Prawie pół tysiąca zapadlisk w Trzebini. Najnowszy raport geologów z PIG-PIB

481 zapadlisk wykryli w Trzebini specjaliści z Centrum Geozagrożeń Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB). 38 z nich uznano za istotne, ze względu na bliską odległość od zabudowy. To wyniki najnowszych badań przedstawionych przez geologów z PIG-PIB podczas środowego (12 kwietnia) posiedzenia Wojewódzkiego Zespołu Zarzadzania Kryzysowego (WZZK) w siedzibie wojewody małopolskiego.

Pierwszy, wstępny raport z 27 lutego 2023 r.  obejmował obszar miejscowego cmentarza komunalnego przy ulicy Jana Pawła II oraz tereny przyległe – łącznie 32 ha. Geolodzy zidentyfikowali wówczas 90 zapadlisk.

Po przeprowadzeniu badań na większym obszarze oddziaływania Kopalni Węgla Kamiennego Siersza liczba stwierdzonych deformacji wzrosła do 481, przy czym 38 z nich znajduje się w odległości do 20 m od zabudowań.

Dlatego do obszarów objętych ryzykiem powstawania zapadlisk dołączony zostanie rejon ul. Górniczej, Jana Pawła II oraz osiedla Misiury. Problemem są także stare zlikwidowane formy zapadliskowe w rejonie ul. Młyńskiej. Wcześniej do terenów szczególnie zagrożonych zaliczono już okolice cmentarza, ogródków działkowych oraz nasypu kolejowego. Zapadliska powstające pod tym nasypem powodują utratę jego podstawy, co przyczynia się powstawania w nim osuwisk. Może to powodować jego osłabienie w przyszłości.

Mapa lokalizacji zapadlisk w obrębie obszaru górniczego KWK „Siersza” (stan na 27.03.2023 r.) – czerwonym kolorem zaznaczono zapadliska istotne, tj. znajdujące się w buforze 20 m od terenów zabudowanych, głównych dróg oraz linii kolejowej

Mapa lokalizacji zapadlisk w obrębie obszaru górniczego KWK „Siersza” (stan na 27.03.2023 r.) – czerwonym kolorem zaznaczono zapadliska istotne, tj. znajdujące się w buforze 20 m od terenów zabudowanych, głównych dróg oraz linii kolejowej

Eksperci z Centrum Geozagrożeń i Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB stwierdzili, że do większości deformacji wykrytych w ostatnich latach w Trzebini dochodzi w miejscach, gdzie już wcześniej powstawały zapadliska – przykładem są te z 26 marca 2023 r. oraz z 7 kwietnia 2023 r. Potwierdza to tezę o największym zagrożeniu w miejscach starych, zasypanych form.

Geologiczne badania terenowe wskazują też, że niektóre zapadliska są związane z zapadaniem się starych szybów wraz z infrastrukturą techniczną (np. szyb Zofia oraz szyby w rejonie osiedla Trentowiec). Inne zaś występują poza granicami obszarów udokumentowanej płytkiej eksploatacji.

Korelacja danych zapadliskowych uzyskanych przez geologów z lokalną mapą miąższości utworów karbonu i warstwy pokrywającego je osadu wskazuje, że wydobycie węgla kamiennego mogło odbywać się tam w sposób niekontrolowany, co uniemożliwiło odpowiednie zabezpieczenie terenu po zamknięciu kopalni. To z kolei przyczyniło się do powstawania deformacji na tym obszarze.

Zapadliska w rejonie oczyszczalni ścieków w Sierszy widoczne na numerycznym modelu terenu

Zapadliska w rejonie oczyszczalni ścieków w Sierszy widoczne na numerycznym modelu terenu

Analizy geologów z Centrum Geozagreożeń ujawniły też zachodzące w ostatnich latach zjawisko wypiętrzania terenu. Ma to związek z obserwowanym od czasu zaprzestania eksploatacji węgla w kopalni Siersza podnoszeniem się zwierciadła wód podziemnych, które również wpływa na powstawanie zapadlisk. Część deformacji natomiast może mieć genezę krasową.

Pionowe deformacje terenu na podstawie danych InSAR z lat 2015 – 2021

Pionowe deformacje terenu na podstawie danych InSAR z lat 2015 – 2021

Aby określić rejony najbardziej zagrożone, Państwowy Instytut Geologiczny-PIB wykonuje pełną inwentaryzację wszystkich zapadlisk jakie powstały od początku eksploatacji węgla na obszarze KWK Siersza.  Eksperci zwracają szczególną uwagę na tereny, na których była prowadzona najpłytsza eksploatacja – na głębokości między 20 a 80 metrów. Analizowane są archiwalne zdjęcia lotnicze, numeryczne modele terenu pochodzące z lotniczego skaningu laserowego, prowadzone są terenowe prace kartograficzne oraz pomiary fotogrametryczne z wykorzystaniem dronów. Nowe zapadliska geolodzy z Centrum Geozagrożeń inwentaryzują za pomocą naziemnego skanera laserowego.

Zapadlisko przy ul. Jana Pawła II w Trzebini, uaktywnione w dniu 28 marca 2023 r.

Zapadlisko przy ul. Jana Pawła II uaktywnione w dniu 28 marca 2023 r.

Przekrój przez chmurę punktów z naziemnego skaningu laserowego dla zapadliska przy ul. Jana Pawła II

Przekrój przez chmurę punktów z naziemnego skaningu laserowego dla zapadliska przy ul. Jana Pawła II

Zapadliska i rowy sufozyjne w rejonie Góry Kowalikowej, okolice Karniowic

Zapadliska i rowy sufozyjne w rejonie Góry Kowalikowej, okolice Karniowic

Prace w Trzebini prowadzone są przez PIG-PIB w ramach zadań państwowej służby geologicznej, na prośbę Głównego Geologa Kraju, podsekretarza stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska dr. Piotra Dziadzio. Wnioski z tych badań przedstawili na środowym posiedzeniu dr Tomasz Wojciechowski, szef Centrum Geozagrożeń, dr Marcin Wódka, specjalista z Centrum oraz dr Andrzej Głuszyński, zastępca dyrektora PIG-PIB ds. służby geologicznej i dr Janusz Jureczka, dyrektor Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB w Sosnowcu.

Dr Marcin Wódka prezentuje wyniki badań przeprowadzonych przez specjalistów z Centrum Geozagrożeń PIG-PIB

Dr Marcin Wódka prezentuje wyniki badań przeprowadzonych przez specjalistów z Centrum Geozagrożeń PIG-PIB

Z wynikami badań Centrum Geozagrożeń PIG-PIB można zapoznać się na stronie www.pgi.gov.pl/zapadliska, gdzie są one cyklicznie aktualizowane.

Cały czas działają alarmowe numery telefonów (12 290 13 85; 22 459 22 24), na które można zgłosić powstanie nowego zapadliska. Zgłoszenie takie można wysłać również mailowo na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Po każdym zgłoszeniu pracownicy Centrum Geozagrożeń PIG-PIB jadą w teren i przeprowadzają prace inwentaryzacyjne.

Tekst: Zespół Centrum Geozagrożeń
Zdjęcia zapadlisk: Z. Perski, R. Sikora