Łagodne stoki Karpat zachęcają do zabudowy, jednak geolodzy doradzają ostrożność - te góry tylko z pozoru wydają się bezpieczne. Masy ziemi znów mogą ruszyć, jak w 1997 roku, kiedy po katastrofalnych opadach uaktywniło się 20 000 karpackich osuwisk...
Zagrożenia osuwiskowe w polskich Karpatach
Wojciech Rączkowski
Referat wygłoszony podczas konferencji "GEOZAGROŻENIA - zmniejszanie ryzyka, podnoszenie świadomości" - V Międzynarodowe Targi Geologiczne, Warszawa, 30 maja 2007.
100 lat temu, w roku 1907 powstał pierwszy naukowy opis osuwiska karpackiego i zagrożeń jakie wywołało znaczne osunięcie ziemi w dolinie potoku Olchowatego, powyżej wsi Duszatyn na zboczach góry Chryszczatej. Przedstawiono w nim również rachunek ekonomiczny opłacalności wykonania prac zabezpieczających i rekultywacyjnych na zniszczonym przez osuwisko obszarze.
Rejestracja zagrożeń
Pierwsza, i zarazem jedyna, rejestracja osuwisk w Polsce została przeprowadzona w latach 1968-1970. Jej wynikiem są „Katalogi osuwisk” opracowane dla siedemnastu ówczesnych województw. Prace doprowadziły do rozpoznania obszarów osuwiskowych wzdłuż linii komunikacyjnych oraz w terenach zurbanizowanych. Powstały wtedy „Mapy osuwisk powiatów” – zestawienia kartograficzne wraz z kartami osuwisk.
Na obszarze polskich Karpat fliszowych zarejestrowano ponad 8 500 osuwisk, w tym 2 970 niebezpiecznych dla obiektów budowlanych. Z tej liczby 1 670 osuwisk zagrażało budynkom mieszkalnym, 49 - liniom kolejowym, a 1 072 - drogom kołowym. 6 osuwisk zagrażało cmentarzom. Powierzchnia terenów czynnych i ustalonych, zarejestrowanych w latach 1960. wynosiła ponad 671,8 km2, z tego 369,03 km2 było osuwiskami aktywnymi w chwili rejestracji.
Z ogólnej liczby jedynie 7,1% powstało na skutek niewłaściwej ingerencji człowieka (osuwiska antropogeniczne). Jak obliczył A. Michalik, 2,6% powierzchni Karpat było wtedy zajęte przez osuwiska. Późniejsze prace kartograficzne i rejestracyjne ujawniły, że liczba osuwisk jest ponad trzykrotnie większa.
Rozmieszczenie obszarów zagrożonych ruchami masowymi ziemi w Polsce. Opracowanie według wyników rejestracji z lat 1968-1970 dla Polski pozakarpackiej oraz materiałów Oddziału Karpackiego PIG
