego zagrożeń na terenie województwa śląskiego - Witold Cezariusz Kowalski, Andrzej Drągowski
742 A. Bhattacharyya & C. Chakraborty - Analysis of sedimentary successions - Beata Gruszka, Tomasz Zieliński
WIADOMOŚCI GOSPODARCZE
744 Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego - Jerzy Zagórski
RECENZOWANE ARTYKUŁY NAUKOWE
747 Struktury czy tekstury rud? - Marian Banaś

Artykuł ma charakter dyskusyjny. Autor po analizie najważniejszej obowiązującej literatury z zakresu dyskutowanego problemu wnioskuje wprowadzenie zmian w stosowaniu nazewnictwa struktur i tekstur zarówno w rutynowych opisach złożowych, w trakcie badań rud i minerałów kruszcowych, jak również w toku nauczania dydaktycznego. Założeniem jest przyjęcie do stosowania w polskiej literaturze specjalistycznej pojęcia; "struktura" i "tekstura" według następującego klucza: "megastruktura" - dla określenia rozmieszczenia ciał rudnych, widocznych w przekrojach pionowych i w planie złoża, "makrostruktura" - dla scharakteryzowania skupień kruszców w skali ociosu wyrobiska górniczego na powierzchni kilkuset metrów kwadratowych, "mezostruktura" - na użytek opisu rozmieszczenia kruszców w próbce na powierzchni zgładu i "mikrostruktura" - dla podobnego zjawiska obserwowanego w preparacie polerowanym, pod mikroskopem kruszcowym. Tak przyjęta nomenklatura pozwala opisywać i charakteryzować podobne przejawy; czyli - sposób rozmieszczenia minerałów kruszcowych w skale lub ciał rudnych w złożu, zróżnicowane tylko skalą obserwacji - od rozmiarów złożowych do mikroskopowych. Dotychczasowe pojęcie "tekstura" odnosiłoby się natomiast do określenia kształtu, wielkości i wzajemnych stosunków pomiędzy składnikami rudy, z możliwym stosowaniem pojęć dodatkowych , jak "mega, czy mikroziarna". Tak przyjęta propozycja nie wymaga także pamiętania o konieczności tłumaczenia, w razie potrzeby, polskiego "struktura czy tekstura" odpowiednio na angielskie "textures, structures" i odwrotnie. Z powyższego wynika wniosek, że prawidłowa nazwa na przykład rozdziału pracy traktującego o tych zagadnieniach w opisach złożowych i w dyskusji genetycznej powinna wówczas brzmieć - tekstury kruszców (minerałów kruszcowych) i struktury rud. Dyskutowana w artykule problematyka ilustrowana jest fotografiami pokazującymi przykładowe, według nowo przyjętej nomenklatury, struktury rud i tekstury kruszców złóż miedzi na monoklinie przedsudeckiej oraz złóż cynku i ołowiu obszaru śląsko-krakowskiego.

Słowa kluczowe: złoża rud, minerały kruszcowe, struktury rud, tekstury kruszców

752 Wyniki badań materii organicznej z klastycznych i węglonośnych utworów karbonu w otworach Ja- chów ka 2K, Sułkowice 1, Wysoka 3 i Zawoja 1 - Paweł Filipiak, Anna Jurczak-Drabek, Maria Karwasiecka, Włodzimierz Krieger

Na podstawie analizy zdjęć radarowych wydzielono w obrębie jednostki łysogórskiej cztery kompleksy litostratygraficzne. Stwierdzono, że jednostka ta jest ograniczona dyslokacją (dyslokacją świętokrzyską) nie tylko od południa, ale i prawdopodobnie inną dyslokacją od północy. Obydwie te dyslokacje mają prawoskrętną składowa przesuwczą. W wyniku jej działania jednostka łysogórska została podzielona na szereg łusek o monoklinalnej strukturze wewnętrznej.

