Przegląd Geologiczny (2003-05) tom 51

MENTE ET MALLEO GŁÓWNEGO GEOLOGA KRAJU
354 Państwowa służba geologiczna - Krzysztof Szamałek
BLIŻEJ UNII EUROPEJSKIEJ
357 INSPIRE - inicjatywa Unii Europejskiej w zakresie infrastruktury geoinformacyjnej - Janusz Michalak
KALENDARIUM
360 Informacje o przyszłych wydarzeniach - Barbara Żbikowska
363 Przegląd ważniejszych wydarzeń - Barbara Żbikowska
KONGRESY, SYMPOZJA I KONFERENCJE
364 Relacja z XII Konferencji Sozologicznej pt. Azbest w środowisku - problemy ekologiczne i metodyczne - Wrocław, 08.11.2002 - Ewa Starnawska
365 X International Conference and Fieldtrip on Landslides (ICFL), Poland 2002 - Warszawa-Kraków-Gdańsk, 06.09.2002 - Zygmunt Heliasz
KRONIKA
367 12. Międzynarodowe Targi Budownictwa BUDMA 2003 w Poznaniu - Henryk Walendowski
369 Mineralodzy rektorami - Wojciech Narębski
370 VI Karpackie Warsztaty Tektoniczne - Kraków, 28.02-01.03.2003 - Anna ¦wierczewska, Antoni K. Tokarski, Witold Zuchiewicz
371 Dziesięciolecie Folia Quaternaria jako pisma Komisji Paleogeografii Czwartorzędu Polskiej Akademii Umiejętności - Witold Zuchiewicz
372 Pierwsze Targi Geologiczne w Polsce - rozmowa z Jackiem Wróblewskim - Barbara Żbikowska
WSPOMNIENIA
373 Janina Łyczewska 1913-2003 - Maria Danuta Baraniecka
RECENZJE
374 B. Fiedor (red.), S. Czaja, A. Graczyk & Z. Jakubczyk - Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych - Krzysztof Szamałek
375 B. Kosmowska-Ceranowicz (red.) - Znaleziska i dawne kopalnie bursztynu w Polsce - Małgorzata Kasprzak
376 D.J. Charman, D. Hendon & W. Woodland - The identification of testate amoebae (Protozoa: Rhizopoda) in peats - Mariusz Lamentowicz
WIADOMOŚCI GOSPODARCZE
377 Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego - Jerzy Zagórski
ARTYKUŁY INFORMACYJNE
380 Komu bliżej do Filadelfii- - Grzegorz Racki
388 GeoWin - polski system do przetwarzania i interpretacji profilowań geofizyki wiertniczej - Jadwiga Jarzyna, Władysław Twaróg
RECENZOWANE ARTYKUŁY NAUKOWE
392 Wyniki badań makroszczątków roślin znalezionych w serii witowskiej (południowa Polska)
Stanisław Brud, Grzegorz Worobiec

Streszczenie. Opisano makroszczątki roślin znalezione w osadach serii witowskiej. Zachowały się one w postaci odcisków w słabozwięzłych piaskowcach i mułowcach. Rośliny iglaste reprezentowane są przez gatunek Pinus cf. palaeostrobus (Ettingshausen) Heer oraz szczątki, których nie udało się oznaczyć. Wśród szczątków roślin dwuliściennych oznaczono liść gatunku Zelkova zelkovifolia (Unger) Bůžek et Kotlaba, liście rodzajów Fagus i Populus oraz owoc z rodziny Juglandaceae. Część okazów roślin okrytozalążkowych, których nie udało się bliżej oznaczyć, opisano jako „Leguminosae” sensu Berger oraz Dicotylophyllum. Rośliny jednoliścienne reprezentuje gatunek Spirematospermum wetzleri (Heer) Chandler oraz odcisk fragmentu liścia Monocotyledonae gen. et sp. indet. Skład oriktocenozy wskazuje, że w czasie sedymentacji osadów serii witowskiej w okolicach Witowa występowały lasy łęgowe oraz mezofilne w warunkach bardzo łagodnego klimatu umiarkowanego ciepłego. Obecność szczątków Pinus cf. palaeostrobus (Ettingshausen) Heer, Spirematospermum wetzleri (Heer) Chandler, Zelkova zelkovifolia (Unger) Bůžek et Kotlaba i przedstawiciela rodziny Juglandaceae oraz wyniki analizy pyłkowej wskazują, że wiek tej części serii witowskiej, z której pochodzą omawiane szczątki roślin odpowiada młodszemu neogenowi (późny miocen-pliocen).
Słowa kluczowe: makroflora, paleoroślinność, paleoklimat, seria witowska, zapadlisko przedkarpackie, neogen
402 Podziemne magazynowanie dwutlenku węgla- Radosław Tarkowski, Barbara Uliasz-Misiak