Słowa kluczowe: zdjęcia radarowe, tektonika, uskoki przesuwcze, łuski, kambr, jednostka łysogórska, Góry Świętokrzyskie

762 Wstępne wyniki badań zawartości pierwiastków ziem rzadkich w solach kamiennych złoża bocheńskiego - Tomasz Toboła

Streszczenie: W obrębie badeńskich osadów występujących w polskiej części zapadliska przedkarpackiego wydzielonych zostało pięć cyklotemów solnych z solami kamiennymi. W złożu bocheńskim, usytuowanym około 30 km na wschód od Krakowa, jedynie trzy spośród nich wykształcone są w facji chlorkowej. Są to w cyklotemie I+II zuber dolny przechodzący w sposób ciągły w kompleks soli południowych oraz zuber górny, w cyklotemie III łupki iłowo - anhydrytowe z solami kryształowymi i kompleks soli środkowych a w cyklotemie IV kompleks soli północnych. Ostatni piąty cyklotem jest niepełny i wykształcony w facji siarczanowej.

Utwory chlorkowe złoża bocheńskiego poddane zostały szczegółowym badaniom na zawartość wybranych pierwiastków ziem rzadkich. Badaniami tymi objęto takie pierwiastki jak: Y, La, Ce, Nd, Sm, Eu, Tb, Yb, Lu oraz Sc. Występują one w zróżnicowanych zakresach zmienności a ich koncentracje uzależnione są głównie od obecności materiału terygenicznego. Analiza stosunku ich koncentracji do obecności części nierozpuszczalnych w wodzie wykazuje jednak, że ich część może być związana z halitem. Analizowane pierwiastki ziem rzadkich wykazują ponadto wyraźną współzależność z występowaniem takich elementów jak K, Mg, Sr i Br. Zatem ich koncentracje mogą wykazywać zależność od warunków sedymentacji ewaporatowej.

Słowa kluczowe: zapadlisko przedkarpackie, miocen, geologia złóż, geochemia, ewaporaty, sól kamienna, pierwiastki ziem rzadkich
767 Budowa geologiczna jednostki łysogórskiej (Góry Świętokrzyskie) na podstawie analizy zdjęć radarowych - Leonard Mastella, Włodzimierz Mizerski
773 Geotermalny basen górnej jury centralnej części zapadliska przedkarpackiego i południowo-wschodniej części Niecki Miechowskiej - budowa geologiczna i warunki hydrogeotermalne - Antoni P. Barbacki

W artykule przedstawiono wyniki analiz górnojurajskiego basenu geotermalnego pomiędzy Włoszczową a Myślenicami. Analizy dotyczyły oceny głębokości kompleksu, wskazania stref o korzystnych parametrach zbiornikowych, temperatur zakumulowanych wód, określenia warunków przepływu wód, ich mineralizacji oraz potencjalnych mocy termicznych. Stwierdzono, że basen górnej jury jest wyraźnie predysponowany do wykorzystania jako zbiornik wód niskotemperaturowych (20–30oC) w systemach pomp ciepła. Optymalny obszar dla tego typu wykorzystania to NW strefa analizowanego obszaru (rejon Szczekocin), gdzie wody ze względu na duże wydajności i wysłodzenie mogą służyć zarówno do celów geotermalnych jak i konsumpcyjnych.

Słowa kluczowe: górnojurajskie wody geotermalne, geologia, hydrogeotermia, zapadlisko przedkapackie
783 Hydrotermalne przeobrażenia granitów z Borowa oraz Strzelina (Sudety) na tle wybranych masywów granitoidowych - Justyna Ciesielczuk

Hydrotermalne przeobrażenia granitoidów stają sie przedmiotem wzrastajacego zainteresowania z powodu dynamicznie rozwijającej się geotermii oraz możliwości wykorzystania masywów granitoidowych jako najbardziej bezpiecznych dla natury i człowieka miejsc składowania odpadów radioaktywnych. Niniejszy artykuł przedstawia problem przeobrażeń hydrotermalnych granitów okolic Strzelina i Borowa (Blok Przedsudecki, Polska) w porównaniu z wybranymi masywami granitoidowymi świata: Maine, USA; Aspo, południowo-wschodnia Szwecja; Stripa, południowa Szwecja; granit Beauvoir, występujący w granitoidowym kompleksie Echassieres, w północnej części Masywu Centralnego, Francja; Auriat, Masyw Centralny, Francja i Ashio, Japonia.

Porównywany jest w szczególności skład petrograficzny i mineralny skał budujących poszczególne masywy, skały występujące w ich sąsiedztwie, minerały, które uległy przeobrażeniu, minerały wtórne obecne w skale macierzystej, minerały hydrotermalne pierwotne, krystalizujące w szczelinach, przypuszczalny skład fluidu oraz wiek poszczególnych masywów granitoidowych. Bezpośrednią przyczyną zróżnicowania asocjacji minerałów hydrotermalnych w analizowanych granitoidach jest obniżenie temperatury roztworów hydrotermalnych, pionowe oraz poziome gradienty temperatury, odległość od żył hydrotermalnych lub zmiana składu chemicznego roztworów hydrotermalnych. Asocjacje minerałów hydrotermalnych w opisywanych granitoidach odpowiadają minerałom wskaźnikowym niskich facji metamorficznych począwszy od zeolitowej, poprzez nie w pełni wykształconą fację prehnitowo - pumpellyitową do dolnej zieleńcowej facji metamorficznej.

Fakt ten wynika z zainicjowania temperatur metamorficznych rzędu 100–400oC w sąsiedztwie szczelin, stąd taki rodzaj metamorfizmu jest nazywany metamorfizmem hydrotermalnym.

Słowa kluczowe: przeobrażenia hydrotermalne, granitoidy, Maine, Aspo, Stripa, Beauvoir, Auriat, Ashio, Strzelin, Borów
787 Główne cykle klimatyczne w stratygrafii plejstocenu Polski i Ukrainy - Leszek Lindner, Andrej Bogucki, Petro Gożyk, Barbara Marciniak, Leszek Marks, Maria Łanczont, Józef Wojtanowicz

Przedstawiono zasady korelacji stratygraficznej 11 plejstoceńskich cykli glacjalno-interglacjalnych i lessowo-glebowych (od A do K) na obszarze Polski i Ukrainy. Stwierdzono zgodny rytm zmian klimatycznych w strefie pomiędzy Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Jednostki glacjalne i interglacjalne wyróżniane w Polsce odniesiono do sekwencji lessowych z glebami kopalnymi na Ukrainie. Analiza liczby i czasu trwania tych cykli potwierdza możliwość ich korelacji z cyklami astronomicznymi w przedziale 110–90 tysięcy lat. Podczas starszych cykli (od F do K) możliwa jest obecność większej liczby zlodowaceń i interglacjałów niż się dotychczas przyjmuje. W pierwszej kolejności może to dotyczyć sugestii wyodrębnienia ochłodzenia (zlodowacenia?) w interglacjale ferdynandowskim, a w dalszej kolejności pełniejszego dokumentowania ochłodzeń (zlodowaceń?) i ociepleń (interglacjałów) w interglacjałach małopolskim i podlaskim. Możliwość grupowania 2–3 plejstoceńskich cyklów klimatycznych w odrębne megacykle, wiąże się najprawdopodobniej z tym, że czas trwania niektórych cykli mógł się nieco różnić z racji obejmowania przez nie zarówno krótszych interglacjałów (np. eemskiego) jak również krótszych zlodowaceń (np. liwca). Taka identyfikacja megacyklów klimatycznych może także nawiązywać do koncepcji grupowania niektórych zlodowaceń plejstoceńskich w megaglacjały oraz stwarzać podstawy dla ich lepszego nawiązania do klasycznego schematu zlodowaceń alpejskich.

Słowa kluczowe: plejstocen, cykle klimatyczne, zlodowacenia, interglacjały, Polska, Ukraina