Streszczenie. W artykule omówiono istotne problemy związane z podziemnym magazynowaniem dwutlenku węgla. Zaprezentowano koncepcje podziemnego magazynowania, jako jeden ze sposobów bezpośredniej redukcji emisji tego gazu. Zwrócono uwagę na wydzielanie CO2 z gazów spalinowych, transport i koszty magazynowania CO2. Przedstawiono zagadnienia związane z potencjałem podziemnego magazynowania, fizycznymi i chemicznymi efektami zatłaczania, magazynowaniem w poziomach wodonośnych, w złożach węglowodorów i w pokładach węgla. Zwrócono uwagę na bezpieczeństwo oraz społeczną akceptacje takiego przedsięwzięcia. Opisano przykłady podziemnego magazynowania CO2. Scharakteryzowano wybrane europejskie programy naukowe dotyczące prezentowanej problematyki. Wskazano celowość podjęcia tematyki podziemnego magazynowania CO2 w Polsce oraz możliwość wytypowania miejsc podziemnego magazynowania tego gazu w pobliżu dużych, przemysłowych źródeł emisji.

Słowa kluczowe: podziemne magazynowanie, emisja dwutlenku węgla, poziomy wodonośne, złoża węglowodorów, bezpieczeństwo magazynowania, Polska
409 Nowe dane na temat fauny kręgowców w "piaskowcach plakodermowych" z rejonu Daleszyc (Góry Świętokrzyskie) - Piotr Szrek

Streszczenie. Na podstawie wstępnej analizy oznaczeń fauny z „piaskowców plakodermowych” Güricha (1896) oraz Czarnockiego (1919) i porównaniem ich z nową kolekcją (nr OS–223) stwierdzono, że oznaczenie tejże fauny na poziomie rodzajów i gatunków, jest bardzo niepewne i może budzić kontrowersje. Nie mogąc jednak przebadać kolekcji Güricha i Czarnockiego (zaginęły w czasie wojny), autor po analizie swojego materiału potwierdził obecność prawie wszystkich wymienionych przez Güricha (1896) i Czarnockiego (1919) rzędów i rodzin ryb pancernych. Stwierdzono występowanie licznych przedstawicieli Arthrodira, a także odcisków płyt przedstawicieli rzędu Antiarcha, którego obecność w dewonie świętokrzyskim w ogóle, była wątpliwa.

Słowa kluczowe: region kielecki Gór Świętokrzyskich, dewon dolny, „piaskowce plakodermowe”, ryby pancerne.
412 Nowe dane o rozwoju utworów dolnopaleozoicznych w rejonie Sędziszów Małopolski-Rzeszów w świetle wyników wiercenia Hermanowa-1 - Andrzej Maksym, Piotr ¦mist, Małgorzata Pietrusiak, Grzegorz Staryszak, Bogusław Liszka

Głęboki otwór Hermanowa-1 dostarczył nowych danych o utworach ordowiku i syluru w południowej części zapadliska przedkarpackiego. Facja, rozprzestrzenienie i miąższość tych utworów są ważne z uwagi na ich potencjał generacyjny. Przypuszczalnie ilaste osady dolnego paleozoiku stanowią skały macierzyste dla złoża ropy naftowej Nosówka.

Miąższość syluru i ordowiku w otworze Hermanowa-1 przekracza 400 m i jest to największa przewiercona miąższość tych osadów w tej części zapadliska. Po raz pierwszy w tym rejonie w utworach syluru rozpoznane zostały łupki radiolarytowe, które proponuje się wydzielić w randze formalnej jednostki litostratygraficzej. Profil ordowiku wykształcony jest w dwóch kompleksach: dolnoordowickich piaskowców kwarcytowych z glaukonitem oraz łupków ilastych z graptolitami wieku landail–karadok. Profil syluru tworzą dwie jednostki litologiczne: łupki radiolarytowe środkowego landoweru oraz iłowce margliste dolnego wenloku.