50-LECIE WYDZIAŁU GEOLOGII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO
pod redakcją Pawła H. Karnkowskiego
PODSTAWOWE BADANIA GEOLOGICZNE W ANALIZIE BASENÓW SEDYMENTACYJNYCH
794 Czas a geologia - Jan Kutek
795 Stratygrafia i korelacja kambru - dokonania i problemy - Stanisław Orłowski
795 Znaczenie biogeograficzne kambryjskich trylobitów z Gór Świętokrzyskich - Anna Żylińska
796 Kambr w Górach Świętokrzyskich (poster) - Stanisław Orłowski, Anna Żylińska
797 Środowisko życia rekinów fameńskich na szelfach północnej Gondwany - Michał Ginter
798 Drapieżnicze zachowania ustonogich i ślimaków w zapisie kopalnym - implikacje paleoekologiczne - Michał Złotnik
798 Znaczenie analizy faun amonitowych dla rekonstrukcji basenów sedymentacyjnych oksfordu i kimerydu środkowej Europy - Bronisław A. Matyja, Andrzej Wierzbowski
799 Paleoekologia i biogeografia kredowych amonitów - Ryszard Marcinowski
800 Góry Świętokrzyskie a orogeneza kaledońska - Ewa Stupnicka
801 Terrany Polski i krajów sąsiednich (poster) - Ewa Stupnicka
802 Karbońskie budowle węglanowe południowej Polski - Stanisław Skompski
802 Mikrofacje i rozwój sedymentacji jurajskich osadów typu ammonitico rosso sukcesji czorsztyńskiej w północno-zachodniej części pienińskiego pasa skałkowego Polski - Magdalena Sidorczuk
803 Paleomorfologiczne uwarunkowania sedymentacji w mioceńskim basenie przedkarpackim (obszar pomiędzy Krakowem a Przemyślem) - Paweł Henryk Karnkowski
804 Sedymentacja badeńskich gipsów zapadliska przedkarpackiego - Maciej Bąbel
805 Rekonstrukcja paleoprądów solanek w badeńskim basenie ewaporacyjnym zapadliska przedkarpackiego (poster) - Maciej Bąbel, Andrij Bogucki, Andrij Jacyszyn, Switłana Wizna
806 Izochroniczna korelacja płytkowodnych osadów gipsowych w badeńskim basenie ewaporacyjnym zapadliska przedkarpackiego (Ukraina, Polska, Czechy) (poster) - Maciej Bąbel, Andrij Bogucki
807 Wykształcenie i geneza syderytów z dolnojurajskich warstw ciechocińskich na obszarze częstochowsko-wieluńskim (poster) - Paulina Leonowicz
807 Przebieg sedymentacji w basenach typu pull-apart, na przykładzie neogeńskich utworów aluwialnych basenu Lo River (północny Wietnam) - Anna Wysocka, Anna Świerczewska
808 Tektonika nieciągła-ciągła-nieciągła, studium ewolucji strukturalnej polskiej części łuku Karpat - Andrzej Konon, Leonard Mastella, Wojciech Ozimkowski, Jacek Rubinkiewicz, Ryszard Szczęsny
809 Alpejska tektonika nieciągła w jednostkach płaszczowinowych i trzonie granitoidowym Tatr (poster) - Edyta Jurewicz
810 Lineamenty Karpat na terenie Polski (poster) - Wojciech Ozimkowski
810 Wpływ wulkanizmu na zmiany klimatu w interglacjale mazowieckim - Jerzy Nitychoruk
ZŁOŻA JAKO SYNERGICZNY EFEKT PROCESÓW GEOLOGICZNYCH
811 Nukleacja i rozrost diamentów w warunkach pomagmowych - Ryszard Sałaciński
812 Fizykochemiczne warunki powstania śląsko-krakowskich złóż kruszców i dolomitów kruszconośnych - Andrzej Kozłowski
813 Wczesny etap rozwoju polskiego basenu ryftowego: implikacje dla genezy dolnośląskich złóż miedzi - Paweł Henryk Karnkowski
813 Petrologia skał magnetytowo-ilmenitowych (ferrolitów) występujących w SW części masywu suwalskiego - Krzysztof Nejbert
814 Problem niemieszalności stopów macierzystych nelsonitów z Polski północno-wschodniej - Andrzej Kozłowski, Janina Wiszniewska
815 Minerały kruszcowe a warunki powstania i serpentynizacji polskich masywów skał ultramaficznych - Katarzyna Delura
816 Geneza złóż węglowodorów w basenie polskim - Paweł Henryk Karnkowski
817 Skład izotopowy siarki, węgla i tlenu a geneza złóż siarki rodzimej zapadliska przedkarpackiego - Jan Parafiniuk
818 Złotonośność trzeciorzędowych i czwartorzędowych osadów rzecznych na przedpolu Sudetów Wschodnich - Jan Wierchowiec