Słowa kluczowe: zapadlisko przedkarpackie, sylur, ordowik, skały macierzyste, łupki radiolarytowe z Hermanowej, podłoże trzeciorzędu
419 Propozycja szacowania ściśliwości gytii i kredy jeziornej - Jan Damicz

W artykule przedstawiona została propozycja szacowania ściśliwości w pełni nasyconych gytii i kredy jeziornej. Propozycja oparta jest na wynikach badań edometrycznych i badań właściwości fizycznych 19 próbek gytii i kredy jeziornej pobranych z Pojezierza Olsztyńskiego i Mrągowskiego. Umożliwia szacowanie wartości edometrycznych modułów ściśliwości bez konieczności przeprowadzania badań edometrycznych. Aby oszacować wartość edometrycznego modułu ściśliwości wedługb przedstawionej propozycji należy zastosować formułę opartą na zależności )WK (ubytku wilgotności w badaniu edometrycznym) i )WP (ubytku wilgotności w badaniu granicy plastyczności) oraz na wartościach wilgotności naturalnej —Wn, gęstości objętościowej — D, wilgotności przy granicy plastyczności — WP.

Słowa kluczowe: osady jeziorne, gytia, kreda jeziorna, badanie edometryczne, ściśliwość, konsolidacja, właściwości fizyczne, utrata wilgotności w badaniu edometrycznym, utrata wilgotności w badaniu granicy plastyczności
424 Osady interglacjału mazowieckiego w Budrach koło Węgorzewa - Krzysztof Michał Krupiński, Katarzyna Pochocka-Szwarc

Interglacjał mazowiecki w tej części Pojezierza Mazurskiego reprezentują osady jeziorno-rzeczne z kopalną florą udokumentowane w otworach kartograficznych. Osady tego interglacjału zostały udokumentowane w otworze Budry (Krupiński 1998, Pochocka-Szwarc, Lisicki 1999). Są to osady jeziorno-rzeczne z florą o miąższości 12m i usytuowane są na wysokości 30–18m p.p.m. Wyniki badań paleobotanicznych 1,5metrowego odcinka rdzenia (mułki ilaste) pobranego z głęb. 132,5–134,0 m pozwoliły wydzielić siedem L PAZ. Odzwierciedlają one występowanie roślinności borów i lasów mieszanych, borów mieszanych oraz lasów i borów mieszanych o charakterze interglacjalnym. Występujące elementy florystyczne (min. Pterocarya, Azolla filiculoides, Vitis, Ilex) i cechy sukcesji zbiorowisk roslinnych pozwalaja wiązać akumulację badanych osadów z interglacjałem mazowieckim.

Słowa kluczowe: plejstocen, stratygrafia, interglacjał mazowiecki, analiza palinologiczna, Pojezierze Mazurskie.
430 Odwzorowanie powierzchni ciosowych piaskowców fliszu podhalańskiego w badaniach wytrzymałościowych z wybranych odsłonięć niecki podhalańskiej - Andrzej Domonik

Za względu na prostą budowę geologiczną skały fliszowe Podhala, zalegające niemal połogo w strefie centralnej niecki podhalańskiej, stanowią dobry materiał do badań nad wpływem paleonaprężeń na obecny stan ośrodka skalnego za pomocą metod geomechanicznych. Efekt oddziaływania tych historycznych naprężeń jest niejako „zakodowany” w skale i przejawia się m.in. skróconym czasem przejścia fali podłużnej i poprzecznej wzdłuż kierunków odpowiadających kierunkom spękań ciosowych. Ta anizotropia ujawnia się także w trakcie badań wytrzymałościowych w postaci pękania wzdłuż pewnych, predysponowanych przez materiał skalny kierunków. Orientacje tak powstałych powierzchni spękań można korelować z orientacją powierzchni spękań ciosowych oraz z wynikami badań geomechanicznych.

Słowa kluczowe: cios, paleonaprężenia, anizotropia, geomechanika, wytrzymałość
435 Występowanie soli niebieskich w Kłodawie - Lucyna Natkaniec-Nowak, Tomasz Toboła

Sole niebieskie, a w szczególności ich geneza i charakter czynników barwiących, to jedna z frapujących zagadek współczesnej nauki. Od prawie 150 lat temat ten zajmuje badaczy różnych dziedzin nauki, ale mimo nowych danych, na wiele pytań brak odpowiedzi. Praca ta rozpoczyna cykl artykułów poświęconych solom niebieskim z Kłodawy. Już wstępne wyniki badań chemicznych pozwalają sądzić, że są to sole epigenetyczne, których powstanie nierozerwalnie łączy się z różnorodnymi czynnikami wywołanymi halotektoniką tego wysadu.

Słowa kluczowe: sól niebieska, Kłodawa, Kujawy, Polska